گروه سیاسی: تلاش‌های آمریکا برای جلوگیری از افزایش صادرات نفت ایران به چین با نیت پابرجا ماندن فشار حداکثری تحریم‌ها به کشورمان ادامه دارد؛ تلاشی که با واکنش سخنگوی وزارت خارجه چین نیز همراه بود تا هوآ چونینگ بار دیگر بر رابطه برد - برد و تجاری‌سازی همکاری ۲ کشور تاکید کند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، خبرگزاری رویترز روز گذشته در خبری اختصاصی به نقل از مقام‌های آمریکایی و اروپایی گزارش داد ایالات متحده به صورت دیپلماتیک درباره کاهش خرید نفت خام ایران با چین تماس گرفته است. به نوشته رویترز، تصور می‌شود خرید نفت شرکت‌های چینی از ایران با وجود تحریم‌های آمریکا که هدفش جلوگیری از چنین فروش‌هایی بوده، باعث شده اقتصاد ایران همچنان پابرجا بماند. طبق گزارش این خبرگزاری انگلیسی، یک مقام ارشد آمریکایی که به دلیل حساسیت این موضوع خواست نامش فاش نشود، روز سه‌شنبه به این خبرگزاری گفت: ما از خریدهای نفتی شرکت‌های چینی از ایران آگاهیم. وی افزود: از اختیارات تحریمی خود برای پاسخ به فرار از تحریم‌های ایران، شامل آنهایی که با چین تجارت می‌کنند، استفاده کرده‌ایم و در صورت لزوم به این اقدام خود ادامه می‌دهیم. این مقام گفت: با این حال، ما به صورت دیپلماتیک با چینی‌ها به عنوان بخشی از گفت‌وگوی خود درباره سیاست ایران برخورد کرده‌ایم و فکر می‌کنیم به طور کلی، این روش موثرتری برای رسیدگی به نگرانی‌های ما است. به گزارش رویترز، همچنین یک مقام اروپایی گفت این یکی از موضوعاتی بود که «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه ایالات متحده هنگام سفر به چین در اواخر ماه ژوئیه مطرح کرد. به نوشته این خبرگزاری انگلیسی، این مقام اروپایی که به دلیل حساسیت دیپلماسی هسته‌ای به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، مدعی شد چین از ایران محافظت می‌کند و همچنین گفت یکی از مسائل اصلی غرب این است که چین چقدر نفت از ایران خریداری می‌کند. طبق این گزارش، وزارت خارجه ایالات متحده فوراً به درخواست برای اظهارنظر درباره گفته‌های این ۲ مقام آمریکایی و اروپایی پاسخ نداد. به ادعای رویترز، شرکت تجزیه و تحلیل کالا با نام Kpler تخمین می‌زند واردات نفت چین از ایران به طور متوسط از اول سال تا آگوست ۵۵۳ هزار بشکه در روز بوده است. البته این نخستین‌بار نیست که از آغاز دوره ریاست جمهوری جو بایدن اخباری مبنی بر تلاش واشنگتن برای مجاب کردن پکن به عدم خرید نفت ایران منتشر می‌شود. ابتدای مردادماه سال جاری نیز خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داده بود ایالات متحده در حال انجام بررسی‌های لازم برای جلوگیری از فروش نفت ایران به چین است. این خبرگزاری به نقل از مقام مذکور افزود واشنگتن در حال آماده شدن برای شرایطی است که ایران نخواهد به مذاکرات بر سر برجام بازگردد. طبق این گزارش واشنگتن چند ماه قبل از آن به پکن گفته بود هدفش از سرگیری پایبندی به توافق هسته‌ای برجام است و چنانچه این موضوع محقق شود، نیازی برای جریمه شرکت‌های چینی که اقدام به خریداری نفت خام از ایران می‌کنند وجود نخواهد داشت. 

 

* پکن: با تحریم‌های آمریکا علیه ایران قاطعانه مخالفیم

اما گزارش رویترز با واکنش چین مبنی بر عزم پکن بر ادامه مبادلات تجاری با تهران نیز همراه بود و هوآ چونینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری روز گذشته خود در پاسخ به سوالی درباره گزارش رویترز اعلام کرد همکاری چین با ایران طبق مقررات حقوق بین‌الملل و قوانین بین‌المللی است. سخنگوی وزارت خارجه چین ادامه داد: چین و ایران همواره با رعایت اصول برابری و منفعت متقابل، رابطه برد - برد و تجاری‌سازی، همکاری کرده‌اند. وی افزود: چین قاطعانه با هر گونه تحریم یکجانبه مخالف است و از ایالات متحده می‌خواهد در اسرع وقت از اعمال قوانین داخلی خود (درباره تحریم‌های یکجانبه ایران) بر نهادها و اشخاص طرف ثالث دست بردارد. 

 

* خیز آمریکا برای تضعیف مبادلات ایران و چین

تلاش‌های دولت بایدن برای فشار به دولت‌های نزدیک به ایران و در رأس آنها دولت چین برای کاهش مبادلات اقتصادی با کشورمان همزمان با پیام‌های متعدد مبنی بر آمادگی واشنگتن برای بازگشت به توافق هسته‌ای، نمایانگر استراتژی تغییرناپذیر آمریکا برای مذاکره با ایران در شرایط اضطراری و فقدان ابتکار عمل است. خروج یک‌طرفه دولت آمریکا از برجام در اردیبهشت 97 و تحمیل تحریم‌های گسترده، با نیت وادار کردن ایران به پذیرش تعهدات حداکثری و پیوست مسائل موشکی و منطقه‌ای به مذاکرات هسته‌ای بوده است. در چنین شرایطی تقویت مبادلات میان تهران و پکن و افزایش صادرات نفتی کشورمان در یک سال گذشته و تامین بخشی از نیازهای ارزی ایران از این طریق باعث شده عمیق‌تر شدن روابط ایران و چین به عنوان یکی از موانع آمریکا برای وادار کردن کشورمان به پذیرش تعهدات حداکثری با مانع روبه‌رو شود. در این میان هر چند پس از تغییر رئیس‌جمهور آمریکا موضع لفظی کاخ سفید در قبال پرونده هسته‌ای ایران تا حدودی تلطیف شد اما کماکان استراتژی فشار حداکثری با نیت اضطراری کردن شرایط تهران به منظور پذیرش تعهدات فرابرجامی باقی ماند که رد آن را می‌توان در تحرکات آمریکا برای مانع‌سازی در برابر صادرات نفت ایران به چین جست‌وجو کرد. 

پس از آنکه مردادماه اخباری مبنی بر خیز دولت آمریکا برای تحریم فروش نفت ایران به چین منتشر شد، «وندی شرمن» قائم‌مقام وزارت خارجه ایالات‌ متحده که از معماران برجام و اعضای ارشد تیم مذاکراتی آمریکا در توافق هسته‌ای سال2015 به شمار می‌رود نیز راهی پکن شد؛ سفری که بسیاری از رسانه‌ها آن را با هدف نزدیک کردن دیدگاه‌های پکن به واشنگتن در دور کردن چین از ایران تفسیر کردند. در همان برهه روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گزارش داد واشنگتن به دنبال اجرای سختگیرانه تحریم‌ها بویژه در حوزه مبادلات نفتی میان ایران و چین است. در این باره یک مقام آمریکایی به روزنامه وال‌استریت ‌ژورنال گفته بود: در اقتصاد ایران چیز زیادی برای تحریم کردن باقی نمانده، [تحریم] فروش نفت ایران به چین غنیمت است. مقام‌های مورد استناد وال‌استریت‌ ژورنال در عین حال تأکید کرده بودند «هنوز تصمیمی درباره ادامه کار (اجرای تحریم‌ها) گرفته نشده و این خطر وجود دارد که این تلاش‌ها نتیجه معکوس دهد و باعث شود ایران برنامه هسته‌ای خود را سرعت ببخشد». این مقام‌ها مدعی شده بودند گزینه‌های دیگری هم در حال بررسی هستند. 

بر این اساس و با توجه به گزارش اخیر رویترز و موضع روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه چین، می‌توان این مساله را محتمل دانست که سفر تابستانی شرمن به چین برای آمریکا آورده‌ای نداشته و این کشور در همراه کردن چین با خود ناکام بوده است. 

 

* هراس واشنگتن از پادزهر تحریم

در چنین شرایطی تقویت مناسبات میان تهران و پکن و نقشه راه ۲ کشور برای افزایش مبادلات اقتصادی به مثابه یک عامل تضعیف‌کننده در برابر تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان موضوعیت دوچندانی پیدا کرد. امضای «سند جامع همکاری‌های 25 ساله» میان ایران و چین در فروردین سال جاری را می‌توان خبرسازترین اقدام در راستای تعمیق روابط تهران و پکن دانست؛ مساله‌ای که از تابستان سال 99 در رسانه‌های بین‌المللی با تفسیرهای مختلفی همراه شده بود. در همان برهه و پیش از نهایی شدن این سند همکاری، اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک در گزارشی با اشاره به نیاز متقابل ۲ کشور به انعقاد چنین قراردادی نوشته بود: چین به نفت نیاز دارد و همین حالا هم بزرگ‌ترین مشتری نفت خام تهران است، از طرف دیگر، تهران باید با رکود عمیقی که بخشی از آن توسط تحریم‌های مجدد آمریکا تحمیل‌ شده دست‌و‌پنجه نرم کند. نیویورک‌تایمز هم در یک گزارش تحلیلی مشابه نوشته بود برنامه همکاری با سرمایه‌گذاری چینی‌ها می‌تواند ضمن جاری کردن خون تازه در رگ‌های اقتصاد ایران، موجب خشم آمریکا شود. وال‌استریت‌ ژورنال هم با توصیف قرارداد 25 ساله ایران و چین به ضرب شستی از سوی ایران و چین نوشت: این قرارداد فشار اقتصادی آمریکا بر هر ۲ کشور را کاهش خواهد داد؛ همچنین ایران را از انزوای اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا خارج خواهد کرد. 

با این اوصاف فروش نفت را می‌توان یکی از ارکان برنامه بلندمدت همکاری میان ایران و چین به حساب آورد؛ برنامه‌ای که هر چند در فضایی مجزا از مذاکرات هسته‌ای منعقد شده است اما می‌تواند به عنوان یک پادزهر در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا مانع از تحقق موقعیت مطلوب آمریکا برای ایران تحریم‌زده و تحمیل تعهدات فرابرجامی شود. 

در این میان روی کارآمدن دولت سیزدهم به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی و تاکید بر تغییر رویکرد سیاست خارجی در مواجهه با تحریم‌ها در کنار افزایش فعالیت‌های هسته‌ای و سطح غنی‌سازی کشورمان از زمستان گذشته نشان از افزایش برگ‌های برنده ایران در برابر سناریو آمریکا دارد. به عبارت دیگر رسیدن به موقعیت بازدارنده در برابر تحریم‌های اقتصادی آمریکا می‌تواند تیر خلاصی به ایده وادار کردن جمهوری اسلامی به پذیرش تعهداتی فراتر از تعهدات ذکر شده در توافق هسته‌ای سال 2015 باشد.