گروه سیاسی: حسن روحانی با طرح عدم موفقیت آمریکا در ایجاد اجماع علیه ایران به منظور تصویب قطعنامه تحریمی، بار دیگر به منتقدان برجام حمله کرد. به گزارش «وطن امروز»، رئیس‌جمهور روز گذشته در جلسه هیأت دولت بار دیگر به شکست آمریکا در تصویب قطعنامه تحریمی علیه ایران در شورای امنیت اشاره کرد و گفت: من از آن 11 کشوری که رای ندادند به آن قطعنامه، تشکر می‌کنم و از آن 2 کشور دوست هم که علیه این قطعنامه عمل کردند متشکرم. چطور ما این کار را توانستیم انجام دهیم؟ به خاطر تدبیر نظام و دولت. اگر آن روز که آنان از برجام خارج شدند ما هم خارج می‌شدیم، همه هزینه‌ها و قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ما می‌شد و آن وقت بی‌هزینه آمریکا به ما خیانت کرده بود. 

وی در ادامه با اشاره به تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها با استفاده از فرآیند حل‌و‌فصل اختلافات، یادآور شد: حالا این رسانه‌های بیگانه فارسی‌زبان دست بر این گذشته‌اند که آمریکا می‌خواهد از مکانیسم فلان برای برجام استفاده کند. عقل هم چیز خوبی است! بخوانید آن قرارداد برجام را! برای کسانی است که در داخل برجام باشند. آمریکا که به صراحت از آن خارج شده است؛ دیگر چه استفاده‌ای از آن مکانیسم؟

روحانی تاکید کرد: مردم بدانند دولت با همه توان برابر این ابرقدرت ایستادگی می‌کند. برخی می‌گویند برجام اگر پایه‌هایش محکم بود، آمریکا نمی‌توانست چنین و چنان کند. آمریکا از پیمان اقلیمی پاریس خارج شد، پایه‌های آن هم محکم نبود؟ از یونسکو و نفتا خارج شد، پایه‌های‌شان محکم نبود؟ از سازمان جهانی بهداشت خارج شد، آن هم پایه‌هایش محکم نبود؟ او از هر چه پیمان مفید بوده خارج شده، چرا حماقت دشمن را نمی‌بینیم؟ اگر دولت قوی باشد نظام قوی است و اگر دولت شکست بخورد نظام شکست می‌خورد. همه در کنار هم خدمتگزار مردم هستیم. رئیس‌جمهور تصریح کرد: هم جباران کاخ سفید برای همیشه نمی‌مانند و هم تحریم‌ها؛ اینجور نیست که همیشه چنین چیزی برقرار باشد اما آنان در چنین وضعیتی گیر افتاده‌اند و خروج از آن هم برای‌شان سخت است. 

روحانی در این اظهارات خود 2 ادعا را مطرح کرد؛ اول آنکه به گفته وی عدم تصویب قطعنامه تحریمی علیه ایران در نتیجه برجام بوده است. این ادعا از سوی روحانی در حالی مطرح می‌شود که وی و مقامات وزارت امور خارجه در جریان مذاکرات هسته‌ای صراحتا و بارها اعلام کردند مابه‌ازای توافق هسته‌ای و پذیرش محدودیت درباره برنامه هسته‌ای ایران لغو تمام تحریم‌ها بوده است. به بیان دیگر، تیم مذاکره‌کننده وزارت امور خارجه باید در ازای تبدیل کردن برنامه هسته‌ای ایران به یک برنامه کوچک سمبلیک، تمام محدودیت‌ها و تحریم‌هایی را که کشورهای غربی بویژه آمریکا به بهانه موضوع هسته‌ای علیه ایران اعمال کرده بودند ملغی می‌کردند اما در عمل هیچ یک از تحریم‌های ایران لغو نشد و در متن برجام نیز لغو تحریم تسلیحاتی به 5 سال بعد یعنی 26 مهر 99 موکول شد. محدودیت‌های پذیرفته شده از سوی ایران با امتیازاتی که کشورهای غربی وعده داده بودند چنان نامتوازن بود که در روزهای پایانی منتهی به توافق، روسیه و چین به دنبال لغو کامل تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی در همان روز اجرای برجام (26 مهر 94) بودند، با این حال مقامات ایرانی در اقدامی عجیب به جای آنکه بر لغو تحریم‌ها در روز اجرای برجام تاکید کنند با ادامه تحریم‌های تسلیحاتی تا 5 سال بعد موافقت کردند. 

بنابراین آنچه روحانی از آن به عنوان دستاورد برجام یاد می‌کند امتیاز نقد نشده و حداقلی است که 5 سال پیش باید محقق می‌شد اما به دلیل ضعف مذاکراتی تیم وزارت امور خارجه لغو این تحریم‌ها در آن زمان نادیده گرفته شد و در حال حاضر نیز به یک اهرم فشار علیه ایران تبدیل شده است. 

یکی دیگر از ضعف‌های جدی برجام موضوع مکانیسم ماشه یا فرآیند حل‌‌و‌فصل اختلافات است. بر این اساس پس از آنکه یکی از طرفین برجام به دنبال شکل‌گیری اختلافی بخواهد فرآیند موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کند، فارغ از اینکه موضوع شکایت چه بوده یا آنکه چه کشوری شاکی یا متشاکی است، بعد از 60 روز تمام تحریم‌ها علیه ایران باز می‌گردد. این قسمت از برجام دارای چنان ضعف‌های جدی حقوقی و فنی علیه ایران است که آمریکا با اینکه از برجام خارج شده، با استناد به بند مربوط به مکانیسم ماشه (بندهای 10 و 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت‌) به دنبال بازگرداندن تمام تحریم‌هاست. 

 نکته آخر اینکه روحانی همچنان پس از عیان شدن ناکارآمدی برجام، از این توافق که تنها دستاورد دولت وی در 7 سال گذشته بوده دفاع می‌کند. البته روحانی مجبور است از توافقی که پروژه اصلی دولت او بود دفاع کند، چرا‌ که زیرسوال رفتن این توافق زیر سوال رفتن فهم آنان از روابط بین‌الملل و نظریه محوری آنان مبنی بر توسعه برون‌زاست. هر چند طی 2 سال گذشته روحانی کمتر از برجام حرفی به میان می‌آورد اما بعضا به مناسبت‌هایی به برجام اشاره و از آن به نیکی یاد می‌کرد. بر همین مبنا، روحانی در اظهارات روز گذشته خود در حالی تلاش کرد با طرح موضوع خروج آمریکا از برخی معاهده‌ها مثل معاهده پاریس، خروج این کشور از برجام را توجیه کند که هیچ اشاره‌ای به اظهارات خود و مقامات وزارت امور خارجه در زمان تصویب برجام و ماه‌های پس از آن مبنی بر اینکه آمریکا توانایی خروج از برجام را ندارد، نکرد. رئیس‌جمهور به این مسأله نیز اشاره نکرد که توافق برجام با تعهدات بین‌المللی چون معاهده پاریس که هیچ‌گونه ضمانت اجرایی ندارد تفاوت دارد. برجام به عنوان یک قرارداد میان دولت ایران و 6 کشور بسته شد. این قرارداد بر مبنای انجام تعهدات طرفین پایه‌ریزی شده و عدم انجام این تعهدات دارای ضمانت است. اینکه یک طرف این قرارداد تمام تعهدات خود را انجام دهد و طرف مقابل به هیچ یک از تعهدات خود پایبند نباشد و طرفی که حقش ضایع شده نتواند حقوق خود را مطالبه کند بیانگر ضعف فنی این قرارداد است. آمریکا بدون انجام تعهداتش از این توافق خارج شده و برجام به عنوان توافقی که صرفا برای ایران ایجاد محدودیت کرده باقی مانده است. تنها عایدی ایران از پابرجا ماندن برجام لغو تحریم‌های تسلیحاتی است که باید 5 سال پیش برداشته می‌شد، بنابراین هیچ عایدی‌ای از برجام جز ایجاد محدودیت‌های جدی برای برنامه هسته‌ای ایران و ایجاد رژیم بازرسی‌های بی‌سابقه و گسترده بر برنامه هسته‌ای نصیب ایران نشده است.