گروه اقتصادی: دیروز محله سعادت‌آباد محل ساختمان سازمان بورس تهران میزبان تعدادی از سهامداران حقیقی متضرر به دلیل ریزش‌‎های مداوم شاخص‌ کل بود. سهامداران در شعارهای خود به درآمدزایی دولت از بورس، سیاست‌های بانک مرکزی و تصمیم‌های سازمان بورس نقد داشتند و مقصر شرایط کنونی را حسن روحانی، عبدالناصر همتی و فرهاد دژپسند می‌دانستند. سال 99 به موازات آزاد شدن سهام عدالت بعد از 14 سال و همچنین رشد بی‌رویه نرخ ارز، شاخص بورس هم رو به افزایش بود، به گونه‌ای که شاخص کل به عنوان میانگین بازار از 508 هزار واحد در ابتدای سال 99 به 2 میلیون و 100 هزار واحد در نیمه مرداد همان سال افزایش یافت و این باعث روی‌آوری عده زیادی از مردم به حضور در بورس شد و بعد از آن شاخص کل بورس مرتب کاهش یافت، به گونه‌ای که در پایان سال شاخص کل بورس با رشد 150 درصدی به حدود یک ‌میلیون و 300 هزار واحد رسید. در این بین بسیاری از سهامداران حقیقی که اطلاعات زیادی از بازار نداشته و برخی از آنها حتی دست به اقدامات خطرناکی مانند فروش اموال و دارایی‌های مورد استفاده خود زده بودند، دچار زیان شده و هنوز نتوانسته‌اند سرمایه خود را از بازار بیرون بکشند. با توجه به حضور 60 میلیون ایرانی در بورس که معادل 75 درصد جمعیت کشور است، برخی کارشناسان می‌گویند لازم است کانون سهامداران حقیقی باید تشکیل شود تا سهامداران حقیقی و خرد از طریق صندوق‌هایی مدیریت شوند که دچار زیان‌های هنگفت نشوند. اگرچه بازار سرمایه ذاتاً دارای ریسک و نوسان است و همان‌طور که سود افراد به خودشان برمی‌گردد، زیان آنها نیز به کسی مربوط نیست و به خودشان مربوط است اما در عین حال باید با اصلاح قوانین به نفع سرمایه‌گذاران خرد از زیان بیش از حد مردم جلوگیری شود.

بورس اوراق بهادار سال گذشته را با نوسانات و حواشی بسیار زیادی پشت سر گذاشت. رشد انفجاری شاخص کل و رکوردشکنی‌های پی‌درپی، هر بار بیش از گذشته توجهات را به خود جلب می‌کرد. پس از رشد شدید قیمت ارز و همچنین رشد قیمت‌ها در بسیاری از بازارها، نوبت به بازار سرمایه رسیده بود که با افزایش قیمت همراه شود. اینجا بود که رشد پرشتاب بورس آغاز شد. این روند پرشتاب، به حدی بود که شاخص بورس از حدود 350 هزار واحد در دی‌ماه سال 98 به حدود 2 میلیون و 100 هزار واحد در مردادماه سال 99 رسید. تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌های ثبت شده در بورس، جرقه رشد قیمت‌ها را زد. رشد پیاپی شاخص بورس در بحبوحه تورم افسارگسیخته، بازار سرمایه را به محملی برای مصون نگه داشتن سرمایه مردم از گزند تورم تبدیل کرد. 

 

* تشویق دولت به حضور مردم در بورس

گذشته از تاثیر تجدید ارزیابی‌ها در رشد شاخص بورس، نحوه مواجهه دولتمردان با تحولات این بازار هم عامل مهم دیگری در شدت گرفتن رشد بورس و حبابی شدن بازار بود. بسیاری از دولتمردان با اقدامات و اظهارات مختلف، زمینه را برای حضور هر چه بیشتر مردم در بازار سرمایه و تشدید تبعات مخرب حبابی شدن بازار سرمایه فراهم کردند. در رأس دولتمردانی که سیگنال‌های رشد تضمینی شاخص کل به جامعه ارسال می‌کردند، حسن روحانی بود. رئیس دولت بارها با اظهارات خود، تلویحا پیام رشد شاخص و سودآوری بازار سرمایه را به جامعه ارسال و از این طریق، بسیاری از مردم را نسبت به کسب سود در بورس مطمئن کرد. 

به عنوان مثال حسن روحانی اردیبهشت سال گذشته با اشاره به وضعیت بازار سرمایه گفت: شما اگر ناراحت هستید راه‌حلش این است در گوش‌تان پنبه بگذارید و این حرف‌های خوب را نشنوید. وی ادامه داد: بورس ما خوب شده، عصبانی می‌شوند و می‌گویند در همه دنیا بورس به هم ریخته، چرا بورس ایران خوب است؟ این به خاطر تلاش همه شرکت‌ها و فعالان اقتصادی و خوشبختانه عرضه کردن سهام شرکت‌هایی است که شرکت‌های بزرگ هستند. 

روحانی در اظهار نظر دیگری که بسیار جنجال‌برانگیز شد، از مردم خواست همه چیز را به بورس بسپارند. وی پنجشنبه 16 مرداد 99 و درست یک هفته پیش از آغاز سقوط تاریخی بازار سرمایه گفت: با شرایطی که بورس دارد، صندوق‌های ما می‌تواند فعال‌تر شود. بخش دولتی بتدریج بعد از سرمایه‌گذاری و به ثمر رساندن باید کم‌کم کنار برود و صاحب سهام باشد و این برای آینده فعالیت آنها ثمربخش‌تر است. روحانی گفت: با شرایطی که بورس نشان می‌دهد، اوضاع بهتر خواهد شد؛ مردم باید همه چیز را به بورس بسپارند. 

 

* ترکیدن حباب بورس و متضرر شدن سهامداران حقیقی

رشد شاخص بورس در پی تجدید ارزیابی‌ها از یک سو و تشویق دولتمردان به حضور مردم در بازار سرمایه از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از مردم را مجاب به سرمایه‌گذاری در بورس کرد. در چنین شرایطی ورود حجم عظیمی از نقدینگی مردم به بازار سرمایه، عامل دیگری برای رشد شدید قیمت نمادهای بورسی شد. در نهایت رشد شاخص کل تا اواخر مردادماه سال 99 ادامه یافت و پیش از آنکه شاخص کل به ارتفاع 2 میلیون و 100 هزار واحد برسد، سقوط سهمگین خود را آغاز کرد تا جایی که در ماه‌های پایانی سال گذشته رقم شاخص کل به کانال یک میلیون و 100 هزار واحد هم سقوط کرد. افت شدید شاخص کل بازار سرمایه اما موجی از اعتراضات سهامداران حقیقی را در پی داشت که با اعتماد به اظهارات دولتمردان، سرمایه خود را به بورس آورده بودند. 

 

* سود دولت و زیان مردم

در حالی که بسیاری از سهامداران حقیقی شاهد نابود شدن سرمایه خود در بازار سرمایه بودند، دولت از ورود مردم به این بازار، سود بسیار خوبی برای خود کسب کرد. صندوق پالایشی یکم که دولت در تابستان به سهامداران فروخت به زیان‌دهی رسید اما دولت نقدینگی عظیمی نصیب خود کرد. طبق آمارهای رسمی، درآمد دولت از محل فروش صندوق‌های سرمایه‌گذاری موسوم به ETF حدود 35 هزار میلیارد تومان و مالیات حاصل از نقل و انتقال سهام حدود 17 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. در واقع دولت با دعوت مردم به بورس و تحمیل زیان به آنها، بخش قابل توجهی از کسری بودجه خود را جبران کرد. 

***

کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «وطن امروز» تأکید کرد

اولویت بازار سرمایه؛ ورود نقدینگی

 حمیدرضا مهرآور، مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک سامان، درباره وضعیت بازار سرمایه گفت: در این روزها بورس وضعیت مناسبی را سپری نمی‌کند. برای برون‌رفت از وضعیت حال حاضر بازار سرمایه نیاز است شرکت‌هایی که سهام خود را در نرخ بالاتر فروختند، به بازارگردانی سهام‌ خود بپردازند و دولت نیز با جدیت بیشتری حمایت کند و بخشی از منابعی را که از بازار خارج کرده است به بازار بازگرداند. اجرای این موارد باعث خواهد شد روند بازار سرمایه بهبود یابد. 

مهرآور در ادامه به «وطن امروز» گفت: بخشی از شرکت‌های حقوقی که به ما به هر دلیلی در حال فروش و عرضه سهام‌اند، باید در ابتدا دلایل عرضه آنها شناسایی شود و سپس تدابیری اتخاذ شود تا شرکت‌ها نه به صورت اجبار، بلکه با ایجاد تمایل در آنها، از عرضه بیش از حد در بازار خودداری کنند. برخی سهام شرکت‌ها بسیار ارزنده است و فروش آنها قابل توجیه نیست. باید سعی کرد جو کلی بازار مثبت شود. 

مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک سامان درباره محدودیت نامتقارن دامنه نوسان نیز بیان کرد: محدودیت نامتقارن دامنه نوسان ابزاری برای کنترل بازار سرمایه است که موافقان و مخالفان خود را دارد اما محدودیت دامنه نوسان به صورت متقارن یا نامتقارن مشکل اصلی بازار سرمایه نیست. اقدام مهمی که باید انجام شود، بازگشت نقدینگی به بازار سرمایه است. باید تلاش کرد ارزش خرید در بازار تقویت شود و برگرداندن نقدینگی به بازار سرمایه به عنوان اولویت در دستور کار قرار گیرد. 

کارشناس بازار سرمایه درباره میزان نرخ بهره گفت: بخشی از سرمایه‌گذاران از محل سود سپرده ارتزاق می‌کنند و نمی‌توان نرخ بهره را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در شرایط تورمی، نرخ بهره، ابزاری برای کنترل تورم است. به نظر می‌رسد نرخ بهره، در حال حاضر با توجه به تورم انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری ایجاد نمی‌کند. 

مهرآور در پایان با اشاره به ارزندگی بخشی از سهام شرکت‌ها گفت: قیمت‌های حال حاضر بازار سرمایه بسیار قیمت‌های مناسبی است و باید مسؤولان مانند ابتدای سال گذشته به بورس ارج بنهند. این نگرانی وجود دارد که بسیاری از سرمایه‌گذاران سهام خود را در کف قیمتی بفروشند و در آینده متضرر شوند.