مصطفی پورکیانی: «مستندی برای قرن» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی احمد کشاورز قرار است از پنجشنبه دهم تیرماه ساعت 22 روی آنتن برود. 

این مستند قرار است راوی «ترین‌های قرن» باشد. مشکوک‌ترین مرگ‌های قرن، پرحاشیه‌ترین اتفاقات ورزشی قرن، بزرگ‌ترین بیماری‌ها، جنگ‌ها و خیلی از رخدادهای دیگر قرن بخشی از موضوعاتی است که این مجموعه  با منابع دست اول سراغ آنها رفته است. تمام تلاش تیم تولید این مستند برای آماده‌سازی این مجموعه 14 قسمتی برای پخش در ایام نوروز 1400 بوده تا پخش آن با پایان قرن همبستگی داشته باشد ولی بنا به گفته کشاورز، کارگردان این مجموعه، بر اساس تحقیق و پژوهش تیمی از دانشگاه تهران، آخر امسال یعنی 1400 پایان قرن اخیر اعلام شده است؛ در نتیجه قرار شده این مجموعه مستند به جای پخش شبانه، از پنجشنبه هفته آینده و به صورت پخش یک بار در هفته از قاب شبکه مستند روی آنتن رود. 

به همین بهانه احمد کشاورز، تهیه‌کننده و کارگردان «مستندی برای قرن» در گفت‌و‌گو با «وطن‌امروز» از جزئیات ساخت این مجموعه گفت: «ما در شبکه مستند جلساتی تحت عنوان ایده داشتیم که از تقریبا یک‌سال و نیم پیش شروع شد و قرار شد به بهانه اتمام قرن، کاری در این باره ساخته شود. آنجا من این طرح را دادم که «مستندی برای قرن» را با همین عنوان بسازیم. این مستند روایت «ترین»های قرن است که در 14 قسمت طراحی شده است. ما حدود 25 «ترین» نوشتیم که می‌توانست به ما مرتبط باشد اما در ادامه 14 مورد از آنها را انتخاب کردیم. از طرفی چون پخش آن را برای عید در نظر گرفته بودیم، بعضی موارد مثل بزرگ‌ترین کشتارهای قرن را حذف کردیم و در نهایت به همان 14 مورد

رسیدیم. 

کشاورز درباره موضوع برخی قسمت‌های این مجموعه گفت: قسمت اول این مجموعه مشکوک‌ترین مرگ‌‌های قرن است و قسمت دوم انقلابی‌ترین ورزشکاران قرن و تمام این‌ ترین‌هایی که از آن گفتم البته مصادیق خارجی دارند. مثلا درباره انقلابی‌ترین ورزشکاران قرن، ما جکی رابینسون و محمدعلی کلی را آوردیم و مصداق داخلی آن تنها تختی است. بزرگ‌ترین جنگ‌ها، بزرگ‌ترین ترورها، بزرگ‌ترین جدایی‌ها که درباره ایران و بحرین می‌شود، بزرگ‌ترین بیماری‌های قرن که کرونا در آن خیلی جدی است و در آن توضیح دادیم که چرا کرونا بزرگ‌ترین بیماری قرن نبوده و از معمولی‌ترین بیماری‌های قرن است و بسیاری از بیماری‌های مرگبارتر از کرونا را روایت کرده‌ایم. در برخی دیگر از قسمت‌ها سراغ تاثیرگذارترین و بزرگ‌ترین رهبران انقلابی قرن هم رفتیم. چهره‌هایی مثل رهبری، امام خمینی(ره)، نلسون ماندلا و سیدحسن نصرالله در این بخش روایت می‌شوند. 

با توجه به اینکه این مستند بر پایه تصاویر آرشیوی تهیه، تدوین و نریشن‌خوانی شده است، این امکان وجود دارد که بیننده پس از گذر زمانی کوتاه به دلیل یکنواختی کار، از ادامه دیدن آن منصرف شود. کشاورز درباره این موضوع و راهکار خود برای رفع این ماجرا در مستندی برای قرن، توضیح داد: خیلی‌ وقت‌ها کارگردان‌ها می‌خواهند مستند آرشیوی بسازند، چون فضاسازی بلد نیستند، تنها یک اثر صوتی می‌سازند اما ما با استفاده از برخی ابزارها مثل صدا، آرشیوهای دیده نشده و برقراری دیالوگ در آرشیوها، فضایی ایجاد کردیم که مخاطب مستند را رها نکند. من همیشه در قسمت‌های مختلف کار به تدوینگر گفته‌ام متوجه این نکته باشد که تصویر کسی که درباره‌اش گفته می‌شود در زیر آن صدا رد نشود، بلکه خود او هم باید صحبت کند. مثلا اگر می‌گوییم جنگ، باید چند دقیقه صدای جنگ را بشنویم، مصاحبه فرمانده را ببینیم و بعد نریشن شروع شود. علاوه بر این،‌ روایت ما در این مجموعه کاملا غیرخطی است و همین خود باعث غیریکنواخت شدن ماجرا می‌شود. 

 کشاورز با ذکر این نکته که هیچ فیلم و مستندی بدون رویکرد و نگاه سازنده اثر ساخته نمی‌شود و قطعا نگاه ما در انتخاب این ترین‌ها بی‌تاثیر نبوده است، توضیح داد: یکی از رویکردهای اصلی ما بیان ناگفته‌ها به شکل غیرمستقیم بود، یعنی مثلا اگر در بزرگ‌ترین انقلاب‌های قرن، غیرمستقیم درباره خشونت‌های پس از آن انقلاب‌ها صحبت کردیم، مخاطب

خود به خود متوجه می‌شود که انقلاب اسلامی ما اصلا خشن نبوده است. ما ترین‌های خیلی زیادی داریم و اینکه از بین آنها کدام را انتخاب کنیم، قطعا با همفکری گروه تولید و شبکه این کار اتفاق افتاده است. این را هم در نظر گرفته‌ایم که باید به مخاطب در طول هر قسمت محتوا و دیتایی منتقل شود که در عین حال برایش جذابیت هم داشته باشد. ما درباره هر کدام از این موارد کلی صحبت و بحث کردیم تا به نتیجه نهایی که می‌بینید، رسیدیم. 

وی افزود: از بین این قسمت‌ها ۲ قسمت برای خود من خیلی جذاب بود؛ قسمت مشکوک‌ترین مرگ‌های قرن را حتما ببینند. در این برنامه ما با مرلین مونرو شروع می‌کنیم و رویکرد ما در این بخش انعکاس پشت‌پرده هالیوود است، بعد جلوتر می‌آییم و به جان‌اف کندی می‌رسیم با رویکرد دیگری که در این فضا وجود دارد. ورزشکاران انقلابی قرن هم قسمت دیگری است که دیدن آن را پیشنهاد می‌کنم، این برنامه نشان می‌دهد که در جامعه آمریکا اگر یک نفر سیاه‌پوست یا فعال اجتماعی باشد، چه زندگی‌های عجیبی را تجربه می‌کنند. 

کشاورز درباره تهیه تصاویر بکر، دیده نشده و آرشیوی خارجی نیز گفت: منابع آرشیوی ما برای تلویزیون نیست و ما آرشیو خاصی از اینجا نگرفتیم چون درصد بالایی از موضوعات هر قسمت مصادیق خارجی و بین‌المللی دارد و رقم قابل توجهی را صرف خرید این آرشیوها کردیم تا به منابعی دسترسی پیدا کنیم که تازه باشند. در کنار اینها دوستان ما در گروه تولید وقت بسیاری برای ترجمه این آرشیوهای خارجی گذاشتند تا خروجی کار آن چیزی شود که ما انتظار داریم. در این بین نویسنده هم خودش مترجم است و اگر جایی به مشکل برمی‌خورد، مجدد به آن منبع مراجعه و مشکل را حل می‌کرد. با همه اینها مثلا درباره خودکشی تختی ما باید به منابع ایرانی مراجعه می‌کردیم اما در مواردی مثل بزرگ‌ترین اتفاقات اقتصادی قرن اصلا نمونه ایرانی نداریم و باید تنها از خارجی‌ها استفاده می‌کردیم.