سیدعابدین نورالدینی: تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که وقتی نمایندگان ایران و 1+5 دور میز مذاکره می‌نشینند؛ چگونه درباره مسائل اختلافی بحث و احیانا آنها را حل و فصل می‌کنند؟ این موضوع جالب و جذابی است البته در برخی موارد جذاب‌تر هم می‌شود. مثلا طرفین(ایران و آمریکا) در یک موضوع واحد 2 اظهارنظر و موضع کاملا متضاد و متقابل اتخاذ می‌کنند؛ وارد مذاکرات می‌شوند؛ مذاکرات را انجام می‌دهند؛ هر 2 از مذاکره اعلام رضایت می‌کنند و دوباره همان مواضع سابق را اتخاذ می‌کنند! چگونه می‌شود چنین شرایطی را پذیرفت؟ کاملا واضح است در این وضعیت 2 حالت بیشتر قابل تصور نیست. یا این مذاکرات بی‌فایده است اما طرفین به انجام مذاکره نیازمند و مصرند یا اینکه «روایت» یکی از طرفین مخدوش است. بیایید موضوع را از زاویه‌ای دیگر نگاه کنیم. بررسی دیپلماسی هسته‌ای دولت باید هم در محتوا صورت بگیرد و هم در شکل. این دو ملازمند. در کنار نقد عالمانه محتوای دیپلماسی هسته‌ای دولت خاصه در توافق ژنو، به بررسی شکلی متاسفانه آنطور که باید پرداخته نشده است. شکل رفتار دیپلماتیک دولت بسیار مهم  است و فهم آن می‌تواند محتوا و اهداف آن را قابل پیش‌بینی کند. لطفا به این چند مورد توجه کنید.
1ـ دور سوم مذاکرات ایران و 1+5 برای رسیدن به توافق جامع در موضوع هسته‌ای 19 و 20 فروردین (8 و 9 آوریل) در وین برگزار شد. این دور از مذاکرات هسته‌ای بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است. آنچه 3 آذر 92 (24 نوامبر 2013) در ژنو انجام گرفت یک توافق «موقت» در موضوع هسته‌ای ایران است و تاریخ مصرف کوتاه‌مدت(6 ماهه) دارد. در واقع یک مفاهمه موقت برای رسیدن به یک توافق بزرگ و طولانی است. متاسفانه آنگونه که باید اهمیت این دور از مذاکرات در افکار عمومی نه تنها شرح داده نمی‌شود؛ بلکه مجموعه اتفاقاتی رخ می‌دهد تا توجه افکار عمومی از این موضوع منحرف شود. درحالی که مسائل و موضوعات بسیار مهم در این دور از مذاکرات مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. چرا؟چرا در روزهایی که افکار عمومی در ایران باید به دقت و با حساسیت در جریان محتوای مذاکرات هسته‌ای قرار گیرد؛ درگیر موضوع ثبت‌نام برای دریافت یارانه نقدی است؟! آیا آن اراده و اهتمام دولتی برای بزرگنمایی توافق ژنو اکنون در قبال مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع دیده می‌شود؟
2ـ جریان منتقد نسبت به مفاد توافقنامه ژنو، به‌رغم آنکه یک جامعه فراگیر است اما تحت فشار است. دولت تاکنون 2 نشریه منتقد سیاست‌های خود، بویژه در موضوع هسته‌ای را توقیف کرده است. تعداد دیگری از رسانه‌ها نیز با شکایت دولت دادگاهی شده‌اند. دولت حتی از برخی نمایندگان منتقد مفاد توافق ژنو نیز شکایت کرده است! هجمه به منتقدان نیز هم از سوی مقامات دولتی و هم از سوی انبوهی از رسانه‌های آنها بشدت دنبال می‌شود. اتهامات گرانی علیه منتقدان مطرح می‌شود. به نظر می‌رسد هدف این اقدامات به حاشیه بردن منتقدان مفاد توافق ژنو است. چرا؟ چرا تلاش می‌شود موضوع ملی حقوق هسته‌ای مردم به یک موضوع جناحی تنزل یابد؟ و چرا باید منتقدان نحوه مذاکره بر سر موضوع ملی هسته‌ای، تحدید شوند؟!
3ـ روایت دولتی از روند مذاکرات به یک دغدغه تبدیل شده است. در ایران کسی نمی‌خواهد بگوید روایت طرف مقابل دقیق‌تر از روایت مذاکره‌کنندگان ماست اما در روند بررسی مفاد مذاکرات هسته‌ای و توافق ژنو مواردی قابل تامل دیده شده است. بگذارید تنها به 2 مورد کلیدی اشاره کنیم.
الف) پس از توافق ژنو، تیم مذاکره‌کننده ایرانی به ریاست محمدجواد ظریف به میان خبرنگاران آمدند و وزیر امور خارجه اعلام کرد در این توافقنامه «حق غنی‌سازی» به رسمیت شناخته شده است. آقای روحانی، رئیس‌جمهور نیز هم در سخنرانی خود و هم در نامه‌ای که درباره این توافقنامه به رهبر انقلاب نوشتند؛ تصریح کردند حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شده است. به رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی ایران در توافق ژنو به‌رغم اینکه یکی از مفاد مصرح در بند 4 ان‌پی‌تی است اما  یک پیروزی بزرگ به حساب می‌آمد. با این وجود طرف آمریکایی بلافاصله اعلام کرد به هیچ وجه در توافقنامه حقی برای غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته نشده است. مرور و بررسی متن منتشر‌شده از سوی وزارت امور خارجه کشورمان از توافق ژنو نیز چیزی تحت عنوان به‌رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی ایران را نشان نمی‌داد. به مرور، این موضوع یعنی به رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی ایران در توافق ژنو نیز در مواضع دولتی‌ها کمرنگ و اکنون کاملا محو شده است!
ب) مورد دوم درباره همین مذاکرات اخیر در وین است. منتقدان مفاد توافق ژنو بارها اعلام کرده‌اند «گام میانی» توافق ژنو و تعهد ایران به برداشتن گام‌های اضافی، صراحتا دست طرف غربی برای اعمال مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران (بویژه قطعنامه 1929) را باز گذاشته است. یکی از این موارد که به عنوان یکی از خطوط قرمز ایران در مذاکرات مطرح است؛ بررسی ابعاد نظامی بویژه موضوع موشک‌های بالستیک ایران است. تیم مذاکره‌کننده ایرانی اما در مقابل این انتقادات که ناشی از متن صریح و آشکار توافقنامه ژنو است، همواره اعلام کرده هیچگاه درباره ابعاد نظامی و موشک‌های بالستیک ایران گفت‌وگو و مذاکره نخواهد کرد. محمدجواد ظریف بارها این موضوع را اعلام کرده است. عباس عراقچی نیز 20 فروردین درباره این دور از مذاکرات، گفت: «ما بارها اعلام کردیم موضوع موشک در دستور کار ما نیست و بحث سیستم‌های دفاعی کشور را مورد مذاکره قرار نخواهیم داد. البته بخشی از موضوع موشک و کلاهک‌های هسته‌ای یکی از موضوعات مندرج در قطعنامه 1929 شورای امنیت است اما از نظر ما موضوع مذاکره نیست.»  با این وجود طرف آمریکایی نیز همواره تاکید کرده در مذاکراتی که برای توافق جامع صورت می‌گیرد، موضوع موشک‌های بالستیک حتما مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. مذاکرات انجام شد اما به‌رغم تاکید تیم مذاکره‌کننده ایرانی، طرف آمریکایی اعلام کرد موضوع موشک‌های بالستیک در مذاکرات مطرح و درباره آنها بحث و بررسی شد. 20 فروردین وندی شرمن جلسه‌ای با خبرنگاران ترتیب داد و گفت: «همه مسائلی که تصور کنید در این گفت‌وگوها مطرح شد.» خبرنگار رویترز از شرمن درباره موضوع موشک‌های بالستیک پرسید و اینکه وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده درباره آن گفت‌وگو نخواهد کرد. پاسخ شرمن به این سوال بسیار قابل تامل بود. او گفت: «درباره موشک‌های بالستیک ایران باید بگویم که طرح مشترک اقدام (توافق ژنو) به نحوی از انحا به همه مسائلی پرداخته است که باید در توافقنامه جامع باشد ازجمله حل و فصل مسائلی که در این زمینه مطرح است. درعین حال، طرح مشترک اقدام تصریح کرده است که باید به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به عنوان بخشی از توافقنامه رسیدگی شود و فکر می‌کنم همه می‌دانید یکی از مسائل مطرح در قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، دغدغه‌هایی است که درباره موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای وجود دارد. بنابراین وقتی می‌گویم درباره همه نگرانی‌های موجود صحبت شده است، منظورم این است که درباره همه نگرانی‌ها بحث شده است.» او سپس توافق جامع را مشروط به اعمال نظرات آمریکا در همه موضوعات ازجمله موضوع موشک‌های بالستیک ایران دانست و گفت: «هیچ‌چیز مورد توافق نخواهد بود مگر اینکه همه موارد مورد توافق باشد و هیچ چیز مورد توافق نخواهد بود تا وقتی همه درباره آن اتفاق نظر داشته باشند».
رفتار تیم دولت در این 2 مورد، یعنی ماجرای حق غنی‌سازی و اعمال قطعنامه‌ها بویژه درباره توان نظامی ایران را کنار هم بگذارید. چه برآوردی می‌توان داشت؟ بررسی متن توافق ژنو می‌گوید ایران موظف شده در گام میانی آنگونه که مورد «رضایت» طرف مقابل قرار گیرد به قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران بپردازد. و این مجوز بررسی و بحث درباره توان نظامی ایران را در مذاکرات هسته‌ای صادر می‌کند. تیم مذاکره‌کننده ایرانی می‌گوید به هیچ عنوان درباره توان دفاعی بحث نمی‌کنیم. اما پس از مذاکرات طرف آمریکایی صراحتا اعلام می‌کند درباره این موضوع بحث شده است و تا رضایت آنها جلب نشود توافق جامع محقق نخواهد شد!
***
دولت در موضوع سیاست خارجی معتقد به جلب اعتماد دنیاست. سیاست اعتماد‌سازی با شدت از سوی دولت دنبال می‌شود اما یک سخن دوستانه و خیرخواهانه با دولت وجود دارد. دولت بهتر است موضوع اعتماد‌سازی را در درون کشور و نسبت به مردم نیز در دستور کار قرار دهد. خدای‌ناکرده تیم مذاکره‌کننده در مظان اتهام دروغگویی نیست اما روایت آنها از مذاکرات کمی مخدوش شده است. اعتماد عمومی به دولت و تیم مذاکره‌کننده یک امتیاز و سرمایه بزرگ است. دولت باید نسبت به تحکیم و تقویت این اعتماد بکوشد و مانع بی‌اعتمادی شود. قاعدتا مردم باید نسبت به کسانی‌ که می‌خواهند از حقوق هسته‌ای آنها دفاع کنند؛ اعتماد داشته باشند.