گروه سیاسی: واکنش‌ها به اقدام آمریکا در راه‌اندازی مکانیسم ماشه علیه ایران ادامه دارد. قریب به اتفاق کشورهای شورای امنیت معتقدند آمریکا نمی‌تواند از فرآیند بازگشت‌پذیری تحریم‌ها موسوم به مکانیسم ماشه استفاده کند، چرا که این کشور مشارکت‌کننده در برجام محسوب نمی‌شود. روز گذشته خبرگزاری رویترز گزارش داد ۱۳ عضو شورای امنیت مخالفت‌شان را با درخواست آمریکا برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ابراز کردند. در این گزارش آمده است: آمریکا روز جمعه به خاطر پیشنهادش برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و ابراز مخالفت ۱۳ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل بیشتر به انزوا کشانده شد. استدلال این اعضای شورای امنیت این بود که اقدام واشنگتن با توجه به اینکه در آن از یک روند توافق هسته‌ای استفاده می‌شود و آمریکا ۲ سال پیش از این توافق خارج شده است، فاقد اعتبار است. در ادامه این گزارش آمده است: با گذشت ۲۴ ساعت از اعلام آغاز بازه زمانی 30 روزه (مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها) برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از جمله تحریم تسلیحاتی توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، متحدان دیرینه این کشور که شامل انگلیس، فرانسه، آلمان، بلژیک، چین، روسیه، ویتنام، نیجر، سنت وینسنت، آفریقای جنوبی، اندونزی، استونی و تونس می‌شوند در نامه‌هایی مخالفت‌شان را ابراز کرده‌اند که رونوشت آن به رویت رویترز نیز رسیده است. بنابراین به غیر از آمریکا فقط دومینیکن موافق راه‌اندازی فرآیند بازگشت‌پذیری تحریم‌ها از سوی آمریکاست.

شبکه سی‌ان‌ان نیز روز گذشته در گزارشی رخدادهای چند روز اخیر شورای امنیت را پس از تصمیم دولت آمریکا برای فعال کردن مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها علیه ایران بررسی و آن را یک شکست شرم‌آور برای واشنگتن ارزیابی کرد. 

سی‌ان‌ان در گزارش خود می‌نویسد: دولت ترامپ روز پنجشنبه در عرصه جهانی به دنبال رد شدن درخواست آن برای بازگردانی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران توسط متحدان و رقیبانش، به انزوا کشانده شد. در بخشی از این گزارش آمده است: دیپلمات‌های شورای امنیت به سی‌ان‌ان گفتند روسیه روز جمعه خواستار نشستی برای مذاکره پیرامون تصمیم آمریکا برای فعال کردن مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها علیه ایران شده است. اما روسیه با ۲ پیام توئیتری معاون نماینده‌اش در سازمان ملل مبنی بر اینکه آمریکا با برگزاری این نشست مخالفت کرده و این «رفتاری ناشایست» است، درخواستش را کنار گذاشت. معمولا درخواست برای یک نشست شورای امنیت پذیرفته می‌شود اما طبق قوانین جدید دوران شیوع بیماری کرونا، تصمیم برای یک نشست آنلاین باید با اتفاق نظر انجام شود. علاوه بر این، وزارت خارجه آمریکا استدلالی را برای توجیه این ادعا که از حق استفاده از مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها برخوردار است، مطرح کرده است. این استدلال بیان می‌کند طبق برجام، واژه مشارکت «در مضمون و در گذر زمان ثابت است و برای کشورهای مشخص‌شده در آن تعریف از جمله آمریکا مسیر را فراهم می‌کند» و از آنجا که آمریکا از امضا‌کنندگان اصلی توافق هسته‌ای بوده است، یکی از مشارکت‌کنندگان در آن نیز هست. برخلاف طیف گسترده‌ای از انتقادها، پمپئو گفت که آمریکا «مطمئن» است قطعنامه‌ای برای فعال کردن مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها پیش خواهد رفت اما هیچ جزئیاتی را درباره این اطمینانی که دریافت کرده بود، در گفت‌وگو با مقامات سازمان ملل بیان نکرد. اقدامات بعدی نامشخص است و تا حد زیادی به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل بستگی دارد. او روز پنجشنبه با پمپئو دیدار کرد. آمریکا پس از تحمل شکستی شرم‌آور در تلاش برای تصویب پیش‌نویس قطعنامه‌ای جهت تمدید تحریم‌ تسلیحاتی ایران، تصمیم به فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران گرفته است. 

 

* استدلال آمریکایی‌ها چیست؟

«وطن امروز» در شماره روز شنبه اول شهریورماه درباره ادعای آمریکا برای منطقی نشان دادن اقدام خود در راه‌اندازی مکانیسم ماشه نوشته بود: آمریکایی‌ها معتقدند در بند 10 به صراحت به نام این کشور به عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام اشاره شده است و در بندهای دیگر این قطعنامه شورای امنیت هیچ اشاره‌ای نشده است که کشوری در صورت توقف اجرای برجام و خروج از برجام از مشارکت‌کنندگان در برجام محسوب نمی‌شود. به بیان دیگر مقامات آمریکایی معتقدند منظور قطعنامه 2231 شورای امنیت از مشارکت‌کنندگان برجام صرفا کشورهایی هستند که در انعقاد و تأسیس برجام نقش داشته‌اند، بنابراین صرف حضور کشوری در انعقاد برجام به معنای آن است که آن کشور جزو مشارکت‌کنندگان برجام به حساب می‌آید، حتی اگر این کشور بندهای برجام را اجرا نکند یا پس از انعقاد برجام از توافق خارج شود. 

تفسیر آمریکا از عبارت Participent (مشارکت‌کننده) با مخالفت کشورها مواجه شده است. روز گذشته وزیر خارجه چین با اشاره به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، اقدام این کشور برای فعال کردن مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها در این توافق و درخواست برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را غیرمعقول دانست. وانگ یی با اشاره به اینکه دولت آمریکا از جانب این کشور توافق هسته‌ای را امضا کرده بود، گفت که تصمیم عقلانی برای واشنگتن این است که مسؤولیت توافق را فارغ از عوض شدن دولت‌ها بر‌عهده بگیرد. او در ادامه اظهار کرد که خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با مخالفت گسترده جامعه بین‌المللی مواجه شده است. 

 

* آمریکا: بازگشت تحریم‌ها شروع شده است

رسانه آمریکایی آسوشیتدپرس نیز در گزارشی مفصل به شرح کشمکش‌ها میان اعضای شورای امنیت بر سر اقدام آمریکا جهت بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران پرداخته است. 

در بخشی از این گزارش آمده است: متحدان اروپایی آمریکا در کنار روسیه و چین، ادعای آمریکا درباره محق بودن برای استناد به مفاد توافقی که ۲ سال پیش از آن خارج شده را زیر سوال برده‌اند. 

با این حال «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا و «برایان هوک»، نماینده مستعفی دولت آمریکا در امور ایران این مخالفت‌ها را رد کردند. 

هوک، جمعه در یک نشست خبری به خبرنگاران گفت: «ما نیازی به اجازه کسی نداریم. ایران، تعهدات هسته‌ای داوطلبانه خودش را زیر پا گذاشته است. شرط‌های کلید زدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها برآورده شده و ما هم بر همین اساس، این کار را انجام داده‌ایم».

برایان هوک با بیان اینکه «مخالفت یا حمایت دیگران با کاری که ما می‌کنیم اهمیت اساسی ندارد»، اضافه کرد «امروز نخستین روز روند ۳۰ روزه بازگشت خودکار تحریم‌هاست».

برخلاف ادعای برایان هوک، سخنگوی وزارت خارجه چین همانند بسیاری دیگر از کشورها اعلام کرد مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها فعال نشده است. 

«ژائو لی‌جیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین گفت: «طرف‌‌های مشارکت‌کننده در برجام و همچنین اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت معتقدند درخواست آمریکا فاقد اساس قانونی است و مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها فعال نشده است».

خبرگزاری آسوشیتدپرس در ادامه گزارش خود آورده است: بعد از آنکه مایک پمپئو نامه رسمی آمریکا برای آغاز روند بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را تحویل «دیان دجانی»، رئیس دوره‌ای شورای امنیت داد، دجانی رایزنی‌های تک‌به‌تک با ۱۴ عضو دیگر شورای امنیت درباره اقدام آمریکا را آغاز کرد. دیپلمات‌ها به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته‌اند نتیجه این رایزنی‌ها این بود که اکثریت اعضای شورای امنیت به دجانی گفتند آمریکا از حق قانونی برای بازگرداندن تحریم‌ها برخوردار نیست و از نظر آنها دوره ۳۰ روزه بازگشت این تحریم‌ها آغاز نشده و اقدام آمریکا از هیچ اثری برخوردار نخواهد بود. دیپلمات‌ها گفتند با توجه به این شرایط نیازی نیست رئیس شورای امنیت طی ۳۰ روز آینده قطعنامه «ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران» را که آمریکا آماده وتوی آن است به رأی بگذارد. 

«جان بولتون»، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا نیز که از مدت‌ها پیش گفته استدلال‌های دولت ترامپ برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران نادرست است، در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت: «۳ یا ۴ راه به نظرم می‌آید که طرفداران توافق هسته‌ای ممکن است با استفاده از آن به دنبال ممانعت از تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها باشند». بولتون گفت: «اطمینان دارم دیپلمات‌های روسیه و چین و کشورهای اروپایی همه الان روی این موضوع کار می‌کنند. ایالات‌متحده در این باره با تدبیر عمل نکرد».

 

* طرح اروپایی‌ها برای مصالحه با آمریکا

برایان هوک روز جمعه مدعی شده بود هیچ کشوری، طرحی برای مصالحه با آمریکا بر سر تحریم‌های تسلیحاتی ایران پیشنهاد نکرده اما دیپلمات‌ها به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته‌اند رایزنی‌های گسترده‌ای در این باره میان آمریکا و اروپا انجام شده و پیشنهادهایی برای تمدید ۶ ماهه یا یک ساله این تحریم‌ها مطرح شده است. همچنین طرحی پیشنهاد شده که خواستار منوط کردن تمام معاملات تسلیحاتی با ایران به صدور مجوز شورای امنیت است، با این حال، میان ۱۵ عضو شورای امنیت بر سر این طرح‌ها توافقی حاصل نشده است. دیپلمات‌ها گفته‌اند اروپایی‌ها هنوز هم امیدوارند قبل از ۱۸ اکتبر که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به پایان می‌رسد، توافقی حاصل شده و اختلافات میان آمریکا با روسیه و چین در این باره برطرف شود. آمریکا خواستار تمدید نامحدود این تحریم‌ها است، در حالی که چین و روسیه خواستار اتمام این تحریم‌ها طبق مفاد توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند. 

خبرگزاری آسوشیتدپرس همچنین نوشت روسیه جزو سرسخت‌ترین مخالفان اقدام آمریکا برای احیای تحریم‌ها علیه ایران است. 

بلافاصله بعد از آنکه مایک پمپئو نامه رسمی آمریکا برای بازگشت تحریم‌ها را تحویل رئیس شورای امنیت داد «دیمیتری پولیانسکی»، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل در توئیتر نوشت: «مثل اینکه ۲ سیاره وجود دارد: یکی سیاره‌ای افسانه‌ای و مبتنی بر قانون جنگل که آمریکا در آن مجاز است بدون مجاب کردن دیگران هر کاری که دلش می‌خواهد انجام دهد، توافق‌ها را نقض کرده و از آنها خارج شود و باز هم به دنبال منفعت بردن از آن‌ها باشد؛ دوم، سیاره‌ای دیگر که بقیه دنیا در آن زندگی می‌کنند و در آن قانون بین‌المللی و دیپلماسی حاکم است».

در همین حال پمپئو در مصاحبه با فاکس‌نیوز ابراز اطمینان کرد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران احیا خواهد شد. 

او گفت: «روسیه و چین می‌توانند کل روز حرافی کنند اما من به شما اطمینان می‌دهم ایالات‌متحده از تمام ابزارهای موجود در اختیارش استفاده خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند روسیه و چین قادر به تحویل سامانه‌های تسلیحاتی به ایران که ما را تهدید می‌کنند، نخواهند بود».

***

[واکنش ایران به تحریم تسلیحاتی سخت خواهد بود]

گروه سیاسی: رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سفر خود به ایران در روز دوشنبه خبر داد. 

به گزارش «وطن امروز»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یک پیام توئیتری از سفر روز دوشنبه هفته جاری خود به تهران به منظور دیدار و گفت‌و‌گو با مقام‌های ایران خبر داد. رافائل گروسى در این پیام نوشته است: «من روز دوشنبه برای انجام دیدارها با مقام‌های ایران به منظور پرداختن به مسائل حل نشده در رابطه با مسائل پادمانی در ایران، به تهران سفر خواهم کرد. من به ایجاد یک کانال گفت‌و‌گوی مستقیم، موثر و مبتنی بر همکاری امیدوارم. این موضوع، ضروری است». پس از این پیام، کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللى انرژى اتمى نیز با انتشار یک توئیت ضمن تایید این خبر نوشت: «در راستای تعاملات و همکاری جاری بین ایران و آژانس و در پی دعوت به عمل آمده از سوی جمهوری اسلامی ایران، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته جاری به تهران سفر خواهد کرد. ایران یکی از شرکای اصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و امیدواریم این سفر به تقویت همکاری‌های متقابل منجر شود». پیش از این «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین از سفر احتمالی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران خبر داده و در توئیتر نوشته بود: «بر اساس اطلاعات رسانه‌های جمعی،‌ آقای «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است برای نخستین‌بار اوایل هفته آینده به ایران سفر کند».

با این حال نخستین سفر گروسی پس از آغاز به کارش به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را می‌توان سفر مهمی دانست که به احتمال زیاد در راستای طراحی آمریکا باشد. وی هفته گذشته در دیدار با «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا در وین گفته بود: آمریکا یک شریک بسیار مهم برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شمار می‌آید و ما گفت‌وگوهای بسیار خوبی داشتیم. گروسی با بیان اینکه به‌ رغم درخواست آژانس برای دسترسی‌های بیشتر از ایران، این اتفاق هنوز رخ نداده است، گفته بود: داریم روی آن کار می‌کنیم. وی با اشاره به اینکه هدف آژانس دسترسی به ۲ سایت برای راستی‌آزمایی ایران است، گفته بود: این دسترسی‌ها برای جامعه بین‌المللی ضروری است و ما امیدواریم گفت‌وگوها با مسؤولان ایرانی ما را به آن نقطه برساند. 

گروسی خردادماه نیز در بخشی از بیانیه خود پیرامون نظارت بر ایران ادعا کرده بود: من با نگرانی جدی اشاره می‌کنم بیش از 4 ماه است ایران برای ما دسترسی به ۲ محل را ایجاد نکرده و به مدت تقریبا یک سال است در مذاکرات واقعی برای توضیح درباره سوالات ما در ارتباط با مواد هسته‌ای اعلام‌نشده محتمل و فعالیت‌های هسته‌ای مشارکت نداشته است. این به طور معکوس توان آژانس برای پاسخ به سوالات و ارائه تضمین معتبر درباره عدم وجود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در این محل‌ها در ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه این بیانیه آمده بود: من پیش از این گزارش دادم ایران در ماه ژانویه اعلام کرده است برنامه هسته‌ای آن دیگر «تابع هیچ محدودیتی در محدوده اجرایی» نخواهد بود و این کشور «مانند قبل» به همکاری با آژانس ادامه خواهد داد. تا امروز، آژانس شاهد هیچ تغییری در زمینه اجرای تعهدات هسته‌ای ایران با توجه به این مواردی که اعلام کرده یا در سطح همکاری ایران با فعالیت‌های راستی‌آزمایی و بازرسی تحت برجام نبوده است. 

مواضع گروسی با واکنش سیدعباس موسوی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه مواجه شد تا وی گزارش اخیر آژانس و ادعاهای مطرح شده در آن را مورد انتقاد قرار دهد و بگوید: بر مبنای ادعای جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو آنها موضوعی را که بسته شده است باز می‌کنند و این جای تاسف دارد که آژانس به جای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاری‌های سطح بالای ایران با آژانس به ادعاهای رژیمی می‌پردازد که خصومتش با مردم، نظام ایران و خطری که برای عرصه بین‌الملل دارد، بر همگان مشخص است. وی با بیان اینکه ایران تاکنون همکاری‌های سطح بالایی با آژانس داشته است، گفته بود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید این همکاری‌ها را قدر بداند و تحت تاثیر برخی رژیم‌ها و کشورها و حاشیه‌سازی‌های بی‌مورد آنها نباشد. 

حال بر مبنای این پیشینه و همچنین برخی گمانه‌زنی‌های مطرح شده در رسانه‌های جهانی می‌توان سفر گروسی به ایران را در راستای یک سناریوی آمریکایی برای وادار کردن مقامات ایرانی به عقب‌نشینی در برابر خواسته‌های روزافزون آژانس دانست. وال‌استریت‌ژورنال نیز چندی پیش نوشته بود مقام‌های آمریکایی از مدیرکل آژانس خواسته‌اند درباره مسأله دسترسی به سایت‌ها مقابل ایران سهل‌انگاری نکند. 

با توجه به تلاش گسترده دولت آمریکا برای افزایش فشارهای جهانی بر ایران و همچنین پیگیری‌هایی که در زمینه بازگشت تحریم‌های سازمان ملل از خود نشان داده است، به نظر می‌رسد سفر قریب‌الوقوع گروسی به ایران گامی برای بهره‌برداری آژانس از فضایی باشد که آمریکا در ماه‌های اخیر پیگیری کرده است و انتظار می‌رود مسؤولان در برابر این سناریو از خود عقب‌نشینی نشان ندهند.