نیلوفر زارع: وضعیت نابسامان اقتصاد کشور و گرانی بسیاری از کالا‌های اساسی - مانند میوه و مرغ - و کمبود روغن در آستانه سال جدید، مردم را به ستوه آورده است. در مقابل اما مسؤولان دولتی عادت کرده‌اند با شیوه‌های مختلف از پاسخگویی به مشکلات مردم طفره بروند. از حواله دادن مشکلات و لعنت‌ها به کاخ سفید گرفته تا التماس دعا از مردم برای کاهش قیمت‌ها، از جمله تلاش‌های دولتی‌ها در ماه‌های اخیر برای فرار از انجام وظایف قانونی بوده است. 

علیرضا رزم‌حسینی، وزیر صمت در تازه‌ترین اظهارات خود در رابطه با گرانی برخی کالاها از جمله میوه در بازار، از راز جدیدی پرده برداشته است: «ستاد تنظیم بازار اختیاری در رابطه با تنظیم بازار ندارد و هیچ ابزاری برای اعمال نظارت بر بازار کالا‌های مختلف در دست این ستاد نیست». 

سوال اصلی این است: چرا ستادی که ابزار انجام مأموریتی همچون کنترل بازار را ندارد، باید در این زمینه تصمیم‌گیر باشد؟ چرا ستادی که هیچگونه اشراف اطلاعاتی درباره بازارهای مختلف ندارد و البته عزمی هم برای سامان‌بخشی و جمع‌آوری اطلاعات زنجیره تأمین و توزیع کالاهای اساسی ندارد، باید با تصمیمات یک شبه و مقطعی، وضعیت بازار را بیش از پیش متلاطم کند. 

ماجرا از آنجا شروع شد که پس از تداوم گرانی انواع میوه‌ در بازار، چهارم اسفندماه عباس قبادی، دبیر ستاد تنظیم بازار عنوان کرد واردات موز تنها مشروط به صادرات سیب خواهد بود، تا در حد امکان از ایجاد اختلال در بازار میوه جلوگیری شود. این تصمیم به قوت خود باقی ماند تا اینکه پس از حدود 17 روز، یعنی 21 اسفندماه ستاد تنظیم بازار مجددا در جلسه خود مصوب کرد که تا اطلاع ثانوی و تا متعادل شدن قیمت فروش میوه و همچنین فراوانی کالا در شبکه‌های توزیع، صادرات سیب و پرتقال محدود شود. 

علاوه بر این در همان جلسه، با واردات میوه و سایر کالاهای اساسی از طریق تجار، تعاونی‌ها و بازارچه‌های مرزی برای عرضه در شبکه توزیع موافقت شد. اما پس از گذشت یک روز از تصمیم جدید ستاد تنظیم بازار، وزارت جهاد کشاورزی مخالفت خود را با این موضوع اعلام و تنها با واردات 5 هزار تن نارنگی از طریق بازارچه‌های مرزی موافقت کرد. این در حالی است که در شرایط ارزی کنونی، جدا از اینکه ضرورت این حجم از واردات نارنگی قابل درک نیست، این تصمیم عواقب گوناگون مانند ورود آفات کشاورزی و تهدید باغ‌های میوه کشور را در پی خواهد داشت. 

 

* سوء‌مدیریت دولتی بازار‌ صادراتی ایران را از بین می‌برد

هادی حنائی‌جهرمی، عضو هیأت‌رئیسه اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در گفت‌و‌گو با «وطن امروز» با انتقاد از تصمیمات لحظه‌ای و اشتباه مسؤولان درباره ممنوعیت صادرات میوه، گفت: عواقب این موضوع، تنها گریبان اقتصاد کشور و باغداران را خواهد گرفت. 

وی افزود: متأسفانه با وجود این تصمیمات اشتباه تمام بازار‌های صادراتی ایران به مرور از بین خواهد رفت و اعتبار بازرگانان ایرانی در منطقه بشدت کاهش خواهد یافت. 

این عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه اتخاذ تصمیمات آسان و کوتاه‌‌‌‌مدت به بازار محصولات باغی ایران ضربه می‌زد، گفت: متأسفانه سوء‌مدیریت مسؤولان بخش کشاورزی در مدیریت بازار در طول سال‌های گذشته همیشه کشاورزان و بازرگانان را متضرر کرده است. 

جهرمی با اشاره به اینکه هیچ سامانه‌ جامعی برای مدیریت بخش کشاورزی وجود ندارد، گفت: در حال حاضر می‌توان با ساماندهی علمی بازار روند کشت محصولات باغی و کشاورزی را مدیریت کرد. در این صورت هر ساله با مازاد تولید محصولات در بعضی از میوه‌‌‎ها روبه‌رو نخواهیم شد. 

وی با تأکید بر اهمیت ساماندهی زنجیره تولید و توزیع محصولات کشاورزی گفت: با استفاده از روش‌های علمی می‌توان آمار کشت و تولید محصولات باغی و کشاورزی را محاسبه کرد و برای آینده برنامه مدونی در اختیار کشاورزان قرار داد. همچنین در صورت توزیع ساختاریافته میوه و دیگر محصولات کشاورزی می‌توان از احتکار و گرانی جلوگیری کرد. 

 

* عدم برنامه‌ریزی برای توزیع میوه عامل اصلی نابسامانی بازار

این عضو هیأت‌رئیسه اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران با بیان اینکه حفظ تعادل نظام عرضه و تقاضا اهمیت بسیاری دارد، افزود: البته در برخی مواقع دلالان نقش منفی در بازار دارند و بهتر است به مانند دیگر کشور‌های توسعه‌یافته، فعالیت دلالان علمی و منطقی باشد. 

جهرمی در ادامه گفت: متأسفانه با وجود اینکه سازمان‌های گوناگون نظارتی در کشور ایجاد شده‌اند و هزینه‌‍‌های بسیاری برای نظارت و برخورد با تخلفات انجام شده است ولی هیچ کدام از این رویه‌‎ها اصولی نبوده و نتایج مفیدی را در پی نداشته است. عدم مدیریت صحیح بازار توسط دولت اصلی‌‌ترین دلیل نابسامانی بازار میوه در شب عید است. 

وی با اشاره به ظرفیت مناسب کشور برای تولید محصولات متنوع کشاورزی گفت: در صورت برنامه‌ریزی دقیق و علمی برای مدیریت تولید و توزیع، نه‌تنها می‌توانیم نیاز کشور درباره محصولات باغی را تأمین کنیم، بلکه می‌توانیم بازار صادراتی خود را نیز در کشو‌ر‌های منطقه توسعه دهیم اما مدیریت ناکارآمد و سنتی برخی مقامات دولتی در شیوه حمایت از تولید و توزیع محصولات بازار را آشفته کرده است. 

 

* آسیب جبران‌ناپذیر واردات میوه از طریق بازارچه‌های مرزی

جهرمی با انتقاد از آزادسازی واردات میوه از طریق بازارچه‌های مرزی گفت: فرآیند واردات میوه یک مساله تخصصی است و باید توسط کارشناسان این حوزه انجام شود. متأسفانه بازار‌چه‌های مرزی هیچ کدام از امکانات لازم برای آزمایش میوه‌های وارداتی را ندارند و ابزار لازم برای مقابله و دفع آفات نیز در این مناطق وجود ندارد. وی در پایان افزود: واردات میوه از طریق این بازارچه‌ها باعث ورود آفات به کشور شده و آسیب بسیاری به محصولات کشاورزان در آینده خواهد زد. 

 

* تصمیمات لحظه‌ای، کشاورزی ایران را تهدید می‌کند

برای بیان تنها یک نمونه از آسیب‌های تصمیمات غلط و مقطعی می‌توان به مداخله در برنامه‌ریزی تجار و کشاورزان برای تولید و صادرات میوه در شمال غرب کشور اشاره کرد. 

آذربایجان‌غربی با تولید بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن سیب درختی، قطب مهم تولید سیب در کشور است و علاوه بر تأمین نیاز داخلی، این محصول را به کشورهای همسایه و اتحادیه اوراسیا صادر می‌کند. این در حالی است که همه‌ساله در زمان صادرات، برخی ممنوعیت‌های صادراتی از سوی دولت ابلاغ شده و کشاورزان از این حیث ضرر و زیان مالی فراوانی را متحمل می‌شوند. 

امسال نیز یک هفته مانده به آغاز سال نو ستاد تنظیم بازار با مصوبه ممنوعیت صادرات سیب و پرتقال، کشاورزان و صادرکنندگان میوه را غافلگیر کرد. این مصوبه موجب نگرانی بازرگانان و کشاورزانی شده است که نظاره‌گر هدررفت زحمات یکساله‌شان هستند. 

گفتنی است سیب برای کشاورزان ایرانی به عنوان یک محصول استراتژیک بوده و اگر تولید و صادرات آن همراه با عقلایی کردن فعالیت‌های تولیدی، بازار‌رسانی و بازاریابی باشد، این محصول می‌تواند یکی از پیشران‌های اقتصادی کشور محسوب ‌شود. 

امسال نیز در استان آذربایجان غربی بیش از یک میلیون تن سیب تولید شده است که از این میزان، هم‌اکنون ۲۵۰ هزار تن در سردخانه‌ها باقی مانده است. همچنین بیش از ۲ هزار کامیون سیب درختی استان در گمرکات کشور دپو شده است که به خاطر ناهماهنگی گمرک و وزارت صمت در روند صادرات اخلال ایجاد شده و خطر از بین رفتن این محصولات وجود دارد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، عدم استفاده از سامانه‌های هوشمند برای نظارت سیستمی و کامل چرخه‌ تأمین و توزیع کالا‌های اساسی، یکی از دلایل اصلی گرانی و کمبود در بازارهای گوناگون است. همچنین اتخاذ تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی مانند ممنوعیت صادرات و آزاد‌سازی واردات میوه از طریق بازارچه‌های مرزی به نوعی فرار از مسؤولیت و نشان‌دهنده ناکارآمدی مسؤولان دولتی است.