ورشکستگی‌های سریالی بانک‌های آمریکایی طی یک هفته گذشته به عنوان نشانه بارزی از ورود این کشور به یک دوره رکورد بزرگ اقتصادی تلقی شده و خیلی زودتر از آنچه تصور می‌شد، این بحران در حال سرایت به بازارهای جهانی است. 

نخست چهارشنبه گذشته بود که بانک سیلورگیت مستقر در کالیفرنیا و متمرکز بر رمز ارز، انحلال قریب‌الوقوع خود را اعلام کرد. سپس روز جمعه شرکت بیمه سپرده فدرال (FDIC) تعطیلی بانک سیلیکون‌ولی (SVB)، یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های آمریکا را که به خاطر سرمایه‌گذاری‌های هنگفتش در حوزه فناوری و استارت‌آپ‌ها مورد توجه قرار داشت، اعلام کرد. تا همین جا این  بدترین شکست نهادهای مالی آمریکا در ۱۵ سال گذشته - از زمان بحران مالی سال 2008 - به ‌شمار می‌رفت که روز شنبه گذشته ورشکستگی بانک سیگنچر مستقر در نیویورک نیز اعلام شد.

بانک‌ها به دنبال خروج گسترده سپرده‌ها در میان ترس از رکود اقتصادی، نرخ‌های بهره بالاتر و کاهش سرعت بازار عرضه‌ اولیه‌های عمومی، شاهد سقوط سهام خود بودند. این عوامل، جمع‌آوری پول نقد اضافی را برای بسیاری از کسب و کارها دشوارتر و شرکت‌ها را وادار کرد سپرده‌های خود را در بانک سیلیکون‌ولی و وام‌دهندگان مشابه مثل سیلورگیت کاهش‌ دهند. نتیجه آنطور که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا فاش کرده، ظهور نشانه‌های بزرگ‌ترین رکود آمریکا طی 9 دهه اخیر یعنی از زمان رکود 1934-1929 است.

دیروز تحت تاثیر این رویدادها در آمریکا، شاخص سهام پیشرو آسیا با ادامه نزول سهام‌های بانکی، تمام سودهای سال 2023 خود را پاک کرد. در این بین شاخص ام‌اس‌سی‌آی آسیا پاسیفیک بیش از 9 درصد نسبت به بالاترین رقم ثبت شده در ژانویه 2023 کاهش یافته است.

شاخص پان اروپایی استوکس 600 ساعت 13 دیروز به وقت گرینویچ با افت 2.56 درصدی همراه شد و تمام سهام اصلی قرمز شد. کامرزبانک، باواگ گروپ و بانکو بی‌پی‌ام نیز با افت بیش از 6 درصدی سهام‌شان مواجه شدند اما بزرگ‌ترین بازندگان اروپا بانک کردیت سوییس با 15 درصد، اونی کردیت با 9 درصد، دویچ بانک و رایفیسن بانک با 7 درصد سقوط سهام بودند.

اقتصاددانان درباری و بازاری غرب اعم از کینزی‌ها و شیکاگویی‌ها که از بهار امسال با نمایان شدن موج‌های اولیه بحران سعی در کتمان وقوع یک رکود بزرگ داشتند یا هنوز قائل به راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از آن بودند، رفته‌رفته لحن‌شان را تغییر می‌دهند یا به نفع اقتصاددانان یا گرادهندگان واقع‌گرایی چون نوریل روبینی یا رابرت کیوساکی کنار می‌روند که هر دو ضمن پیش‌بینی افول اقتصاد مبتنی بر دلار، سابقه روشن پیش‌بینی ترکیدن حباب‌های مالی در سپتامبر سیاه 2008 را هم دارند. روبینی، استاد دانشگاه نیویورک و فعال بازار سرمایه و جزو حلقه مقربان سابق داووس و صندوق ذخیره فدرال است و کیوساکی نیز شاید مشهورترین کارآفرین و مشاور اقتصادی در جامعه یانکی‌ها باشد. این دو ماه‌هاست از چشم‌انداز تیره و تار اقتصاد آمریکا می‌گویند.

روبینی ایرانی‌تبار که رسانه‌های وال‌استریت وی را به خاطر پیش‌بینی‌هایش از بحران‌های اقتصادی، «دکتر عذاب» نامیده‌اند، هفته گذشته در گفت‌وگو با شبکه «ای‌بی‌سی» استرالیا هشدار داد جهان در سال 2023 با یک توفان کامل از تورم بالا، افزایش نرخ بهره و رکود اقتصادی مواجه است و افرادی که در حال حاضر شاغل هستند، احتمالا بیشترین آسیب را از این بحران خواهند دید.

او ماه‌هاست درباره یک بحران که ترکیبی از بدترین عوامل رکود تورمی دهه 1970 و بحران بدهی سال 2008 را با هم دارد، هشدار می‌دهد. 

روبینی با اشاره به بیش از ۴ برابر شدن  نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی آمریکا در مقایسه با دهه 1970 و رسیدن به  420 درصد در بخش خصوصی و دولتی، گفت تنها یک شوک نفتی کافی بود تا آمریکا دچار بحران بدهی رکود تورمی شود، زیرا با نرخ بهره بسیار بالا، نسبت بدهی ناپایدار خواهد شد. 

کیوساکی ژاپنی‌تبار که مشهورترین پیش‌بینی‌‌اش فروپاشی بانک لمان برادرز به عنوان نطفه بحران مالی 2008 بود، حالا معتقد است پس از ورشکستگی چند بانک آمریکایی، غول بانکداری اروپا «کردیت سوییس» ورشکسته بعدی خواهد بود.

نویسنده کتاب بسیار پرفروش «پدر پولدار، پدر فقیر»، دوشنبه این هفته در رابطه با مبنای پیش‌بینی‌‌های وحشتناک گذشته و حال خود گفت: «بزرگ‌ترین مشکل اقتصاد، اوراق قرضه است که بزرگ‌تر از بازار سهام است. این ایالات‌متحده را در مشکلات جدی فرو‌خواهد برد. من سال‌ها پیش از بانک لمان برادرز نام بردم و فکر می‌کنم بانک بعدی کردیت سوییس باشد، چون بازار اوراق قرضه در حال سقوط است».

اتفاقا در همان روز در میان آشفته‌بازار مالی ناشی از فروپاشی ۳ بانک آمریکایی شامل ۲ وام‌دهنده بزرگ عرصه فناوری ایالات‌متحده، یعنی بانک سیلیکون‌ولی و سیلورگیت، قیمت سهام این بانک سوییسی 15 درصد کاهش یافت و به پایین‌ترین سطح خود رسید.

جالب اینکه رسانه‌ها تنها چند ساعت بعد از این اظهارات، به نقل از کردیت سوییس اعلام کردند این بانک نقاط ضعف مالی خود را شناسایی کرده که بر اساس آن هزینه بیمه اوراق قرضه در برابر نکول به بالاترین سطح رسیده است. این بانک سرمایه‌گذاری، در گزارش سالانه خود که دیروز با تاخیر منتشر شد، اعتراف کرد هنوز مانع خروج مشتریان از این بانک نشده است.

طبق گزارش کردیت سوییس، خروج مشتریان این بانک در ۳ ماهه چهارم سال 2022 به بیش از 110 میلیارد فرانک سوییس (120 میلیارد دلار) بالغ شده بود که باعث می‌شود سیاست‌های حمایتی (بافرهای نقدینگی) این بانک از مشتریانش زیر سوال برود.

این متعاقب اخباری بود که از نگرانی صنعت بانکداری سوییس از خروج سرمایه‌های چینی از این کشور بر اثر تحریم‌ها و بحران بانکی غرب حکایت داشت.

کیوساکی ماه گذشته میلادی گفته بود دلار آمریکا در حال از دست دادن سلطه جهانی خود است، چرا که به زعم او فدرال‌رزرو (بانک مرکزی آمریکا) هرچه بیشتر و بیشتر کاغذ توالت دلار چاپ می‌کند.

این در حالی است که این هفته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا که بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری در نیم قرن اخیر به بازار سرمایه و جامعه فعالان اقتصادی نزدیک است، بدون هیچ پرده‌پوشی از ورود آمریکا به یک دوره رکود بزرگ و جدید بر اثر سوءمدیریت دولت بایدن سخن گفته و دیگر نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 بویژه از حزب جمهوری‌خواه نیز رویه‌ای مشابه ترامپ را برای چماق کردن رکود بزرگ بر سر بایدن به عنوان یک اهرم رای‌آوری در پیش گرفته‌اند.1

اشاره ترامپ و دیگر منتقدان جدی سیاست‌های دموکرات‌های حاکم بر کاخ سفید به دلیل اصلی  ورشکستگی‌های اخیر بانک‌های آمریکاست، یعنی افزایش 9 برابری نرخ بهره در این کشور طی یک سال که آن هم دلیلی ندارد جز تقلای دولت بایدن برای مقابله با تورم ناشی از جنگ اوکراین و روسیه و خلق پول وحشتناک دوره کرونا.2

بر اساس این گزارش 2 ماه پس از شروع عملیات ویژه نظامی روسیه علیه اوکراین، فدرال‌رزرو به دلیل تشدید تورم جهانی تصمیم به افزایش نرخ بهره گرفت. بر این اساس میزان نرخ بهره از اواسط مه ‌2022 از رقم 0.5 به یک درصد و در مدت 9 ماه به 4.75 درصد رسید. رشد 800 درصدی نرخ بهره در حالی اتفاق افتاد که برخی بانک‌‎های آمریکا توان بازدهی این میزان نرخ بهره را نداشتند؛ بویژه بانک‌هایی که در حوزه تامین مالی رمز ارزها فعالیت می‌کردند که به دنبال این تصمیم، بخشی از بازار خود را از دست دادند.

شبکه فاکس‌نیوز، در گزارش اشتغال این هفته خود که جمعه منتشر شد، وضعیت آمریکا را غرق در رکود، بحران بدهی و تورم غیر قابل کنترل توصیف کرد. 

فاکس به نقل از یک اقتصاددان مطرح از سیاست باطل افزایش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو (بانک آمریکا) که باعث ادامه رشد تورم می‌شود، انتقاد کرد. وی دلیل تورم بی‌سابقه در آمریکا را تنش‌های جغرافیایی واشنگتن بویژه دخالت در جنگ روسیه و اوکراین برشمرد که روی بازارهای انرژی، غذا، کود شیمیایی و فلزات صنعتی تاثیر بدی گذاشته

است.

وی گفت: «سیاست افزایش نرخ بهره که فدرال‌رزرو از یک سال پیش شروع کرد، اگر درست بود، اکنون شاهد افزایش قیمت‌ها و ورشکستگی بانک‌های بزرگ آمریکا نبودیم». 

از نگاه کارشناس فاکس در عین حال  بودجه‌ای که بایدن بر‌ای مواجهه با چنین تورم افسارگسیخته‌ای ارائه کرده، نیازهای اقتصادی کشور را پوشش نمی‌دهد و شاید شاهد فروش گسترده سهام بورس‌ها باشیم که به معنی سرخپوش شدن بازار در ماه‌های آینده است.

از طرف دیگر بخش مهمی از جمهوری‌خواهان کنگره به بودجه 2023 دولت بایدن به چشم یک بودجه سیاسی نگاه می‌کنند و قطعا در کار تصویب آن سنگ‌اندازی خواهند کرد که همین ابعاد بحران فعلی را پیچیده‌تر می‌کند. 

به گزارش فاکس، ‌بودجه 6.8 تریلیون (هزار میلیارد) دلاری امسال می‌تواند باعث افزایش بیشتر تورم در آمریکا شود که این خود باعث آسیب بیشتر به سهام و خرسی شدن بازارهای بورس خواهد شد.

آنچه ممکن است به این بحران اقتصادی، ابعاد اجتماعی- سیاسی نیز ببخشد و ایالات‌متحده را به سمت یک فروپاشی بزرگ ببرد این است که نشانه‌هایی از تبانی دموکرات‌های حاکم و مالکان پیشین موسسات مالی ورشکسته در حال ظهور است. «برنی برنارد مارکوس» موسس فروشگاه‌‌های زنجیره‌ای هوم دیپو، اوایل هفته در برنامه تلویزیونی کاووتو لایو شبکه فاکس‌نیوز، دست به یک افشاگری خطرناک درباره سقوط ویرانگر بانک ‌سیلیکون‌ولی زد.

وی نخست مستقیما به رئیس‌جمهور سالخورده دموکرات حمله کرد و گفت: «نمی‌توانم تحمل کنم تا بایدن دوباره سخنرانی کند و بگوید وضعیت اقتصاد چقدر عالی است و چگونه رو به جلو حرکت می‌کند و روزبه‌روز قدرتمندتر می‌شود؛ این یک نشانه است برای اینکه بفهمیم هر آنچه او می‌گوید صحت ندارد. شاید مردم آمریکا بالاخره بیدار شوند و بفهمند ما در دورانی بسیار سخت زندگی می‌کنیم و در واقع، احتمالا همین الان هم دچار رکود هستیم».

لحظاتی بعد اما مارکوس یک نکته شوکه‌کننده را برملا کرد: «من برای همه افرادی که تمام سرمایه خود را در بانک سیلیکون‌ولی از دست دادند غصه می‌خورم اما ناراحت‌کننده‌تر از این موضوع، این بود که شنیدم مسؤولان بانک قبل از این اتفاق سهام خود را فروخته بودند».

آیا نسبتی میان لاپوشانی بحران پیش آمده توسط بایدن و یک رسوایی تبانی دولتی - بانکی وجود دارد؟

پی‌نوشت

1- گزارش صفحه اول شماره دیروز «وطن امروز»؛ ترامپ رکود بزرگ را بر سر بایدن چماق کرد

2- گزارش صفحه 3 شماره دیروز «وطن امروز»؛ دومینوی ورشکستگی بانک‌های آمریکا