محمدعلی صفاریان: بیش از 7 سال از دولت حسن روحانی می‌گذرد. در این سال‌ها بارها و بارها شاهد تصمیم‌هایی در حوزه‌های گوناگون از سوی دولت بوده‌ایم که اغلب به ضرر ملت تمام شده است. دولت نشان داده است هرگاه با مشکل یا بحران مهمی مواجه می‌شود، با تصمیم‌های غیرکارشناسی، بحرانی بر بحران‌های دیگر می‌افزاید. به عبارت ساده‌تر می‌توان روش اداره کشور توسط دولت را روش «آزمون و خطا» نامید. این روش که هیچ قاعده و چارچوبی ندارد، سبب می‌شود در فرآیند تصمیم‌گیری آنقدر تصمیم‌های اشتباه اتخاذ و آنقدر شکست حاصل شود تا یکی از تصمیم‌ها نتیجه مثبت در پی داشته باشد. بیش از 7 سال است که کشور با روش «آزمون و خطا» اداره می‌شود و در سخت‌ترین شرایطی که ملت نیاز به آرامش و آسایش دارند، بار تمام این اشتباه‌ها بر دوش مردم سوار می‌شود. در ادامه به چند نمونه از تصمیم‌های بر اساس «آزمون و خطا» از سوی دولت اشاره می‌شود.

 

1- وام یک میلیون تومانی به یارانه‌بگیران

این وام که همزمان با شیوع کرونا به یارانه‌بگیران پرداخت شد، ابتدا اعلام شد با سود 12 درصد باز پس گرفته می‌شود. اما مراجع عظام تقلید با صدور فتاوایی دریافت این سود را حرام اعلام کردند. دولت نیز مجبور شد این وام را قرض‌الحسنه کند تا ایراد شرعی نداشته باشد. 

 

2- وام ودیعه اجاره مسکن

این وام هم مانند وام یارانه‌بگیران قرار بود با سود 13 درصد پرداخت شود؛ سودی که مراجع تقلید را مجبور کرد مجدد برای حرام بودن دریافت آن، فتوا صادر کنند. سوال اینجاست: مگر بانک مرکزی شورای فقهی ندارد که بعد از اعلام خبر پرداخت هر وامی، مراجع عظام باید فتوای عدم جواز سود صادر کنند؟

 

3- تصویب استفاده از رمز پویا

پس از آنکه کلاهبرداری از حساب‌های بانکی با شیوه‌های گوناگون افزایش پیدا کرد، دولت برای مقابله با این مشکل طرح استفاده از رمز پویا را تصویب و اجرا کرد. به موجب این طرح برای هر تراکنش بانکی باید رمز یکبار مصرف از بانک دریافت می‌شد و تا ۲ دقیقه نیز اعتبار داشت. در روزهای ابتدای اجرای طرح، بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی به مشکل خوردند. بسیاری از مردم نیز برای فعالسازی رمز پویا مجبور شدند حضوری به بانک‌ها مراجعه کنند. هر بانکی برای خود یک اپلیکیشن صدور رمز پویا ایجاد کرد. هر فردی برای خرید یک شارژ 2 هزار تومانی هم مجبور بود رمز پویا بگیرد یا در تلفن ‌همراه خود باید چندین اپلیکیشن نصب می‌کرد یا حتما باید به اینترنت متصل می‌شد. پس از ایجاد مشکلات گوناگون و سردرگمی و کلافگی مردم سرانجام بانک مرکزی به فکر افتاد تراکنش‌های زیر صد هزار تومان را از دریافت رمز پویا معاف و دسترسی به رمز پویا را از طریق پیامک نیز ایجاد کند. سوال اینجاست: آیا قبل از اجرای طرح، اینگونه موارد قابل پیش‌بینی و پیشگیری نبود؟ حتما باید برای اقشار گوناگون مردم، مشکل و سردرگمی ایجاد می‌شد؟

 

4- طرح تعویض کارت‌های ملی

پس از اعلام بانک مرکزی درباره عدم ارائه خدمات بانکی با کارت ملی قدیمی از ابتدای تیرماه سال 98، با وجود اینکه بسیاری از مردم پس از ۲ سال ثبت‌نام، هنوز موفق به دریافت کارت ملی هوشمند خود نشده‌اند، دولت اعلام کرد با رسید کارت ملی هوشمند برای دریافت خدمات بانکی مراجعه کنند. سوال اینجاست: آیا استفاده از همان کارت‌های قدیمی بهتر از استفاده از یک برگ کاغذ که قابلیت مفقودشدن و از بین رفتن زیادی دارد، نبود؟

 

5- دو نرخی کردن بنزین

حسن روحانی 23 خرداد 94 در توئیتی اعلام کرد بنزین دو‌نرخی فساد ایجاد می‌کرد و به همین دلیل آن را تک نرخی کردیم. اما 24 آبان 1398 بنزین مجددا دو نرخی شد که اعتراض‌های بسیار وسیع مردم را به دنبال داشت. سوال اینجاست: آیا امکان نداشت دولت این روش آزمون و خطا در تک نرخی کردن و بازگشت مجدد به نقطه اول یعنی دو نرخی کردن بنزین را قبل از فشار به مردم با تصمیم‌های کارشناسی دقیق بررسی می‌کرد؟

 

6- استفاده از کارت سوخت

پس از تک نرخی کردن بنزین، کارت‌های سوخت شخصی بلااستفاده شد و این ماجرا بار هزینه‌ای گزافی را بر بیت‌المال تحمیل کرد. هزینه تجهیز مجدد جایگاه‌ها، هزینه صدور مجدد کارت‌های سوخت، وقت زیادی که برای فعال‌سازی کارت‌ها از مردم گرفته شد و ده‌ها آسیب دیگر، نتیجه یک تصمیم نابجا براساس روش «آزمون و خطا» بود. 

 

7- طرح اقدام ملی مسکن

پس از آنکه عباس آخوندی، وزیر سابق راه‌وشهرسازی بهمن‌ماه سال 1393 از «مزخرف» بودن مسکن مهر سخن گفت و عملا تمام طرح‌های مسکن مهر را متوقف کرد، از آبان‌ماه سال 1398 طرح اقدام ملی مسکن پا جای پای مسکن مهر گذاشت و همان طرح با تغییر نام آغاز به کار کرد؛ طرحی که با توجه به اواخر فعالیت دولت و با توجه به شیوع کرونا و اولویت کشور، احتمالا در این دولت فقط ثبت‌نام آن انجام شود و تعهدش برای دولت بعد باقی می‌ماند. آنقدر این فضاحت بالا گرفت که رئیس‌جمهور 18 تیر 1399 در حالی ‌که کمتر از یک سال به پایان عمر دولتش مانده، اعتراف کرد در بخش مسکن دچار عقب‌ماندگی است. سوال اینجاست: آیا اگر دولت بدون تخریب دستاورد دولت‌های قبل، همان طرح مسکن مهر را تکمیل کرده و ادامه می‌داد، باز هم امروز دچار عقب‌ماندگی بودیم؟

این موارد مشتی نمونه خروار از روش سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌ دولت است. تقریبا تمام مردم می‌توانند نمونه‌های فراوانی از این تصمیم‌ها با روش «آزمون و خطا» را پیدا کنند. آنچه مسلم و ملموس است، تبعات مخرب عدم به‌کارگیری تجارب گذشته و تصمیم‌های کارشناسی برای اداره کشور است. حتی در مقابله با ویروس کرونا نیز روش «آزمون و خطا» را در تصمیم‌های دولت می‌توان دید. استفاده از این روش، دستاوردی جز انحطاط، انزوا و بحران‌های بیشتر برای ملت ندارد. امید است در دولت‌های بعد شاهد تصمیم‌های کارشناسانه و استفاده از روش‌های متقن و دقیق برای اداره جمهوری اسلامی ایران باشیم.