گروه اقتصادی: طرح تحول بازار و صنعت خودرو سبک از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح شده است؛ طرحی که به گفته گردآورندگان آن قرار است نحوه توزیع خودرو در بازار را اصلاح کند. در این بین کارشناسان نظرات متفاوتی درباره این طرح دارند. موافقان، امتیازات این طرح را «شفافیت در هزینه‌های تولید»، «حذف واسطه‌گری»، «شفافیت در معاملات» و «شفافیت در قیمت پایه و نحوه قیمت‌گذاری» می‌دانند. از سویی مواردی چون «عدم اطمینان از تامین خودرو از سوی خودروسازان برای عرضه در بورس»، «افزایش قیمت به دلیل افزایش تقاضا» و «عدم کنترل قیمت» از عمده دلایل مخالفان این طرح است. 

به گزارش «وطن امروز»، به منظور ساماندهی بازار و صنعت خودروسازی، نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از ارائه طرح تحول بازار و صنعت خودروی سبک به مجلس خبر دادند. در این طرح که با همکاری منتقدان، کارشناسان، اندیشکده‌‌ها و صاحب‌نظران حوزه خودرو تهیه شده، سعی شده است تمام چالش‌های مرتبط با خودرو مانند نحوه توزیع، کیفیت، قیمت، رقابت، صادرات، واردات و ایمنی مورد بررسی قرار گیرد. طرح تحول بازار و صنعت خودرو قرار است پس از اتمام بررسی‌های لازم در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، جهت تصویب به صحن علنی مجلس تقدیم شود. به گفته گردآورندگان، این طرح صنعت خودروسازی و معضلات مربوط به آن را به صورت جامع واکاوی و پس از آن راه‌حل‌های لازم را برای ساماندهی هر بخش ارائه کرده است. اصلاح وضعیت نامطلوب صنعت خودروسازی همواره دغدغه کارشناسان این حوزه بوده است. منتقدان کاستی‌های این صنعت را در «عدم توجه کافی به تحقیق و توسعه»، «معضلات تولید» و «ایرادات توزیع» می‌دانند. نقطه کانونی این طرح، تمرکز بر اصلاح ایرادات موجود در نحوه توزیع محصولات خودروسازها و ارائه راهکاری مناسب برای فروش این محصولات است. عرضه خودروهای صفر در بورس کالا راهکاری است که در این طرح به منظور توزیع مناسب خودرو در بازار پیشنهاد شده است. موافقان این طرح، «شفافیت در هزینه‌های تولید»، «حذف واسطه‌گری»، «شفافیت در معاملات» و «شفافیت در قیمت پایه و نحوه قیمت‌گذاری» را از مزایای این طرح می‌دانند. در سمت دیگر، مخالفان مواردی چون «عدم اطمینان از تامین خودرو از سوی خودروسازان برای عرضه در بورس»، «افزایش قیمت به دلیل افزایش تقاضا» و «عدم کنترل قیمت» را از دلایل مخالفت خود برمی‌شمارند. 

 

* حذف رانت با ایجاد شفافیت

روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در تبیین مشکلات موجود در توزیع خودرو، گفت: در زمان حاضر کشور ظرفیت تولید خودرو را دارد اما به ‌دلیل توزیع غیرشفاف این محصول، بازار فروش خودرو دچار آسیب‌های فراوان شده ‌است. وقتی خودرو که یک کالای مصرفی‌ است، به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شود، بازار به هم می‌ریزد و آشفته می‌شود. وی گفت: مبنای این طرح، اصلاح روش توزیع و فروش خودرو است و این امر با عرضه این محصول در بورس کالا محقق می‌شود. تلاش می‌شود با عملیاتی شدن این موضوع، روش‌های توزیع خودروی صفر به‌ غیر از مسیر بورس کالا بسته شود تا خودروسازان نتوانند از در‌های پشتی، خودرو را به فروش برسانند. با فروش خودرو در بورس کالا، عرضه و تقاضاست که قیمت را تعیین می‌کند و عملا قیمت‌گذاری دستوری به‌دلیل ناکارآمد بودن حذف می‌شود. ایزدخواه در تشریح نحوه قیمت‌گذاری خودرو در بورس کالا بیان کرد: اگر قیمت تعادلی خودرو در بورس بالاتر از قیمت تمام‌شده باشد از اختلاف قیمت بین قیمت بازار و قیمت تمام‌شده، مالیات گرفته می‌شود تا رانت موجود به‌ جای اینکه به جیب دلالان یا خودروساز رود در اختیار دولت قرار گیرد و صرف افزایش تولید خودرو شود تا قیمت‌ها پایین بیاید. در طرح تحول بازار و صنعت خودروی سبک پیشنهاد شده است از مالیات اخذشده از بورس خودرو، 20 درصد به خزانه برود و صرف توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی شود و 70 درصد هم به خودروسازها وام کوتاه‌مدت داده شود تا تولید خود را افزایش دهند. وی اضافه کرد: در این میان فقط 10 درصد برای پاداش برای خودروسازان در نظر گرفته شده است تا اگر عرضه خودروی آنها بالا بود به ‌تشخیص شورای رقابت به خودروسازان تعلق گیرد و به این ترتیب تلاش شده است سود خودروساز صرفا در افزایش تولید قرار گیرد. ایزدخواه با اشاره به روش جدید قیمت‌گذاری خودرو خاطرنشان کرد: در شاخص‌هایی که برای فرمول جدید قیمت‌گذاری قیمت تمام‌شده خودرو پیشنهاد شده است، مؤلفه‌هایی مانند ایمنی، مصرف سوخت و صادرات خودرو هم در نظر گرفته‌ شده است، با این روش در صورتی که خودرویی ایمنی بالایی داشته باشد، خودروساز با اجازه قانون می‌تواند سود بیشتری از فروش خودرو به‌دست آورد و عملا مجبور به افزایش کیفیت خودرو می‌شود. نماینده مردم تهران در مجلس همچنین گفت: بر اساس این طرح، به هر کد ملی فقط یک خودرو در سال تعلق می‌گیرد و پیشنهادی هم مطرح شده است که اگر فردی تا ۲ سال بعد از خرید خودروی صفر، اقدام به فروش کرد، مالیاتی گرفته شود تا تقاضای سرمایه‌ای به حداقل برسد. با این روش، قیمت‌گذاری دستوری وجود ندارد، بلکه قیمت تمام‌شده کارخانه که با فرمول شورای رقابت تعیین می‌شود، ملاک قرار می‌گیرد و این فرمول قیمت‌گذاری نیز به ‌صورت شفاف اعلام می‌شود. 

 

* ایجاد بستر شفاف برای قیمت‌گذاری

مدیر مطالعات اقتصادی شرکت بورس کالا درباره عرضه خودرو در بورس‌کالا بیان کرد: بورس‌ کالا در گذشته تجربه انتشار اوراق سلف خودروی سراتو متعلق به خودروسازی سایپا را داشته و این کار انجام شده است. جواد فلاح افزود: خودرو هم یک کالا به شمار می‌رود، بنابراین می‌تواند وارد بورس شود و مورد معامله قرار بگیرد و هیچ شک و شبهه‌ای ندارد و می‌تواند به صورت‌های مختلف از جمله نقدی، نسیه و سلف عرضه شود یا می‌توان به صورت تامین مالی از طریق انتشار اوراق سلف موازی استاندارد برای آن عمل کرد. وی گفت: در هر حال باید دید که آیا تصمیم و اراده‌ای برای عرضه خودرو در بورس کالا از سوی نهادهای تصمیم‌گیر ذی‌صلاح وجود دارد یا خیر، و اگر قرار بر عرضه خودرو در بورس باشد، باید یک قیمت پایه و یک قیمت کشف شده از عرضه و تقاضا وجود داشته باشد. فلاح ادامه داد: طبق طرحی که در حال حاضر در مجلس درباره آن بحث شده است، باید شورای رقابت بر اساس یک قاعده قیمت‌گذاری، قیمت پایه را به گونه‌ای تعیین کند که افراد بتوانند در بازه‌های زمانی یک‌ماهه قیمت پایه هر خودرو را با استفاده از آمار و فرمول موجود در دسترس همگان، محاسبه کنند، یعنی متغیرهای این فرمول باید در دسترس همگان قرار داشته باشد تا بتوانند محاسبه قیمت پایه را انجام دهند.

 

* عدم آشنایی مردم با سازوکار بورس کالا

«فربد زاوه» کارشناس صنعت خودرو هم درباره عرضه خودرو در بورس کالا گفت: مشکل بازار و صنعت خودروی کشور آنقدر کوچک یا سهل و ساده نیست که نسخه عرضه خودرو در بورس منجر به حل مشکل این صنعت و بازار شود. بورس درباره قیمت‌گذاری خودرو چه کار خاصی می‌تواند انجام دهد؟ اصلا هدف عرضه خودرو در بورس چیست؟ کاهش یا افزایش یا ثبات قیمت خودرو؟ اگر هدف از عرضه خودرو در بورس قیمت‌گذاری است، خب! بازار در شرایط عادی و بدون نوسان هم می‌تواند تعیین‌کننده قیمت خودرو باشد، چون بازار هم به نوعی بورس کالا به شمار می‌رود، بنابراین عرضه خودرو در بورس حسن خاصی ندارد. 

وی در تشریح مشکلات این طرح بیان کرد: به این دلیل که مردم عادی سازوکار حضور و فعالیت در بورس کالا را بلد نیستند، کسانی که برای نخستین‌بار می‌خواهند وارد بازار سرمایه شوند و مثلا از بورس خودرو خریداری کنند، در وهله اول باید به یک کارگزاری مراجعه کنند، اینجا یک هزینه کارگزاری بر فرد تحمیل می‌شود و در این بازار ممکن است سرگشته شود تا با خم و چم بازار آشنا شود. از سوی دیگر دولت یا کارشناسانی که چنین طرح‌هایی را پیشنهاد می‌دهند آیا به فکر خسارت‌های مالی که بر نمایندگی‌های فروش و خدمات پس از فروش خودرو وارد می‌شود، هستند؟ پس طرح عرضه خودرو در بورس را نباید از یک بعد مورد بررسی قرار داد. زاوه مشکل اصلی بازار و صنعت خودرو را وجود انحصار در این حوزه دانست و گفت: بخش بزرگی از مشکلات و معضلات اقتصادی ما ناشی از فقدان نظارت است، چرا که اگر قوانین شفاف باشد و به صورت سیستماتیک اجرا و دنبال شود، به سهولت محل درآمد افراد مشخص می‌شود. در اروپا و آمریکا حتی در انعقاد قرارداد و خرید یک ماشین، وقتی پول پرداخت می‌شود، پول به دست فروشنده نمی‌رسد، مگر اینکه اسناد معامله شفاف باشد.

 

* افزایش قیمت ناشی از عرضه محدود

رئیس شورای رقابت نیز در رابطه با پیشنهاد ورود خودرو به بورس کالا برای قیمت‌گذاری و حل مشکل بازار خودرو از این طریق اظهار کرد: یکبار این موضوع در شورای رقابت مطرح شد، اما رای نیاورد، به این دلیل که عرضه خودرو محدود و تقاضا بالاست، از این رو شاید مانند سایر کالاهایی که وارد بورس کالا می‌شوند، نتوان قیمت را کشف کرد و پاسخگو بود. 

رضا شیوا با بیان اینکه وظیفه شورای رقابت درباره کالاهای انحصاری تدوین دستورالعمل قیمت منصفانه با در نظر گرفتن تمام شرایط تولید برای مصرف‌کننده است، افزود: تا زمانی که شورا تشخیص ندهد خودرو می‌تواند وارد بورس شود، این موضوع امکان‌پذیر نیست، چرا که خودرو جزو کالاهای انحصاری بوده و باید شورای رقابت تعیین کند می‌تواند وارد بورس شود یا خیر؟ البته با توجه به طرح و بررسی آن در شورا، فعلا عرضه خودرو در بورس منتفی است، مگر اینکه کسانی بیایند استدلال قانع‌کننده‌ای برای آن بیاورند. 

وی این را هم گفت که مشکل ما عرضه است و تا هنگامی که این مسأله حل نشود با ورود خودرو به بورس و افزایش تقاضا ممکن است قیمت‌هایی برای خودرو کشف شود که بالاتر از بهای تمام‌شده به اضافه سود منطقی یا دستورالعمل قیمت‌گذاری شورای رقابت باشد؛ به هر حال تا زمانی که این مشکل وجود دارد، قیمت‌ها نیز بالاتر خواهد رفت.