* تمام خاطرات من با «مهر خاور»
* نوای آدمیتِ موسیقی کلاسیک
* سهم ناچیز موسیقی پاپ
فرزانه غلامیتبار: اواسط اسفندماه سال گذشته همزمان با شیوع ویروس کرونا در کشور، فعالیتها و کنسرتهای موسیقی هم مانند سایر فعالیتهای فرهنگی و هنری کشور با تعطیلی مواجه شد که این اتفاق تلخ برای اهالی موسیقی یک نکته تاریک و ناامیدکننده محسوب میشود، زیرا بازه زمانی یکماهه 15 اسفند تا 15 فروردینماه، پیک طلایی برپایی کنسرتها در سراسر کشور به حساب میآید که علاوه بر خوانندهها و نوازندهها، عوامل مختلفی در حوزه موسیقی در کنار برپایی کنسرتها مشغول به کار میشوند و کسب درآمد میکنند که با شیوع ویروس کرونا در کشور و تعطیلی کنسرتهای موسیقی بسیاری از هنرمندان این حوزه از کار بیکار شدهاند.
اما تعطیلی کنسرتها از اسفندماه سال گذشته تاکنون ۲ پیامد منفی در پی داشته است؛ یکی بیکاری بسیاری از نوازندهها و عوامل فنی کنسرتها در این ایام است که امیدواریم وعدههای وزارت ارشاد درباره بهبود وضعیت معیشتی هنرمندان بیکارشده بزودی محقق شود و پیامد دیگر بعد روانی قضیه است که نبود فعالیتهای موسیقایی موجب سرخوردگی اهالی موسیقی و همچنین عدم نشاط علاقهمندان به موسیقی شده است.
اما در این چند ماه اخیر که حتی از انتشار آلبومهای جدید هم خبرهای زیادی درز نمیکند، بسیاری از خوانندگان مطرح بیکار ننشسته و تهدید کرونا را به نوعی فرصت تبدیل کردهاند؛ برخیها با هدف تزریق نشاط در جامعه از همان اواخر اسفندماه در صفحههای شخصیشان در فضای مجازی به تنهایی برای مخاطبانشان برنامه اجرا کردند که بشدت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت، این عده از خوانندگان کاملا دلی و در ارتباطی صمیمی و بیواسطه با مخاطبانشان آهنگهای درخواستی آنها را برایشان اجرا کردند تا هم تحمل قرنطینههای خانگی را برای مردم سادهتر کنند و هم به مدافعان سلامت کشور روحیهای تزریق کنند. البته این اتفاق در سایر کشورهای دنیا هم رخ داد و بسیاری از خوانندگان و نوازندگان جهان تصمیم گرفتند بهصورت خودجوش و بدون هیچ حمایتی از طرف ارگانهای دولتی برای مخاطبانشان در فضای مجازی برنامه اجرا کنند. بماند که کنسرتهای آنلاینی که خوانندهها کاملا دلی و بدون دریافت هزینه برای مخاطبانشان در فضای اینستاگرام برپا میکردند، چند وقت پیش با پرداخت دستمزدهای بالا توسط نهادهای دولتی به خوانندهها برای حضورشان در سالن خالی برج میلاد، بسیار کمرنگ شد و حالت ارگانی و دولتی به خود گرفت که پرداختن بیشتر به این موضوع در این مقال نمیگنجد.
اما فعالیت دومی که برخی هنرمندان در دوران کرونا از آن بهره بردند و تهدید کرونا را به فرصتی ارزشمند تبدیل کردند، تولید آثاری درباره کرونا یا در وصف فداکاری و ازخودگذشتی کادر درمانی کشور به عنوان مدافعان سلامت بود که شاید تولیدات منتشرشده باکیفیت در این باره به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد اما همین تعداد اندک هم اقدامی ارزشمند است که نشان میدهد هنرمندان خالق این آثار از حس مسؤولیتپذیری بالایی برخوردار هستند که خود را ملزم میدانند در این شرایط سخت کرونایی در کنار مردم و جهادگران سلامت باشند.
تولیدات موسیقایی در دوران کرونا را میتوان به چند دسته تقسیمکرد؛ برخی تولیدات را هنرمندان مطرح موسیقی اصیل ایرانی منتشر کردهاند که بیشتر از سایر تولیدات به چشم آمده است، دسته دوم بازمیگردد به فعالیت گروههای سرود درباره مدافعان سلامت و جهادگران که نماهنگهای این گروههای سرود طی ماههای اخیر بارها از شبکههای مختلف سیما روی آنتن رفته و مورد اقبال مردم قرار گرفته است، دسته سوم هم بازمیگردد به فعالیت خوانندههای موسیقی پاپ که متاسفانه آنچنان که باید خوانندههای پاپ در این باره فعال نبودند. اما دسته آخر به موسیقی کلاسیک مربوط میشود که در این باره دو، سه اتفاق مهم رخ داده که همه این موارد در ادامه این پرونده از نظرتان میگذرد.
***
تمام خاطرات من با «مهر خاور»
هنرمندان و خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی در چند ماهی که کشور درگیر کرونا بوده است، از پیشگامان همدلی و همراهی با مردم، پزشکان و پرستاران بودهاند. برخی از آنها از همان روزهای اول با برپایی کنسرتهای آنلاین سعی در تزریق روحیه به مردم داشتهاند و برخی دیگر هم دست به کار تولید آثار موسیقی در توصیف فداکاریها و جهاد کادر درمانی زدند که از این میان میتوان به سالار عقیلی اشاره کرد؛ خوانندهای که از همان روزهای اول در یکی، دو نوبت به برپایی کنسرت آنلاین از طریق صفحه شخصی خود پرداخت که با استقبال بالای مخاطبان همراه شد. همچنین در ادامه شاهد انتشار آثاری در وصف مدافعان سلامت از سوی این خواننده باسابقه موسیقی اصیل ایرانی بودیم. نخستین قطعهای که سالار عقیلی در این باره منتشر کرد، اثر مشترکش با 2 هنرمند دیگر بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. سالار عقیلی قطعه «همدم» را با دکلمهخوانی پرویز پرستویی و همآوایی فاضل جمشیدی در راستای پویش «مشاهنر» و برای همدلی و همراهی با مردمی که در روزهای ابتدایی سال در قرنطینه خانگی به سر میبردند، منتشر کرد. «همدم» با شعری از علیرضا بهرامی، ملودی فاضل جمشیدی و تنظیم ارکستر محسن غلامی، از موسیقیدانهای مقیم مازندران ساخته شد. همچنین نوازندگانی همچون علیرضا احمدی، حسین رودگر و رویا باقرزاده در تولید این قطعه همکاری داشتند. سالار عقیلی پیشتر در گفتوگویی با «وطن امروز» درباره این اثر مشترک گفته بود: «ابتدای این قطعه با شعرخوانی و دکلمه زیبا و تأثیرگذار جناب پرویز پرستویی همراه است که روی بیتهایی از اشعار مولانا، حکایت امید، صبر، وحدت و شادی را روایت میکند». اما این اثر پایان کار سالار عقیلی برای مدافعان سلامت نبود و این خواننده جدیدترین اثر خود را با هدف قدردانی از کادر درمان در قالب قطعه «مهر خاور» منتشر کرد. این قطعه با شعری از محمد عبدالحسینی به تولید رسید و نماهنگی هم بر اساس آن ساخته شد که از شبکههای مختلف سیما روی آنتن رفت.
در کنار اینها، علاقهمندان به این خواننده مطرح، بسیاری از آثار شاخص ملی- میهنی این خواننده را در قالب تصاویری از مدافعان سلامت تولید و در فضای مجازی منتشر کردند که این تولیدات مردمی حس و حال خوبی را در این دوران سخت کرونایی به وجود آورده است.
سالار عقیلی درباره انگیزههای شخصی خود از تولید چنین آثاری گفته بود: همیشه تمام تلاشم را کردهام که این آثار را با حس عمیق عشق به وطن و مردم کشورم بخوانم تا بیشترین تاثیر را بر هر ایرانی بگذارد که با لطف خدا و عنایت مردم همه آثار ملیام، لحظات غرورآفرین و امیدبخشی را برای ملت رقم زده است. در این روزهای نفسگیر کرونایی که شرایط سختی را سپری میکنیم، همدلی و وحدت مهمترین نیاز جامعه است و کوچکترین وظیفه هنرمند این است که در این روزها با تکیه بر هنرش در کنار مردمش باشد تا بتواند در افزایش روحیه مردم در این اوضاع نقش بسزایی ایفا کند. مردم در شرایط سخت چشم امیدشان به هنرمندان سرزمینشان دوخته میشود، به همین دلیل تصمیم گرفتم در این شرایط خاص با رعایت همه نکات بهداشتی به عشق وطنم و با آرزوی سلامتی و شادی مردم از هر فعالیت موسیقایی دریغ نکنم و میخواهم از همین تریبون به هموطنان عزیزم بگویم مطمئن باشید با رعایت نکات بهداشتی و حفظ همدلی از پس این روزهای کرونایی برخواهیم آمد و دوباره در کنار هم و به عشق ایران عزیزمان، «وطنم...» را در کنسرتها همخوانی میکنیم. همچنین تولیدات اخیرم را به طور ویژه و با تمام وجود به جهادگران درمان تقدیم میکنم و برای همه هموطنانم آرزوی سلامتی میکنم.
علاوه بر سالار عقیلی، خوانندگانی چون سیدمحمد معتمدی و وحید تاج هم در این روزها دست به تولید آثاری در وصف مدافعان سلامت زدند.
سیدمحمد معتمدی جدیدترین نماهنگ خود را با عنوان «تمام خاطرات من» در وصف کادر درمان منتشر کرد که این روزها از شبکههای مختلف سیما پخش و در فضای مجازی دست به دست میشود. نماهنگ «تمام خاطرات من» که با صدای محمد معتمدی در پویش «سوره اشک» تولید و منتشر شده است، مضمونی درباره رشادت کادر درمان دارد. این اثر به همت مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی و با خوانندگی محمد معتمدی تولید شده که چند روزی است منتشر شده است.
«تمام خاطرات من» که در حال و هوای عزای سرور و سالار شهیدان و پاسداشت از خودگذشتگی کادر درمان است، بر اساس ترانهای از میلاد عرفانپور و با آهنگسازی حمیدرضا چراغعلی تولید شده و کارگردانی آن را نیز امیر اصانلو و مصطفی فتاحی بر عهده داشتهاند.
البته ناگفته نماند حوزه هنری انقلاب اسلامی به مناسبت ایام عزای سرور و سالار شهیدان دهها تولید هنری در قالبهای مختلف نظیر نماهنگ، فیلم کوتاه، موشنکمیک و... داشته است که این آثار در قالب پویش «سوره اشک» تا اربعین حسینی به مرور منتشر خواهد شد. در برخی از این آثار به جهادگران حوزه سلامت هم پرداخته شده است. اما بیانصافی است که صحبت از آثار موسیقایی هنرمندان در وصف کرونا کنیم اما از میلاد عرفانپور، ترانهسرایی که در چند اثر موسیقایی در وصف مدافعان سلامت حضور داشته اشت، حرفی به میان نیاوریم. میلاد عرفانپور که مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری است، طی روزهای اخیر در چند اثر در وصف مدافعان سلامت به عنوان ترانهسرا نقشآفرینی کرده است. این شاعر درباره فعالیتهای شاعرانه خود در روزهای کرونایی گفته است: «این دوره خانهنشینی و فراغت برای خیلی از شعرا سبب به وجود آمدن آن خلوت ایدهآلی که نیاز دارند، شد. این فرصت برای بسیاری به مطالعه یا سرودن شعر گذشت. این مساله به شاعران کمک کرد، چون شعرا قشری هستند که به این خلوت، آرامش و خانهنشینی نیاز دارند و این مشکل این موقعیت را به صورت اجباری برای ما به وجود آورد. هنرمند به سکوت و خلوت نیاز دارد. شاید بخشی از خدمتگزاری به شاعران و هنرمندان هم به وجود آوردن فرصت خلوت و آرامش باشد».
وحید تاج یکی دیگر از خوانندههای مطرح موسیقی اصیل ایرانی است که از زمان شیوع ویروس کرونا در صفحه شخصی خود به اجرای قطعات مختلف پرداخته و آنها را به حافظان سلامت تقدیم کرده است اما این فعالیتهای وحید تاج در فضای مجازی پایان کارش درباره مدافعان سلامت نبوه است و این خواننده مطرح نماهنگ «شیر غزالچشم» را تقدیم به فداکاران عرصه سلامت کرد. در بخشی از شعر این نماهنگ آمده است: ای شیر غزالچشم، در دام خطر میافتی و بر میایی آموختهتر، بر شعله نشینیات دل آتش سوخت، رقص تو وفای توست ای سوخته پر و... .
***
نوای آدمیتِ موسیقی کلاسیک
تولیدات موسیقی کلاسیک که معمولا مخاطبان خاص و فرهیخته دارد، به لحاظ مسائل بینالمللی از اهمیت ویژهای برخوردار است، به همین خاطر هنرمندان مطرح و شناخته شده این عرصه در دوران کرونا بیکار ننشستند و دست به خلق آثاری با موضوع کرونا یا در وصف مدافعان سلامت زدند.
استاد لوریس چکناواریان شناختهشدهترین آهنگساز و رهبر ارکستر ایران که از جایگاه بالای بینالمللی برخوردار است، نخستین هنرمند موسیقی کلاسیک محسوب میشود که درباره کرونا و حال و هوای این ایام دست به تولید اثر زد.
چکناواریان در روزهای قرنطینه کرونا و امید برای روزهای بهتر پیش روی مردم جهان قطعه ۱5 دقیقهای «کرونا» را در ۳ بخش به طور رسمی منتشر کرد.
این آهنگساز پیشکسوت کشورمان که فعالیتهای زیادی را در عرصه تولید آثار موسیقایی در مناسبتها و رویدادهای مختلف داشته است، در چند وقت اخیر قطعه ۱۲ دقیقهای «کرونا» را در ۳ قسمت «یورش»، «مرگ» و «زندگی» منتشر کرد. وی درباره انگیزههای خود از ساخت این اثر و جزئیات تولید آن گفت: «مراحل تولید کرونا چیزی بیش از یک ماه به طول انجامیده است و این اثر ۱۵ دقیقهای در ۳ موومان هجوم، مرگ و زندگی تصنیف شده است. درباره مشکلات اجرای این اثر به روزهای قرنطینه و عدم دسترسی به نوازندگان باید اشاره کنم. این اثر توسط دوست هنرمندم احسان بیرقدار به صورت سمپل صدای ارکستر با دقت و وسواس بسیار و به زیبایی هر چه تمامتر انجام شده است. فکر میکنم ویروس کرونا تمام جهان را درگیر خود کرده است و بسیاری از هنرمندان نیز به شکلهای گوناگون نسبت به آن واکنش نشان دادهاند، من نیز تلاش کردم با ساخت قطعهای در ۳ موومان احساس خود را به این مساله مطرح کنم. نخستین گام در راه مبارزه با این ویروس این است که تمام مسائل بهداشتی را رعایت کنیم تا این مساله هر چه زودتر به اتمام برسد اما تا زمانی که در این وضعیت هستیم نیز باید تلاش کنیم هر آن کاری را که از دستمان برمیآید انجام دهیم. اگر هنرمندیم، بیش از هر زمان دیگری کار کنیم و اگر نیستیم، سعی کنیم اطلاعاتمان را افزایش دهیم».
اما هنرمندان ارکستر صداوسیما هم این روزها بیکار ننشستهاند و اعضای این ارکستر روزهاست مشغول تمرین برای ضبط اثری در وصف جهادگران خط مقدم مبارزه با کرونا هستند. ارکستر سمفونیک صداوسیما به رهبری آرش امینی که اجرای افتتاحیه جشنواره موسیقی فجر سال گذشته را بر عهده داشت، از اواسط اسفندماه سال گذشته و با شیوع ویروس کرونا، تمرینات حضوری خود را لغو کرد و نوازندههای ارکستر تمرینات خود را به صورت غیرحضوری انجام دادند.
لازم به ذکر است، ارکستر صداوسیما مدتی است با کسب مجوزهای لازم تمرینات حضوری خود را با رعایت پروتکلهای بهداشتی از سر گرفته است. از سویی تمرینات ارکستر صداوسیما در استودیویی وسیع، ضدعفونی شده و با رعایت فاصلهگذاری نوازندهها انجام میشود.
بنا بر این گزارش، ارکستر سمفونیک صداوسیما این روزها با جدیت تمام تمرینات خود را دنبال میکند تا یک اثر ارکسترال را درباره جهادگران خط مقدم مبارزه با کرونا به آهنگسازی بهزاد عبدی و رهبری آرش امینی برای ضبط و آماده اجرا کند.
قطعه «نوای آدمیت» از تازهترین تولیدات ارکستر ملی ایران به رهبری سهراب کاشف تنها اثر موسیقی کلاسیک در وصف مدافعان سلامت است که چندی پیش به مرحله اجرای صحنهای هم رسید. قطعه «نوای آدمیت» چند وقت پیش به طور رسمی با اجرای ارکستر ملی ایران به رهبری سهراب کاشف و با حضور وزرای بهداشت و فرهنگ رونمایی شد. این قطعه به پاس قدردانی از مدافعان سلامت در روزهای کرونایی تولید و منتشر شده است.
سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم رونمایی از این آلبوم با اشاره به تلاشهای اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه در دوران شیوع ویروس کرونا تصریح کرد: حوزه فرهنگ و هنر نیز در این دوران به کمک کادر درمان آمد و در این مدت جریان هنر کشور دوران پرافتخار خود را پشت سر گذاشت و مسؤولیت اجتماعی خود را بخوبی انجام داد. امیدواریم قطعه «نوای آدمیت» به عنوان هدیه کوچک هنرمندان موجب ارتقای روحیه کادر درمانی کشور شود.
سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم در این مراسم گفت: هنر، زبان گفتمان عشق و عاشقی است و هنرمند، عاشق دلسپردهای به شفافیت و صداقت. کسی که به عنوان مدافع سلامت دل به آتش میزند، عاشق است. حرکت بزرگ همکاران ما در عرصه مبارزه با کرونا ستودنی است. امیدوارم خداوند به همه هنرمندان این سرزمین که سرمایههای بزرگ و اجتماعی ما هستند طول عمر باعزت بدهد و هیچکس درگیر این بیماری نشود. تردیدی ندارم با این همدلی و وفاق که شبیه آن را در دوران دفاعمقدس داشتهایم، در آینده نزدیک شاهد مهار کامل بیماری کرونا خواهیم بود.
***
سهم ناچیز موسیقی پاپ
اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، سهم موسیقی پاپ از تولید آثار در وصف جهادگران دوران کرونا با توجه به ظرفیتهای بالایی که برای جذب مخاطب دارد باید بیش از سایر ژانرهای موسیقی باشد اما متاسفانه اینچنین نیست و در میان صدها خواننده پاپ، تنها چند خواننده با تولید آثاری در وصف فداکاریهای مدافعان سلامت، جدیدترین قطعات خود را منتشر کردهاند که در میان این آثار جای خالی خوانندههای مطرح و شناختهشده پاپ بشدت احساس میشود؛ خوانندگانی که در دروان قبل از کرونا، یکی پس از دیگری کنسرتهای گرانقیمت خود را در سراسر کشور برگزار میکردند اما در ایام کرونا سکوت پیشه کردهاند و اکنون که باید به صورت خودجوش پا به میدان بگذارند و این روزهای سخت کرونایی را در کنار مردم و محافظان سلامت کشور باشند، حضور ندارند و میدان را خالی کردهاند و مسلما زمانی که کرونا از کشور رخت بربندد با اعلام سانسهای پیاپی کنسرتها سروکلهشان پیدا میشود.
اما بهتر است در ادامه به نیمه پر لیوان هم نگاهی بیندازیم؛ جایی که اندک خوانندگان شناخته شده پاپ به تولید آثار در وصف جهاد مدافعان سلامت پرداختهاند که از این میان میتوان به چهرههایی چون قاسم افشار، مجید اخشابی، غلامرضا صنعتگر و حسین حقیقی اشاره کرد.
مجید اخشابی از نخستین خوانندههای پاپ بود که ابتدای سال جاری با تولید قطعه «تموم میشه روزای سخت» به وصف شرایط سخت کرونایی پرداخت. میلاد عرفانپور، مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری درباره تکآهنگ «تموم میشه روزای سخت» به خوانندگی مجید اخشابی گفت: این اثر متناسب با حال و هوای بهار و مقابله با دشواریهای این روزهای مردم و با همکاری جمعی از فرهیختگان هنر کشور با هدف امیدبخشی و انگیزهبخشی به مردم تولید شده است که هم عیدانه مرکز موسیقی حوزه هنری برای مردم بود و هم نگاهی امیدبخش به آینده این تلخیهای جاری دارد. در تولید تکآهنگ «تموم میشه روزهای سخت» محمدمهدی سیار (ترانهسرا)، محمدرضا چراغعلی (آهنگساز و تنظیمکننده) و مجید اخشابی (خواننده) حضور داشتند.
قاسم افشار، خواننده باسابقه موسیقی پاپ که دهه 70 اوج فعالیت موسیقاییاش بود این روزها با انتشار قطعهای در وصف فداکاریهای مدافعان سلامت دوباره نامش بر سر زبانها افتاده است.
افشار که بتازگی قطعه آهنگ «پرستار» را در فضای مجازی منتشر کرده، در یادداشتی اعلام کرده است برای پاسداشت تلاش پزشکان و پرستاران بیمارستانهای میزبان افراد مبتلا به کرونا قطعه «پرستار» را به تولید رسانده است. در این قطعه فریماه حسینی به عنوان ترانهسرا و محمدرضا چراغعلی به عنوان آهنگساز حضور دارند.
غلامرضا صنعتگر، خواننده جنوبی و محجوب موسیقی پاپ هم در این روزهای سخت با تولید قطعه آهنگ «طبیب»، همدلی خود را با جامعه پزشکی کشور نشان داد. این خواننده که چند وقتی است با بیماری سختی دست و پنجه نرم میکند، پیش از این نیز با تولید قطعه «قاسم هنوز زنده است» در رثای شهید قاسم سلیمانی حس مسؤولیتپذیری خود را در ایام سخت جامعه به اثبات رسانده بود و این بار با خواندن تیتراژ برنامه تلویزیونی «طبیب» ارادت خود به جامعه پزشکی را بخوبی نشان داده است. این قطعه که با شعری از محمدرضا طهماسبی، ملودی میلاد عرفانپور و تنظیم آرمن مهربان منتشر شده است، به پرمخاطبترین اثر موسیقی پاپ در وصف مدافعان سلامت بدل شد.
اما حسین حقیقی از آن دسته خوانندگان جوانی است که در سالهای اخیر نشان داده است برای تولید آثار خود از دغدغههای خاصی برخوردار است و این بار نیز با تولید نماهنگ «قرنطینه» به آهنگسازی انوشیروان تقوی و ترانهای از سیدجواد پرئی در وصف مدافعان سلامت پا به عرصه موسیقی گذاشته است. حسین حقیقی، خواننده موسیقی پاپ که طی سالهای گذشته عمده آثارش معطوف به تولید آثار اجتماعی یا انقلابی بوده، در تازهترین فعالیت خود به عنوان خواننده نماهنگ «قرنطینه» حضور یافت.
در پایان باید گفت به طور حتم این تعداد اثر شاخص در وصف مدافعان سلامت برای موسیقی «پاپ»ی که صدها خواننده فعال آن روزانه مشغول تولید تکآهنگ هستند، جای بسی تاسف دارد و تنها باید امیدوار بود خوانندگان موسیقی پاپ با درک مسؤولیت اجتماعی خود، به تغییر این شرایط کمک کنند.