عباس اسماعیل گل: تا ۲ دهه پیش که خبری از شبکه نمایش خانگی و امکانات مالی و نیروی انسانی حرفه‌ای برای ساخت فیلم و سریال به اندازه امروز نبود، سریال‌های ایرانی اندکی ساخته می‌شد و در زمان پخش، هفته‌ای در نهایت یک قسمت سر از آنتن درمی‌آورد و خبری از پخش شبانه سریال‌ها نبود؛ نوبت پخش فیلم‌های ایرانی، عصر روزهای جمعه بود و در روزهای دیگر هفته، فیلم‌های خارجی با دوبله تقدیم مخاطبان می‌شد. در آن روزها سریال‌ها مخاطبان فراوانی داشتند و در زمان پخش، مردم بشدت با نقش‌های آن سریال‌ها همزاد‌پنداری می‌کردند و سرنوشت آنها برای مردم اهمیت خاصی داشت. مثلا برای مردم مهم بود که عاقبت دعوای «آذر» با پدرشوهرش در سریال «پدر سالار» به کجا ختم می‌شود و...

اما بعد از سال‌ها از اواسط دهه 80 قدرت سریال‌سازی سیما افزایش پیدا کرد و شبکه‌های مختلف تلویزیون در یک جریان رقابتی برای جذب مخاطب، تولید سریال را در دستور کار خود قرار دادند به طوری که شبکه‌ها از هر فرصتی برای ساخت سریال استفاده می‌کردند و کم‌‌کم پای سریال‌های مناسبتی به تلویزیون باز شد؛ رسانه ملی برای نوروز، ماه رمضان و محرم تدارک ویژه‌ای می‌بیند که پخش سریال از اولویت‌های این روزهای خاص شده است. از اواخر دهه 80 ساخت سریال‌های «چند فصلی» به یکی از عوامل رقابت شبکه‌ها تبدیل شد به طوری که با دلیل و بی‌دلیل، به بهانه ادامه داستان و استقبال مخاطب، ساخت یک سریال به فصل‌های بعدی می‌رسید. این روند تا همین چند سال پیش با قوت ادامه داشت اما چند سالی است که سریال‌های چند فصلی کمتری از سوی سیمافیلم و گروه‌های فیلم و سریال شبکه‌های مختلف به تولید و پخش می‌رسد. اما این روزها سریال تلویزیونی «حورا» که پس از توقف یکباره پخش فصل دوم سریال گاندو از تلویزیون، جای این سریال روی آنتن شبکه سوم سیما رفته است، جدیدترین مینی‌سریال تلویزیون است که به کارگردانی رضا کمالی، نویسندگی مهشید ابراهیمیان و تهیه‌کنندگی جواد فرحانی روی آنتن رفته است. «حورا» سریالی خانوادگی در ۱٠ قسمت است که ماجرای چالش‌های یک خواهر و برادر را به تصویر می‌کشد که فرزندان‌شان بزرگ شده‌اند و هر کدام داستان‌هایی برای خود دارند. بازیگران اصلی سریال «حورا» عبارتند از: فاطمه گودرزی، ایرج نوذری، مهروز ناصرشریف، عرفان ابراهیمی، مرجان قمری، ندا عقیقی، علی دهبان، گیتی معینی، ضحی منفرد، مهرداد مصطفوی، عاطفه سمرقندی، زینب عباسی، فرزاد حاتمیان، امین مظاهری، حسام خلیل‌نژادی و آزاده سدیری. 

به بهانه آغاز پخش سریال «حورا» به عنوان جدیدترین مینی‌سریال «تلویزیون» نگاهی گذرا داشته‌ایم به روند تولید مینی‌سریال‌ها در صداوسیما که چند سال است بشدت از سوی سیما فیلم رواج پیدا کرده و کم‌کم جای سریال‌های 90 قسمتی و چند فصلی را می‌گیرد اما درباره مینی‌سریال باید گفت همان‌طور که از اسمش معلوم است نوعی سریال کوچک یا کوتاه است که تعداد قسمت‌های محدودی دارد و بیش از یک دهه است در شبکه‌های پرمخاطبی چون نتفلیکس بشدت رواج پیدا کرده است؛ این مینی‌سریال‌ها مخاطبان بسیاری را برای خود جذب کرده‌اند و به تبع آن شبکه‌های مختلف تلویزیونی دنیا هم به تولید و پخش مینی‌سریال‌ها رو آورده‌اند. صداوسیما هم که تا چند سال پیش بر تولید سریال‌های چند فصلی و 90 قسمتی متمرکز شده بود طی چند سال اخیر به همت سیمافیلم به تولید مینی‌سریال‌های مختلف و متعددی مشغول شده است که متاسفانه بسیاری از این مینی‌سریال‌ها که از شبکه‌های پرمخاطب سیما روی آنتن رفته است، آنچنان که باید نتوانسته‌اند در جذب مخاطب موفق عمل کنند؛ شاید در این باره یکی دو استثنا وجود داشته باشد که در این میان می‌توان نمونه‌های تقریبا موفق مینی‌سریال در ایران را «بانوی سردار» و «گیله وا» دانست که هر دوی این سریال‌ها موضوعات تاریخی را مدنظر قرار داده‌اند. 

داستان‌های بکر، برگ برنده این مینی‌سریال‌ها محسوب می‌شد و چه بسا اگر این داستان‌های بکر در قالب سریال‌های 90 قسمتی ساخته می‌شد، خروجی بسیار جذاب‌تر از کار در می‌آمد، البته نباید از این مساله گذشت که برخی مینی‌سریال‌ها هم مناسبتی هستند. به عنوان نمونه سریال‌هایی که برای دهه اول ماه محرم ساخته می‌شوند یا سریال‌هایی با موضوع پلیسی که برای هفته ناجا پخش می‌شوند، از این دست هستند که باید در همان محدوده زمانی مناسبتی موردنظر تمام شوند اما روند تولید مینی‌سریال‌ها چند سال است که فراتر از مینی‌سریال‌های مناسبتی در تلویزیون رفته است و چند سال اخیر سیمافیلم به رغم مخالفت‌های معاونت سیما به جد نسبت به تولید مینی‌سریال‌ها در تلویزیون همت کرده است. 

اما اینکه چرا غالب مینی‌سریال‌های ساخته شده تلویزیون از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند را باید در چند وجه بررسی کرد، نخست اینکه مینی‌سریال‌ها در فرمت استاندارد سینمای جهان به لحاظ ساختاری معمولا داستان‌ فرعی ندارند و فقط به داستان اصلی می‌پردازند و برخلاف سریال‌های بلند، تعداد بازیگران و نقش‌ها محدودتر است، زیرا فرصت کافی برای معرفی آنها به مخاطب و شخصیت‌پردازی وجود ندارد؛ نکته‌ای که در مینی‌سریال‌های ایرانی تلویزیون اصلا رعایت نمی‌شود و مخاطبان با شخصیت‌های این مینی‌سریال‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنند که این مساله هم از ضعف فیلمنامه‌‌نویسی در سینما و تلویزیون کشور نشأت می‌گیرد. از سوی دیگر شاهد هستیم شبکه‌هایی چون نتفلیکس که معدن مینی‌سریال‌های پرمخاطب در سیمای جهان است، اغلب کارگردانان و نویسندگان این مینی‌سریال‌ها دارای رزومه کاری قوی و حرفه‌ای هستند و توانایی درآوردن داستان جذاب را در چند قسمت محدود دارند اما این مساله در صداوسیما تقریبا برعکس است و انگار مسؤولان تصمیم‌گیرنده به اشتباه مینی‌سریال‌ها را محلی برای آزمون و خطای فیلمسازان جوان و کم‌تجربه می‌دانند یا در موارد محدودی تولید مینی‌سریال‌ها را به فیلمسازان باسابقه اما ناکارآمد می‌سپارند و نتیجه‌اش می‌شود تولید ده‌ها مینی‌سریال ضعیت و کم‌مخاطب که با بودجه محدود صداوسیما به تولید رسیده است.