گروه اقتصادی:‌ 10 روز است بحران آب در خوزستان شروع شده و تاکنون مشکلات متعددی را برای ساکنان این خطه پهناور که پرآب‌ترین استان کشور است، ایجاد کرده است؛  موضوعی که معیشت نزدیک به ۱۵۰۰ روستا را که به کشاورزی و دامداری مشغول بودند، مختل کرده و در برخی روستاها تأمین آب شرب با مشکل مواجه شده است.   هر چند هنوز هم بحران در روستاهای پایین‌دست استان وجود دارد اما با باز کردن آب پشت سدها تا حدودی مشکلات مربوط به تامین آب برای کشاورزی و دامداری رفع شده است. البته مشکل آب شرب، موضوعی ریشه‌دار است که در روزهای اخیر تشدید شده و باید راهکاری جدی برای آن پیدا شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، بحران آب استان خوزستان با محوریت مناطق غرب و جنوب غرب این استان در پایاب رودخانه کرخه در روزهای گذشته تشدید شده تا جایی که در مناطق پایین‌دست و روستاهای اطراف هورالعظیم شاهد کم شدن منابع آبی بودیم که فشار بسیار زیادی را به کشاورزی و دامپروری مردم این منطقه وارد کرد.  به طور کلی وضعیت حکمرانی آب کشور در شرایط خوبی نیست. بازدهی آبیاری در ایران ۳۳ درصد تخمین ‌زده شده که 20 درصد پایین‌تر از کشور هند و تقریبا نصف کشور لیبی است. میزان هدررفت در بخش کشاورزی حدودا ۶۷ میلیارد مترمکعب است که این رقم ۴۵ برابر کل مصرف صنایع کشور است. همچنین میزان هدررفت آب از طریق تبخیر سطحی هم ۳ برابر میانگین جهانی است. این ارقام و آمارهای تأسف‌برانگیز نشان می‌دهد در این سال‌ها عزمی برای شکل‌گیری حکمرانی صحیح میان مسؤولان وجود نداشته است.  در روزهای اخیر با 2 برابر شدن خروجی سد کرخه که منبع اصلی تامین آب برای هورالعظیم است، شاهد افزایش ورودی آب به هورالعظیم هستیم و با توجه اینکه آب باید فاصله 300 کیلومتری را طی کند تا از سد کرخه به هور برسد، ورودی آب این تالاب در روزهای آتی بیشتر شده و به 20 مترمکعب بر ثانیه افزایش یافته است. 

با توجه به خشکسالی امسال و پیش‌بینی‌‌ها مبنی بر شروع بارندگی‌ها از آذرماه، برنامه‌ریزی برای آزادسازی آب سدها به گونه‌ای بود که آب پشت سدها تا آذرماه کفاف مصارف ضروری را بدهد اما بی‌تدبیری در مدیریت شرایط بویژه عدم کنترل مصارف غیرمجاز موجب شد حقابه تعیین شده برای بخش‌های مختلف به ذی‌نفعان نرسد و نارضایتی‌های اخیر در استان خوزستان را کلید زد. اکنون مسؤولان برای حل مقطعی این مشکل، 5/2 برابر میزان برنامه‌ریزی، در حال آزادسازی آب از سد کرخه هستند و این مساله می‌تواند ذخیره آب پشت این سد را بسیار زودتر از شروع بارندگی‌های امسال (آذرماه) به صفر رسانده و بحران تازه‌ای را رقم بزند. 

 

* برای حل مشکل خوزستان یک روز را هم از دست نمی‌دهیم

پنجشنبه هفته گذشته سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب جمهوری اسلامی ایران با دعوت فعالان حوزه خوزستان نشست ویژه‌ای را درباره بررسی مسائل این استان برگزار کرد. 

در این جلسه دبیر شورای عالی امنیت ملی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، نماینده ولی فقیه در استان خورستان،‌ رئیس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام،‌ وزیر و معاونان وزارت نیرو، رئیس بنیاد مستضعفان،‌ رئیس کمیته امداد،‌ رئیس سازمان بسیج و شماری از نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی حضور داشتند.  در این جلسه حجت‌الاسلام رئیسی اظهار داشت: برای خوزستان استاندار ویژه تعیین می‌کنیم تا به صورت نوبه‌ای در جلسات هیات دولت شرکت کند.  وی همچنین با بیان اینکه دستور تشکیل شورای راهبردی ویژه احصای مسائل و راهکارها برای استان خوزستان را صادر خواهیم کرد، تاکید کرد: برای حل مشکلات خوزستان حتی یک روز را هم از دست نخواهیم داد. دولت سیزدهم بنا دارد مشکلات استان را با برنامه‌ریزی و تلاش ویژه مورد رسیدگی قرار دهد. 

رئیس‌جمهور منتخب با ابراز ناراحتی و نگرانی عمیق خود از وضعیت مردم استان خوزستان اظهار داشت: برای اینکه زمان تا تشکیل و استقرار دولت جدید از دست نرود، این جلسه را تشکیل دادیم تا راهکارهای عملیاتی را برای برطرف کردن مشکلات استان بیابیم، تا هر آنچه امکان‌پذیر است از اکنون اجرایی شود. 

رئیسی تاکید کرد: هیچ‌گونه توقف و معطلی در رفع نگرانی‌ها و مشکلات مردم را مجاز نمی‌دانیم و مصمم هستیم از اکنون برای عبور از مشکلات و ایجاد ثبات در سطح استان چاره‌اندیشی و اقدام شود.  وی با تاکید بر ضرورت توجه ویژه و جدی به مشکلات و معضلات مختلف استان خوزستان گفت: امروز مردم مؤمن و انقلابی خوزستان به خاطر انباشت مشکلات گوناگون در رنج و سختی قرار دارند و باید برای عبور از معضلات موجود و ایجاد ثبات در استان برنامه‌ریزی و اقدامات فوری و جدی انجام شود. 

رئیس‌جمهور منتخب با بیان اینکه در استان خوزستان، مشکلات و معضلات متعددی وجود دارد و صرفاً مشکلی نیست که امروز ظهور و بروز پیدا کرده باشد، اظهار داشت: متاسفانه نسبت به خوزستان بی‌توجهی‌هایی شده و چنانچه در طول این مدت توجه خاصی به استان شده بود، امروز شاهد انباشت مسائل و مشکلات در سطح استان نبودیم.  رئیسی با تاکید بر اینکه باید اهتمام ویژه‌ای در کشور نسبت به برطرف کردن مسائل استان خوزستان داشت، گفت: چند استان داریم که باید به آنها توجه خاص داشت که خوزستان مهم‌ترین آنهاست. در دولت سیزدهم بنا داریم مسائل و مشکلات این استان ‌را با برنامه‌ریزی و تلاش ویژه‌ای مورد رسیدگی قرار دهیم و دغدغه و نگرانی مردم شریف این خطه را برطرف کنیم. 

وی با تاکید بر اینکه باید با همکاری همه نهادها و مردم خوزستان تمام مشکلات استان برطرف شود، اظهار داشت: اعتماد و اطمینان را به مردم استان می‌دهم که تمام ظرفیت‌ها و نیروی انسانی کارآمد و ارزشمند استان مورد توجه جدی دولت خواهد بود. 

رئیس‌جمهور منتخب اعتماد بین مردم و دولت را از ظرفیت‌های اجتناب‌ناپذیر و محوری دانست و تصریح کرد: هیچ‌گونه تبعیض و ناکارآمدی قابل قبول نیست و باید سازوکارهایی به کار بگیریم که تبعیض را از بین ببرد.  رئیسی تشکیل شورای راهبردی متشکل از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی برای بررسی وضعیت استان خوزستان را مورد تاکید قرار داد و گفت: دیدگاه‌ها و راهکارهای این شورا برای رفع مشکلات مردم خوزستان مورد توجه دولت سیزدهم خواهد بود.  وی با تاکید بر اینکه هر گونه هزینه در خوزستان برای رفع مشکلات آب، فاضلاب و توسعه‌یافتگی و ایجاد اشتغال را سرمایه‌گذاری می‌داند، اظهار داشت: معتقدم بخشی از ثروت موجود در استان خوزستان می‌تواند در رابطه با رفع مشکلات استان مورد استفاده قرار بگیرد.  رئیس‌جمهور منتخب با بیان اینکه مدیر عالی استان در استان‌هایی که شرایط خاص دارند در دولت مورد توجه خواهد بود، گفت: در استان‌هایی که مشکل خاص دارند، استانداران ویژه انتخاب خواهند شد تا با اختیارات ویژه بتوانند مسائل استان را در زمان‌های کوتاه با حضور در دولت مطرح و پیگیری کنند و رفع محرومیت در استان‌هایی مانند خوزستان و سیستان‌وبلوچستان در اولویت اقدامات همه دولتمردان خواهد بود. 

رئیسی پیگیری و تحقق کامل طرح مقام معظم رهبری در رابطه با استان خوزستان را ضروری دانست و تاکید کرد: بدون شک اگر این طرح در سطح استان تحقق یافته بود، امروز شاهد مشکلات کنونی در خوزستان نبودیم، لذا این طرح به صورت یک بسته کامل مورد توجه جدی دولت خواهد بود. 

وی با قدردانی از زحمات همه دستگاه‌ها و نهادها برای رفع مشکلات استان خوزستان خاطرنشان کرد: بنای دولت بر این است با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود و بهره‌مندی از نظرات همه دغدغه‌مندان، مسیر آبادانی و توسعه همه‌جانبه استان را پیگیری کند.  رئیس‌جمهور منتخب تصریح کرد: نباید کاری که امروز می‌توان انجام داد به فردا موکول شود. چرا موضوع آب‌شیرین‌کن‌ها و اولویت در تخصیص بودجه برای بخش آب و برق استان در زمان خود انجام نشده است؟ رئیسی با بیان اینکه دولت قصد دارد با استفاده از تجربیات گذشته، گامی متفاوت بردارد، گفت: دولت این گام را با توکل به خدا و با بهره‌مندی از توانمندی‌های موجود در داخل کشور برمی‌دارد و معتقدیم با توجه به ظرفیت‌های داخلی می‌توان بسیاری از مشکلات را برطرف کرد. 

 

* خروجی سد کرخه با در نظر گرفتن ریسک بحران آب پاییز 75 مترمکعب بود

بر اساس مجموع اتفاقات رخ داده در حال حاضر سد کرخه به عنوان بزرگ‌ترین سد مخزنی کشور با ظرفیت 9/5 میلیارد مترمکعب تنها 76/0 میلیارد متر مکعب ذخیره قابل استفاده دارد و 87 درصد از ظرفیت این سد خالی و غیرقابل استفاده است.  علاوه بر اینکه تراز آبی سد کرخه به کمترین میزان خود در سال‌های اخیر رسیده است. سازمان هواشناسی از تداوم وضعیت کاهش بارندگی تا آذرماه سال 1400 خبر می‌دهد و بارش قابل توجهی تا انتهای فصل پاییز پیش‌بینی نمی‌شود.  کنار هم قرار دادن 2 واقعیت حجم بسیار کم ‌آب سد کرخه و تداوم شرایط خشکسالی تا آذرماه سال جاری منجر شده سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی تنظیم خروجی سدهای استان خوزستان، خروجی 75 متر مکعب در ثانیه را برای سد کرخه در نظر بگیرد.  لازم به تاکید است تعیین خروجی 75 متر مکعبی در شرایطی تعیین شده است که کاهش ریسک کمبود آب در پاییز مدنظر متولیان این حوزه قرار داشت. 

 

* چرا آب سد کرخه به هورالعظیم نمی‌رسید؟

با توجه به فاصله 300 کیلومتری سد کرخه تا تالاب هورالعظیم، مقرر بود این 75 متر مکعب آب در ثانیه با پرداخت حقابه قانونی در مسیر در نهایت با دبی 13 تا 14 متر مکعب به هور‌العظیم برسد اما برداشت بیشتر از حقابه در مسیر بویژه توسط مزارع شلتوک‌کاری سبب شد هیچ آبی به تالاب هورالعظیم نرسد و شاهد بحران آب در روستاهای اطراف این منطقه باشیم. 

پس از شدت گرفتن فشار واردشده به مردم ساکن غرب و جنوب غرب استان خوزستان، مقرر شد خروجی سد کرخه از 75متر مکعب بر ثانیه به 160 مترمکعب افزایش پیدا کرده و بیشتر از 2 برابر شود.  با این وجود در حال حاضر تنها 8 مترمکعب بر ثانیه آب وارد هورالعظیم شده و پیش‌بینی می‌شود در روزهای آتی این عدد به 20 مترمکعب بر ثانیه افزایش پیدا کند. 

واکاوی آمار ارائه شده بیانگر آن است بیش از 87 درصد آب رها شده سد کرخه در مسیر 300 کیلومتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از همین رو حل کوتاه‌مدت بحران فعلی آب خوزستان نیز در گرو حل مشکل همین 87 درصد آبی است که از سد کرخه به هور‌العظیم نمی‌رسد.  در همین راستا، قاسم تقی‌زاده‌خامسی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو در بیان عمده مصارف آب سد کرخه که زمینه نرسیدن آب به هورالعظیم را فراهم می‌کند، گفت: کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا مثل شلتوک در خوزستان 5/3 میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد.  معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به راه‌حل کوتاه‌مدت حل مشکل خوزستان تاکید کرد: راه‌حل این معضل توجه به معیشت جایگزین کشاورزان و رعایت الگوی کشت و کاشت محصولات کم‌آب‌‌طلب است. 

 

* ذخیره سدهای کشور به نصف رسید؛ زنگ خطر بحران در پاییز

طبق آخرین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، تا تاریخ 25 تیرماه سال جاری مجموع ذخیره آب در سدهای کشور به 24 میلیارد و 950 میلیون مترمکعب رسید. این میزان که حدود 49درصد پرشدگی و 51 درصد ظرفیت خالی مخازن سدهای کشور را نشان می‌دهد، در زمان مشابه سال گذشته 35 میلیارد و 180 میلیون مترمکعب بود. از ابتدای سال آبی جاری تا 25 تیرماه امسال، در مجموع 27 میلیارد و 560 میلیون مترمکعب آب وارد مخازن سدهای کشور شده، در حالی که در مدت مشابه سال آبی گذشته میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور 52 میلیارد و 300 میلیون مترمکعب بوده است. در حالی شاهد کاهش 47 درصدی ورودی آب به مخازن سدهای کشور نسبت به سال آبی گذشته هستیم که خروجی آب از سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 25 تیرماه امسال 29 میلیارد و 740 میلیون مترمکعب بوده و کاهشی 35 درصدی نسبت به خروجی 45 میلیارد و 50 میلیون مترمکعبی آب از سدهای کشور در مدت مشابه سال آبی قبل دارد. در واقع میزان خروجی آب از سدهای کشور در 10 ماه گذشته از سال آبی جاری، 2 میلیارد و 180 میلیون مترمکعب بیشتر از ورودی آب به مخازن سدها بوده است. میزان ذخایر آبی سدهای کشور در 25 تیرماه امسال نسبت به زمان مشابه سال قبل 29 درصد کاهش داشته است.  همچنین معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه اکنون حدود ۷۰ درصد از سد کرخه خالی است، گفت: وقتی انحرافی نسبت به برنامه مدیریت خشکسالی ایجاد می‌شود، ریسک تامین مصارف آب در ماه‌های آینده افزایش می‌یابد.  علی شهبازی تصریح کرد: بر اساس برنامه مدیریت خشکسالی خوزستان، دبی خروجی سد کرخه باید حدود ۷۵ مترمکعب در ثانیه باشد اما با توجه به مشکلات به وجود آمده در پایین‌دست سد کرخه که به دلیل برداشت بی‌رویه آب بود، دبی رهاسازی آب از سد افزایش یافته است.  شهبازی عنوان کرد: به دلیل مشکلاتی که برای حقابه اصلی حوضه کرخه از جمله تالاب هورالعظیم، احشام و دام‌ها و... به وجود آمد، به ناچار مجبور به افزایش دبی خروجی در ۲ هفته اخیر شده‌ایم تا حقابه این افراد و بخش‌ها تامین شود.  وی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه تا خردادماه کل نیاز آبی تالاب تامین می‌شد اما مشکلاتی که تیرماه برای تالاب به وجود آمد باعث شد رهاسازی آب برای تامین حقابه هورالعظیم افزایش یابد، ادامه داد: در حال حاضر دبی شاخه‌های انتهایی رودخانه کرخه که به هورالعظیم می‌رسد حدود ۳۵ مترمکعب در ثانیه است و البته این روند افزایشی و بیشتر از نیاز تالاب است. 

معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به آخرین وضعیت سد کرخه گفت: وقتی انحرافی نسبت به برنامه مدیریت خشکسالی ایجاد می‌شود، ریسک تامین مصارف آب در ماه‌های آینده افزایش می‌یابد اما به صورت مرتب شرایط را رصد خواهیم کرد تا با مشکلی در این زمینه مواجه نشویم.  شهبازی خاطرنشان ‌کرد: در حال حاضر حدود ۷۰درصد سد مخزنی کرخه خالی است و فقط حدود ۷۵۰ میلیون مترمکعب تا تراز نیروگاه در سد کرخه آب وجود دارد و امیدواریم نیازی نباشد از احجامی پایین‌تر از تراز نیروگاه استفاده کنیم.  به نظر می‌رسد افزایش خروجی سد کرخه در روزهای گذشته نمی‌تواند درمانی برای مساله بحران آب خوزستان تلقی شده و تنها مُسکنی کوتاه‌مدت برای این مساله است. در همین راستا توجه به دلایل نرسیدن 87 درصد آب از سد کرخه به هور‌العظیم و تعیین الگوی کشت متناسب با شرایط می‌تواند راهکار کوتاه‌‌مدت پایدارتری برای مشکل خوزستان تلقی شود. 

***