گروه سیاسی: تلاش این روزهای مقامات دولتی جهت دستاوردسازی برای برجام با برجسته کردن مساله لغو تحریم تسلیحاتی در شرایطی است که در زمان انعقاد توافق هسته‌ای میان کشورمان و گروه 1+5 اما و اگرهای زیادی پیرامون زمان ۵ ساله در نظر گرفته شده برای لغو تحریم تسلیحاتی وجود داشت. 

به گزارش «وطن امروز»، بامداد امروز سرانجام شام آخر تحریم تسلیحاتی ایران سحر کرد تا محدودیت‌های اعمال شده برای ایران جهت خرید و فروش ابزارآلات نظامی پایان یابد. با این حال پایان تحریم تسلیحاتی ایران با همه فرازونشیب‌های خود از جمله تلاش تمام‌قد دولت ترامپ برای جلوگیری از آن با حاشیه‌هایی به‌مراتب پررنگ‌تر از متن مواجه شد. 

لوح خالی از دستاورد برجام به عنوان مهم‌ترین پروژه‌ای که دولت روحانی در طول 7 سال گذشته پیگیر آن بوده است، این روزها به دنبال دست‌خطی برای مشروعیت بخشیدن به خود است. شرایط نابسامان اقتصادی و گذار از «تحریم اقتصادی» به «جنگ اقتصادی»- آنچنان که مورد اعتراف رئیس‌جمهور نیز قرار گرفته است- در روزهای پایانی دولت، روحانی را با چالش دستاورد روبه‌رو کرده است. برجامی که از آن به عنوان راهبردی بلندمدت برای بهبود معیشت جامعه یاد می‌شد این روزها در سنجه وضعیت نامطلوب اقتصادی بیش از هر زمان دیگری محل پرسش قرار گرفته است. در این میان دولتمردان تمام تلاش خود را معطوف آن کردند تا با برجسته کردن لغو این تحریم‌ها از حیثیت برجامی که روزی آن را فتح‌الفتوح می‌خواندند و این روزها جسمی بی‌جان و کالبدی بی‌روح به نظر می‌آید دفاع کنند. ۲ ماه پیش پس از شکست آمریکا در تصویب قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بود که محمدجواد ظریف آن را به‌مثابه معجزه‌ای از سوی «جنازه برجام» توصیف کرد و گفت: وظیفه ما این است که از دستاوردهای نظام در امور بین‌المللی دفاع کنیم و این رای‌گیری باز هم نشان داد جنازه برجام آمریکا را شکست داد، چون کشورها احساس می‌کنند آمریکا با از بین بردن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ در برابر جامعه جهانی ایستاده است. 

اظهارات ظریف در کنار مواضع هفته‌های اخیر روحانی را می‌توان نشانی از یک تلاش برای اعاده حیثیت برجام و «دستاوردسازی» برای آن دانست. با این حال این پایان کار نبود و در حالی که از یک‌سو مقامات دولتی و در رأس آنها رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه تمام تلاش خود را کردند تا با استناد به الغای این تحریم‌ها از حیثیت پایان‌یافته برجام دفاع کنند و این اتفاق را به عنوان برگ زرینی در لوح سفید دستاوردهای برجامی بگنجانند، بخشی از چهره‌های شناخته‌شده جریان اصلاح‌طلب و غرب‌گرا در مواضعی همسو با ادعاهای آمریکا و رژیم صهیونیستی سعی کردند بار دیگر با خلق دوگانه نان و گلوله، امنیت ملی کشور و ابزارهای تقویت آن را تبدیل به بازیچه‌هایی برای اهداف سیاسی خود کنند. ابراهیم اصغرزاده، از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب با انتشار توئیتی در صفحه شخصی خود با اشاره به سخنان رئیس‌جمهور پیرامون لغو تحریم تسلیحاتی نوشت: «الان که صلح‌خواهی و اعتمادسازی با جهان یک ضرورت قطعی و اجتناب‌ناپذیر برای امنیت ملی ایران است تعجب می‌کنم از این همه ذوق‌زدگی جناب حسن روحانی برای برداشتن تحریم تسلیحاتی و گشایش در خرید و فروش جنگ‌افزار و تسلیحات نظامی از روز یکشنبه. دامن زدن به رقابت تسلیحاتی واقعا چرا؟» محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور دوره اصلاحات نیز در توئیتی نوشت: «آقای دکتر روحانی عزیز مبارکه، گفتید از یکشنبه می‌توانید اسلحه بخرید. ولی تو رو خدا نخرید. مردم در خورد و خوراک روزانه مانده‌اند».

اظهاراتی از این دست در شرایطی که عملا کشورمان بیش از هر زمان دیگری سایه تهدیدات خارجی را احساس می‌کند و اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن سردار سرلشکر حاج‌قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران نیز موید آن بود تنها نشان از در پیش گرفته شدن یک رویه ضدملی از سوی نیروهای سیاسی جریان غرب‌گرا دارد؛ رویه‌ای که در آن سعی می‌شود با در مقابل هم قرار دادن امنیت و رفاه، مطالبات صحیح مردم برای بهبود وضع معیشتی‌شان در مقابل اصل بدیهی دفاع از امنیت کشور در برابر تهاجم‌های خارجی تعریف شود. 

 

* دستاورد یا اشانتیون؟

تلاش مقامات دولتی جهت دستاوردسازی برای برجام با برجسته کردن مساله لغو تحریم تسلیحاتی در شرایطی است که در زمان انعقاد توافق هسته‌ای میان کشورمان و گروه 1+5 اما و اگرهای زیادی پیرامون زمان ۵ ساله در نظر گرفته شده برای لغو تحریم تسلیحاتی وجود داشت. تا جایی که برخی مقامات روس نیز به این امر اقرار کردند که قید 5 سال برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران چیزی بود که از سوی اعضای مذاکره‌کننده ایران به متن توافق اضافه شد. در این میان روز پنجشنبه ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز در اظهاراتی قابل تأمل به بهانه لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفت: از ابتدا برای همه طرف‌های شرکت‌کننده مشخص بود که این محدودیت‌ها هیچ ارتباطی با حل‌و‌‌فصل مسائل پیرامون برنامه هسته‌ای ایران ندارد. این اظهارات که نشان از منفک بودن تحریم تسلیحاتی ایران از پرونده هسته‌ای کشورمان دارد اما و اگرهای مطرح‌شده پیرامون «دستاوردسازی» این روزهای دولتمردان از برجام را بیش از پیش با سوال مواجه کرده است. 

 

* توافق به هر قیمتی؛ بی‌دستاوردی ابدی!

تلاش هدفمند دولت برای آنکه به هر قیمتی در سریع‌ترین زمان ممکن به توافق با 1+5 دست یابد از جمله مهم‌ترین محورهای انتقادات به تیم مذاکره‌کننده در سال‌های 92 تا 94 محسوب می‌شد؛ منطقی که با چشم‌پوشی بر ضعف‌های جدی متن توافق و امکان‌های بالقوه‌ای که برای بی‌اثرسازی این توافق فراهم کرده بود در بزنگاه‌های تعیین‌کننده آماده عقب‌نشینی از بدیهی‌ترین بایسته‌های یک توافق خوب بود. 

بر این مبنا رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه در حالی تلاش می‌کنند لغو تحریم‌های تسلیحاتی را به عنوان نماد و نمودی از موفقیت برجام در احقاق حقوق کشورمان برجسته کنند که اساسا آمدن قید زمانی 5 ساله برای لغو آن در متن برجام محل پرسش است. به گونه‌ای که اگر اعضای تیم مذاکره‌کننده با نیت همراه کردن طرف آمریکایی (که دیگر حضوری در برجام ندارد) نسبت به این خواسته عقب‌نشینی نمی‌کرد، روند تجهیز سیستم دفاعی کشورمان و خرید و فروش تسلیحاتی از سال‌ها پیش آغاز می‌شد و موقعیت نظامی و قدرت بازدارندگی کشورمان در این برهه زمانی جایگاهی والاتر داشت. تضعیف قدرت بازدارندگی ایران با تن دادن به خواسته طرف آمریکایی به نیت همراه کردن آن با روح کلی توافق مساله مورد نقدی است که اکنون خود تبدیل به دستاورد(!) برجامی دولت شده است!

مضاف بر اینها تلاش مقامات دولت برای دستاوردسازی از برجام برای اعاده حیثیت این توافق شکست‌خورده در حالی است که اهم انتظارات و مطالباتی که کشور را به سمت این مذاکرات هدایت می‌کرد نه‌تنها محقق نشده که کشور را در یک سراشیبی نیز قرار داده است. به عبارت دیگر عاملان و حامیان برجام در حالی سعی می‌کنند با مانور روی لغو تحریم تسلیحاتی کشورمان، برجام را توافقی مثمر ثمر نشان دهند که اساسا اصلی‌ترین هدف ایران یعنی لغو تحریم‌های اقتصادی محقق نشده است. علاوه بر این، راکد شدن فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان به عنوان بخشی از پروژه بازدارندگی ایران در مقابل الغای تحریم تسلیحاتی هیچ نشانی از یک گام رو به جلو ندارد. 

رسیدن به نقطه فعلی را از جهاتی می‌توان به عنوان یک نماد از نوع نگاه سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم و هدفگذاری آن با منطق «توافق به هر قیمتی» توصیف کرد. در چنین شرایطی در حالی که مهم‌ترین قدرت بازدارنده کشورمان در یک بده بستان بین‌المللی متوقف شده است، جشن گرفتن برای لغو تحریم تسلیحاتی (که اصلا هم‌وزن آن نیست) در سایه پابرجا ماندن نظام تحریم‌ها نمی‌تواند نسبتی با یک سیاست معقول بین‌المللی داشته باشد.