دیروز قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد قریب به 2 هزار تومان نسبت به روز گذشته‌اش افزایش داشت. این افزایش قیمت‌ در حالی در بازار رخ داد که قیمت دلار از 30 هزار تومان ظهر چهارشنبه هفته قبل به 23 هزار تومان در صبح روز یکشنبه 18 آبان رسید ولی این مسیر قیمتی دوام نداشت. بعد از اعلام نتایج انتخابات آمریکا، از میزان خریدهای هیجانی در بازار ارز کاسته شده بود و اکثریت بازار از ترس ریزش بیشتر قیمت‌ها فروشنده شده بودند، البته نباید از تحرک بانک مرکزی جهت کاهش نرخ ارز هم چشمپوشی کرد؛ زمانی که بانک مرکزی پس از یک ماه سقف فروش در سامانه نیما را برداشت و فروش ارز سهمیه‌ای را کلید زد. 

 

* نوسان‌گیری بانک مرکزی؟

هفته گذشته با کاهشی شدن قیمت ارز، یک کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با ایبنا (رسانه رسمی بانک مرکزی) به سیاست‌گذار پولی و مالی کشور پیشنهاد داده بود در صورت ریزشی شدن قیمت ارز، اقدام به خرید دلارهای خانگی کند. سیدحمید حسینی در این گفت‌وگو اظهار داشته بود: «بازارهای مختلف نظیر ارز، بورس، مسکن، خودرو، طلا و سکه، با حباب قیمتی همراه است و در این شرایط، ارزی که در بازار معامله می‌شود ارزی نیست که مصرفی باشد، زیرا مردم نه شرایط مسافرت دارند و نه امکان حواله آن وجود دارد، بلکه این ارز تنها برای پس‌انداز مدنظر است. برخی در این ایام اقدام به خرید ارز کردند و حالا متضرر شده‌اند. این افراد به امید اینکه در آینده نرخ‌ها بالاتر خواهد رفت، اقدام به خرید کردند و حالا با کاهش نرخ ارز مجبور به فروش شده‌اند، زیرا چشم‌انداز بازار همچنان کاهشی است، بنابراین پیشنهاد می‌شود بانک مرکزی در این شرایط، در اقدامی هوشمندانه این حجم از ارزهای خانگی را که به بازار آمده و خواهد آمد خریداری کند». به طور حتم سیاست‌گذار پولی بدرستی می‌داند امکان خرید ارزهای خانگی در حالت ضرر و کاهشی شدن بازار وجود ندارد و باید این اقدام در فضایی شکل گیرد که دارندگان ارز احساس کنند بیش از این قیمت‌ها پایین نخواهد آمد و دورنمای بازار افزایشی هم در ادامه وجود ندارد. بانک مرکزی یک بار با عبدالناصر همتی این اقدام را در زمان ریزش قیمت ارز از کانال 19 هزار تومان انجام داد و نتیجه مناسبی هم از آن گرفت؛ زمانی که قیمت ارز با شدت فزاینده‌ای در حال کاهش بود اما در مقطعی 10 روزه در کانال 16 هزار تومان و سپس در کانال 15 هزار تومان سکته کرد و از همین موضوع بانک مرکزی برای خرید ارزهای خانگی استفاده کرد. همتی ثابت کرده است قاعده بازار ارز را برای نوسان‌گیری بیش از هر شخص دیگری می‌داند و هم‌اکنون هم به دنبال نوسان‌گیری از بازار است. باید توجه داشت اساسا هیچ‌گونه تقاضای ارزی هم‌اکنون در بازار وجود ندارد، سفرهای خارجی به کلی متوقف شده‌ است و از سوی دیگر برای واردکنندگان صرفی ندارد که بخواهند ارز خود را از بازار آزاد تامین کنند، پس رشد قیمت ارز یک اتفاق غیراقتصادی قلمداد می‌شود. از سوی دیگر فعالان غیررسمی بازار ارز با توجه به اینکه صرافی‌ها با اختلافی معنادار ارز را عرضه می‌کنند، هیچ نقشی در بازار ندارند.  

در حال حاضر مافیای سیاسی حاضر در بازار ارز که به دنبال سفیدنمایی انتخاب نامزد دموکرات بودند، به نتیجه مطلوب خود رسیده‌اند و به نظر می‌رسد بانک مرکزی به فکر تامین ذخایر ارزی است. بانک مرکزی همزمان با شروع نوسان‌گیری احتمالی، فضاسازی رسانه‌ای برای بهره‌گیری از آن شرایط را هم کلید ‌زده است. اقتصاد آنلاین رسانه نزدیک به همتی دیروز نوشت: «طبق شنیده‌ها، رئیس کل بانک مرکزی طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور از ترخیص کالاها از گمرک بدون تایید و کد رهگیری بانک مرکزی بشدت انتقاد کرده و خواستار جلوگیری از آن شده است. همتی این اقدام را دلیل اصلی رشد تقاضای ارز برای کالاهایی دانسته که بدون انتقال ارز در گمرک دپو شده بوده است. بر این اساس رئیس‌کل بانک مرکزی در جلسه‌ای با وزرای اقتصادی دولت ضمن اعتراض شدید به این اقدام، آن را تضعیف مدیریت بانک مرکزی برای کاهش نرخ ارز دانسته است».

موضوع جالب اینجاست که این نامه از طرف بانک مرکزی تکذیب نشد! به نظر می‌رسد بانک مرکزی به دنبال این است با وجود نوسان‌گیری، مسؤولیت‌ها را از گردن خود بردارد. 

این در حالی است که طبق گفته رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت ایران در این سیاست اصل این نیست که بگوییم واردات با ارز متقاضی آزاد شده است، بلکه این مساله یک مورد حاشیه‌ای است. اصل موضوع این است که واردات در مقابل صادرات بتواند همچون سال قبل برقرار باشد اما این بار وارداتی که مورد نیاز کشور است؛ یعنی مواد اولیه کارخانجات. حمید زادبوم با بیان اینکه برای رفع تعهدات ارزی این اتفاق می‌افتد، افزود: واردات با ارز متقاضی آزاد طبیعتا شروطی دارد و به این صورت آزاد آزاد نیست که هر فردی هر کالایی را خواست وارد کشور کند. زادبوم تاکید کرد: فقط مواد اولیه کارخانجات و قطعات مورد نیاز کارخانجات وارد خواهد شد، آن هم به این صورت است که شروطی که بانک مرکزی برای استفاده از ارز متقاضی گذاشته است باید رعایت شود. معاون وزیر صمت در ادامه درباره انتقادات فعالان اقتصادی درباره ابهام در منشأ ارز متقاضی و تأثیر سوء این موضوع بر اقتصاد کشور، گفت: باید بانک مرکزی در این باره نظر دهد اما اصولا قرار شده است ارزش ریالی شفاف شود. کسی که ادعای ارز متقاضی برای واردات دارد، باید گردش ریالی این شخص این موضوع را نشان دهد که فرد ارزی دارد. زادبوم افزود: اگر حساب ریالی فرد گردشی نداشته باشد و بگوید ارز دارد، ادعایی است که می‌تواند تأثیر منفی در بازار بگذارد، لذا بانک مرکزی برای این موضوع یک نظام کنترلی در نظر دارد و حساب‌های ریالی افرادی که ادعاهای ارز متقاضی دارند بررسی می‌شود. 

این یعنی اساسا امکان استفاده از بازار داخلی ارز توسط کسانی که می‌خواهند با ارز متقاضی کالا وارد کنند وجود ندارد و وظیفه نظارتی این موضوع هم بر عهده بانک مرکزی قرار گرفته شده است. این یعنی بانک مرکزی می‌تواند براحتی مانع از بروز هرگونه سوءاستفاده‌ای شود، حالا مشخص نیست دلیل انتقادهای همتی به حسن روحانی چیست؟‌ با توجه به اینکه معاون فنی گمرک این اقدام را حیاتی و تسهیل‌کننده خروج کالاهای در گمرک مانده می‌داند و کشور به چنین تصمیمی پیش از این نیاز داشت، به نظر می‌رسد بانک مرکزی به دنبال بهانه دیگری برای پوشاندن نوسان‌گیری خود در بازار ارز باشد.