گروه سیاسی: ۳ کشور اروپایی مشارکت‌کننده در برجام از صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس انصراف دادند. با وجود آنکه طی هفته گذشته اخبار منتشر شده از صدور قطعنامه انتقادی علیه ایران به بهانه توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی با هدایت آمریکا و سردمداری انگلیس، فرانسه و آلمان در شورای حکام، حکایت داشت، تا جایی که حتی بخش‌هایی از پیش‌نویس متن قطعنامه به رسانه‌ها درز پیدا کرد اما  در نهایت طرف غربی مجبور به عقب‌نشینی شد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، ۳ کشور اروپایی طرف برجام با وجود عقب‌نشینی از صدور قطعنامه انتقادی علیه ایران در شورای حکام آژانس اتمی، بیانیه‌ای مفصل در این باره صادر کردند. تروئیکای اروپایی با اشاره به اینکه در چنین شرایطی قصد صدور قطعنامه‌ای در نشست شورای حکام آژانس علیه ایران را داشته‌اند، تأکید کردند: «ما می‌دانیم اعضای این شورا از لحاظ نگرانی‌های بسیار جدی‌ ما از اقدامات ایران، بویژه تصمیم این کشور در تعلیق ترتیبات شفافیت‌ساز ذیل برجام و نظام پادمانی با ما هم‌نظرند». انگلیس، فرانسه و آلمان درباره دلیل عقب‌نشینی از تصمیم خود برای صدور این قطعنامه تصریح کرده‌اند: «با وجود حمایت آشکار از این قطعنامه در شورای حکام آژانس اتمی، ما فعلا تصمیم گرفته‌ایم این اقدام را متوقف کنیم تا به مدیر کل آژانس برای اجرای تلاش‌های جدید وی با هدف شکستن این بن‌بست و حل‌وفصل بدون تأخیر اختلافات مذکور - اقداماتی که مدیرکل در هفته جاری آنها را به شورا اعلام کرد- فرصت بدهیم». این بیانیه ادامه می‌دهد: «ما از طرح مدیرکل استقبال می‌کنیم. امیدواریم ایران از این فرصت برای ورود به گفت‌وگوهای اساسی با آژانس درباره این مسائل استفاده کند. از مدیرکل می‌خواهیم این شورا را از پیشرفت‌ها در زمینه اقدامات نظارتی و راستی‌آزمایی در تمام زمینه‌ها در ایران مطلع کند».

۳ کشور اروپایی در بیانیه خود خاطرنشان کرده‌اند: «ما تحولات را از نزدیک رصد خواهیم کرد و چنانچه پیشرفتی درباره هر یک از تحولات مطرح‌شده در این جلسه حاصل نشود حق فراخوان برای برگزاری نشست فوق‌العاده شورا را برای خود محفوظ می‌داریم». ۳کشور اروپایی در ادامه بیانیه خود آورده‌اند: «هدف روند گسترده‌تر دیپلماسی باید عقب‌نشینی ایران از گام‌های خود و احیای کامل دسترسی‌های آژانس اتمی باشد. این تنها راهی است که جامعه بین‌المللی می‌تواند از ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان حاصل کند». در ادامه بیانیه تصریح شده است: «۳ کشور اروپایی در حال همکاری‌های فشرده برای حمایت از این تلاش‌ها هستند. ما از ایران می‌خواهیم بدون پیش‌شرط پیشنهاد هماهنگ‌کننده برجام جهت برگزاری نشست غیررسمی با حضور طرف‌های برجام و ایالات‌متحده آمریکا را بپذیرد. راه‌حل دیپلماتیک تنها راه برای برون‌رفت از این بحران است».

همچنین در آغاز این بیانیه، ۳ کشور اروپایی مدعی شده‌اند کاملا به «توافق هسته‌ای» متعهد هستند. انگلیس، فرانسه و آلمان در ادامه، ایران را به «نقض» برجام متهم کرده‌اند: «همچنان از نقض ادامه‌دار تعهدات هسته‌ای ایران در ماه‌های اخیر بویژه گام‌های تنش‌آمیز برداشته‌شده از سوی این کشور از نوامبر ۲۰۲۰ نگران هستیم». تروئیکای اروپایی در ادامه این بیانیه آورده است: «اعلامیه ایران مبنی بر اینکه دیگر اجازه اجرای ترتیبات نظارتی مرتبط با برجام را نخواهد داد و اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد جای نگرانی ویژه دارد. این اقدام اطمینان یافتن از صلح‌آمیز ماندن فعالیت‌های ایران را برای جامعه بین‌المللی دشوارتر خواهد کرد».

آنها خاطرنشان کرده‌اند: «ایران رسماً اجرای پروتکل الحاقی و تمام تعهدات شفافیت‌ساز ذیل برجام را متوقف کرده است. این اقدام دسترسی‌های آژانس اتمی را به طرز محسوسی کاهش می‌دهد و ممکن است توانایی تضمین ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سلب کند».

 

* حمایت واشنگتن از عقب‌نشینی از قطعنامه

دولت بایدن هم با استقبال از تصمیم تروئیکای اروپایی اعلام کرد عقب‌نشینی کشورهای اروپایی از صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس با «حمایت کامل» واشنگتن صورت گرفته است. در این زمینه ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری شامگاه پنجشنبه گفت: «مدیرکل آژانس، گروسی، طرحی را برای پرداختن ایران به مسائل پاسخ ‌داده ‌نشده درباره برنامه هسته‌ای خود ارائه کرد. ۳ کشور اروپایی با حمایت کامل ایالات‌متحده آمریکا به این تصمیم رسیدند که بهترین روش برای حمایت از ابتکار مدیرکل، پیش نبردن پیش‌نویس قطعنامه در نشست شورای حکام است». 

 

* ادعای دیپلمات فرانسوی از پالس مثبت ایران

در همین حال، خبرگزاری رویترز روز گذشته به نقل از منابع دیپلماتیک ناشناس گزارش داد پس از اینکه کشورهای اروپایی از مواضع خود در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عقب‌نشینی کردند، ایران نشانه‌های دلگرم‌کننده‌ای در چند روز اخیر نشان داده است. بر اساس این گزارش، یک دیپلمات فرانسوی گفته است: «همه چیز در مسیر درست پیش می‌رود و ما این هفته و بویژه در چند روز گذشته پیام‌های مثبتی داشته‌ایم». این منبع ادعا کرده هدف این بود همه قبل از شروع تعطیلات نوروز در ایران دور میز جمع شوند. دیپلمات فرانسوی همچنین گفته است: «ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا این (جلسه) در روزها یا هفته‌های آینده برگزار شود».

 

* درخواست تضمین آمریکا از آژانس

 نمایندگی آمریکا در نهادهای بین‌المللی مستقر در وین، در نشست شورای حکام نیز طی بیانیه‌ای خطاب به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این نهاد خواست در موضعی قرار گیرد که پایبندی ایران به تعهدات پادمانی و اینکه هیچ مواد هسته‌ای دور از چشم این نهاد در ایران ساخته نمی‌شود را تضمین کند و طبق گزارش جدید آژانس نه‌تنها چنین چیزی رخ نداده است، بلکه سوالات جدی بسیاری در این زمینه مطرح شده و آمریکا از این بابت بشدت نگران است. این بیانیه می‌افزاید: «به‌ طور اخص، ردیابی قطعات اورانیوم غنی‌شده در ۲ موقعیت مکانی اعلام نشده که ایران به‌ مدت ۷ ماه در سال گذشته دسترسی آژانس به آنها را رد کرده بود بسیار نگران‌کننده است. ایران باید شفافیت لازم را درباره این مکان‌ها یا مکان‌های دیگر که آژانس باور دارد ایران احتمالا در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰3-۲۰۰2 روی اورانیوم فلزی کار می‌کرده فراهم کند». این بیانیه با اشاره به چهارمین موقعیت اعلام نشده در ایران مدعی شده است: «به ‌رغم ۱۸ ماه تلاش آژانس، توضیحات ایران برای وجود این مواد قانع‌کننده نیست زیرا به لحاظ فنی فاقد اعتبار هستند».

این بیانیه با انتقاد از کاهش نظارت‌های آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران ذیل پروتکل الحاقی، می‌نویسد: چگونه خاتمه دادن به این نظارت‌ها می‌تواند اعتمادسازی ایران از برنامه هسته‌ای خود را محقق کند؟ این گام‌ها غیرسازنده هستند و ایران باید آنها را لغو کند. در این بیانیه آمده است: شورای حکام آژانس باید از اعمال نظارتی آن حمایت کند و اعضای آن نیز باید از درستی رژیم پادمانی حمایت کنند. اکنون ایران یک فرصت دیگر در اختیار دارد تا همکاری‌های لازم را داشته باشد و «ما به ‌طور دقیق منتظر پاسخ سازنده ایرانی‌ها خواهیم ماند». این بیانیه می‌افزاید: «ایالات‌متحده مانند دیگر اعضا، دیدگاه‌های خود در قبال گام‌های بعدی درباره از دست دادن فرصت از سوی ایران در رفع نگرانی‌های آژانس را تنظیم خواهد کرد». در انتهای بیانیه آمده است: «با وجود اینکه مسائل پادمانی موضوع مجزایی است، حل آنها برای اعتمادسازی درباره تضمین ایران در قبال برنامه هسته‌ای ضروری است، بنابراین ریاست آژانس باید بر این مسائل تا زمانی که حل نشده باشند متمرکز باشد».

 

* چرایی یک عقب‌نشینی معنادار

انصراف تروئیکای اروپایی از اقدام علیه ایران در شورای حکام آژانس در این مقطع زمانی که برجام و پرونده هسته‌ای ایران به واسطه بدعهدی طرف غربی و مقابله ‌به ‌مثل تهران وارد دوره‌ای تازه از حیات خود با پیچیدگی‌های متفاوت مختص این دوره شده است، قابل بررسی است. در این شرایط و از آنجا که دیگر توافق هسته‌ای مسیر یک‌طرفه و طولانی‌مدت تعهد یکجانبه ایران نیست، برداشتن هر گام اشتباه می‌تواند تبعات گوناگونی برای دولت جدید آمریکا و متحدان اروپایی‌اش داشته باشد. از این رو جمع‌بندی طرف غربی از عواقب صدور قطعنامه ضدایرانی به دلایلی که در ادامه می‌آید، عامل عقب‌نشینی در شورای حکام آژانس محسوب می‌شود. 

 

1- ضربه به همکاری آژانس و تهران

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس اوایل اسفند پس از آغاز اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران فورا به تهران آمد و به تفاهم دوجانبه فنی با سازمان انرژی اتمی ایران دست یافت تا به این وسیله یک زمان موقت 3 ماهه بخرد. به موجب این تفاهم، ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات دوربین‌های تاسیساتی را ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت آژانس نه به این تاسیسات و نه به اطلاعات دوربین‌ها هیچ دسترسی‌ای نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند. اگر پس از ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد. در این شرایط تصمیم نسنجیده طرف اروپایی در شورای حکام می‌توانست توافق گروسی با تهران را بی‌اعتبار و مخدوش کرده و دوربین‌های آژانس را زودتر از موعد 3 ماهه خاموش کند. در این صورت این آمریکا و اروپایی‌ها بودند که بیشتر متضرر می‌شدند. مقامات ایرانی دخیل در توافق موقت با آژانس طی روزهای گذشته هشدار دادند صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، بازنگری و تجدیدنظر کشورمان در توافق موقت با آژانس را رقم خواهد زد. 

 

2- فروپاشی دیپلماسی

از طرف دیگر، اقدام علیه ایران در شورای حکام، خط بطلانی بر طراحی‌های آینده دولت بایدن درباره کشاندن ایران پای میز مذاکرات جدید می‌کشید. بایدن و تیم سیاست خارجی نه‌تنها اقدام به شرط‌گذاری برای ایران در بازگشت به محدودیت‌های هسته‌ای کرده‌اند، بلکه به دنبال تشکیل میز مذاکراتی با حضور ایران و 1+5 با خارج از برجام هستند- چرا که آمریکا با خاتمه دادن خود به مشارکت در برجام به دستور ترامپ نمی‌تواند در نشست‌های مذاکراتی اعضای برجام حضور پیدا کند- تا همان‌طور که بایدن در اجلاس امنیتی مونیخ اعلام کرد به تشکیل این نشست برای موضوعات منطقه‌ای برسند. در این باره، جوزپ بورل، مسؤول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از کسانی بودند که طی ۲ هفته گذشته واسطه شدند تا ایران را در این باره متقاعد کنند. با این وصف، حرکت ضدایرانی در آژانس اقدامی مخرب برای این هدف کاخ سفید به شمار می‌رفت. ضمن اینکه واشنگتن به همراه تروئیکای اروپایی همزمان تلاش دارند با اهرم‌سازی از شورای حکام و آژانس با باز گذاشتن باب صدور قطعنامه، فشار را بر ایران حفظ کرده تا شرایط را برای گفت‌وگو با ایران بدون لغو تحریم‌ها مهیا کنند اما تهران به روشنی اعلام کرده هیچگونه مذاکره‌ای با آمریکایی‌ها بدون لغو تحریم‌ها ندارد. 

 

3- مقاومت فعال

قانون هسته‌ای مجلس- اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران- ذیل اتخاذ راهبرد مقاومت فعال، طرف غربی را در زیاده‌خواهی از تهران محتاط‌تر کرده و گذشت زمان را به نفع کشورمان تغییر داد. طرف غربی در این مقطع بخوبی دریافته اگر وارد فاز تقابل با ایران شود، پاسخی محکم و متناسب دریافت خواهد کرد. «لارنس نورمن» خبرنگار روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» مستقر در بروکسل در صفحه توئیتر خود به نقل از برخی منابع نوشت: احتیاط آمریکا درباره واکنش ایران به تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام نقش مهمی در عقب‌نشینی اروپا داشته است. 

در واقع مسیر درست طراحی شده از سوی ایران که در مصوبه مجلس بروز یافت، توپ را در زمین طرف مقابل انداخته است و حالا آمریکا و متحدانش چاره‌ای ندارند جز برداشتن تحریم‌ها.