ثمانه اکوان: اکثر شخصیت‌های سیاسی در کشورهای مختلف جهان بعد از شنیدن خبر استعفای آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن، در پیام‌هایی از همکاری با او در طول مدت فعالیتش در ژاپن ابراز خرسندی کرده و او را جزو سیاستمدارانی دانسته‌اند که میراث خوبی از خود در سیاست خارجی بر جا گذاشته است. دونالد ترامپ که ارتباط نزدیک و خوبی با آبه داشت، پا را فراتر از این گذاشت و در تماس تلفنی با آبه، او را بهترین نخست‌وزیر تاریخ ژاپن دانست! این تعریف‌ها در بیرون اما ربطی به انتقادات در داخل ژاپن از او ندارد.  استعفای ناگهانی آبه شینزو به دلیل مشکلات مرتبط با سلامتی او مطبوعات مختلف داخل و خارج از ژاپن را به تکاپو انداخته که مروری بر فعالیت‌های تقریبا یک دهه‌ای او در ژاپن داشته باشند. آبه از نظر ژاپنی‌ها معروف‌ترین نخست‌وزیرشان بعد از سال 1945 و پایان جنگ جهانی دوم بوده و در سال‌های اخیر نیز شهرت اصلی‌اش را از گلف بازی کردنش با ترامپ به دست آورده است(!) او با اینکه اقتصاد ژاپن را نتوانست دچار اصلاحات جدی کند و همچنان این کشور از اقتصاد ضعیف رنج می‌برد اما در عرصه سیاست خارجی و دفاعی توانست اقداماتی مهم در طول دوران نخست‌وزیری خود که طولانی‌ترین مدت در تاریخ این کشور است، انجام دهد. دوره کنونی نخست‌وزیری آبه قرار بود تا پایان سپتامبر سال آینده میلادی (یک سال دیگر) ادامه داشته باشد اما نگاهی به میزان محبوبیت او در ژاپن نشان می‌دهد او دچار ریزش آرا و کاهش محبوبیت شدید در تاریخ این کشور شده بود که تا به ‌حال برای هیچ نخست‌وزیری در این کشور رخ نداده است. به همین دلیل است که برخی تحلیلگران بر این عقیده‌اند او دقیقا یک سال قبل از پایان یافتن دوره نخست‌وزیری‌اش، آن هم به بهانه مشکلات سلامتی از سیاست کناره‌گیری کرده است تا شاهد انتقادات شدید از خود در انتخابات بعدی نباشد. نکته جالب‌ توجه در این باره این است که آبه شینزو از دوران جوانی از بیماری «کولیت اولسروز» که نوعی التهاب به همراه زخم روده است، رنج می‌برده است. این بیماری یک‌بار در سال 2007 و زمانی که او نخستین سال دوران نخست‌وزیری‌اش را به اتمام رسانده بود، باعث استعفای او شد. اما مدتی بعد [سال 2012] او دوباره به عرصه سیاست بازگشت. گفته می‌شود در همان سال 2007 نیز دلیل اصلی استعفایش تنگ شدن عرصه برای فعالیت او و همچنین انتقادات مکرر از دولتش بوده است. با این‌ حال به نظر می‌رسد این بار نیز در شرایطی که آبه با انتقادات زیادی روبه‌رو شده، دوباره دست به دامن راهکار توسل به بیماری‌اش شده تا بلکه بتواند از انتقادات در امان بماند. اما ریشه اصلی انتقادات از آبه و دوران 8 ساله[۹ ساله] نخست‌وزیری‌اش چیست؟

 

* بحران کرونا

شاید از نظر تحلیلگران خارجی زمانی که بدانند کرونا تاکنون در ژاپن تنها 1300 کشته بر جا گذاشته است، افزایش انتقادات از نخست‌وزیر و استعفای او تا حد زیادی خنده‌دار باشد اما نگاهی به فعالیت‌های انجام‌شده توسط دولت آبه در طول دوران شیوع کرونا که باعث شد این عده از مردم جان خود را از دست بدهند، نشان می‌دهد سیاست‌های غلط و نامطمئن و همچنین بی‌دقتی در سیاست‌های اقتصادی در زمان شیوع کرونا، باعث ایجاد بحرانی عمیق در ژاپن شده است و این در حالی است که مدیریت درست و موفق می‌توانست از میزان بحران‌های اقتصادی بعدی و همچنین تعداد قربانیان کم کند. یکی از مثال‌های جالب و بسیار معروف عدم مدیریت صحیح کرونا، شعار دولت آبه در دادن ۲ ماسک قابل شست‌وشو به هر ژاپنی بود که در همان ابتدای امر به «آبنوماسک»1 معروف شد و به دلیل اجرایی نبودن و همچنین اظهارنظر مقامات بهداشتی درباره اینکه این کار برای کنترل ویروس کرونا بی‌فایده است، از دستور کار خارج شد.2 در عین‌ حال دلیل آبه برای استعفا نیز از این منظر برای مردم ژاپن غیرقابل‌قبول است، چرا که تا پیش ‌از این اعلام نشده بود بیماری آبه پیشرفتی داشته است و به همین دلیل اظهارنظر پزشکانش درباره اینکه او بیش ‌از حد کار می‌کند و این برای سلامتی‌اش مضر است، برای مردم قانع‌کننده نبود. در عین ‌حال در دوران اوج‌گیری کرونا در ژاپن، مردم بسیار کمتر آبه را در ملأعام می‌دیدند و ظهور و بروز و کار کردن او به‌ قدری کم شده بود که بر اساس یک نظرسنجی، مردم ژاپن از کم‌کاری آبه بسیار عصبانی بودند. بر اساس این نظرسنجی که روزنامه آساهی شیمبون آن را منتشر کرده است، تنها 29 درصد مردم ژاپن از عملکرد دولت آبه در دوران کرونا حمایت می‌کردند و نزدیک به 70 درصد کاملا از عملکرد او و دولتش ناراضی بودند.3

 

* پرونده‌های فساد

آبه از همان ابتدای دوران دوم ریاست‌جمهوری‌اش با پرونده‌ها و رسوایی‌های اقتصادی‌اش شناخته می‌شد. ۲ بحران رسوایی که بشدت در رسانه‌ها بازتاب یافته و در عین ‌حال آبه، هیچ پاسخ مناسبی برای آنها نزد افکار عمومی نداشته است، عبارتند از پرونده موسوم به «موریتومو گاکوئن»4 و «کاکه گاکوئن»5. در این ۲ پرونده آبه شینزو متهم شده بود امکانات و زمین‌های دولتی را به ‌صورت غیرقانونی در اختیار دوستان یا همفکران سیاسی‌اش قرار داده است و در یک مورد زمینی را به یکی از دوستانش برای احداث مدرسه داده که از قضا، همسر آبه نیز در آن پروژه سهم داشته است. در پرونده «موریتومو گاکوئن» که نام مدیر مدرسه مذکور است، وزیر دارایی نیز متهم شد در جریان تحقیقات درباره پرونده دخالت کرده و از اختیارات خود برای سرپوش گذاشتن بر این رسوایی استفاده کرده است. با وجود اینکه آبه در هر دو پرونده نقش خود را تکذیب کرد اما در نهایت از طرف دولت درباره این قصور از مردم عذرخواهی کرد.6

 

* جشن شکوفه‌های گیلاس

یکی دیگر از رسوایی‌هایی که دامن آبه و نزدیکان و هم‌حزبی‌هایش را گرفته است، مراسم جشن شکوفه‌های گیلاس است که هر سال توسط نخست‌وزیری برگزار می‌شود اما به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر به جشنی بسیار پرهزینه برای تقدیر از هم‌حزبی‌های آبه و دوستانش تبدیل شده و مردم ژاپن بیان کرده بودند راضی نیستند هزینه‌های این جشن حزبی از مالیات آنها پرداخت شود.7 نکته جالب اما از بین بردن اسناد مربوط به میهمانان دعوت ‌شده به این مراسم بعد از اعتراضات مردمی و همچنین اعضای اپوزیسیون ژاپن در دولت بود که سروصدای زیادی به پا کرد. 

 

* خرید رأی

مسأله پرونده‌هایی که نام آبه را با خود به یدک می‌کشند همین‌جا پایان نمی‌یابد. ماه ژوئن سال جاری میلادی (۳ ماه پیش) کاتسویوکی کاوایی، وزیر دادگستری ژاپن که از نزدیکان آبه نیز هست، به همراه همسرش که عضو مجلس اعلای ژاپن است، متهم شدند در جریان انتخابات مجلس، اقدام به خرید رأی کرده‌اند و در عین‌حال حزب لیبرال- دموکرات (حزب آبه) نیز 150 میلیون ین (معادل 4/1 میلیون دلار) به این فرد پرداخت کرده است. البته آبه شینزو در این پرونده نیز اعلام کرد نقشی در این ماجرا نداشته است و آقا و خانم کاوایی نیز بعد از مدتی از اتهامات تبرئه شدند.8

 

* چه کسی جانشین آبه می‌شود؟

پرونده‌ها، سؤالات و اتهامات درباره فعالیت‌های آبه همچنان در مرکز توجه افکار عمومی در ژاپن قرار دارد اما مساله حیاتی در شرایط کنونی، انتخاب جانشین آبه است. رسانه‌ها تاکنون اسامی زیادی را در این باره مطرح کرده‌اند اما برخی دیگر نیز بیان کرده‌اند از حالا نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد چه کسی جانشین آبه می‌شود.9 با این‌ حال در شرایط فعلی محتمل‌ترین گزینه‌ای که از طرف روزنامه‌های ژاپنی گفته شده، «شیجرو ایشیبا» وزیر دفاع فعلی است که به نظر می‌رسد تاکنون توانسته نظر اعضای حزب را به خود جذب کند. با این‌ حال فهرست کردن مسائل مهم که باید توسط نخست‌وزیر بعدی به آنها پاسخ مناسبی داده شود، مهم‌تر از جانشین آبه است. نخستین مسأله، افزایش بودجه نظامی ژاپن و همکاری‌های این کشور با آمریکاست. در حالی ‌که دولت فعلی بشدت به سمت جلب همکاری‌های نظامی با آمریکا رفته بود اما ایجاد پایگاه آمریکایی در ژاپن هم با مخالفت وسیع مردم این کشور و هم کشورهای منطقه روبه‌رو شده است و نخست‌وزیر جدید باید درباره مذاکرات با آمریکا شفاف‌تر از دولت قبلی عمل کند. 

مسأله بعدی اوضاع اقتصادی ژاپن است که بر اثر شیوع کرونا دچار رکود شده است. نخست‌وزیر بعدی با این‌ حال در شرایطی سر کار می‌آید که باید سیاست «بودجه فعال سالانه» را به‌گونه‌ای اجرایی کند که بتواند از افراد یا شرکت‌هایی که بر اثر کرونا آسیب ‌دیده‌اند، حفاظت کند. سیاست «بودجه فعال سالانه» به نظر می‌رسد در شرایط کنونی که المپیک توکیو یک سال عقب ‌افتاده و چشم‌انداز برپایی آن و جذب گردشگران سخت‌تر از قبل شده است، بهترین راه برای حفظ اقتصاد این کشور بوده و مورد تأیید احزاب مختلف نیز باشد.

-------------------------------

پی‌نوشت:

1- Abenomask

2-https://www.nytimes.com/2020/08/30/opinion /shinzo-abe-resign-japan.html

3- http://www.asahi.com/ajw/articles/13401687

4- Moritomo Gakuen

5- Kake Gakuen

6- https://english.kyodonews.net/news/2020/03/ df44c81a149d-finance-ministry-will-not-probe-moritomo-gakuen-scandal-again-aso.html

7- http://www.asahi.com/ajw/articles/AJ 202001070048.html

8- https://thediplomat.com/2020/06/japanese-politics-rocked-by-arrests-over-voter-bribery-scandal/

9- https://www.cnbc.com/2020/08/31/japans-next-prime-minister-faces-a-difficult-year-ahead-after-abe-resigns.html

******

گروه سیاسی: استعفای آبه شینزو را می‌توان به مثابه پایانی بر خیالات خوشبینانه جریانی به حساب آورد که روزی سفر او به ایران را نشانه‌ای از آغاز حسن نیت ترامپ به حساب می‌آوردند. 

به گزارش «وطن امروز»، استعفای آبه شینزو از نخست‌وزیری ژاپن را می‌توان از مهم‌ترین اخبار روزهای گذشته دانست. آبه 65 ساله که از سال 2012 به عنوان نخست‌وزیر ژاپن انتخاب شده بود در حالی علت استعفای خود را به بیماری کولیت اولسروز [زخمی] نسبت داد که پایان پیش از موعد دوره نخست‌وزیری وی را می‌توان حامل پیام‌هایی برای فضای داخلی ایران نیز دانست. پایان دوران نخست‌وزیری آبه از جهاتی نشان انقضای طرحی دارد که در سال‌های اخیر برخی جریانات داخلی از جمله دولت حسن روحانی بر آن تمرکز زیادی داشته‌اند. واسطه‌گری میان ایران و آمریکا، آن هم بعد از اقدامات جنون‌آمیز ترامپ در مواردی همانند خروج یک‌طرفه از برجام را می‌توان به عنوان مهم‌ترین شاهدمثال در این امر مورد اشاره قرار داد. 

آذرماه سال گذشته بود که پس از 40 سال مقامی در سطح نخست‌وزیر ژاپن به این ایران سفر کرد؛ سفری که پیش از آغاز آن نیز همه گمانه‌زنی‌ها حکایت از کارکرد واسطه‌ای آن داشت و آبه به عنوان فرستاده ویژه ترامپ به تهران حامل پیامی بود که دولت آمریکا به وی داده بود. در چنین فضایی همانطور که قابل پیش‌بینی بود رسانه‌های اصلاح‌طلب حامی دولت با مانور ویژه روی این سفر و تاکید بر ارزشمند بودن آن، از لزوم پذیرش این پیام و استفاده حداکثری از واسطه‌گری ژاپن برای بازگشایی باب گفت‌وگو‌ها با ترامپ سخن به میان آوردند. 

در همان برهه بود که «وطن امروز» در گزارشی با عنوان «خربزه آبه» با اشاره به بی‌سرانجام بودن دل بستن به دیدارهایی از این دست، درباره ذوق‌زدگی مقامات دولتی و جریانات سیاسی همسو با دولت نسبت به این دیدار هشدار داد و نوشت: «هر چند نخست‌وزیر ژاپن درصدد میانجی‌گری و جوش دادن توافق میان ایران و آمریکاست، با این حال با توجه به تجربه دیپلماسی روحانی و همچنین اظهارات چند ماه گذشته وی، روحانی نیز از توافق احتمالی بدش نمی‌آید. بنا بر آنچه دولتی‌ها و رسانه‌های وابسته به دولت می‌گویند ماحصل این توافق برای ایران گشایش اقتصادی است و همین موضوع انگیزه دولت را برای دستیابی به چنین توافقی بیشتر می‌کند. با این حال، آنچه در عمل اتفاق خواهد افتاد تغییر چندانی در وضعیت تحریم‌ها و اقتصاد کشور و حتی مبادلات با دیگر کشورها به ‌وجود نخواهد آورد. اگر همانطور که برخی رسانه‌ها یا کارشناسان گمانه‌زنی کردند حاصل این توافق انتقال بخشی از پول بلوکه  نفت ایران باشد، این ارز مسکن مقطعی‌ای است که پس از مصرف آن و اتمام تاثیرش بر اقتصاد کشور شرایط به ‌وجود آمده را بدتر از قبل خواهد کرد. راه‌حل عبور از فشار تحریم‌ها نه مسکن‌های مقطعی که اتکا به توانمندی‌های داخلی و تغییرات اساسی در ساختار بودجه است؛ موضوعی که عملکرد روحانی نشان داده وی آن را جدی نمی‌گیرد». این گزارش که با تذکر هیات نظارت بر مطبوعات نیز مواجه شد در حالی بود که تنها چندماه پس از سفر آبه به تهران که در رسانه‌های جریان غرب‌گرا از آن به عنوان پیام حسن نیت ترامپ یاد می‌شد، دولت آمریکا اقدام به عمل جنایتکارانه ترور سرلشکر شهید قاسم سلیمانی در بغداد کرد. 

در این میان رهبر حکیم انقلاب نیز در جریان دیدار با نخست‌وزیر ژاپن با اشاره به وظیفه پیام‌رسانی آبه از سوی آمریکا، در پاسخ به وی که گفته بود من قصد دارم پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به جنابعالی برسانم، فرمودند: ما در حسن نیت و جدی بودن شما تردیدی نداریم اما درباره آنچه از رئیس‌جمهور آمریکا نقل کردید، من شخص ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمی‌دانم و هیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد. 

 

* پایانی بر خیال خوش

استعفای آبه شینزو و پایان ماموریت وی به عنوان نخست‌وزیر ژاپن در شرایطی است که وی در سال‌های اخیر به عنوان یک مهره نزدیک به دونالد ترامپ شناخته می‌شد و در همین راستا سفر سال گذشته‌اش به تهران را نیز می‌توان یکی از مهم‌ترین ماموریت‌هایی دانست که در این راستا به عهده داشته است. آبه در حالی به پایان عمر سیاسی بلندمدت خود رسید که از آن می‌توان به عنوان یکی از نمادهای محاسبات غلط جریانات غرب‌گرا در مواجهه با واقعیات نظام جهانی و بازیگران آن دانست به گونه‌ای که این جریان در سال‌های گذشته و بویژه پس از خروج یک‌طرفه آمریکا از برجام و پشت پا زدن به تعهداتش سعی کرد با تمرکز بر واسطه‌های سیاسی آمریکا از جمله دولت ژاپن، آخرین تلاش‌های خود را برای زنده نگه داشتن ایده سیاست خارجی روحانی مبنی بر تعامل با آمریکا به کار بندد. 

با از میان رفتن آبه به عنوان نخست‌وزیری که برخی جریانات سیاسی داخلی اهداف سیاسی خود را در قمار روی او برنامه‌ریزی کرده بودند، یک بار دیگر می‌توان به شکاف میان واقعیت و برخی از این برنامه‌ریزی‌ها اشاره داشت. پایان عصر آبه و کناره‌گیری وی از قدرت، برای آنانی که در سال‌های اخیر تلاش داشتند چراغ سبزهای توکیو برای میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن را به عنوان بخشی از گام راهبردی در جهت نزدیک کردن ایران و آمریکا در نظر بگیرند، نشان از پایان یک خوش‌خیالی سیاسی دارد. آبه در شرایطی استعفا کرد که در سال‌های اخیر بیشترین همراهی را با دولت ترامپ در زمینه سناریوی تحریم این کشور علیه ایران داشت و در مقاطعی نیز که سعی می‌کرد خود را به عنوان چهره‌ای واسطه‌گر نشان دهد باز هم بازی خود را در زمین ترامپ جلو می‌برد. 

با تمام این اوصاف، استعفای آبه شینزو از نخست‌وزیری ژاپن و واگذار کردن قدرت توسط وی را می‌توان به عنوان یک تجربه تاریخی دیگر برای نیروهای سیاسی کشورمان به حساب آورد؛ تجربه‌ای از تلاش آمریکا برای کشاندن ایران به مذاکره‌ای که خود به آشکارترین شکل ممکن به زیر آن ‌زده بود. با این حال شاید تعجب‌آورترین بخش این تجربه تاریخی را بتوان خوش‌خیالی جریانات غرب‌گرا نسبت به چنین بازیگران وابسته‌ای دانست.