گروه سیاسی: سفر پر‌ماجرای رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سرانجام روز گذشته در شرایطی به پایان رسید که متن بیانیه مشترک ایران و آژانس مهر تاییدی بر تمام نگرانی‌های روزهای اخیر زد. 

به گزارش «وطن امروز»، هفته گذشته پس از قطعی شدن سفر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، اما و اگرهای زیادی پیرامون این سفر طرح شد. از سویی پافشاری آژانس بر بازدید از مکان‌های نظامی و از سوی دیگر همزمانی این سفر با طرح مکانیسم ماشه از سمت دولت آمریکا باعث شد گمانه‌زنی‌هایی حول این سفر شکل بگیرد و به رغم موضع ظریف در تکذیب وجود نسبتی میان این دو، باز هم نگاه بدبینانه به سفر گروسی که روابط نزدیکی با دولت آمریکا دارد مضاعف شد. داستان قدیمی پافشاری‌های آژانس بر بازدید از مراکز و سایت‌های نظامی ایران که بیش از همه در مصداق «پارچین» خود را نمایان کرده بود، نهایتا بعد از برجام در بازدید سال94 نمایندگان آژانس در این مورد پذیرفته شد که از آن به عنوان آخرین درخواست برای بازدید از یک سایت غیرهسته‌ای یاد کردند، با این حال روز شنبه بود که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی با العالم سخن از عقب‌نشینی‌هایی مشروط به تکرار نشدن به زبان آورد؛ سخنانی که حکایت از تکرار یک مسیر طی شده و عقب‌نشینی در برابر فشارهای آژانس داشت. کمالوندی در بخشی از این گفت‌وگو با بیان اینکه در حال حاضر 2 مکان مورد نظر آژانس است که مختصات جغرافیایی‌اش را داده است، گفت: در این ۲ مورد صحبت از این بوده که باید حتما پایان کار باشد، یعنی به این شرط که دیگر بعد از این نگویند حالا باز جای دیگر به همین شکل را بررسی کنیم. اظهارات کمالوندی باعث شد «وطن امروز» در شماره روز سه‌شنبه خود با عنوان «مهره آمریکا در تهران» نسبت به عواقب احتمالی این عقب‌نشینی ایران در مقابل مطالبات غیرقانونی آژانس انرژی اتمی هشدار دهد. 

 

* تعهد به بازرسی مبهم پادمانی

روز گذشته در شرایطی بیانیه مشترک میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد که بندهای تصریح شده در آن نشان از تحقق پیدا کردن تمام نکاتی دارد که در روزهای اخیر نسبت به آن هشدار داده شد. در بخشی از این بیانیه مشترک که در آن سخن از موافقت داوطلبانه ایران نسبت به بازرسی آژانس از ۲ مکان ادعا شده دارد، آمده است: «بعد از مشورت‌های فشرده دوجانبه، ایران و آژانس درباره حل‌و‌فصل توأم با حسن نیت موضوعات مشخص شده توسط آژانس در ارتباط با اجرای پادمان به توافق رسیدند. در این ارتباط، ایران به طور داوطلبانه به ۲ مکان مشخص شده توسط آژانس دسترسی داده و فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس را برای حل‌و‌فصل این موضوعات تسهیل خواهد کرد. تاریخ‌های مربوط به دسترسی‌های آژانس و فعالیت‌های راستی‌آزمایی، مورد توافق قرار گرفته است. فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس مطابق موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی و رویه استاندارد راستی‌آزمایی آژانس، همان‌گونه که برای همه کشورهای دارای موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اجرا می‌شود، به صورت برابر و بدون تبعیض اجرا خواهد شد».

اما در بخش بعدی این بیانیه تعهدات آژانس با زبانی مبهم و قابل تفسیر بیان شده است که می‌تواند پتانسیل سوءاستفاده‌های بعدی را در اختیار این نهاد قرار دهد. در این بند آمده است: «در چارچوب قطعنامه GOV/2015/72 که در تاریخ ١۵ دسامبر ٢٠١۵ توسط شورای حکام به تصویب رسید، آژانس و ایران تایید می‌کنند موضوعات مرتبط با اجرای پادمان، منحصرا مربوط به مواد و فعالیت‌های هسته‌ای تحت پادمان براساس موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی می‌باشد. در این چارچوب حاضر، بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات در اختیار آژانس، آژانس هیچ سوال دیگری از ایران، و هیچ درخواستی برای دسترسی به مکان‌هایی فراتر از آنچه توسط ایران تحت موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اظهار شده‌اند، ندارد». در حالی بر اساس این بند آژانس تعهد می‌کند هیچ درخواست بازرسی از «مکان‌هایی فراتر از آنچه توسط ایران تحت موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اظهار شده‌اند» نداشته باشد که اساسا آژانس مکان‌هایی را که در گذشته و حال نیز مورد استناد قرار داده، بر اساس بازرسی‌های پادمانی تعریف کرده است و بر این مبنا در آینده، هر زمان که تمایل داشته باشد می‌تواند مکان‌های جدیدی را بر اساس گزارش سرویس‌های جاسوسی غربی برای بازدید انتخاب کند؛ مساله‌ای که کمالوندی نیز در گفت‌وگوی اخیر خود به آن اشاره کرده و درباره تداوم این بازدیدها گفته بود: از فردا هر کشوری می‌تواند اسناد جاسوسی ارائه کند و بعد آژانس برود به نمایندگی از آن بررسی کند و گزارش هم بیاورد و چون آن کشور هم عضو است می‌تواند آن را ببیند و استفاده کند، یعنی وسیله کمک به سرویس‌های جاسوسی بشود. این نکته اصلی است؛ سال 2014 هم نماینده روسیه در یکی از سمپوزیوم‌های بررسی مسائل پادمانی به وضوح این مطلب را بیان کرد و سخنرانی مفصلی داشت که چرا آژانس نباید به این حوزه از اطلاعات که توسط سرویس‌های امنیتی و جاسوسی داده می‌شود، ورود کند. 

بر این اساس، این بند مبهم را می‌توان به عنوان دسیسه‌ای از سوی آژانس برای سوءاستفاده از موقعیت‌هایی دانست که هر لحظه ممکن است از سوی سرویس‌های جاسوسی مطرح شود، به عبارت دیگر پذیرفتن بازدید نمایندگان آژانس از این ۲ موقعیت در حوالی تهران و شهرضا در قالب بازدیدهای پادمانی را می‌توان چراغ سبزی بر بازدیدهای توقف‌ناپذیر بعدی دانست. 

بازگشت به یک خانه عقب‌تر و پذیرش بازرسی‌های ویژه آژانس، در شرایطی که مسؤولان دولتی بارها نسبت به تکرار نشدن این بازدیدها وعده داده بودند حکایت از یک گام خطرساز در راستای افزایش فشارهای تحمیل شده آمریکا که از کانال آژانس پیگیری می‌شد، داشت. بررسی عملکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌های گذشته بویژه ماه‌های اخیر گویای تاثیرپذیری و حرف‌شنوی کامل این مجموعه از طرح‌های آمریکا و اسرائیل است و به رغم آنکه ایران، آنچنان که ظریف نیز مدعی شد «قدرتمندترین نظام بازرسی» را پذیرفته بود اما نهایت این آژانس قطعنامه‌ای را که از سمت تروئیکای اروپایی علیه ایران ارائه شده بود تصویب کرد. آگاهی طرف غربی از این امر که ایران قصد ایستادن در برابر درخواست‌های آژانس را ندارد می‌تواند به طرح مطالباتی جدید در این زمینه منتهی شود.