سیدحامد سیدقربانی: قانون افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی، دیروز توسط رئیس‌جمهور به وزارت اقتصاد و سازمان بورس ابلاغ شد. این قانون موجب بهره‌مندی شرکت‌ها از قیمت‌های روز بازار سهام می‌شود و به گفته کارشناسان تاثیر مطلوبی بر بازار سرمایه خواهد داشت. 

به گزارش «وطن امروز»، پس از اقبال عمومی مردم به بازار سرمایه، رشد چشمگیر شاخص کل بورس و سطح عمومی قیمت سهام، کارشناسان اقتصادی به منظور بهره‌مندی شرکت‌ها از قیمت‌های روز سهام شرکت‌شان، افزایش سرمایه شرکت‌ها به شیوه صرف سهام و با سلب حق تقدم از سهامداران قبلی را پیشنهاد دادند. دولت نیز پس از تدوین لایحه‌ای، آن را برای تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد. 

 

* تصویب لایحه

نمایندگان مجلس نیز 29 مردادماه امسال در جریان بررسی لایحه افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم، مواد ۴ و ۵ را به تصویب رساندند.  بر اساس ماده ۴ تغییراتی در ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم ایجاد شد و عبارت «حداقل ۲۰درصد سهام شناور آزاد» به عبارت «حداقل ۲۵ درصد سهام شناور آزاد» تغییر یافت. بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، معادل 10 درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و 10 درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود و 5 درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند، با تأیید سازمان بخشوده می‌شود. شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود، در صورتی که در پایان دوره مالی، به تأیید سازمان «حداقل ۲۵ درصد سهام شناور آزاد» داشته باشند، معادل ۲‌برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌شوند. ماده ۵ نیز با موافقت نمایندگان به تصویب رسید که بر اساس آن، دستورالعمل‌‌های اجرایی مواد این قانون حداکثر ظرف مدت یک ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود و به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار می‌رسد. 

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره اهمیت لایحه افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس نیز گفت: این لایحه می‌تواند با سلب حق تقدم از شرکت‌های بخش خصوصی با مشوق‌های صادراتی و الزام در شرکت‌های دولتی، ظرفیتی را ایجاد کند که عرضه قابل توجهی در بازار سرمایه اتفاق بیفتد. محمدرضا پورابراهیمی افزود: پیش‌بینی ما این است که امکان جذب حجم قابل توجهی منابع به وجود آید که این منابع می‌تواند صرف سرمایه‌گذاری و تولید شود. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ابراز امیدواری کرد: با اجرایی شدن مصوبه مجلس، شاهد اتفاق مهمی در عرضه سهام در بازار سرمایه باشیم. پورابراهیمی افزود: این امر همچنین منجر به ایجاد یک تعادل منطقی در قیمت‌های سهام و حضور مردم و منفعت آنها و نیز اجرای طرح‌های اقتصادی در درون شرکت‌ها خواهد شد. 

 

* انواع افزایش سرمایه

به طور کلی در بازارهای سرمایه دنیا، افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل سود انباشته (سهام جایزه)، از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و به روش صرف سهام انجام می‌پذیرد. در ایران افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها رایج‌ترین نوع افزایش سرمایه است که البته با صرف هزینه و زمان زیاد و در چارچوب تشریفات قانون تجارت انجام می‌شود. همین عوامل باعث شد با توصیه کارشناسان اقتصادی، دولت به سمت افزایش سرمایه شرکت‌ها به شیوه صرف سهام و با سلب حق تقدم از سهامداران قبلی برود. «صرف سهام» به مابه‌التفاوت ارزش اسمی سهام و ارزش افزوده ایجاد شده برای آن در بازار سهام (قیمت فعلی بازار) گفته می‌شود. «حق تقدم» نیز به حق ایجاد شده برای سهامداران فعلی شرکت‌های بورسی گفته می‌شود که در این قانون، حق خرید سهام جدید از سوی سهامداران موجود، سلب شده و همه فعالان بازار می‌توانند در پذیره‌نویسی جدید سهام این شرکت‌ها مشارکت کنند. در این روش شرکت عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته‌ شده را می‌تواند به اندوخته‌های شرکت منتقل کرده یا به‌ صورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم کند، همچنین می‌تواند در ازای آن سهام جدید (سهام جایزه) به سهامداران قبلی بدهد. صرف سهام، مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان فروش سهام عادی دریافت کرده است. برخی اوقات مشاهده می‌شود شرکت سود زیادی را شناسایی کرده و ارزش سهام آن در بازار چیزی بیشتر از ارزش اسمی است، در این صورت شرکت می‌تواند سهام جدید خود را با قیمتی بیشتر از ارزش اسمی منتشر کند. 

در دنیا شرکت‌ها با ۲ ابزار فروش مستقیم سهام به قیمت بازار به سهامداران جدید و بازخرید سهام خود از بازار و از سهامداران قبلی و در قالب سهام خزانه، همواره می‌توانند سرمایه خود را تنظیم کنند و در سطح نیازهای مالی شرکت نگه دارند. طبق این روش، منابع مالی لازم شرکت‌ها به قیمت بازار و به صورت روزانه تامین خواهد شد. از سوی دیگر هنگامی که سهام آنها پس از کاهش قیمت، ارزندگی قیمتی پیدا کند یا منابع مازادی در شرکت شکل گیرد، به‌ نحوی ‌که قیمت بازخرید سهام ایشان در بازار از هزینه سایر روش‌های تامین مالی از جمله انتشار اوراق و استقراض از سیستم بانکی کمتر ‌شود، اقدام به بازخرید سهام خود در بازار می‌کنند. با نگاهی به تجربیات موفق تنظیم سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری درمی‌یابیم این صندوق‌ها به صورت روزانه و بدون طی مراحل خاصی می‌توانند سرمایه خود را متناسب با قیمت سهام، افزایش یا کاهش ‌دهند. 

 

* مزایای افزایش سرمایه به روش صرف سهام

یکی از مهم‌ترین معضلات افزایش سرمایه شرکت‌ها، طولانی بودن فرآیند افزایش سرمایه به دلیل مهلت‌های زیاد موجود در آن است. این مهلت‌های طولانی اغلب به دلیل دسترسی محدود سهامداران به ابزارهای تامین و انتقال وجوه در سال‌های نوشتن قانون آن و عدم پیشرفت تکنولوژی و بسترهای ارتباطی شبکه بانکی در آن سال‌هاست. امروز اما شاهد هیچ کدام از این محدودیت‌ها نیستیم و سهامداران براحتی می‌توانند از طریق درگاه‌ها و نرم‌افزارهای بانکی به سهولت و با سرعت منابع لازم برای افزایش سرمایه شرکت را فراهم کنند. به همین دلیل تغییر مهلت «حداقل» 60 روز برای پذیره‌نویسی افزایش سرمایه، به «حداکثر» 60 روز باعث کوتاه‌شدن مدت افزایش سرمایه می‌شود. 

همچنین با توجه به طولانی بودن مدت افزایش سرمایه و از آنجا که به منظور افزایش سرمایه، تعداد سهام جدید، قیمت هر سهم جدید و مبلغ کل افزایش سرمایه باید قبل از پذیره‌نویسی تعیین‌ شود، قیمت تعیین شده قطعا با قیمت روز بازار در زمان پذیره‌نویسی متفاوت خواهد بود. به همین دلیل اگر قیمت جدید سهام زیر قیمت روز بازار باشد، حقوق سهامداران قبلی ضایع خواهد شد، زیرا سهام شرکت را با قیمت کمتری تصاحب می‌کنند. از سوی دیگر در صورتی که که قیمت تعیین شده بالاتر از قیمت بازار باشد، ممکن است از سوی خریداران مورد توجه قرار نگیرد و افزایش سرمایه به شکست منجر شود. 

همچنین با توجه به اینکه این شیوه افزایش سرمایه منابع قابل ‌توجهی را در اختیار شرکت قرار می‌دهد، موجب رشد سودآوری و افزایش EPS شرکت می‌شود که این امر سبب غنی شدن قیمت سهم و افزایش آن و کاهش ریسک سهم در بازار می‌شود. مهم‌ترین مزیت این بحث در افزایش سرمایه، به کارگیری آن در ساختار مالی شرکت است. شرکت‌هایی که نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرح‌های توسعه‌ای خود هستند، این نوع افزایش سرمایه برای‌شان بسیار کارآمد است. افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، یک منبع مالی باثبات و بدون سررسید معلوم تلقی می‌شود که شرکت دغدغه بازپرداخت آن را ندارد. در نتیجه ریسک عدم توان پرداخت بدهی را کاهش داده و سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار می‌شود. 

 

* تأثیر بر بازار سرمایه

این قانون با توجه به مزیت‌هایی که دارد، می‌تواند به رشد پایدار و ملایم بازار سرمایه کمک کند. انتظار می‌رود پس از ابلاغ این قانون، پول و نقدینگی ورودی به بورس منجر به تحول در تولید و توسعه شرکت‌ها شود. همچنین مجددا به واسطه اعداد جذاب این نوع افزایش‌سرمایه‌ها شاهد بار روانی مثبت پیرامون شرکت‌ها خواهیم بود. 

***