گروه سیاسی: «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه آمریکا در دولت بایدن و از اعضای ارشد تیم مذاکراتی دولت اوباما در زمان توافق هسته‌ای بر خلاف روحانی و تیم مذاکره‌کننده ایرانی که از شکسته شدن تحریم و آمادگی ایالات متحده برای برداشتن بخش عمده‌ای از تحریم‌ها صحبت می‌کنند، می‌گوید راه درازی تا توافق باقی مانده است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، شرمن که ماه گذشته از سنای آمریکا رای اعتماد گرفت، در مصاحبه‌ای با اندیشکده «آتلانتیک» گفت: پیشرفت‌هایی در مذاکرات جاری در وین برای اجرای کامل برجام توسط همه طرف‌ها حاصل شده اما هنوز راه درازی باقی مانده است. 

این مقام آمریکایی که برای ایرانیان معرف موضع توهین‌آمیزش نسبت به مردم ایران با این جمله است که «فریب و نیرنگ در DNA ایرانیان است»، از تلاش کشورهای اروپایی برای ورود مجدد آمریکا به برجام و مبنا قرار دادن آن برای رسیدن به توافقی «طولانی‌تر، قوی‌تر و بهتر» تشکر کرد. 

شرمن گفت: «می‌خواهم از شریکان اروپایی‌مان تشکر کنم که حقیقتا سررشته مذاکرات با هدف بازگشت مجدد آمریکا به برجام و مبنا قرار دادن آن برای رسیدن به توافقی طولانی‌تر، قوی‌تر و بهتر جهت پرداختن به همه مسائل محل نگرانی از جانب ایران مانند رفتارش در منطقه، موشک‌های بالستیک، تجارت تسلیحاتی و سوابق حقوق بشری‌اش در داخل آن کشور و در سراسر دنیا را در دست دارند».

در حالی که وندی شرمن و همکارانش در دولت بایدن با صراحت بازگشت به برجام را پایه و سکویی برای گسترده‌تر کردن برجام عنوان می‌کنند و نه برای بازگشت به تعهد، حسن روحانی 18 فروردین با اشاره به مذاکرات وین در سخنانی عجیب گفت: «امروز آمریکا آماده است بنشیند و به اجرای برجام و به تعهداتش بازگردد. بازگشت به تعهدات به معنای دینی و مصطلح ما توبه است. برای اجرای توبه آماده است. هل لی من توبه می‌گوید! می‌گوید من آمده‌ام توبه کنم، من می‌خواهم به برجام برگردم».

معاون وزیر خارجه آمریکا در ادامه گفت‌وگوی خود ابراز امیدواری کرد آمریکا بتواند به تفاهمی در مذاکرات وین دست پیدا کند تا بتوان توافق فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که در پایان ماه جاری میلادی منقضی می‌شود تمدید کرد. او گفت: «امیدوارم به تفاهماتی دست پیدا کنیم تا بتوانیم توافق فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران را که اواخر ماه مه منقضی می‌شود تمدید کنیم».

 این گفته وندی شرمن در فضایی است که اگر تا سوم خرداد – موعد پایان تفاهم موقت ۳ ماهه ایران با آژانس- طرف‌های متعاهد ایران در برجام به تعهدات خود بازنگردند طبق قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» مصوب مجلس شورای اسلامی، سازمان انرژی اتمی موظف است بازرسی‌های فراتر از پادمان از جمله پروتکل الحاقی را کاملا متوقف کند که بر این اساس دوربین‌های نظارتی آژانس که در این بازه ۳ ماهه آفلاین بوده به طور کامل خاموش شده و آرشیو این مدت دوربین‌ها پاک خواهد شد. 

معاون وزیر خارجه آمریکا در ادامه گفت‌وگو با آتلانتیک طی اظهاراتی عجیب گفت: «امیدوارم بتوانیم به پیشرفت‌های کافی دست یابیم که بتواند تا برگزاری انتخابات ایران در ماه ژوئن پایدار بماند». وندی شرمن در ادامه گفت: «نمی‌دانم آیا ما می‌توانیم تا ضرب‌الاجل انتخابات آنها در ماه ژوئن به توافقی برای پایبندی در برابر پایبندی و توافقی برای ادامه رایزنی‌های بعد از آن دست پیدا کنیم یا خیر».

مشخص نیست وندی شرمن و طرف آمریکایی چه پالسی از تیم مذاکره‌کننده ایرانی دریافت کرده‌اند که احیای برجام را به انتخابات داخلی ایران گره می‌زنند، اگر چه واضح است رویکرد و مواضع غیرملی و خلاف مصالح کشور حسن روحانی و شخص محمدجواد ظریف طی سال‌های گذشته با در میان گذاشتن بحث‌های داخلی با دشمنان ملت ایران، همچنین گره زدن توافق هسته‌ای به انتخابات ایران و آمریکا، زمینه را برای سوءاستفاده طرف مقابل از فرآیند مذاکرات فراهم کرده است. 

مواضع وندی شرمن درباره مذاکرات وین از آنجا حائز اهمیت است که او همان کسی است که در همان آغاز مذاکرات برجامی در کمیته سیاست خارجی سنا طی سخنانی اهانت‌آمیز گفته بود: ما به دنبال حذف تحریم‌های وسیع علیه ایران نخواهیم بود و تنها به ایران فرصت می‌دهیم برای از بین بردن نگرانی‌های ما، مدتی «استراحت» کند. 

 

* تحریم‌ها را حفظ می‌کنیم!

در شرایطی که عباس عراقچی روز جمعه اظهار کرد اخباری که از سمت آمریکایی‌ها به ما منتقل می‌شود حاکی از این است که آنها برای بازگشت به برجام جدیت دارند و تا الان اعلام آمادگی کرده‌اند که بخش بزرگی از تحریم‌های خودشان را بردارند، یک مقام آمریکایی پنجشنبه‌شب گفت، برخی تحریم‌ها که توسط دولت قبلی آمریکا علیه ایران وضع شده و به برجام مرتبط نیست، زیر سوال نخواهد رفت. 

به نوشته پایگاه اینترنتی وزارت خارجه آمریکا، این دیپلمات ارشد آمریکایی که از شرکت‌کنندگان در مذاکرات وین برای احیای برجام است، در یک کنفراس خبری تلفنی گفت اگر ایران تصمیم بگیرد به برجام بازگردد کار به‌سرعت پیش خواهد رفت و عملی شدن آن نیز سریع خواهد بود. 

وی در پاسخ به این سوال که آیا توافق با ایران به منزله بازگشت به شرایط سال ۲۰۱۸ خواهد بود، گفت: «می‌خواهم از این فرصت استفاده می‌کنم تا نکته‌ای را روشن کنم. در این راستا، مبنای استنادی برخی تحریم‌ها که توسط دولت ترامپ وضع شده‌اند را زیر سوال نمی‌بریم. چیزی که آن را مورد سوال قرار می‌دهیم این است که آیا آن تحریم‌ها با بازگشت به برجام سازگار هستند یا خیر».

او در ادامه گفت: «اگر معتقد باشیم حفظ یک تحریم با بازگشت به برجام سازگار نیست آماده‌‌ایم آن را برداریم اما اگر تصورمان این باشد که حفظ یک تحریم با برجام سازگار است آن را حفظ می‌کنیم».

وی در پاسخ به سوالی درباره اظهارات مقامات آمریکایی درباره جدیت ایران در مذاکرات وین گفت: «سوال اینجاست که آیا ایران متوجه این مساله هست که نمی‌توانیم در شرایطی قرار بگیریم که آمریکا کاری بیش از آنچه این توافق‌ طلب می‌کند درباره رفع تحریم‌ها انجام دهد و ایران کار کمتری برای بازگشت به پایبندی انجام دهد».

این مقام آمریکایی در پاسخ به سوالی درباره پیشرفت روند مذاکرات وین اذعان کرد: «آمریکا به‌ طور روشن اعلام کرده آماده است چه گام‌هایی برای بازگشت به پایبندی به برجام بردارد و ایران می‌تواند از برداشتن تحریم‌هایی که در خود برجام قید شده بهره‌مند شود و مشخصا باید این را بپذیرد. آنها تقاضاهایی را مطرح کرده‌اند که از آنچه برای بازگشت به تعهدات لازم است فراتر بوده و ما معتقدیم آنها باید با گام‌هایی که باید برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای بردارند، موافقت کنند».او در ادامه گفت: «تا زمانی که بر سر همه چیز توافق صورت نگیرد، هیچ چیزی مورد توافق نیست و این مساله در اینجا هم صدق می‌کند. در زمینه توافق بر سر تحریم‌ها، گام‌های هسته‌ای و همچنین ترتیب‌بندی و جدول زمانی برای اجرایی شدن این گام‌ها از سوی ۲ طرف، کارهای زیادی باید انجام شود».

وی همچنین در پاسخ به سوالی درباره برنامه موشکی و حضور ایران در منطقه مدعی شد: «جهان حین انجام مذاکرات ما ساکن نیست. آمریکا برای مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران و همکاری با شرکا و متحدان‌مان در این باره به اقدامات لازم ادامه می‌دهد. متذکر می‌شوم گفت‌وگوهای مهمی میان ایران و همسایگانش صورت گرفته و این چیزی است که آمریکا از آن استقبال می‌کند. اما از نظر رسیدن به تفاهمات گسترده‌تر، دیدگاه رئیس‌جمهور [بایدن] همواره این بوده که برجام فقط گام اول است. این گامی ضروری است اما از دید ما استفاده از آن به عنوان بستری برای تقویت توافق نیز امری ضروری است».

سخن این مقام آمریکایی دخیل در مذاکرات درباره تحریم‌ها و مذاکرات حاوی تایید بازگشت گام‌به‌گام و متقابل ایران و آمریکا به برجام است که بارها از سوی عراقچی و دولتمردان تکذیب شده است، همچنین درباره تحریم‌ها نیز گفتنی است ترامپ پس از خروج از توافق و آغاز فشار حداکثری علیه ایران اساسا ماهیت تحریم‌ها را تغییر داده است به این گونه که تحریم‌های هسته‌ای و تحریم‌هایی که در برجام هم قرار بود لغو شوند را با برچسب جدید تروریسم شناساسی کرده است و مساله‌ای که آمریکایی‌ها مبنی بر تعلیق تحریم‌های ناسازگار با برجام عنوان می‌کنند یک فریب آشکار برای حفظ بخش عمده تحریم‌ها و حفظ شاکله آنهاست. 

 

* تحریم همزمان با مذاکره!

وزارت دادگستری آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد یک شهروند ایرانی را به دلیل آنچه نقض تحریم‌ها علیه ایران خوانده شده محاکمه کرده است. مطابق این بیانیه هیات منصفه یک دادگاه فدرال یک شهروند ایران به همراه ۲ نفر دیگر را به نقض قانون «ممنوعیت تجارت با ایران» متهم کرده و مدعی شده آنها تلاش کرده‌اند قطعات دارای کاربری‌های دوگانه به ایران ارسال کنند. طبق ادعای وزارت دادگستری آمریکا این شهروند ۳۹ ساله ایران به نام «مهرداد انصاری» با کمک یک ایرانی دیگر و یک شهروند تایوان بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ با انجام بیش از ۱۲۵۰ معامله برای اکتساب بیش از ۱۰۵۰۰۰ قطعه به ارزش ۲۶۳۰۸۰۰ دلار تلاش کرده‌اند. 

قوانین آمریکا صادرات، بازصادرات، فروش یا عرضه مستقیم یا غیرمستقیم فناوری‌ها یا کالاهای آمریکایی به ایران را ممنوع می‌کند. دادگستری آمریکا مدعی شده متهمان بدون کسب مجوز از دولت آمریکا ۵۹۹ معامله با ۶۳ شرکت آمریکایی انجام داده‌اند. حکم این شهروند ایرانی قرار است روز اول سپتامبر صادر شود. دیگر متهم این پرونده که شهروند تایوان است سال ۲۰۱۲ به تحمل ۲ سال حبس محکوم شده است. متهم دیگر که شهروند ایران است دستگیر نشده است. 

***

مراقب پیوند بازار به مذاکرات باشید

دکتر سید محمد مرندی*: زمانی که مذاکرات برجام در جریان بود، متاسفانه در جامعه ما یک بحث و یک جوی توسط رسانه‌های فارسی‌زبان غربی و همچنین یک‌سری رسانه‌های داخلی که با طرف غربی همسویی دارند آغاز شد که مقصر چالش‌های ایران و آمریکا ماییم و مساله هسته‌ای راه‌حل ساده‌ای دارد و آن مذاکره است که اگر آن را انجام دهیم مساله حل می‌شود. این جو به نظر من در روند مذاکرات تاثیرات سوء داشت. از طرفی هم این رسانه‌ها فشار می‌آوردند که باید زودتر توافق حاصل شود. آقای رئیس‌جمهور نیز از خالی بودن خزانه کشور گفت و اولویت را توافق دانست. همین امر دست طرف مقابل را در مذاکرات پر می‌کرد و دست طرف ایرانی را خالی. 

بخش‌هایی از ضعف‌های برجام به همین دلیل بوده ‌است؛ به دلیل رفتار رسانه‌ها و سیاستمداران داخل کشور که موضع ما را تضعیف کرد. به هر حال به تحلیل شخصی خودم، رهبر انقلاب برجام را پذیرفتند تا انسجام داخلی حفظ شود و همچنین فرصتی بدهند به کسانی که بیش ‌از حد خوشبین بودند که از جانب آمریکایی چیزی به ما در برجام می‌رسد. آمریکایی‌ها در زمان اوباما به تعهدات خود عمل نکردند. به ‌طور مثال چند نفر از مسؤولان بانکی ۳ کشور اول اتحادیه اروپایی در سفری که به ایران داشتند، در جلسه‌ای که با هم داشتیم گفتند آمریکایی‌ها پیام داده‌اند که اگر با ایران همکاری کنید پشیمان‌تان خواهیم کرد!

این تجربه باعث شد الان هم مردم و هم برخی مسؤولانی که حسن نیت دارند هوشیارتر شوند. همچنین به این دلیل که توافق برجام را داریم، کسی نمی‌تواند بگوید جمهوری اسلامی مخالف توافق است. در حالت فعلی فقط ایران می‌گوید این توافق باید اجرا شود. حتی کسانی ‌که غربگرا هستند به صورت علنی نمی‌توانند بگویند که غیرمنطقی رفتار می‌شود. بنابراین الان منطق ما قوی و برای همه روشن است. همچنین قدرت ما در منطقه افزایش پیدا کرده و در طرف مقابل شرایط داخلی آمریکا، موضع آنها را تضعیف کرده است. بنابراین ما در شرایط بهتری سر میز مذاکره قرار داریم. لیکن اقشاری از جریان غربگرا در داخل کشور (همان‌هایی که در گذشته سنگ برجام را به سینه می‌زدند) می‌خواهند از برجام عبور کنیم و امتیازات بیشتر و باج‌های ویژه‌ای علاوه بر برجام دهیم. به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین کاسبان تحریم این افرادند؛ با یک بازی روانی دلار را بالا و پایین و امید کاذب در جامعه تزریق می‌کنند. این در حالی است که حرف‌های آمریکایی‌ها با این خوشبینی‌ها در تعارض است. یعنی صحبت‌های آمریکایی‌ها در بریکینگ‌ها و آن‌ چیزی که در رسانه‌های‌شان منتشر می‌شود با آن چیزی که در داخل توسط عده‌ای گفته می‌شود متعارض است. آقای عراقچی به طور خاص باید مراقب باشد اگر حرف‌های بیش از حد خوشبینانه بزند، آسیبی جدی می‌تواند به کار و کاسبی و روح و روان مردم بزند که جبران‌ناپذیر است، بنابراین باید ایشان بیشتر احتیاط کند و مردم را بیخود امیدوار نکند. اگر آمریکا برجام را به طور کامل اجرا کرد و راستی‌آزمایی را پذیرفت، همگی خوشحال می‌شویم اما تا زمانی‌که به آن مرحله نرسیده‌ایم، نباید امید کاذب تزریق کرد. 

بنده حرف‌های آقای روحانی را جدی نمی‌گیرم ولی آقای دکتر عراقچی که دیپلمات هستند با توجه به مواضعی که آمریکایی‌ها می‌گیرند، باید محتاطانه‌تر صحبت کند. وقتی ایشان نیز حرف‌های آقای روحانی را تکرار کند، در بازار اثر دارد و اتفاقا می‌تواند آمریکایی‌ها را جری‌تر کند، زیرا وقتی می‌بینند بازار ایران تاثیرپذیر است، این را یک اهرم فشار برای خود در نظر می‌گیرند و می‌توانند با کارهای مختلف روی بازار تاثیر بگذارند. بنابراین آقای عراقچی باید مسؤولانه‌تر رفتار کند و حرف بزند و کاری نکند که بازار تحت تاثیر مذاکرات قرار گیرد. این گفت‌وگوها تا به توافق منجر نشود بر اساس معیارهای رهبرانقلاب، هیچ‌ هستند. پس یک حرف اشتباه یا یک خوشبینی بیجا می‌تواند تاثیرات منفی در کشور به جا بگذارد و به عده‌ای از مردم ضربه بزند. 

من فکر می‌کنم شرایط فعلی با زمان برجام تفاوت کرده ‌است، از باب اینکه خیلی‌ها دیدند آمریکایی‌ها در جاهایی سر ما کلاه گذاشتند؛ در کاغذ چیزی نوشتند و در عمل کار دیگری انجام دادند. راستی‌آزمایی از ما خواستند ولی برای خودشان تعریف نشد. به این ترتیب آمریکا در زمان اوباما از این موقعیت بشدت بهره برد. بنابراین فکر می‌کنم یک عده‌ای متوجه شده‌اند که باید این بار بر سر اجرای توافق سختگیرانه‌تر برخورد کرد. از طرف دیگر کسی نیز نمی‌تواند جمهوری اسلامی را متهم کند به اینکه نمی‌خواهد توافقی باشد. ایران می‌گوید توافق برجام با تمام ضعف‌هایی که دارد، باید به شکل کامل اجرا شود و هیچ کس توانایی ندارد این منطق را زیر سوال ببرد. تنها کاری که می‌توانند بکنند این است که بخشی از غربگراها به پشتیبانی رسانه‌های فارسی‌زبان غربی و سعودی می‌خواهند برجام را از بین ببرند. یعنی مردم را متقاعد کنند ما باید بسیار بیش از آنچه در برجام توافق کردیم به آمریکایی‌ها متعهد شویم. 

نمی‌توان با قطعیت گفت رویکرد دولت همان رویکرد زمان برجام یعنی هر توافقی بهتر از عدم توافق است. اگر آقای عراقچی طبق آن فرمایشات رهبر انقلاب عمل کند (که منطق نیز همین را حکم می‌کند) خیلی خوب است ولی در سخنانش همیشه مسؤولانه رفتار نمی‌کند؛ ایشان نباید قبل از قطعی شدن توافق القای خوشبینی کند.

* استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران