علی‌ حاجی‌سالم: ثبات در ترکیب یکی از پارامتر‌های موفقیت لقب گرفته است. در اینجا ضمن مقایسه‌ای کوچک بین تیم‌های اروپایی با استقلال و پرسپولیس، می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا ثبات در ترکیب در لیگ برتر ایران نیز فاکتوری مهم تلقی می‌شود یا خیر. 

الکس فرگوسن یکی از بهترین مربیان تاریخ دنیا در زمینه ساخت تیم است. رایان گیگز، یکی از اسطوره‌های منچستریونایتد درباره او گفته «فرگی مهارت بسیار زیادی در زمینه ثبات در ترکیب دارد و می‌تواند توانایی تیم را در بالاترین سطح حفظ کند». به باور کارشناسان، این مهارت باعث شد فرگوسن در 26 سال مربیگری خود در منچستریونایتد رکوردی تاریخی را به ثبت رساند.  

او در کتاب خود درباره این موضوع به مربیان دیگر هشدار می‌دهد که یک سرمربی باید بداند قرارداد بازیکنش چه زمانی تمام می‌شود و تا چه وقت می‌تواند این بازیکن در راستای موفقیت تیمش بدرخشد. همچنین عنوان کرده که یک مربی باید بداند اضافه کردن کدام ستاره‌های جوان، می‌تواند به تیم کمک کند و شکل اضافه شدن آنها باید به گونه‌ای باشد که میانگین سن بازیکنان در حد خوبی باقی بماند. 

او در طول دوران تاریخی منچستریونایتد به 38 قهرمانی رسید و بازیکنان و مربیان پرشماری را به دنیای فوتبال معرفی کرد. 

در زمینه ثبات در ترکیب مقاله‌های زیادی نوشته شده است. گاردین گزارشی نوشت با این عنوان که «ثبات در ترکیب» یکی از کلیدی‌ترین موفقیت‌های فوتبالی است. 

«گاردین» در این گزارش عنوان می‌کند که روحیه تیمی، اعتماد به بازیکنان و ثبات در ترکیب از مهم‌ترین مسائل است که فوتبال امروز به آن احتیاج دارد. 

مقاله‌های دیگری نیز درباره «ثبات در ترکیب» و اهمیت آن چاپ شده‌ است که می‌خواهیم از بین آنها، مقاله 3 دکترای انسان‌شناسی را که در سایت CIES یا International Centre for Sports Studies به معنای «مرکز بین‌المللی مطالعات ورزشی» چاپ شده است بررسی کنیم. 

این مقاله توسط رافائل پولی، لوک راوان و راجر بِسون با عنوان «اهمیت ثبات در ترکیب با بررسی فوتبال اروپا» یا با اسم اصلی «The importance of squad stability: evidence from European football» نوشته شده است.  

این 3 دکتر رشته انسان‌شناسی که بشدت درباره «مسائل معاصر در ورزش» تحقیق می‌کنند به این نتیجه رسیده‌اند که «ثبات در ترکیب» با موفقیت رابطه مستقیمی دارد و اهمیت آن بسیار زیاد است. 

آنها با بررسی دقیق روی تیم‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند تیم‌هایی که ثبات بیشتری در ترکیب خود دارند شرایط بهتری را برای رسیدن به موفقیت طی می‌کنند. طبق این مقاله از سال 2009 تا 2017 درصد خریدهای تابستانی بشدت افزایش یافته است. این درصد از 7/36 به 9/44 درصد رسیده و جالب اینجاست باشگاه‌های کشور قبرس در صدر این لیست قرار دارند.

وقتی به این لیست نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم اتفاقا تیم‌های برتر اروپایی خریدهای کمتری نسبت به کل اروپا انجام داده‌اند. 

در بین تمام کشورهای اروپایی، نخستین لیگ معتبر بین برترین لیگ‌های این قاره از آن سری ‌آ است. تیم‌های ایتالیایی با 3/45 درصد خرید در تابستان، در رده نهم قرار دارند و بیشترین خرید تابستانی بین معتبرترین لیگ‌های اروپایی را از آن خود کرده‌اند. 

لیگ اسپانیا با میزان خرید 1/38 درصد در رده بیست‌و‌دوم و انگلیس با 6/35 درصد در رده بیست‌و‌پنجم جا گرفته‌اند. آلمان نیز با 7/31 درصد در رده بیست‌و‌نهم اروپا قرار دارد. 

طبق این مقاله در سال 2009 یک تیم ترکیه‌ای 4/96 درصد ترکیب خود را در یک تابستان عوض کرد و نتیجه‌اش این شد که باشگاه «دیاربک‌اسپور» با 34 بازی و 27 امتیاز به دسته دوم لیگ ترکیه سقوط کرد. یا مثلا باشگاه «نفتوچیمیک بورگاس» بلغارستان سال 2016 با تغییر 3/96 درصدی ترکیبش رده دوم بیشترین تغییر در یک تابستان را به خود اختصاص داد. جالب اینجاست این تیم نیز در انتهای فصل لیگ بلغارستان به دسته دوم سقوط کرد. از طرفی تیم «هونکا فنلاند» سال 2010 بدون هیچ خریدی در تابستان لیگ را آغاز کرد و با قرار گرفتن در رده چهارم فصل را به پایان رساند. یا مثلا فنرباغچه ترکیه سال 2014 ثبات ترکیبش را به عدد 5/4 درصد رساند و آن فصل در رقابت شدید با گالاتاسرای در رده دوم قرار گرفت. یا مثلا رئال مادرید که به دلیل شیوع ویروس کرونا پس از 40 سال هیچ خریدی در تابستان نداشت. البته سیاست حفظ بودجه برای خریدهای کلان در تابستان 2021 نیز بر این امر کم تاثیر نبود. 

البته بدیهی است که همیشه هم ثبات در ترکیب و کار کردن با یک عده بازیکن موفقیت‌آمیز نیست و باید پوست‌اندازی و تغییر بازیکنان در یک لیست به صورت هوشمند و با نگاه به آینده تغییر کند. به همین علت سعی داریم با بررسی ترکیب 5 سال گذشته تیم‌های برتر اروپایی و تیم‌های استقلال و پرسپولیس به یک شاخص دست یابیم.

در این مقایسه سعی داریم ابتدا تمام بازیکنانی که در یک فصل بیش از 5 بازی در لیگ برتر برای تیم‌های مذکور انجام داده‌اند را حساب کنیم و بعد میزان تغییر در یک ترکیب طی 6 فصل گذشته را بررسی کنیم. 

 

* رئال‌مادرید

این باشگاه از فصل 2016-2015 در لالیگا از 48 بازیکن استفاده کرده که در این رقابت‌ها بیش از 5 بار به میدان رفته‌اند. 

رئال‌مادرید با اینکه خرید کمی انجام داد که بخشی از آن به دلیل محرومیت در خرید بازیکن بود، توانست از سال‌ 2015 تا 2018 سه بار متوالی قهرمان لیگ قهرمانان اروپا شود. 

رئال‌مادرید از 48 بازیکن در 6 فصل استفاده کرده است. در فصل کنونی بازیکنی به ترکیب رئال‌مادرید اضافه نشده است. 

تعداد بازیکن هر فصل برای هر تیم 25 نفر است و اگر 48 بازیکن کل را تقسیم بر 25 بازیکن هر فصل کنیم، عدد 92/1 به دست می‌آید. این به معنای «میانگین تعداد ترکیب کاملی است که تیم طی 6 سال در اختیار داشته» است. این عدد اگر تقسیم بر 6 فصل شود مقیاس 125/3 به دست می‌آید. این عدد بدین معناست که در هر 125/3 فصل یک بار ترکیب رئال مادرید دستخوش تغییر شده است. 

می‌خواهیم همین کار را برای تیم‌های دیگر مطرح اروپایی انجام دهیم. این آمارها از فصل 2016-2015 تا فصل 202۱-2020 برداشته شده است. در فصل کنونی نیز بازیکنانی محسوب شده‌اند که طی بازی‌های اندکی که برگزار شده حداقل یک بار در ترکیب قرار گرفته‌اند. 

بارسلونا: 53 بازیکن – 12/2 («میانگین تعداد ترکیب کاملی که تیم در 6 سال در اختیار داشته») – 83/2 فصل یک بار تغییر در ترکیب

یوونتوس: 55 بازیکن – 2/2 – 72/2 فصل یک بار تغییر در ترکیب 

 بایرن مونیخ: 46 بازیکن – 84/1 – 26/3 فصل یک بار تغییر در ترکیب 

منچسترسیتی: 49 بازیکن – 96/1 – 06/3 فصل یک بار تغییر در ترکیب

لیورپول: 48 بازیکن – 92/1 – 12/3 فصل یک بار تغییر در ترکیب

پاری‌سن ژرمن: 61 بازیکن – 44/2 – 45/2 فصل یک بار تغییر در ترکیب

دورتموند: 61 بازیکن – 44/2 – 45/2 فصل یک بار تغییر در ترکیب

 

* استقلال 

تیم استقلال از فصل 95-94 طی 5 فصل از 63 بازیکن استفاده کرده است. البته قاعده فوتبال اروپا را اینجا نیز رعایت کردیم که بازیکن باید بیش از 5 بازی در لیگ انجام دهد. 

در این تابستان استقلال 7 بازیکن را به اردوی تیم خود اضافه کرد که در این 6 فصل این بازیکنان تعدادشان به 70 بازیکن می‌رسد. 

اگر قاعده 25 بازیکن در فصل را رعایت کنیم استقلال 8/2 ترکیب کامل در این 6 سال در اختیار داشته است. این اگر تقسیم به 6 فصل شود به طور میانگین هر 14/2 فصل یک بار به طور کلی ترکیب استقلال تغییر می‌کند.  

 

* پرسپولیس 

تیم پرسپولیس از فصل 95-94 با برانکو کار را آغاز کرد. این نخستین فصلی بود که برانکو از ابتدا با سرخپوشان بود. این تیم در بازی آخر، در کسب قهرمانی مغلوب استقلال خوزستان شد. 

پس از آن به مدت 4 فصل به صورت متوالی پرسپولیس قهرمان لیگ برتر فوتبال کشور شد. 3 بار این کار با برانکو و یک بار نیز با گل‌محمدی رخ داد. 

سرخپوشان در این 6 فصل از 54 بازیکن استفاده کرده‌اند. به عبارتی 16/2 ترکیب کامل در سال در اختیار داشته است و هر 77/2 فصل یک بار، به طور کلی ترکیب پرسپولیس تغییر کرده است. 

برای درک بهتر موضوع نگاهی کوتاه به وضعیت چند تیم مطرح اروپایی هم داریم. بارسلونا پس از رفتن نیمار، مجبور به خرید بازیکنان گران‌قیمت شد. به همین خاطر است که تعداد بازیکنان این تیم از تیم‌های قدرتمند اروپایی بیشتر است. 

از طرفی یوونتوس، سرمایه‌گذاری خوبی برای خط دفاعی و میانی خود انجام داد و در مجموع از 15 بازیکن در خط دفاعی و 27 بازیکن در خط میانی استفاده کرد. 

اما بایرن مونیخ جزو باثبات‌ترین تیم‌های اخیر فوتبال اروپاست. این تیم کمی با پپ گواردیولا تغییر کرد ولی پس از آن شاکله تیم حفظ شد و خریدهای زیادی توسط سران مونیخ انجام نشد. 

در این مدت بیشتر بازیکنان اگر ستاره بودند به صورت قرضی خریداری می‌شدند. مانند خامس از رئال‌مادرید، کوتینیو از بارسلونا و پریشیچ از اینترمیلان که واقعا هم به درد تیم بایرن مونیخ خوردند. 

منچسترسیتی نیز با اینکه با آمدن گواردیولا خریدهای زیادی انجام داد ولی پس از گذشت زمان این ترکیب به ثبات رسید. در تابستان پپ بازیکنی را می‌خرید که جای خالی تیمش را پر کند. 

به عنوان مثال پپ در فصل 2019- 2018 تنها ریاض محرز را خرید و در فصل بعدی آنجلینو، کانسلو و رودری را به تیمش اضافه کرد.