محمدرضا کردلو: واژه و کلمه در بیان برخی از پدیده‌ها حقیرند. تصویر نیز حتی! مثلا چگونه می‌خواهیم عظمت پیاده‌روی اربعین را به نمایش بکشیم. با کدام دوربین و در چه قابی و در چه عمق میدانی؟! بر فرض آدم اینکاره‌ای پیدا شد و باکیفیت‌‌‌‌‌ترین دوربین موجود در عالم را هم پیدا کرد و قاب را طوری بست که جاده 80 کیلومتری نجف- کربلا را به تصویر بکشد، بازهم نمی‌تواند ادعا کند که عظمت اربعین را به تصویر کشیده است، چرا که حتی آن تصویر برداشته شده باز پر از نقص است. یکی‌اش ناتوانی در بازنمایی روابط میان زائران و همزیستی مومنانه‌ای است که در این راهپیمایی اتفاق می‌افتد. ممکن است فیلم‌ها و مستندهایی ساخته شوند اما باز آنچه که هست، آنچنان که هست، بازنمایی نمی‌شود. در واقع همه این تلاش‌ها در طول سالیان گذشته، شاید فقط قطره‌ای از اقیانوس اربعین را به تصویر کشیده. چاره، تنها و تنها «حضور» است! بودن در خیل زائران و راهپیمایان و همقدم با آنان؛ کنار قدم‌‌های جابر! و رهسپار شدن سوی کربلا. بودن در جمع است که درک جمع را ممکن می‌کند. با چشم‌هایی که حوادث را به چشم می‌بینند، پاهایی که مسیر را طی می‌کنند، دست‌‌‌هایی که باری برمی‌دارند، هوش و حواسی که در امتداد جاده است و حضور یعنی همین.
 قطره دریاست اگر با دریاست
ورنه او قطره و دریا دریاست
اتفاقات محیرالعقول دیگری در عالم هستند که نه به عظمت اربعین که چون جلوه‌ای از اربعین خودنمایی می‌کنند و عظمت‌شان جز با حضور درک‌شدنی نیست. اتفاق روز هشتم محرم‌الحرام در زنجان که به «یوم‌العباس» مشهور شده از این جمله‌‌‌ است. یوم‌العباس یک راهپیمایی کم‌نظیر در میان مناسک عزاداری در کشور و در جهان تشیع است که چشم مخاطبان فراوانی را از سراسر دنیا به خود خیره می‌کند. راهپیمایی عظیمی که با یک بند کم‌نظیر شهره شد: «ای شمع حرم خانه، قربانون اولوم عباس، جانلار سنه پروانه، قربانون اولوم عباس» رخدادی که هر ساله در شب تاسوعا توسط مردم عزادار زنجان و به همت حسینیه اعظم این شهر برگزار می‌شود، اتفاقی کم‌نظیر است که الگوی بسیاری از شهرها و استان‌های دیگر نیز شده است؛ عزاداری منظم، هماهنگ و با نواهای مشترک که مردم را از اقصی نقاط ایران و حتی برخی کشورهای جهان برای حضور در این رخداد ترغیب می‌کند. حفظ و تقویت دستجات عزاداری با کیفیت و جمعیتی بیش از همیشه، اتفاقی است که باید آن را پاس‌داشت و حفظ کرد. تلاشی که در عزاداری «یوم‌العباس» زنجان می‌شود، از این رو پراهمیت است. امام راحل در یکی از مهم‌‌‌‌‌ترین سخنرانی‌‌های خود در اهمیت حفظ دستجات عزاداری، در همان جایی که جمله «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است» را بیان کردند، می‌فرمایند: «حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در‌‎ ‌‏عاشورا، در محرم و صفر، در مواقع مقتضی به راه می‌افتند، ‌‏[‌‏باشیم؛‌‏]‌‏ تأکید کنیم که بیشتر‌‎ ‌‏دنبالش باشند. محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سیدالشهدا‌‎‌‏- سلام‌الله‌علیه- است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است؛ زنده نگه داشتن عاشورا‌‎ ‌‏با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از‌‎ ‌‏طرف توده‌‌های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم، دستجات‏ ‌‏عزاداری به عنوان عزاداری راه می‌افتاد. باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ‌‎ ‌‏بماند، باید این سنت‌ها را حفظ کنید». (صحیفه امام، جلد 15، صفحه 330) همبستگی و وحدت در زبان و عمل  که در «یوم‌العباس» در زنجان به راه می‌افتد، شکل نمادینی از غوغای سنت سالم عزاداری در میان هیاهوی مدرنیته است. همان چیزی که مکتب ما امروز بیش از همیشه به آن احتیاج دارد. امام عزیز در این باره نیز می‌فرمایند:« حرف سیدالشهدا حرف روز است، همیشه حرف روز است، همیشه حرف روز را‌‎ ‌‏سیدالشهدا آورده است دست ماها داده و سیدالشهدا را این گریه‌ها حفظ کرده است و‌‎ ‌‏مکتبش را، این مصیبت‌ها و داد و قال‌ها حفظ کرده؛ این سینه‌زنی‌ها و این دستجات، و عرض‌‎ ‌‏می‌کنم اینها حفظ کرده. اگر فقط مقدسی بود و توی اتاق و توی خانه می‌نشست برای‌‎ ‌‏خودش و هی زیارت عاشورا می‌خواند و تسبیح می‌گرداند، نمانده بود چیزی، هیاهو‌‎ ‌‏می‌خواهد.‏ ‌هر مکتبی هیاهو می‌خواهد، باید پایش سینه بزنند، هر مکتبی تا پایش سینه‌زن نباشد،‌‎ ‌‏تا پایش گریه‌کن نباشد، تا پایش توی سر و سینه زدن نباشد، حفظ نمی‌شود». (صحیفه امام، جلد 8، صفحه 526)

گفت‌وگوی «وطن امروز» با استاد ولی‌الله کلامی‌زنجانی، شاعر و مدیحه‌سرای اهل بیت
رجز یوم‌العباس همان آرمان‌های انقلاب است
استاد ولی‌الله کلامی‌زنجانی از جمله شاعران و مدیحه‌سرایان اهل بیت(ع) است که خیلی از جوانان عاشق اهل بیت با اشعار او راه حسینیه را شناخته‌اند. برگزاری همایش بزرگ «یوم العباس» در روز هشتم محرم بهانه‌ای شد که با او در ارتباط با شعر‌ آیینی و این مراسم باشکوه به گفت‌وگو بنشینیم.
***
 جناب آقای کلامی! شما سال‌هاست که اشعار آیینی و حماسی می‌گویید. اساسا آیا مدافع لفظ «شعر آیینی» هستید؟ در واقع برخی این را مطرح می‌کنند که نباید شعر آیینی را تفکیک کنیم، چرا که در شعر فارسی حتی غزل هم می‌تواند آیینی باشد؛ به این معنا که سلامتی که در آیین ما هست در غزل عاشقانه هم تبلور پیدا کند. بعضی هم می‌گویند این لفظ شعر «آیینی» فقط برای یک دسته‌بندی است. نظر شما چیست؟
شعر‌ آیینی همان شعر مذهبی است که مروج‌ آیین اسلامی و حاوی مضامین معرفتی است، بله هر شعری در هر قالبی که محتوای معرفتی داشته باشد‌ آیینی است و ویژه قشر خاصی نیست.
 اشعار، نوحه‌ها و مراثی که توسط شما سروده می‌شود، عمدتا متکی به نوا و نغمه است؛ نوا و نغمه‌هایی که عمدتا خودتان آنها را ابداع می‌کنید. برخی نیز یادآور نواهای قدیمی و خاطره‌انگیز است. چقدر برای شما این آهنگین بودن مهم است؟ چون به نظر می‌رسد تاثیر مهمی بر جمعی شدن و خاطره‌انگیز شدن یک اثر دارد.
همانطور که خلقت عالم نظم داشته است و دین ما هم تاکید بر رعایت نظم در امور دارد، شعر هم دارای نظم و آرایه‌های ادبی است. آهنگ شعر با روح و روان شنونده ارتباط دارد؛ اگر ما گاها از آهنگ‌های نوحه‌های قدیمی استفاده می‌کنیم چون تاثیرش را دیده‌ایم که هم خاطره‌ها تکرار می‌شود و هم پیشکسوتان این قبیله فراموش نمی‌شوند.
 تا چه اندازه از نوا و نغمه‌های قدیمی بهره می‌برید و از آنها الهام یا الگو می‌گیرید؟
ببینید! به عنوان مثال اوایل انقلاب سرودی برای شهید مطهری خوانده‌ شد که هنوز هم تازگی دارد، هر آهنگی که شما را به معنویت و نورانیت نزدیک‌ کند آن آهنگ چه قدیمی باشد چه جدید، زیباست و باید ترویج
 شود.
  استقبال از شعر ترکی و آذری را در مجموع چطور می‌بینید؟
بحمدالله از قرن‌ها پیش آذری‌ها و ترک‌زبان‌ها با لهجه شیرین خود جایگاه ویژه‌ای در قلوب برای خودشان باز کرده‌اند، می‌توان گفت بعد از زبان غنی عربی، زبان ترکی دارای معانی و مفاهیم گسترده و منحصربه‌فردی است. اگر الان مشاهده بفرمایید هر ذاکر موفقی در نوحه‌ها و روضه‌ها حتی در اشعار فارسی یا عربی سعی دارد حداقل یک مصراع ترکی بگنجاند تا جلسه شیرین‌تر و پربارتر بشود. به عنوان مثال، می‌توان آقایان انسانی، کریمی، بنی‌فاطمه، واعظی و دیگر عزیزان را نام برد.
 در مورد شعر آذری چیزی که وجود دارد و خیلی‌ها بر آن تاکید می‌کنند، سوز داشتن اشعار آذری است، یعنی شاید معنای خیلی از ابیات «زینب زینب » سلیم را کسانی متوجه نشوند ولی از سوز و نوای آن ناخودآگاه به اشک و گریه می‌افتند؟
بله! همین‌طور است. وقتی ابیات غنی ترکی با صدای تاثیرگذار زنده‌یاد سلیم موذن‌زاده یا دیگر بزرگان عرصه مدح و مرثیه اجرا بشود تاثیر دوچندان داشته و در دل‌ها خاطره‌ساز می‌شود.
 مقام معظم رهبری بارها در این مورد بیانات زیبایی دارند؛ شعر خوب، صدای خوب و اجرای خوب می‌تواند دل‌ها را همراه کند، بویژه اگر این اجرا و شعر، پیام زیبا هم داشته باشد. در شعر «زینب زینب» استاد سیفی اردبیلی که با صدای سیلم اجرا شده، شما به واژه‌ها دقت کنید؛ حیا، وفا، قهرمان غم، روح با ایمان، اصلا مطلع شعر درس معارف شیعی است.
 اما درباره یوم‌العباس حسینیه اعظم که یکی از اتفاقات بی‌نظیر در عالم است. خود شما بارها درباره اهمیت و استقبال مردم از اقصی نقاط کشور صحبت کرده‌اید. این مدل، الگویی در سایر استان‌ها نیز شد. از سابقه و قدمت این مراسم برای‌مان بگویید.
تا آنجا که من یاد دارم حسینیه 50 سال پیش داخل کوچه‌های تنگی قرار داشت ولی محرم همه دردمندان برای گرفتن حاجت می‌آمدند، به تدریج این جلوه طالع شد و دل‌ها را به خود جذب کرد، قدمت خود حسینیه به پیش از 4 قرن می‌رسد و این شکوه و عظمت امروز نتیجه اخلاص آن مردان با اخلاص و باتقواست که بذر معنویت را با اشک پاشیده‌اند.
 نواهایی که برای تکرار توسط جمعیت حاضر در مراسم یوم‌العباس استفاده می‌شود، سروده شماست. چه مؤلفه‌ای در سرودن این نواها موثر است؟ مثلا می‌دانم که توجه به مسائل و اتفاقات روز در این فرآیند از نگاه شما اهمیت دارد.
نوحه‌ها و نواها و رجزهایی که از تریبون حسینیه اعظم بویژه در دسته باشکوه عزاداری روز هشتم پخش می‌شود، منطبق بر آرمان‌های گرانقدر مکتب نورانی اهل بیت‌(ع) و وضعیت جامعه اسلامی و انقلاب ارزشمندی است که شهدای عزیز ما با شعار ماندگار «نهضت ما حسینی، رهبر ما خمینی است» خون خود را نثار کردند، پس ما باید در دسته‌های عزاداری و مجالس مذهبی و تجمع‌های متعدد از فرامین رهبر عزیزمان اطاعت کنیم و بصیرت داشته باشیم تا کربلای دیگری پیش نیاید. ما معتقدیم این انقلاب زمینه‌ساز ظهور جهانی امام عصر اروحنا فداست، پس حواس‌مان نباید پرت بشود.
 

گفت‌وگوی «وطن‌امروز» با شاعری که این روزها آوازه‌اش به خارج از مرزهای ایران رسیده است
همه از عشق ابوالفضل سخن می‌گویند...
بهلول حبیبی‌زنجانی، یکی دیگر از شعرای آیینی کشورمان است که اشعارش در چند سال گذشته با استقبال بالای آذری‌زبانان داخل و خارج کشور روبه‌رو شده است. او به‌تازگی کتاب «نخستین قدم» را منتشر کرده که استقبال خوبی از آن انجام شده است. به همین بهانه به گفت‌وگو با او نشستیم.
***
  اخیراً کتاب «نخستین قدم» را منتشر کرده‌اید که با استقبال فراوانی مواجه شده و با توجه به اینکه کتاب‌‌های اشعار برای مداحی، کتاب‌هایی با مخاطبان خاص هستند و معمولا مداحان تهیه‌اش می‌کنند با فروش خوبی همراه بوده است. کمی در ارتباط با این موضوع و استقبال از اثرتان توضیح دهید.
این روزها فضای مجازی و تلگرام به نوعی رقیب کتاب شده است. خیلی از دوستان به من می‌گفتند لازم نیست اشعارت را چاپ کنی، چون در کانال‌های فضای مجازی تو همه آنها هست، ولی من با چند نفر از اساتید از جمله استاد عینی‌فرد، استاد کلامی، استاد رسولی و دیگر بزرگان مشورت کردم و این کار را آغاز کردم. همزمان با آغاز کارهای این کتاب، ما بیش از 150 نوحه و سرود را در سراسر کشور و خارج از کشور در اختیار مداحان سرشناسی از اردبیل، زنجان، باکو و ترکیه قرار دادیم که آنها را بخوانند تا این مجموعه را در قالب یک دی‌وی‌دی آموزشی، همراه با کتاب در اختیار مخاطبان قرار بدهیم. الان تقریبا 3 هفته از انتشار کتاب می‌گذرد و در کشورهای دیگر از جمله آلمان، گرجستان و ترکیه هم در اختیار برخی علاقه‌مندان اهل‌بیت(ع) قرار گرفته و در کمتر از 3 هفته به چاپ دوم رسیده است. همه این اتفاقات را از برکت و لطف حضرت سیدالشهدا(ع) و دعای خیر پدر و مادرم می‌دانم.
  یکی از مسائلی که در شعر و نوحه فارسی مطرح است و برخی سرایندگان اشعار تلاش می‌کنند آن را رعایت کنند توجه به حفظ مفاهیم و اشعار و مراثی قدیمی در عین سرودن شعرهای نو است. شما چقدر به این موضوع توجه می‌کنید؟
نوحه آذری سوز خاصی دارد. الان بسیاری از مداحان بزرگ فارس مثل حاج محمود کریمی و حاج مجید بنی‌فاطمه نیز نوحه آذری می‌خوانند، چون زبان شعر آذری سوز خاصی دارد، مانند مداحی‌های قدیمی همچون «زینب‌زینب» که مرحوم سلیم موذن‌زاده می‌خواندند یا مداحی آذری «ای منی آواره قویان ابوالفضل» که هر بار حسین رضازاده وزنه را بلند می‌کرد، تلویزیون پخش می‌کرد. من در شعرهایم خیلی سعی کردم از آهنگ‌هایی که برای شعرهای قدیمی بود، بیشتر استفاده کنم یا از آهنگ‌های جدیدی که حالت حماسی داشتند، استفاده کنم. همچنین در زمینه مفاهیم هم سعی کردیم سراغ اشعاری برویم که به اهداف متعالی می‌پردازند. مثلا در بخشی از اشعاری که می‌گوییم به موضوع ولایت یا شهدا اشاره می‌کنیم، چراکه اگر این شهدا نبودند، ما امروز نمی‌توانستیم به این راحتی برای امام حسین(ع) عزاداری کنیم.
  استقبال از شعر آذری در میان فارسی‌زبانان چگونه است؟ در کشورهای دیگر به چه شکلی است؟
در بیشتر عزاداری‌هایی که در کشور آذربایجان برگزار می‌شود، از اشعار استاد کلامی یا شعرای اردبیلی از جمله استاد غفاری اردبیلی استفاده می‌کنند. از اشعار بنده هم در یکی، دو سال اخیر زیاد استفاده می‌شود. گاهی اوقات شعری که ما می‌نویسیم و منتشر می‌شود، به فاصله کمی در آنجا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. علت این موضوع هم این است که خدا رو شکر، در این زمینه در ایران وفور نعمت است. اینگونه نیست که در آنجا هیچ شعری برای اهل‌بیت(ع) سروده نشود ولی شرایط مثل داخل ایران نیست. من دوست‌هایی دارم که از باکو به ایران می‌آیند و مثلا از اردبیل این کتاب‌های مداحی را تهیه می‌کنند. این در حالی است که گویا هر نفر هم فقط یک کتاب می‌تواند با خودش به آنجا ببرد! یعنی شرایط به این شکل نیست که هر کسی بتواند با خودش کتاب نوحه و مداحی به داخل آن کشور ببرد. مثلا یکی از دوستان ما از باکو برای تهیه همین کتاب «نخستین قدم» تماس گرفته بود و می‌گفت مثلا ما اگر 5 جلد از این کتاب بخواهیم باید آن را بین 5 نفر تقسیم کنیم تا هر نفر با خود یک یا در نهایت 2 کتاب به آن کشور ببرد. در آنجا محدودیت در این زمینه زیاد است. مثلا وقتی مهدی رسولی یک نوحه در اینجا می‌خواند و آن را در تلگرام یا اینستاگرام قرار می‌دهند، در آنجا سریع این شعرها را می‌گیرند و شما می‌بینید به فاصله کمی این شعرها در آذربایجان یا ترکیه یا دیگر کشورهایی که آذری‌زبان دارند، خوانده می‌شود. آنها به اشعاری که ایرانی‌ها برای اهل‌بیت(ع) می‌گویند خیلی علاقه دارند.
  شما به این موضوع اشاره کردید که در اشعارتان به ولایت و شهدا هم می‌پردازید. به طور کلی چقدر به موضوعات روز در سرودن اشعار توجه می‌کنید؟
فکر می‌کنم یکی از موضوعاتی که باعث شد به لطف خدا و اهل‌بیت(ع) نام بنده در خارج از ایران هم شنیده شود این بود که سعی کردم درباره اتفاقات روز هم شعر بگویم. یعنی مثلا وقتی حضرت آقا درباره موضوعی نکته‌ای می‌گفتند، من سعی می‌کردم سریع برای آن شعر بگویم. درباره آتش به اختیار یا برجام، من شعر گفتم. چون معتقدم مردم تشنه شعر روز هستند. به همین خاطر سعی کردم در ارتباط با موضوعات روز که مورد توجه مردم هست شعر بگویم.
  فکر می‌کنم مناسب‌ترین سؤال برای حسن ختام این گفت‌وگو صحبت در ارتباط با مراسم یوم‌العباس حسینیه اعظم زنجان است که شما هم همه‌ساله در آن حضور پیدا می‌کنید. کمی در ارتباط با سابقه و قدمت این مراسم و حال‌وهوای ویژه آن برای‌مان بگویید.
یکی از بهترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های این مراسم اتحاد مردم در آن است. یعنی مثلا اگر در شهر زنجان 4 مداح بزرگ و سرشناس حضور داشته باشند، در یوم‌العباس همه در یک جا و در زیر علم امام حسین(ع) جمع می‌شوند. فقط هم محدود به شهر زنجان نیست. مثلا من سال پیش پیرزنی را دیدم که از روستا برای حضور در این مراسم آمده بود و در زنبیلش یک مرغ آورده بود که همه دارایی‌اش بود و می‌خواست این مرغ را در اینجا قربانی کند و تبرک بگیرد. این اتحاد، این اعتقاد، این شور و شعور اتفاق می‌افتد. من شعری را هم در این زمینه سروده‌ام که در پایان این گفت‌وگو برای شما می‌خوانم:   
یوم‌العباس حسینیه اعظم غوغاست   
جلوه نور ابوالفضل در اینجا پیداست   
رسد آوای حسینیه به گوش ملکوت   
مرکز شور و شعور دل ایران اینجاست   
روز عباس و امان‌نامه شمر ملعون   
روز پاره شدن رشته تزویر و ریاست   
همه از عشق ابوالفضل سخن می‌گویند
بانی دست حسین بن علی و زهراست
محتشم بر غزلم مصرع نابی افزود   
این چه شوری است که در عالم امکان برپاست
 

سردار غلامحسین غیب‌پرور، رئیس سازمان بسیج مستضعفین در گفت‌وگویی درباره نقش این سازمان در تحقق توسعه و آبادانی کشور، اظهار داشت: هم‌اکنون ۸ هزار گروه‌ جهادی در کشور فعال هستند و ۱۰ هزار گروه جهادی نیز تا پایان سال به این گروه‌ها اضافه می‌شوند که ظرفیت سازندگی بالایی در کشور به وجود می‌آورند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بسیج، وی افزود: ۱۸ هزار گروه جهادی تا پایان سال فرصتی برای نوسازی و توسعه کشور در مسیر توسعه و تحقق اهداف، برنامه‌ها و اسناد بالادستی برای دولت ایجاد می‌کنند. رئیس سازمان بسیج درباره اهداف گروه‌های جهادی خاطرنشان کرد: برنامه گروه‌های جهادی به این نحو است که یک نقطه مشخص را برای هر گروه تعیین کرده و به صورت یک مجموعه از خدمات مورد نیاز بر آن محل مشخص‌شده متمرکز می‌شوند. غیب‌پرور محرومیت‌زدایی را از اصلی‌ترین رسالت‌های گروه‌های جهادی دانست و گفت: خدمت‌رسانی در بخش سلامت و بهداشت و تامین نیازهای اجتماعی و فرهنگی از دیگر فعالیت‌های گروه‌های جهادی با محور محرومیت‌زدایی است. وی همچنین یادآور شد: تا حدودی در انجام فعالیت گروه‌های جهادی با دولت هماهنگی‌های لازم انجام شده است و جهادگران با یک وزارتخانه تعامل ندارند، بلکه با چند وزارتخانه از جمله جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان تعامل دارند که همکاری دولت ناکافی است. رئیس سازمان بسیج مستضعفین تاکید کرد: همکاری دولت با بسیج باید بیشتر شود، چرا که استعداد بسیج یک اقیانوس است و عمق، طول و عرض بسیج مشابه قوه لایزال است و من همواره درباره همکاری بسیج با دولت اعلام آمادگی کرده‌ام. غیب‌پرور گفت: دولت باید از ما بخواهد و ما اعلام آمادگی کردیم و برنامه هم به دولت ارائه کردیم و برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه هم آمادگی کامل داریم تا به کمک دولت بیاییم.
 

حسام آبنوس: احتمالا همه ما سریال «شهریار» ساخته کمال تبریزی را دیده‌ایم و باز هم احتمالا و شاید هم حتما تنها تصویری که از شهریار داریم محدود به تصاویری است که در این فیلم به بیننده نشان داده شده است.
اما شاید بتوان گفت نه‌تنها این تصاویر تمام چیزی نیست که ما از شهریار می‌دانیم، بلکه شاید اگر بخواهیم محکم حرف بزنیم باید گفت اصلا آنچه مخاطبان سریال دیده‌اند، شباهتی به شهریار ندارد، البته این حرف را شاید اگر قرار بود چند سال پیش بگویم این‌طور نمی‌گفتم چون شناخت محدودتری داشتم ولی خب به مرور هرچه شناخت بیشتری به شهریار پیدا کردم، دیدم شهریاری که در تلویزیون دیدیم با آنکه در واقع وجود داشته تفاوت بسیاری دارد.
امروز 30 سال از روز درگذشت «شاعری که از شعرش شاعرتر است»، می‌گذرد و سالروز درگذشت این شاعر در تقویم به عنوان روز ملی شعر و ادب پارسی نام نهاده شده است. همواره طی این سال‌ها این نامگذاری در تقویم مورد اعتراض بوده اما به نظر می‌رسد این اعتراض‌ها ریشه در نشناختن دارد، زیرا وقتی خاطرات شاعران برجسته معاصر را می‌بینیم متوجه می‌شویم که آنها نیز به جایگاه رفیع شعر و شاعری شهریار اشاره کرده‌اند؛ شاعری که اغلب از او تصویر شعرخوانی‌اش به زبان آذری را دیده‌ایم و فکر می‌کنیم او شاعر آذری‌زبان است، در صورتی که غزل‌های شهریار از برجسته‌ترین غزل‌های فارسی دوران خودش است. هوشنگ ابتهاج که رفاقتی دیرینه با شهریار داشته در خاطراتش که در کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» منتشر شده است، در صفحات بسیاری از شهریار به بزرگی یاد می‌کند؛ یادکردی همراه با احساسات لطیف شاعرانه و اعتراف به جایگاه شعر و شاعری شهریاری که نشان از بزرگی محمدحسین بهجت‌تبریزی دارد.
«باور کنید تنها کسی که من با او آشنا شدم و دیدم که از شعرش هزار بار شاعرتر است، شهریار است». این سخن نشان می‌دهد شهریار شاعری است که مقام و موقعیت شعری‌اش به خوبی درک نشده و در سایه کم‌کاری اهل ادب و البته پرداخت ناشیانه به چهره‌ای ملی آن هم در رسانه‌ای مانند تلویزیون، تصوری که در ذهن مخاطب نقش بسته دارای اعوجاج است.
روز درگذشت شهریار شعر فارسی بستر حرف و حدیث‌های بسیاری میان اهل ادب بود، بویژه آنهایی که این انتخاب را یک انتخاب سیاسی می‌دانستند. این منازعات سبب شد که بخواهم بهتر شهریار را بشناسم. همان روزها از طریق دوستی مجموعه ۲۴ قطعه صدا به دستم رسید که شهریار در آن هم آواز می‌خواند و هم خاطره تعریف می‌کند و از کودکی و بزرگسالی و مسیر شاعر شدنش سخن می‌گوید. شنونده این قطعات بی‌شک حیرت می‌کند وقتی می‌شنود شهریار می‌گوید «آن روزها فرانسه می‌آموختم و اشعار شاتوبریان را می‌خواندم»، و این مجموعه کم‌نظیر، گنجینه‌ای است که جایگاه شهریار را بیشتر نمایان می‌کند.
«به گمان من در سرتاسر تاریخ غزل ما غزل شهریار بی‌نظیر است، این فوران عاطفی که در غزل شهریار و در شعر او هست، اصلاً حتی در سعدی هم سراغ نداریم. مضمون شاید در دیوان دیگران باشد اما عاطفه نیست، من نمی‌دانم او با این کلمات چه کار می‌کند که اینطور عاطفی می‌شود؟ اگر دیوان شهریار پالایش شود، از دیوان‌های درخشان شعر فارسی می‌شود». این سخنان را شاعر «سیاه‌مشق» می‌گوید و وقتی روایت صادقانه او از مواجهه و همراهی‌اش با شهریار را می‌خوانیم به مقام شعری «محبت» (از به‌هم چسباندن حروف ابتدای نام شهریار چنین تعبیری درست می‌شود) پی می‌بریم. سایه بر این باور است که «شهریار از پابلو نرودا و ناظم حکمت و فلان و فلان هیچ کم نداشت و می‌توانست یک شاعر جهانی باشد»، در حالی که هواداران هوشنگ ابتهاج حاضر نیستند صدای او را در این‌باره بشنوند. این در حالی است که نه‌تنها ابتهاج بلکه دیگر شاعران معاصر و پژوهشگران حوزه شعر بر مقام شاعری این شاعر پارسی‌گو اعتراف کرده‌اند. شاعر «ارغوان» می‌گوید: «هیچ نشریه‌ای منتشر نمی‌شد حتی نشریه سیاسی، ‌چپ و راست فرقی نمی‌کرد که غزلی از شهریار چاپ نکرده باشد. غزل شهریار اصلاً تضمین فروش نشریه بود، هیچکس در روزگار ما چنین موقعیتی نداشت»، و شاید باز هم حسادت‌ها به چنین موقعیتی در شعر باشد که برخی برای این انتخاب (روز ملی شعر و ادب پارسی) ابراز ناراحتی می‌کنند.

محمدرضا کردلو: 1- «در زمان کدام پادشاه، بحرین از خاک ایران جدا شد؟»؛ کسی که مراحل اولیه شرکت در یک مسابقه تلویزیونی را گذرانده و احتمالا از پس آزمون‌هایی هم برآمده، جواب این سوال را نمی‌داند. یکی از گزینه‌های فرآیند پاسخ به سوالات در مسابقه «برنده باش» شبکه 3، این است که حاضران در استودیو برنامه پاسخ‌های خودشان را اعلام کنند. شرکت‌کننده می‌تواند نظر آنها را بپذیرد یا نپذیرد. نیمی از حاضران در استودیو هم پاسخ این سوال را نمی‌دانند. گزینه‌ها اینهاست: «مظفرالدین شاه، شاه اسماعیل، محمدرضاپهلوی، ناصرالدین شاه». تنها 52 درصد حاضران پاسخ سوال را می‌دانند؛ پاسخ «محمدرضا پهلوی» است.
2- «هر کاری که بتواند اراده مردم بحرین را به نحوی که نزد همه جهانیان به رسمیت شناخته شود نشان دهد، خوب است». این جملات محمدرضا پهلوی است وقتی از مذاکره با عربستانی‌ها فارغ شده بود. با قطعی شدن و تسلیم شدن شاه در مساله حاکمیت ایران بر بحرین، این موضوع در صحن علنی مجلس به رای گذاشته می‌شود. به گواهی تاریخ 190 نماینده مجلس شورا از این جدایی رضایت دارند. تنها یک نماینده مخالفت می‌کند. هویدا بعد‌ها مصاحبه‌ای می‌کند: بحرین دختری بود که باید شوهر می‌دادیم! «مثال» تلخ‌تر از «حادثه» است. بیانیه اعلام استقلال بحرین در تاریخ 14آگوست 1971/ 23مرداد 1350منتشر شد. پیش از اعلام استقلال، مجلس سنای شاهنشاهی با 187رای موافق و تنها 4 رای مخالف، حمایت خود از این اقدام دولت وقت ایران را علنی کرده بود. مخالفت‌هایی نیز در ایران و بحرین رخ داده بود که بشدت از سوی ساواک در ایران و حاکم جزیره بحرین سرکوب شده بود. دولت ایران نیز تنها یک ساعت پس از استقلال بحرین، آن را به رسمیت شناخت!
3- مرداد امسال، چهل‌وهفتمین سالگرد جدایی بحرین از ایران بود، که گذشت. یعنی عمر این واقعه به 50 سال نرسیده است اما 50 درصد از یک نمونه جمعیتی که احتمالا از جماعت بی‌سوادی نیز گزینش نشده‌اند، پاسخ این سوال را نمی‌دانند: «در زمان کدام پادشاه، بحرین از خاک ایران جدا شد؟» چرا؟
4- چندی پیش در مراسم تشییع ضیاءالدین دری حضور پیدا کردم. یکی از سخنرانان مراسم وداع با «درّی» خانم مریلا زارعی بود. او از آنچه «اینستاگرامی شدن تاریخ» می‌خواند، انتقاد کرد و در پاسداشت «دری» گفت: «به‌ احترام کسی که تاریخ را همان‌طور که بود روایت کرد کلاه از سر برمی‌داریم». به این جمله که می‌رسم مطمئن می‌شوم ما حتی تاریخ را همان‌طور که بود، روایت نکردیم، یا کم روایت کردیم، یا روایت کردیم و شنیده نشد، یا صدای بوقچی‌های «تاریخ اینستاگرامی» آنقدر بلند بود که اجازه نداد «روایت تاریخ» به گوش ایرانیان برسد. آنقدر که حتی محمدجواد ظریف در «حالا خورشید» بر سر ماجرای «تقسیم خزر» به مخاطبی که احتمالا تحت تاثیر ترکه پهلوی قرار گرفته نهیب می‌زند کدام تقسیم خزر؟: «آیا خزر یک دایره است که یک خط وسط آن نصب کنیم. در دوران شاه به خاطر عدم خودباوری آن حکومت، به‌رغم وابستگی شدید به غرب، دولت شوروی اجازه نمی‌داد از خط موهومی که از آستارا به حسینقلی نصب می‌شد و موهوم بود، رد شوند که می‌شد 11 و خرده‌ای درصد و اجازه نمی‌دادند حتی کشتی‌های ما عبور کند. در همان زمان در باکو برای 70 سال نفت استخراج می‌شد، در سواحل قزاقستان برای 70 سال نفت استخراج می‌شد، آیا یک قطره به ایران دادند که برخی ادعا می‌کنند خزر مشاع بوده و باید منابعش مشاع تقسیم می‌شده است» و البته همه اینها تاریخ است. آگاهی تاریخی است. که اینستاگرامی نیست. که مجازی نیست. که ساخته و پرداخته صفحه‌های منتسب به سعودی نیست. که کسی برای درست کردن‌شان پول نگرفته است. و مگر می‌شود «حقیقت» را و «تاریخ» را با پول درست کرد؟
5- چند روز پیش یک گفت‌وگو در شبکه‌ای ماهواره‌ای در ایران سر و صدا کرد و حرف مهمی در آن زده شد: «تعداد زنانی که قبل از انقلاب فقط سواد خواندن و نوشتن داشتند، 32 درصد بود اما امروز 30درصد زنان ایران تحصیلات دانشگاهی دارند».
این هم البته بخشی از تاریخ است که یا روایت نکردیم، یا کم روایت کردیم، یا روایت کردیم و شنیده نشد، یا صدای بوقچی‌های «تاریخ مجازی» آنقدر بلند بود که اجازه نداد «روایت تاریخ» به گوش ایرانیان برسد. که در همه فرم‌ها و قالب‌ها باید این کار صورت بگیرد. تلویزیون سریال بسازد، نویسنده کتاب بنویسد و ما مدام بگوییم «تاریخ»مان چیست! حداقل بگوییم تاریخ معاصرمان چیست؟ بگذار در کتاب‌های درسی دعوا سر این باشد که: آریایی‌ها از سیبری آمده‌اند یا خیر! حالا نمی‌دانم این چه مزیتی برای ایرانی زنده و مرده این خاک دارد که از «سیبری» آمده باشد؟! که ساکن اولیه این خاک پرگهر نباشد! این حربه رضاخانی بود که «تاریخ ایرانی» را از «جغرافیای ایرانی» تفکیک کرد و هنوز نظام آموزشی رسمی مملکت به آن وفادار است!
6- هر وقت از آگاهی تاریخی حرف می‌زنم، روایت‌های سالم و وفادارانه به تاریخ که در قالب داستان، نمایش، سریال و فیلم سینمایی تولید شده‌اند، از جلوی چشمانم می‌گذرد. مثلا «روزگار قریب»؛ وقتی زینب دارد برای دکتر محمد قریب تعریف می‌کند که چگونه مادرش به خاطر فقر، نداری و گرسنگی اول به او و برادرش علی به زور مرگ‌ موش خورانده تا بمیرند و از این محنت‌کده خلاص شوند و بعد که همسایه‌ها نجات‌شان دادند، دست برنداشته و بار دیگر برای خودکشی و فرزندکشی، خود، زینب و علی را به چاهی انداخته است. در حالی که هیچ چیز برای خوردن نداشته‌اند. دریغ از تکه‌ای نان که نجات‌شان دهد. از این معرکه بلا اما زینب جان سالم به در برده است و روایتگر دردهای خود و خانواده و در حقیقت دردهای یک ملت است. دکتر قریب به این دردها گوش می‌کند. حالا زینب از هوش رفته است. دکتر قریب به راهرو می‌آید تا از پرستاران پیگیر مداوای زینب شود اما آنها هنوز دارند جشن‌های 2500 ساله را از تلویزیون تماشا می‌کنند و روایت اینجا تلخ‌تر می‌شود؛ جشن‌های 800 میلیون دلاری (سال 50) 2500 ساله در حالی برگزار می‌شد که در همان تاریخ به استناد خاطرات حضرات حاضر در دربار شاهنشاهی، متجاوز از نیمی از جمعیت کشور در روستاها و حومه شهرهای بزرگ در فقر و فلاکت زندگی می‌کردند.
7- حالا و در زمانه‌ای که شاید حجم مشکلات اقتصادی و بعضی از تبعیض‌ها ممکن است گویندگان، نویسندگان و گروه‌هایی از مردم را از دایره انصاف خارج کند، باید از آگاهی تاریخی حرف زد. و اینکه فارغ از به رسمیت شناختن حق انتقاد و اعتراض برای عموم شهروندان، نباید چیزهایی را فراموش کرد که یکی از آنها گذشته سیاهی است که خان و خان‌زاده‌اش ساختند.
8- خلاصه، آگاهی تاریخی مهم است!

  اخیراً صادق زیباکلام ادعایی را مطرح کرد مبنی بر اینکه به هر طلبه 2 و نیم میلیون تومان حقوق داده می‌شود و بعد با اشاره به احتمال 300 هزار روحانی در سال 1414 گفته است: من فرض می‌کنم به‌طور متوسط به هر کدام از این ۳۰۰ هزار روحانی ماهانه 5/2 میلیون تومان حقوق پرداخت شود که می‌شود 9 هزار میلیارد تومان در سال! این اظهارات در شبکه‌‌های اجتماعی بازتاب‌‌ گسترده‌ای داشت. نظر شما درباره این ادعا چیست؟
بنده چون شهریه نمی‌گیرم لذا بهتر می‌توانم حرف بزنم. یکی از مظلومیت‌‌های حوزه این است که سخنگو ندارد و مظلوم است. هر سال موقع بودجه که می‌شود یکسری ادعاها و تهمت‌‌‌هایی به حوزه و طلاب وارد می‌شود که کسی در این‌باره توضیح نمی‌دهد. درباره ادعای اخیر نیز خوب بود آقای زیباکلام قبل از ایراد این اتهام یک تحقیقی از دوستان روحانی و طلبه خودش می‌کرد، البته اگر دوست طلبه داشته باشند. ببینید! حوزه هیچ‌وقت وابسته به دولت نبوده است. رهبر معظم انقلاب و حضرت امام هم همیشه با دولتی شدن حوزه مخالف بودند. بنده در این‌باره در کتابم با عنوان بررسی تطبیقی سازمان روحانیت شیعه با نهاد کلیسای کاتولیک به تفصیل به این موضوع پرداخته‌‌ام. حوزه از قدیم بر پایه کمک‌‌های مردمی پابرجا بوده است، البته در این میان شاید دولتی هم بوده که کمک‌‌‌هایی هم به حوزه کرده باشد اما رویه این نبوده است. مثلا الان در نظام جمهوری اسلامی دولت‌ها بعضا در ساخت مدرسه یا اموری از این قبیل به حوزه کمک کرده‌‌‌اند اما اینکه بودجه حوزه را دولت بدهد اینطور نبود. نکته دیگر اینکه شما بودجه کل حوزه و نهادهای حوزوی را فقط با بودجه سالانه دانشگاهی مانند دانشگاه تهران بسنجید. خود آقای زیباکلام که همزمان عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است و در نهاد آموزشی دیگری نیز حضور داشت، به این سوال پاسخ دهد که چه فرقی میان حوزه و دانشگاه از جهت تولید علم وجود دارد؟ با اینکه بودجه دانشگاه تمامش بودجه دولتی است، با این حال تاکنون کسی نیامده بودجه آن را با جای دیگری مقایسه کند. ضمن اینکه بودجه حوزه دولتی نیست و کمک ناچیزی هم که تاکنون از سوی دولت انجام می‌شد از امسال قطع شده است. از این جهت خیال آقای زیباکلام و سایر روشنفکران راحت باشد.
  نحوه پرداخت شهریه در حوزه را هم توضیح دهید. آقای زیباکلام می‌گوید میانگین ماهی 2 و نیم میلیون تومان!
بگذارید کامل این را توضیح بدهم؛ بر اساس پرونده‌‌های موجود در مرکز خدمات حوزه، حدود 100 تا 110 هزار طلبه و روحانی در کشور حضور دارند. این 100 هزار نفر شامل طلاب مشغول تحصیل و فعالیت در حوزه و روحانیون فارغ‌التحصیلی که در خارج از حوزه فعالیت می‌کنند، می‌شود. نکته بعدی این است که همه این 110 هزار نفر شهریه دریافت نمی‌کنند فقط طلابی که در حوزه حضور دارند و مشغول تحصیل هستند شهریه دریافت می‌کنند. حالا این شهریه هم مراتبی دارد. در حوزه و برای طلاب ما 4 سطح داریم که شامل مقدماتی، رتبه یک، رتبه 2 و رتبه 3 می‌شود. یک طلبه تا سال ششم تحصیل، در سطح مقدماتی قرار دارد. تا سال هشتم وارد رتبه یک می‌شود و تا سال دهم وارد رتبه 2 می‌شود. از سال دهم هم که طلبه وارد درس خارج فقه می‌شود اصطلاحا طلبه وارد رتبه 3 می‌شود. سیستم دریافت شهریه هم برای این رتبه‌ها متفاوت است؛ طلاب تا سطح مقدماتی از مدارس شهریه می‌گیرند، رقمی حدود ماهانه 300 هزار تومان. طلاب سطح یک هم شهریه‌ای حدود 450 هزار تومان دریافت می‌کنند. طلاب سطح 2 نزدیک به 700 هزار تومان شهریه می‌گیرند و طلاب سطح 3 نیز بین 850 تا 900 هزار تومان شهریه دریافت می‌کنند.
  شهریه از چه مرکزی داده می‌شود؟
مرکزی وجود ندارد. خود طلاب باید به دفاتر پرداخت شهریه مراجع مراجعه کنند و شهریه بگیرند. یعنی با توجه به وضعیت تحصیلی و رتبه درسی آنها، به دفاتر مراجع مراجعه می‌کنند و ماهانه از آنجا شهریه دریافت می‌کنند.
  یعنی مثلاً یک طلبه درسخوانی که بیش از 10 سال تحصیل کرده و شاگرد ممتاز بوده و در سطح 3 حضور دارد، باید برود دفاتر شهریه مراجع و با توجه به وضعیت تحصیلی از آنجا شهریه بگیرد.
بله! ببینید تازه وضعیت تاهل هم مهم است. مثلا یک طلبه سطح 3 متاهل اگر بتواند از تمام دفاتر پرداخت شهریه مراجع و علما ماهانه شهریه دریافت کند، حدود 850 هزار تومان در ماه می‌تواند شهریه بگیرد.
  یعنی جمع‌‌‌‌ آن می‌شود 850 هزار تومان؟
برای طلبه‌ای که حداقل 10 سال تحصیل کرده و متاهل هم هست؛ جمع شهریه‌ها حدود 850 هزار تومان می‌شود. عدد شهریه‌ها مشخص است. مثلا شهریه‌ای که آقای صافی می‌پردازند حدود 60 هزار تومان در ماه است. شهریه آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله مکارم‌شیرازی هم حدود 140 هزار تومان است. آقای نوری‌همدانی هم حدود 40 هزار تومان شهریه به طلاب می‌دهند. یک طلبه سطح 3 باید ماهانه به دفاتر این مراجع مراجعه کند و با تجمیع همه شهریه‌ها، رقمی حدود 850 هزار تومان در ماه شهریه می‌گیرد.
 یعنی هر ماه با جمع کردن 40 هزار تومان، 60 هزار تومان و 150 هزار تومان شهریه، هزینه زندگی‌شان را تأمین می‌کنند؟
سیستم شهریه طلاب در حوزه همین است.
  تعداد کل طلاب در کشور در حال حاضر چقدر است؟
 شما بروید مرکز خدمات حوزه، آنجا آمار خیلی شفاف است. در سراسر کشور ما 100 تا 110 هزار طلبه داریم که شهریه خود را از مراجع و به واسطه وجوهات مردم و نه کمک‌های دولتی می‌گیرند. مهم‌تر از همه اینکه حوزه مبالغ ناچیز پرداختی به طلاب را به عنوان کمک تحصیل می‌دهد و به محض اینکه طلبه‌ای به شغل اداری و دولتی مشغول شود، شهریه‌‌‌‌اش قطع می‌شود.
  درباره شما هم همین‌طور بود؟
بله! بنده که مسؤولیت مرکز آموزش مجازی امام خمینی(ره) در قم که با عنوان مرکز آموزشی فرهنگ و معارف اسلامی مطرح است را دارم به محض مشغول شدن شهریه‌ام  قطع شد. یعنی اسمم از مرکز خدمات حذف شده است، البته ممکن است برخی طلاب در هیأت علمی دانشگاه‌ها یا در قوه‌قضائیه یا جاهای دیگر مشغول شوند و حقوق‌‌های بالاتر بگیرند اما این دیگر ربطی به حوزه علمیه و طلبگی آن فرد ندارد.
  خدمات رفاهی و تسهیلات چی؟ وام، ویلا و... .
نکته قابل توجهی که می‌خواستم به آن اشاره کنم همین مورد است؛ ببینید! تمام سازمان‌ها و ادارات به کارمندان خود وام می‌دهند. کدام سازمان در حال حاضر به طلاب وام می‌دهد؟ البته یکسری وام‌‌های محدود 2 یا 3 میلیون تومانی در خود حوزه وجود دارد که آن هم از بودجه دولتی نیست. الان خیلی از وزارتخانه‌ها یا ادارات در سواحل شمال ویلا و مجتمع رفاهی دارند اما در حوزه علمیه از این خبرها نیست.
  درباره مسائل مربوط به وضعیت معیشت طلاب به موارد دیگر از جمله وضعیت مسکن و... هم بپردازید.
هیچ سازمان و شرکتی به طلاب مسکن نداد تا زمانی که مسکن‌مهر برای همه مردم راه افتاد. در همین چارچوب هم مسکن‌مهر برای طلاب در پردیسان قم ساخته شد که داخل شهر قم نیست. طلاب هم مثل سایر قشرهای مردم این خانه را قسطی خریدند و هنور دارند قسط‌هایش را می‌دهند. تنها چیزی که در خود حوزه در این زمینه وجود دارد یک شهرک کوچک به نام شهرک مهدیه است که از قدیم بوده و اتفاقا شرایط خاص خودش را هم دارد. از جمله اینکه طلاب متقاضی باید حافظ قرآن باشند، پژوهشگر و مولف کتاب باشند و از این‌جور شرایط. تازه همین هم مدت‌دار است و مثلا در بازه 5 ساله اجازه می‌دهند طلاب در آنجا سکونت داشته باشند. آن هم بیرون شهر و بعد از دانشگاه قم است.
  به لحاظ تحصیلی هم ظاهراً سال‌های رسیدن به معادل لیسانس در حوزه 2 برابر دانشگاه است، درست است؟
بله! همین‌طور است. دقیقا 2 برابر دانشگاه. همه اینها در حالی است که بیشترین بار فرهنگی کشور روی شانه همین طلاب است. از سوی دیگر هر وقت سیاست‌‌های دوستان و همفکران آقای زیباکلام در دستگاه‌‌های اجرایی شکست می‌خورد و کشور با بحران روبه‌رو می‌شود، فحشش را همین طلبه‌ها در کوچه و خیابان می‌خورند. همین طلاب هستند که در مترو کتک و چاقو می‌خورند. در همین اجتماع اخیر فیضیه که حاشیه‌‌های زیادی را هم برایش به‌وجود آوردند همه حرف طلاب این بود که آنها هم مشکلات اقتصادی را درک می‌کنند و در کنار مردم هستند.
  خب! با این حساب و آمار موجود ریشه این دروغ‌پردازی‌ها را در چه می‌دانید؟
من فکر می‌کنم ورای همه این بحث‌ها، نفس بیان چنین مطالبی در جامعه فقط و فقط به‌خاطر رد گم کردن است. در این قضیه هم آقای زیباکلام که فقط از دانشگاه تهران و از بودجه کشور رقم‌‌های دریافتی خوبی داشته اکنون نگران بودجه شده است! اینها یا شهوت شهرت است یا اغراض سیاسی در پشت آن است و الا ایشان با یک سوال ساده از دوستان روحانی خود می‌توانست دریافتی طلاب را به طور دقیق متوجه شود. حتی من به ایشان پیشنهاد می‌کنم اگر وضع اقتصادی طلاب آنگونه است که ایشان ادعا کرده پس ایشان و دوستان‌شان هم بیایند حوزه طلبه شوند تا آنها هم این رقم‌‌های ادعایی ایشان را دریافت کنند! من واقعا با این ادعای اخیر آقای زیباکلام در علم او شک کردم. واقعا با این سطح از استدلال می‌شود نظریه‌پردازی کرد؟ 
  یک موضوع دیگر هم  که درباره طلاب مطرح می‌کنند بحث نرفتن خدمت سربازی است. در این زمینه هم توضیحاتی ارائه دهید.
یک طلبه تا زمانی که دارد درس می‌خواند از خدمت سربازی معاف است. این قانون برای دانشجویان هم الان صادق است. الان هر طلبه‌ای که از حوزه بیرون می‌رود باید به سربازی برود. اینطور نیست که شما الان به حوزه بروید و همین ابتدا به شما کارت معافیت دائم بدهند! اینطور نیست و شما باید سال به سال این معافیت را تمدید کنید.
 

ابعاد مختلف فعالیت‌‌های سازمان‌یافته منافقین علیه جمهوری اسلامی ایران که با حمایت عربستان و برخی کشورهای اروپایی و آمریکا در حال انجام است، هر روز بیشتر آشکار می‌شود. بعد از افشای حضور 60 درصد از عناصر ضدانقلاب فضای مجازی در عربستان که از منافقین هستند، مشخص شده است پشت پرده انتشار گسترده برخی هشتگ‌ها و تشکیل کمپین‌‌‌هایی در توئیتر با مضامین تغییر حکومت ایران نیز به منافقین بازمی‌گردد. نکته قابل توجه اینکه منافقین با کمک ربات‌‌های توئیتری این کمپین‌ها را تشکیل داده‌‌‌اند. ایرنا به نقل از الجزیره در این رابطه نوشت: به راه افتادن کمپین گسترده سوءاستفاده از شبکه‌‌های اجتماعی از سوی مخالفان جمهوری اسلامی، بسیاری از تحلیلگران را بر آن داشت تا برای پی بردن به اینکه چه کسی پشت این پروژه است، دشمنان ایران را زیرنظر بگیرند. اگر چه توئیتر صراحتا به پرسش‌ها درباره روشی که برای شناسایی سوءاستفاده سازمان‌یافته از این ابزار اجتماعی استفاده شده است پاسخ نداد اما مارک اوون جونز (Marc Owen Jones) استاد تاریخ خاورمیانه دانشگاه اگزتر از اینکه چگونه می‌توان از طریق ابرداده در دسترس توئیتر برای تشخیص وجود ربات‌ها استفاده کرد، می‌گوید: «اگر می‌خواهید از ربات‌ها استفاده کنید به تعداد زیادی حساب کاربری نیاز دارید. این بدان معناست که لازم است در یک روز، هفته یا ماه مشخص، تعداد زیادی حساب بسازید». وی می‌افزاید: «اغلب حساب‌‌‌هایی که از اواخر ماه دسامبر تا ماه مه (دی 96 تا اردیبهشت97) توئیت‌‌‌هایی با هشتگ ایران آزاد (#FreeIran) و تغییر رژیم ایران
(#Iran_Regime_Change) منتشر کرده بودند، در یک بازه زمانی 4 ماهه ساخته شده بودند. این امر حاکی از آن است که بیشتر این توئیت‌ها، کار ربات‌ها بوده‌ است». به نقل از الجزیره، اغلب حساب‌‌های مذکور تعداد محدودی دنبال‌کننده داشتند و از تصاویری خنثی به عنوان عکس پروفایل استفاده می‌کردند. بیشتر این حساب‌ها منحصرا در مخالفت با جمهوری اسلامی توئیت و اغلب از گروه تبعیدی مجاهدین خلق (منافقین) طرفداری می‌کردند. الجزیره در ادامه به نقل از اعضای سابق گروهک منافقین از اینکه چگونه این سازمان از هزاران حساب توئیتری جعلی برای ارتقای جایگاه خود و اغراق در تمایل کاربران اینترنتی به تغییر نظام در ایران استفاده می‌کند، نوشت:  حسن حیرانی، عضو سابق سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در گفت‌وگو با «لیسنینگ‌پست» می‌گوید: «در کل می‌توانم بگویم چندین هزار حساب (توئیتری) از سوی هزار تا 1500 عضو سازمان مدیریت می‌شود. همه‌چیز بخوبی سازماندهی شده و دستورالعمل‌‌های روشن برای کاری که باید انجام شود، وجود داشت».  واحد آنلاین سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به طور خاص در زمان اعتراضات در ایران که دسامبر سال 2017 / دی ماه 96 آغاز شد، فعال بود. به اعضای این سازمان دستور داده شده بود بر ماهیت ضددولتی این اعتراضات تاکید کنند. حسن شهباز از دیگر اعضای سابق این سازمان می‌گوید: «کار ما این بود تا این اعتراضات را با پیدا کردن ویدئوها، نشر و بازنشر آنها همراه با اظهارنظرهایی از جانب خود، پوشش دهیم». به گزارش این شبکه خبری، لشکر توئیتری منافقین همچنین روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان و فعالانی که رایزنی را به درگیری ترجیح می‌دادند، هدف حمله قرار می‌دهند.
تشریح فعالیت‌‌های مجازی منافقین علیه ایران
«وطن امروز» در شماره 5 شهریور در گفت‌وگو با سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل، نحوه فعالیت‌‌های مجازی ضدایرانی منافقین در عربستان را مورد بررسی قرار داد. سردار جلالی در بخشی از این گفت‌وگو با اشاره به اقدامات سازمان‌یافته در فضای مجازی علیه جمهوری اسلامی اظهار داشت: به صورت مصداقی موارد کلیدی قابل توجهی را ریشه‌ای بررسی کردیم و بعد از بررسی متوجه شدیم منشأ بسیاری از این اخبار یکسری اکانت واحد است. به عنوان نمونه 20 تا 30 نفر هر کدام به طور میانگین 10 تا 15 کانال دارند و یک مفهوم را تولید و منتشر می‌کنند، بعد همین حرف‌ها را مشترکا پوشش می‌دهند و همین‌طور موج تولید خبر درست می‌کنند تا جایی که یک خبرنگار همین محتوای تولید‌شده را در نشست خبری سخنگوی قوه‌قضائیه مطرح می‌کند و درباره مثلا اعتصاب غذای فلان زندانی سوال می‌پرسد. خب! آن خبرنگار بدون دقت این سوال دروغ را پرسیده، در صورتی که از اساس صحت نداشته است. همان‌طور که می‌دانید قابلیتی در شبکه‌‌های اجتماعی وجود دارد به نام روبات که قابلیت‌‌های مختلفی مثل اشتراک مطلب، بالا و پایین بردن فالوئر‌ها و حتی کامنت گذاشتن در شبکه‌‌های اجتماعی را دارد. در همین رابطه یکی از مسؤولان کشور به من گفت در یک زمان خاصی مشاهده کرده فالوئرهایش در یکی از شبکه‌‌های اجتماعی بالا رفته است. با گذشت زمان قابل توجهی، چک کرده و مشخص شده بود بخش زیادی از این افراد با ‌آی‌پی عربستان هستند. خب! روی قضیه حساس شده بود و همین را درباره یکی از مسؤولان دیگر هم چک کرده بود که مشخص شده بود بخش قابل توجهی از فالوئر‌‌های او هم با ‌آی‌پی عربستان بودند. البته الزاما همه این کاربران فرد نیستند و بخشی نیز ممکن است روبات باشند. جلالی درباره اهداف این اقدامات نیز گفت: فرض کنید مسؤولی درباره یک موضوع خاصی اظهارنظری می‌کند. این کاربران که اشاره شد شروع می‌کنند نسبت به آن موضوع، موضع مثبت یا منفی می‌گیرند. خب! آن مسؤول احساس می‌کند این بازخورد جامعه است که نسبت به آن موضع مشخص‌‌‌‌ بیان شده است. در این صورت او نسبت به تداوم آن موضع یا برعکس آن تشویق می‌شود.

گروه اقتصادی: حامیان دولت این روزها بشدت به دنبال بهانه‌جویی و انداختن تقصیرها گردن دیگران هستند تا افتضاح اقتصادی و بحران‌های ناشی از مدیریت اشتباه دولت را توجیه کنند؛ عدم الحاق به FATF یکی از آن بهانه‌هاست که موج رسانه‌ای و تبلیغاتی حامیان دولت گرانی ارز و به‌وجود آمدن این وضعیت را ناشی از آن می‌دانند.
به گزارش «وطن‌امروز»، برخی رسانه‌های متمایل به دولت اینگونه القا کرده‌اند که عدم الحاق ایران به FATF موجب افزایش نرخ ارز شده و مشکلات اقتصادی موجود به همین علت است، غافل از اینکه کارشناسان اعتقاد دارند سود عدم الحاق ایران به FATF بسیار بیش از زیان آن است.
یکی از تولیدکنندگان بزرگ کشور که نخواست نامش فاش شود به «وطن‌امروز» گفت: «آمریکایی‌ها در به در دنبال شرکت‌های ایرانی هستند که با سایر شرکت‌های خارجی مبادلات تجاری دارند. آنها حتی از انتشار لیست گیرندگان ارز دولتی در فضای مجازی استفاده کرده و بسیاری از شرکت‌ها را ردیابی و تحریم کردند. چند شرکت آلمانی به چند شرکت ایرانی که نام آنها در آن لیست بود اعلام کردند دیگر با آنها مبادله نخواهند داشت. باید مراقب بود تا کوچک‌ترین اطلاعات را به غربی‌ها ندهیم چون به سرعت از آن اطلاعات علیه ما استفاده می‌شود».  قطعا کمتر کسی از شفافیت فرار می‌کند اما اگر برخی شفافیت‌ها به زیان منافع مالی باشد باید تدبیر تازه‌ای برای جلوگیری از سوءاستفاده آن بشود. FATF خواهان شفافیت مالی ایران است اما برخی اطلاعاتی که این گروه مالی جهانی از ایران می‌خواهد غیرطبیعی و مشکوک است. به عنوان مثال ایران باید لیست تمام صرافی‌ها را اعلام کند یا اینکه اطلاعات مالی تمام موسسات مالی را در اختیار غربی‌ها قرار دهد. در حالی که اطلاعات مشابه از طرف غربی به دست ما نمی‌رسد یا با محدودیت فراوان اعلام می‌شود. در چنین وضعیتی اصرار حامیان دولت به الحاق ایران به FATF و ربط دادن این موضوع که تعلل در الحاق ایران موجب شده ارز گران شود بسیار غیرعلمی و مشکوک به نظر می‌رسد و اصلا توجیه علمی ندارد. محمدرضا اسماعیلی، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: مسأله عدم گشایش در انتقالات ارزی بحث FATF نبوده است و هر آنکه بخواهد مسأله عدم انتقالات ارزی را به ‌جهت عدم پاس ‌کردن استانداردهای FATF بداند فرافکنی کرده است.
وی افزود: مسأله اساسی که در انتقالات ارزی کشور مشکل ایجاد کرد نگرانی‌هایی بود که  اداره اطلاعات مالی و تروریسم خزانه‌داری آمریکا ایجاد کرده است؛ همانگونه که مقام معظم رهبری از وزارت خزانه‌داری آمریکا به‌عنوان اتاق جنگ آمریکا علیه ملت ایران یاد کردند، بنابراین آنچه در این زمینه به ملت ایران لطمه می‌زند نشأت‌ گرفته از این اداره است. این استاد دانشگاه هشدار داد: وزارت خزانه‌داری آمریکا بر اساس استانداردهای FATF کار نمی‌کند که اگر ما به ‌فرض زیر بار همه محدودیت‌های FATF نیز رفتیم مشکل بانکی و انتقال ارزی کشور حل شود، چرا که حتی اگر FATF ایران را به‌عنوان کشور مورد قبول خود نیز بپذیرد بانک‌های بزرگ دنیا به‌جهت تهدیدات وزارت خزانه‌داری آمریکا حاضر به همکاری با بانک‌های ایران نخواهند بود. مجید شاکری، کارشناس اقتصادی درباره تاثیر FATF روی قیمت ارز گفت: به هیچ‌وجه نمی‌توان تحولات FATF را با جهش ارزی توضیح داد. اینکه تصور کنیم با عواملی مانند انباشت نقدینگی بتوانیم با تصویب موارد پیشنهادی قیمت ارز را کاهش دهیم اشتباه است. در این باره سیدبهاءالدین حسینی‌هاشمی، کارشناس اقتصادی گفت:  الحاق به FATF تاثیری بر کاهش نرخ ارز ندارد. اگر ایران به FATF ملحق شود، با توجه به اینکه اغلب بانک‌های کشور استانداردهای لازم بانکی را ندارند، بسیاری از بانک‌های خارجی حاضر به همکاری با آنها نخواهند بود. سیدبهاءالدین حسینی‌هاشمی در گفت‌وگو با فارس، با رد تاثیر الحاق بهFATF بر کاهش نرخ ارز، اظهار داشت: دلیل رشد نرخ ارز از سال 96 تاکنون FATF نبود و به همین دلیل هم اجرای آن و الحاق به گروه ویژه اقدام مالی تاثیری بر کاهش نرخ ارز ندارد. وی افزود: بعد از عدم تصویب طرح در مجلس یک اثر روانی کوتاه‌مدت بر بازار ارز داشت اما در عمل تاثیر واقعی نداشت. مدیرعامل اسبق بانک صادرات گفت: فرض کنیم ایران به FATF محلق شد و همه قوانین آن را رعایت کرد اما با توجه به اینکه بسیاری از بانک‌های ایرانی استانداردهای بانکی لازم را ندارند، اغلب بانک‌های خارجی به دلیل نبود این استانداردها، حاضر به برقراری ارتباط مالی و روابط کارگزاری با بانک‌های ایرانی نیستند. به گفته وی، وضعیت شبکه بانکی به لحاظ ساختاری به‌گونه‌ای است که اساسا در برقراری روابط با بانک‌های خارجی مشکل وجود دارد. حسینی‌هاشمی اما پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی را مثبت ارزیابی کرد و گفت: اگر سیستمی باشد که بتوانیم رد پول را بزنیم، به مبارزه با پولشویی کمک کرده و برای امنیت ملی مفید است. وی تصریح کرد: ما با برخی کشورها روابط استراتژیک داریم و قطعا نباید نقل و انتقالات مالی با این کشورها در اختیار FATF قرار بگیرد؛ می‌شود با روش‌های مختلف و متعددی مانع از کشف طرفین مبادله‌کننده شد و در همه جای دنیا از این روش‌ها استفاده می‌کنند. این کارشناس بانکی همچنین استفاده از سیستم بلاک‌چین را برای تحت پوشش قرار دادن برخی نقل و انتقالات مثبت و کارآمد دانست.
 

دادن اطلاعات صرافی‌ها در قالب FATF باعث افزایش قیمت دلار می‌شود
یک اقتصاددان با بیان اینکه دادن اطلاعات صرافی‌ها در قالب FATF باعث افزایش قیمت دلار می‌شود، گفت: از دولت و بانک‌ها بعید نیست اطلاعات ذی‌نفعان عملیات انتقال ارز صرافی‌ها را در قالب مبارزه با پولشویی به خارجی‌ها داده باشند. عبدالمجید شیخی در پاسخ به این سؤال که اگر اطلاعات صرافی‌ها و ذی‌نفعان مبدأ و مقصد عملیات آنها در قالب ضوابط FATF به طرف‌های خارجی منتقل شود می‌تواند روی قیمت دلار تاثیر بگذارد، اظهار داشت: بله! قطعا همین طور است و تاثیر مستقیم دارد.  وی با اشاره به اینکه دادن اطلاعات ذی‌نفع صرافی‌ها در شرایط تحریم کار درستی نیست، یادآور شد: مبادله از طریق صرافی‌ها در شرایط تحریم خیلی به ما کمک کرد و این جرم ثبت نشده دولت است که در شرایط کنونی بعضی از آنها را تعطیل کرد، چنانکه به جای آن می‌توانست بر آنها نظارت دقیقی اعمال کند، چرا که بخشی از شریان نقل و انتقال ارز هستند. شیخی افزود: دادن اطلاعات صرافی‌ها باعث می‌شود نقل و انتقال دلار و ارزهای نقد به کشور کاهش شدیدی یافته و به صفر برسد و با توجه به آنچه بخشی از نیاز بازار به صورت نقد است، عملا با کاهش عرضه و افزایش تقاضا روبه‌رو هستیم که منجر به افزایش قیمت در بازار می‌شود. به گفته این اقتصاددان، بعید نیست دولت و بانک‌ها اطلاعات ذی‌نفعان عملیات انتقال ارز صرافی‌ها را در قالب مبارزه با پولشویی داده باشند، در حالی که در گذشته بدون آنکه منافع کشور به خطر بیفتد راضی شده بودند طبق قانون پولشویی سابق ما کار کنند اما وزیر اقتصاد دولت یازدهم بدون در نظر گرفتن منافع کشور آنها را متوقع و پررو کرد. این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد:‌ اکنون گفته می‌شود طبق ضوابط FATF، تمام اطلاعات اقتصادی باید برخط در اختیار طرف‌های خارجی قرار گیرد. همچنین عنوان شده FIU نهادی مستقل در دل وزارت اقتصاد باشد و حتی وزارت اطلاعات هم نتواند اختیاری درباره انتقال اطلاعات آن داشته باشد. این پروژه نفوذ است، چنانکه حتی به محض اینکه تحریم‌ها نیز برداشته شود با توجه به در اختیار داشتن اطلاعات حیاتی اقتصادی می‌توانند اعمال نفوذ کنند.

گروه اقتصادی: کاهش 800 هزار تومانی قدرت خرید کارگران هفته گذشته به تصویب کمیته دستمزد رسید تا در شورای عالی کار نهایی شود اما تعلل در برگزاری نشست این شورا به‌رغم وعده دولتی‌ها با انتقاد شدید نمایندگان کارگری مواجه شده است. به دنبال کاهش قدرت خرید کارگران در پی گرانی‌های اخیر، طی ماه‌های گذشته نمایندگان کارگری پیشنهاد بازنگری در دستمزد کارگران و جبران کاهش قدرت خرید را به شورای عالی کار ارائه دادند. در پی این اقدام بود که در تاریخ سوم مردادماه سال جاری شورای عالی کار تشکیل جلسه داد و در آن جلسه مقرر شد کمیته دستمزد این شورا دوباره فعال شود. به دنبال این تصمیم و بعد از کش و قوس بسیار و برگزاری یک نشست کمیته دستمزد که بدون حضور کارفرما انجام شد، نشست دوم هفته گذشته تشکیل شد و در آن جلسه، نمایندگان دولت، کارگران و کارفرمایان به این توافق رسیدند که قدرت خرید کارگران ۸۰۰ هزار تومان کاهش پیدا کرده است و مقرر شد در اسرع وقت نشست شورای عالی کار برای جبران کاهش قدرت خرید برگزار شود. آنگونه که نمایندگان کارگری اعلام کردند، نمایندگان وزارت کار وعده برگزاری نشست شورای عالی کار در ابتدای هفته جاری را داده بودند اما این نشست هنوز برگزار نشده است.
نارضایتی مردم از وضعیت اقتصادی کشور
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی درباره علت تعلل وزارت کار در تشکیل جلسه شورای عالی کار با هدف حمایت از جامعه کارگری در پی کاهش 800 هزار تومانی قدرت خرید کارگران به «وطن‌امروز» گفت: از آنجایی که بزرگ‌ترین قشر جامعه را جامعه کارگری تشکیل می‌دهد و حدود 50 درصد جمعیت کشور در این بخش هستند بنابراین دولت به موجب عدم حمایت از این قشر و ناتوانی در حفظ ارزش پول ملی بزرگ‌ترین متخلف شناخته شده است. رسول خضری با بیان اینکه خود شخص رئیس‌جمهور به دلیل تشکیل تیم اقتصادی ضعیف مقصر به‌هم‌ریختگی اقتصاد کشور است، گفت: آقای روحانی باید بابت کاهش قدرت خرید مردم و نزول ارزش پول ملی ابتدا از مردم عذرخواهی و سپس محترمانه استعفا کند. نماینده مردم در مجلس گفت: رئیس‌جمهور زمانی که اراده‌ای برای اداره امور کشور ندارد، باید کنار برود و بگوید که من ناتوانم. خضری با بیان اینکه 95 درصد مردم از وضعیت اقتصادی موجود ناراضی‌اند، گفت: نه فقط قشر کارگر، بلکه تمام اقشار و اصناف گرفتار ناکارآمدی‌ها و ناتوانی‌های مدیریتی تیم اقتصادی دولت هستند و معیشت آنها هر روز سخت‌تر می‌شود. وی اضافه کرد: سیاست‌های غلط و بی‌تدبیری‌های مدیریت اقتصادی کشور هزینه‌هایی را به مردم تحمیل کرده است که خیلی از مردم به موجب گرانی‌ها گذران زندگی برای‌شان سخت شده است و دیگر اعتمادی به دولت ندارند.  
معیشت کارگر بحرانی است
فرامرز توفیقی، نماینده کارگران در شورای عالی کار در گفت‌وگو با فارس با انتقاد از تعلل وزارت کار در برگزاری نشست شورای عالی کار گفت: در شرایطی که شورای عالی کار قرار بود با دستور کار جبران کاهش قدرت خرید کارگران و مصوبه کمیته دستمزد تشکیل جلسه دهد اما سرپرست وزارت کار در اظهارات اخیر خود صحبت از عدم قطعیت در جبران کاهش قدرت خرید کارگران می‌کند. وی با انتقاد از اظهارات اخیر سرپرست وزارت کار تاکید کرد: مسؤول وزارت کار نمی‌تواند از این قطعیت سخن بگوید که خبری از افزایش دستمزد نیست، چرا که این تصمیم باید در شورای عالی کار و بر اساس سه‌جانبه‌گرایی اتخاذ شود. وی با اشاره به اینکه کمیته دستمزد مصوبه‌ای دارد که جزو اسناد بالادستی قلمداد می‌شود، گفت: ما در کمیته دستمزد درباره اینکه قدرت خرید کارگران چه میزان کاهش پیدا کرده، به توافق رسیدیم و مقرر شد با مصوبه شورای عالی کار سیاست‌های جبرانی در نظر گرفته شود. توفیقی در عین حال گفت: اگر همین امروز مصوبه کمیته دستمزد را به‌روزرسانی کنیم ۸۰۰ هزار تومان کاهش قدرت خرید تبدیل به ۹۰۰ هزار تومان شده است. وی یادآورشد: می‌گویند ناامیدی را در جامعه تزریق نکنید اما واقعاً نمی‌توانیم چشم‌مان را روی واقعیت ببندیم. واقعیت این است که با گرانی‌های اخیر شاهد فروپاشی ارکان خانواده کارگری هستیم، چرا که نمی‌توانند معیشت‌شان را تامین کنند؛ باید این جبران کاهش قدرت خرید اتفاق بیفتد. نماینده کارگران تصریح کرد: کارگران حق‌شان را می‌خواهند و دولت باید حقوق کارگران را از طریق حمایت‌های اجتماعی بپردازد؛ از درآمدی که از مابه التفاوت دلار ۳۷۰۰ تومانی تا ۴۲۰۰ تومان به دست آورده، از افزایش قیمت نفت، افزایش قیمت دلار و ارزی که پتروشیمی‌ها در بازار تزریق می‌کنند، از افزایش قیمت مسکوکات و طلا و.... قطعا دولت درآمدی داشته و سهم کارگران از این درآمد این است که جلوی فروپاشی خانواده آنها گرفته شود.
 نشست «جبران قدرت خرید کارگران» مسکوت ماند
عضو کارگری شورای عالی کار با تاکید بر لزوم برگزاری هر چه سریع‌تر نشست این شورا برای تصویب راهکار نهایی افزایش قدرت خرید کارکنان مشمول قانون کار و جامعه کارگری، از تعلل وزارت کار انتقاد کرد. علی خدایی در گفت‌وگو با مهر با انتقاد از تعلل وزارت کار برای تشکیل نشست شورای عالی کار گفت: در حالی که دستور کار تصویب راهکار جبران خرید کارگران در سال ۹۷ باید با قید فوریت در این شورا مورد بررسی قرار گیرد اما سرپرست وزارت کار تمام تمرکز خود را طی چند ماه گذشته صرفا معطوف به حوزه «رفاهی» و توزیع سبد حمایتی کالا کرده است و غالب اظهارنظرهای وی در این باره بوده که کارگران هم بخشی از این اقشار برشمرده شدند در حالی که آقای بندپی باید مسائل مربوط به روابط کار و به طور خاص در این شرایط تصمیم‌گیری درباره افزایش قدرت خرید کارگران در شورای عالی کار را به عنوان سیاست حمایتی جداگانه دولت صرفا برای جامعه کارگری در دستور کار قرار دهد. وی تاکید کرد: ما از تعلل وزارت کار در تشکیل نشست شورای عالی کار با دستور کار تصویب راهکار نهایی جبران قدرت خرید از دست رفته جامعه کارگری بشدت گلایه‌مند هستیم.

فرشاد گلزاری: چندی پیش گزارشی با عنوان «اسباب‌کشی القاعده به اردن» در تاریخ هفتم مردادماه سال جاری در روزنامه «وطن‌امروز» منتشر شد که بطن آن به تحلیل ابعاد و دلایل انتقال کلاه‌سفیدها از جنوب سوریه به اردن مربوط بود و علاوه بر کالبدشکافی این جریان منتسب به شبکه تروریستی القاعده، نیت و هدف انتقال آنها به خاک اردن هم مورد اشاره قرار گرفت. در متن مذکور، حمایت و میزبانی عجیب و غریب برخی کشورهای اروپایی مانند آلمان، بریتانیا، فرانسه و حتی کانادا از کلاه‌سفیدها پس از بازگشت به خاک اردن مورد بررسی قرار گرفته بود که البته ابعاد خاکستری آن بیش از اضلاع آشکارش نمایان بود که در حالت فعلی و در اثنای عملیات پاکسازی ادلب توسط ارتش سوریه و متحدانش نقش‌ آنها تا حد زیادی مشخص و عیان شده است. ادلب را اگرچه ایستگاه آخر تحولات میدانی و سیاسی سوریه می‌خوانند اما واقعیت این است که سرعت رد و بدل شدن اظهار نظرهای مقامات ترکیه، روسیه، آمریکا و حتی اسرائیل به حدی بالا رفته است که نمی‌توان آن را یک تحول عادی قلمداد کرد و بسادگی از  کنار آن گذشت. اینکه دیده می‌شود پس از انتشار سخنان ریاست‌جمهوری آمریکا یا وزرای دفاع و خارجه این کشور به سرعت پیامی از مسکو یا آنکارا مخابره می‌شود، نشان می‌دهد پیچیدگی تحولات به دلیل تعدد بازیگران در پرونده سوریه (آن هم در روزهای آخر سناریوی بحران شامات) نه‌تنها در محور سیاسی، بلکه در فاز میدانی بسیار برجسته‌تر از گذشته شده است. دلیل برجسته شدن این زد و خوردهای سیاسی را باید تعدد منافع دولت‌های حاضر در پلان فعلی سوریه دانست و بر اساس همین موضوع است که به یکباره دیده می‌شود خبری مبنی بر ورود بازیگران جدید در عملیات ادلب منتشر می‌شود یا اینکه متغیرهای میدانی قدیمی (مانند برخی گروه‌ها و طیف‌های مسلح) مجدداً وارد عرصه میدانی می‌شوند. اصل نانوشته‌ای که در تحولات سیاسی از دیرباز تاکنون مورد نظر بوده و اکثر کشورها از آن تبعیت کرده و آن را به کار بسته‌اند، «تثبیت در میدان و استفاده از آن کارت پشت میز مذاکرات» است. به این معنی که کشورهای دخیل در پرونده مذکور از طریق حمایت از جریان‌های معارض، تروریستی و مخالف نظام مستقر در پایتخت یک کشور اوضاع میدانی را به نفع خود رقم زده و تثبیت می‌کنند و از آن در مذاکرات سیاسی به عنوان اهرم چانه‌زنی بهره می‌برند؛ مولفه‌ای که در طول 7 سال بحران سوریه از سوی بازیگران دخیل در آن مورد استفاده قرار گرفته و تا لحظه آخر این پرونده از آن بهره خواهند برد. اما اینکه کدام جناح و چگونه در سناریوی فعلی سوریه و ادلب ایفای نقش خواهند کرد موضوعی است که در ادامه مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
بازگشت کلاه‌سفیدها
چندی پیش «هدر ناوئرت» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دقیقاً زمانی که جنگ رسانه‌ای درباره استفاده از عامل کلر توسط دولت سوریه از سوی ایالات متحده شروع شد و دولت‌های مسکو و دمشق اظهارات آمریکا را در این‌باره تکذیب کرده و کلاه‌سفیدها را عامل حملات احتمالی شیمیایی معرفی کردند، رسماً اعلام کرد دولت سوریه و روسیه اتهامات کذبی علیه گروه «کلاه‌سفیدها» وارد می‌کنند! این مواضع دقیقاً نشان می‌دهد کلاه‌سفیدهایی که به عنوان اعضای در ظاهر جدا شده القاعده از سال سوم جنگ وارد سوریه شده‌اند، بخش بسیار مهم این پازل خواهند بود. بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی از کنار اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا براحتی عبور کردند و آن را تنها یک موضع سیاسی و تکذیب یک رویداد قلمداد کردند اما واقعیت قضیه به همین سادگی‌ها که گفته می‌شود نیست. در بطن حضور مجدد کلاه‌سفیدها در ادلب سناریویی است که در اردن توسط اتاق مشترک سرویس‌های اطلاعاتی عربستان، بریتانیا، آمریکا و اسرائیل مورد تحلیل قرار گرفته و در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که باید تعدادی از متخصصان رسانه‌ای و مستندسازان خبره آنها به داخل خاک سوریه بازگردند، چرا که سناریوی بعدی، «ادلب» است که حکم نبرد مرگ و زندگی کشورهایی را دارد که در پرونده سوریه از سالیان قبل به سهم‌خواهی پرداخته‌اند و به عنوان یک عنصر مخرب در تعمیق بحران سوریه نقش ایفا کرده‌اند.  نکته مهمی که در این راستا باید به آن توجه کرد ماهیت شخصیت سخنگوی وزارت خارجه آمریکا و فعالیت کلاه‌سفیدهاست. همگان به خاطر دارند که کلاه‌سفیدها علاوه بر جمع‌آوری میدانی و ایفای نقش تخریبی در راستای ضربه به دولت سوریه، در اصل یک گروه مستندساز آموزش دیده از سوی ترکیه، بریتانیا و ایالات متحده به حساب می‌آیند که ویدئوهای منتشر شده آنها به عنوان یک سند میدانی برای اعمال فشار بر دمشق و متحدانش از سوی آمریکا و شرکای منطقه‌ای و اروپایی آن مورد استفاده قرار می‌گیرد تا جایی که شورای امنیت هم این مستندها را سندی برای محکوم کردن دولت سوریه مورد استفاه قرار می‌دهد که در فاز بعدی اجرای عملیات نظامی را امکانپذیر می‌کند. حال ممکن است بسیاری از مخاطبان سوال کنند که رابطه سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با ماهیت فعالیت کلاه‌سفیدها چیست؟ باید در نظر داشته باشیم که فن بیان و آشنایی با علم ارتباطات برای انتخاب سخنگوی یک ارگان یا نهاد تاثیرگذار یکی از مولفه‌هایی است که می‌تواند در ارائه توضیحات و حتی تایید و تکذیب کردن اخبار و پاسخ به سوال‌های خبرنگاران تاثیر بسزایی داشته باشد و این نمونه درباره «هدر ناوئرت» دقیقاً صدق می‌کند. او لیسانس ارتباطات را از کالج زنان «ماونت ورنن» و فوق‌لیسانس روزنامه‌نگاری را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرده ‌است. فعالیت رسانه‌ای خود را در شبکه فاکس‌نیوز (شبکه مورد علاقه ترامپ و سرمایه‌گذار در این شبکه) آغاز کرده و عضو شورای روابط خارجی آمریکا به حساب می‌آید. از این رو ناوئرت به عنوان کسی که میزان ارزش و تاثیرگذاری رسانه را بخوبی می‌شناسد صراحتاً تمام سناریوها و بیانات مقامات روسیه و سوریه را نقض می‌کند و حتی اطمینان می‌دهد چنین اتفاقی رخ نداده است.
اصل ماجرا چیست؟
واقعیت این است که پرونده ادلب از چند ماه پیش تا به امروز (بویژه زمانی که پس از آزادسازی مناطق تحت سیطره تروریست‌ها آنها را به استان ادلب منتقل می‌کردند) یک پیچیدگی چندوجهی را در درون خود جای داده است. هر زمان که ارتش سوریه خبری مبنی بر شروع به پاکسازی این استان را اعلام می‌کرد ناگهان تمام نهادهای پوششی حقوق بشری و بسیاری از مقامات کشورهای اروپایی و آمریکایی فریاد می‌زدند که قرار است جنایت علیه بشریت در ادلب با محوریت ارتش دمشق انجام شود اما بحث اینجاست که ارتش سوریه چاره‌ای جز انتقال عناصر مسلح به این استان نداشت و حالا زمان ضربه آخر است! در این بین، فاز اول تحرکات را آمریکا کلید زد. خبر احتمال حمله نظامی به دمشق و برخی مواضع هم‌پیمانان سوریه توسط ایالات متحده به سرعت و تنها چند ساعت پس از انتشار خبر مهیا شدن ارتش سوریه برای عملیات ادلب منتشر شد و به دنبال آن جنگ رسانه‌ای میان مسکو و واشنگتن بالا گرفت.  فاز دوم این سناریو ورود شرکای فرامنطقه‌ای آمریکا به منازعه سیاسی- نظامی ادلب بود، به گونه‌ای که مطابق روال گذشته بریتانیا به عنوان متحد سنتی ایالات متحده وارد میدان شد و با اتخاذ مواضع سیاسی اعلام کرد نگران وضعیت جاری در پرونده ادلب است. آنها پا را از این فراتر گذاشتند و اظهار کردند اگر دولت سوریه از عامل کلر یا هرگونه تسلیحات شیمیایی علیه ساکنان ادلب استفاده کند بدون تردید در عملیات آتی نظامی که قرار است توسط ایالات متحده انجام شود مشارکت خواهند کرد. مابقی دولت‌های قاره سبز مانند فرانسه و آلمان هم مواضع مشابه بریتانیا و آمریکا را اتخاذ کردند و حتی برلین به صورت کاملاً علنی اعلام کرد اگر اوضاع همان‌گونه که واشنگتن گفته است پیش برود، آلمان هم در حمله احتمالی به سوریه مشارکت می‌کند. این وضعیت نشان می‌دهد که در بطن ادلب به عنوان ایستگاه آخر بحران سوریه، منافعی تجمیع شده است که دولت‌های غربی بر سر تقسیم آن معادلات زیادی را در ذهن دارند. در اینجا بود که سناریوی حمله شیمیایی احتمالی توسط دولت سوریه توسط ایالات متحده «جعل» شد. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که ارتش سوریه و متحدانش به هر ترتیبی که شده ادلب را پاکسازی خواهند کرد و منافع آنها به خطر می‌افتد و در این بین باید علاوه بر وقت‌کُشی، سناریویی برای قبضه کردن تحولات سیاسی و میدانی طرح شود که انحراف افکار عمومی هم در بدنه آن قرار داشته باشد. به عنوان مثال روز جمعه (14 سپتامبر) نشستی در ژنو سوییس تحت عنوان نشست کارگروه کوچک برگزار شد که نمایندگانی از سوی آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، عربستان، اردن و مصر در آن حضور داشتند و بیانیه‌ای را منتشر کردند که باید آن را مصداق بارز دخالت در امور سیاسی و ادامه روند حیات دولت- ملت در این کشور قلمداد کنیم. در آن بیانیه حتی به قطع روابط دمشق با تهران اشاره شده و دولت سوریه را ملزم به انجام آن کرده‌اند. یا مثلاً بحث تعهد دولت سوریه مبنی بر عدم سرایت تهدید به مرز کشورهای همسایه یکی از بندهایی است که دقیقاً منافع اسرائیل را به عنوان همسایه سوریه مورد نظر قرار داده است.
 آنکارا و آماده‌باش ارتش آزاد
همان‌طور که از گذشته تا به امروز انتظار می‌رفت، زمانی که نام ادلب به میان می‌آید فوراً ترکیه وارد میدان می‌شود. باید توجه داشت که آنکارا در این پروژه هزینه‌های زیادی را متحمل شده است و به هیچ قیمتی نمی‌گذارد منافعش از بین برود یا کاهش پیدا کند. ورود به عفرین در قالب عملیات شاخه زیتون و همچنین تسلط بر مناطق عزاز، جرابلس و الباب در قالب عملیات سپر فرات نمونه‌هایی از هزینه‌های میدانی ترکیه در پرونده سوریه است که بدون شک همچنان به دنبال چیدن میوه‌های خود از درخت زخم خورده سوریه است. حمایت و تسلیح بسیاری از گروه‌های تروریستی که غربی‌ها و متحدان منطقه‌‌ای آنها عنوان مسلحین معتدل معارض را برای آنها انتخاب کرده‌اند یکی دیگر از دلایل تلاش ترکیه برای به پایان رساندن پرونده ادلب به نفع خود است. گروه‌هایی مانند احرارالشام و ارتش آزاد سوریه همچنان تحت حمایت ترکیه قرار دارند تا جایی که اخیراً ارتش ترکیه علاوه بر ورود به خاک سوریه، تسلیحات سنگین اعم از سامانه پدافندی و توپخانه خود را در حومه ادلب مستقر کرده است و از سوی دیگر نیروهای ارتش آزاد سوریه به فرمان آنکارا از رقه وارد حومه ادلب شدند تا از آنها به عنوان یک سد مستحکم در برابر ارتش سوریه استفاده شود. در این راستا رایزنی سیاسی ترک‌ها با آمریکا و روسیه نشان می‌دهد این کشور به هر ترتیبی که شده به دنبال آن است تا بتواند حداقل منافع را برای خود مشخص کند که این موضوع می‌تواند در بحث بازسازی سوریه هم اتفاق بیفتد.
 فرجام سخن
همه این معادلات دقیقاً زمانی اتفاق افتاده است که بهانه حمله شیمیایی از سوی دولت سوریه توسط رسانه‌های غربی و منطقه‌ای بشدت برجسته شده است اما پیمانکار اصلی و عنصری که باید این سناریو را همانند گذشته کلید بزند، «کلاه‌سفیدها» خواهند بود. در همین راستا «ولادیمیر ساوچنکو» رئیس مرکز آشتی روسیه در سوریه اعلام کرده است ساکنان ادلب می‌گویند مقدمات نمایش حمله شیمیایی دروغین توسط کلاه‌سفیدها آغاز شده و قرار است ادعا شود ارتش سوریه از سلاح‌های شیمیایی در حملات خود استفاده کرده است. این مرکز در گزارش اخیر خود به نقل از یک منبع در شهر جسرالشغور واقع در استان ادلب که تحت کنترل تروریست‌ها قرار دارد، می‌گوید به کلاه‌سفیدها دستور داده شده مواد شیمیایی را به حومه حماه منتقل کنند تا مسؤولیت یک حمله شیمیایی را به گردن دولت دمشق بیندازند.
کمی بعد همین مرکز در بامداد 16 سپتامبر (25 شهریورماه) اعلام کرد تروریست‌های جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه) که کلاه‌سفیدها هم از همین شاخه تغذیه می‌شوند، تعدادی از مخازن حاوی گاز کلر را به ادلب منتقل کرده‌اند و برای حمله به غیرنظامیان آماده می‌شوند. این مولفه‌های میدانی دقیقا نشان می‌دهد جایگاه کلاه‌سفیدها در عملیات ادلب کجاست و حتی باید این جریان را به عنوان شاه‌کلید پرونده حضور تروریست‌های القاعده در اردن در نظر گرفت. از این منظر بر اساس داده‌های میدانی موجود و آنچه دلیل تاخیر عملیات ادلب شناخته می‌شود، حمله شیمیایی ولو در حد بسیار محدود و نقطه‌ای دور از تصور نخواهد بود، چرا که فرصتی برای واشنگتن و بسیاری از متحدانش (اعم از منطقه‌ای و اروپایی) ایجاد می‌کند تا بتوانند علاوه بر طرح سناریوهای جدید، در حمله نظامی مشارکت کرده و اتباع خود را مورد هدف قرار دهند تا به کشورهای مبداء ورود نکنند.
 

حسن رضایی: در شرایط کنونی چگونه می‌توان به دولت کمک کرد؟! آقای رئیس‌جمهور می‌گوید: «امروز معروفی بالاتر از امید دادن به مردم در مسیر استقامت و منکری بیشتر از ایجاد هراس و اضطراب در دل مردم آن هم به طور نابجا و غلط وجود ندارد... اگر ایستادگی کرده و به مردم روحیه بدهیم، هزینه ملت را کاهش داده‌ایم اما اگر ترس، هراس و ناامیدی ایجاد کنیم، هزینه ملت را بالا برده‌ایم و چه کاری ضدانقلابی‌تر از این که ما در صفحه اول روزنامه‌ها، سایت‌ها و خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خود، در دل مردم هراس ایجاد کنیم». در مقابل، عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب گفته است: «دولتی که نزدیک به 2 ماه بدون سخنگو است و چند وزارتخانه آن با سرپرست اداره می‌شود، دولتی که در شرایط حساس کنونی سفیرش در کشور مهمی چون چین مشخص نیست، مردم به چه چیزی باید امیدوار باشند؟»
در میانه این دو اظهارنظر اما حق را باید به کدام یک داد؟ به نظر می‌رسد گشت زدن در تاریخ، بهترین راه برای یافتن پاسخ این سوال باشد. همین آقای عبدی، فروردین ماه 96 در ویژه‌نامه نوروزی روزنامه دولتی ایران، با نگارش یادداشتی مفصل، در اشاره به برجام می‌نویسد: «در مجموع اگر این دولت همین یک دستاورد را در کارنامه خودش داشت، باز هم به آن نمره قبولی تعلق می‌گرفت!» این یعنی طبق منطق مضحک جناب عبدی و دوستانش، حالا هم دیگر هیچ اعتراضی درباره عملکرد دیگر وزارتخانه‌های دولت، نباید منطقی و پذیرفته باشد، چرا که قبول یا رد دولت، تنها در گرو وزارت امور خارجه بوده است!
از نظر این افراد تا همین دیروز، تمام دولت منحصر در برجام بود و از طرفی، حالا هم که در روزنامه‌های‌شان می‌گویند دولت در مساله بر هم خوردن برجام تقصیری نداشت. پس دیگر جای چه گلایه‌ای می‌ماند؟ عبدی در ادامه همان یادداشت نوشته است: «دومین دستاورد مهم دولت را در جلوگیری از تورم می‌دانم، البته خارج کردن اقتصاد از رکود ویرانگر دولت پیش نیز گام مهمی بود! و امیدوارم رشد اقتصادی سال گذشته و افزایش اشتغال آن در سال‌های آینده نیز ادامه یابد». واقعیت اما این است که اگر با عینک معیوب امثال عبدی به مسائل ملی نگاه نکنیم، نه آن‌وقت خوشدلانه از انعقاد برجام ذوق می‌کنیم و نه حالا در 180 درجه آن‌طرف‌تر(!) اساسا منکر وجود هر گونه امید خواهیم شد. نخستین روزنه برای دیدن امید اما همین است که ما تمام موفقیت و شکست خود را پای وزارت امور خارجه ننویسیم.
باد کردن وزارت امور خارجه و دادن وزنی بیش از واقعیتش به آن، می‌تواند ما، جناب آقای عبدی، رئیس‌جمهور و جامعه را ولو به فاصله کوتاهی، دچار همین مواضع پارادوکسیکال کند. تعویض یکباره درس کربلا از مذاکره به مقاومت و ایستادگی نیز از عوارض همین باد کردن‌هاست! نقاط امید واقعی و غیرواقعی اما در شرایط حاضر چیست؟ اگر از همین گذشته نزدیک درس گرفته باشیم، می‌دانیم اولا نقاط امید بسیار زیاد است و ثانیا این نقاط امید به هیچ‌وجه در جیب اروپا و دموکرات‌های آمریکا نیست.
 تحریم‌ها به کنار، ولیکن اقدامات سراسر اشتباه دولت در بازار ارز خوب ما را شوکه کرد! هدایت نقدینگی عظیم موجود در کشور به سمت صنایع کوچک و متوسط- که معمولا کاربر هستند تا سرمایه‌بر و اشتغال بیشتری ایجاد می‌کنند - تزریق بخشی از این نقدینگی به حوزه صنایع پایین‌دستی نفت و گاز، کم کردن خیر عباس آخوندی از سر وزارت راه و هدایت بخشی از نقدینگی کشور به حوزه مسکن، برنامه‌ریزی منسجم برای در اختیار گرفتن بازار کشورهای منطقه در صنایع مختلف و انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه با کشورهای متعدد، همه راهکارهای دم‌دستی و ممکنی هستند که می‌تواند اقتصاد ما را به فاصله کوتاهی تکان دهد تا بالاخره از آن رکودی که عباس عبدی در یادداشت سال 96 ما را از آن خارج کرده بود، واقعا خارج شویم! تمام این امیدها اما می‌تواند با منحصر کردن نمره قبولی دولت در عملکرد محمدجواد ظریف، تبدیل به یأس شود. همان کاری که رسانه‌های اصلاح‌طلب این روزها بشدت در حال انجام آن هستند!