تجربه زشت زیباسازی!
یونس مولایی: از تغییرات مدیریت کلان در نهادها و سازمانها تا تغییر عناصر جزئی آنها فاصله بسیاری است. بعضا تغییر در مدیریت کلان به تغییر در کل بدنه نیز نمیرسد و تنها عناصر ستادی و مدیران میانی تغییر میکنند و عناصر صف همچنان باقی میمانند اما روح کلی مدیریت کلان میتواند روی همه عناصر یک مجموعه اثر بگذارد؛ این را میتوان این روزها در مدیریت شهری تهران و سطح شهر به صورت کاملا ملموس مشاهده کرد. محمدباقر قالیباف، شهردار اسبق تهران در سالهایی که مدیریت شهری را در اختیار داشت، آنچه بیش از همه بدان شهره بود، «کار جهادی» بود. این مشهور است که او ساعت 5 صبح سرکار حاضر بود و تا 11 شب به کار ادامه میداد. هر روز نماز صبح را در یکی از مساجد محلههای تهران میخواند و از همانجا بررسی و کار در آن محله را شروع میکرد و دیدی از نزدیک نسبت به مسائل و مشکلات محلات تهران داشت. این رویه شهردار باعث میشد این روحیه در تمام بدنه شهرداری نیز تسری پیدا کند و همه این «کار جهادی» و تلاش شبانهروزی را در عرصه شهرداری با خود به همراه داشتند. این تغییرات و تلاشها را از تغییر بافت شهری و پروژههای عمرانی شهرداری تا همین تغییرات ظاهر شهری در مناسبتها و مراسمات میدیدیم. بررسی روند سیاستهای زیباسازی شهر تهران میتواند بهعنوان مشتی از نمونه خروار تا حدی معینکننده وضعیت فعلی مدیریت شهری بوده و دست ما را در قضاوت پیرامون عملکردها باز بگذارد.
شهر را مردم محرمی کردند نه شهرداری!
این روزها تهران جز پرچمها و هیاتهایی که بهصورت شهروندی و مردمی برپا شده است، از سوی شهرداری چندان سیاهپوش عزای اباعبداللهالحسین نشده است؛ مردمی که دلداده اباعبداللهاند و فارغ از آنکه چه دولتی و چه شورای شهری با چه نگاهی سر کار است، ارادتشان را به ساحت اباعبدالله نشان میدهند و به قول شاعر «هزاروچهارصد ساله که تازه میشه داغت، اضافه میشه هرروز به لشکر عشاقت». این البته محدود به محرم نیست، در دیگر ایام سال نیز شهر آذینبندی قابل توجهی نداشته است. این را میتوان تاثیر تغییر در مدیریت کلان شهرداری تهران دانست، تاثیری که بیشتر منجر به رکود در فعالیتهای شهری شهرداری و دعوا در ساختمان بهشت شده است.
تبلیغات گفتوگو با پاورپوینت
چند سالی بود که تهران در حوزه تصویرنگاریها و تبلیغات بیلبوردی به سطح بالایی از کیفیت رسیده بود که نمونه بارز آن «دیوارنگاره میدان ولیعصر» است که امروز یکی از بهترین پیامرسانهای تصویری شهری به حساب میآید اما نخستین حرکت شهرداری جدید در تبلیغات شهری آنقدر ناامیدکننده بود که باعث شد شورای شهر و شهرداری تهران در فضای مجازی سوژه خنده کاربران شوند؛ بیلبوردهای «گفتوگو کنیم» که بیشتر به سبک پاورپوینت طراحی شده بود. یکی از توئیتهایی که خیلی در فضای شبکههای اجتماعی چرخید این بود: «تنزل سطح شورای شهر جدید رو میتونید از مدل بیلبوردهای سطح شهر هم تشخیص بدید! رسیدیم به دوران طراحی پوستر با پاورپوینت». زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر درباره انتقادات به این تابلوها، ضمن پذیرش بیکیفیت بودن این تابلوها اعلام کرد: «اصل موضوع که گفتوگو باشد بسیار مهم و بااهمیت است اما سبک آن سلیقهای است و شاید میتوانستند خوشسلیقهتر کار کرده و طرحهای جذابتری را در این موضوع اکران کنند. میتوان از طرحهای جذابتری برای انتقال مفاهیم استفاده کرد تا برای شهروندان جذابیت بیشتری داشته باشد».
آوردن هنر از گالریها به سطح شهر
استفاده از المانهای شهری ویژه ایام عید نوروز، خلق آثار هنری محیطی و ترسیم و ترمیم نقاشیهای دیواری پایتخت و... بخشی از وظایفی است که هرساله سازمان زیباسازی شهر تهران در قالب طرح پیشواز بهار اجرا میکرد و از سال 94 به شکلی منسجم و با برنامهریزی برای ایجاد نشاط شهروندی، طرح رویداد هنری «بهارستان» از سوی سازمان اجرا شد که مورد توجه شهروندان تهرانی و میهمانان نوروزی شهر تهران قرار گرفت. برای نخستین بار در شهرداری تهران در زیباسازی شهری بحث آوردن هنر از گالریها به سطح شهر مطرح شد و دانشجویان و هنرمندانی که تا دیروز طرحهایشان کمتر از صد نفر مخاطب داشت حالا یک شهر بیننده داشتند. این ایده جذاب نیز البته در نوروز امسال به واسطه آنکه شهرداری در دعوای انتخاب شهردار و جابهجایی نیروها بود کمفروغ شد.
از قانون بازگشتیم به بنر رسیدیم
شهرداری تهران در طول سالهای گذشته تلاش کرد بسیاری از مسائل شهری را با جدیت و تبدیل کردن به قانون شهری به انجام برساند، تا آنجا که بخشی از این مسائل به صورت کامل تغییر کرده اما عقبگرد در دور جدید شهرداری و بیاطلاعی از فضای شهری باعث شده ایدههای درون شورای شهر که به نتیجه اجرایی در سطح شهر برسد، از این منظر تعجبآور باشد. یکی از این ایدهها پوسترهای «قرار ما» در سطح شهر تهران است که به برخی مسائل زیباسازی شهری تهران اشاره دارد. در این تبلیغات نکاتی بیان شده که حالا بهعنوان قوانین موضوعه سالهاست که در حال اجراست. به عنوان مثال طبق ضوابط و مقررات بهسازی سیمای شهری، مصوبه حدودا 10 سال پیش شورای شهر وقت تهران، «نصب کولر، تعبیه کانالها و لولههای تاسیساتی در نمای اصلی ساختمانها ممنوع است» و این بهعنوان قوانین موضوعه برای جواز پایان کار و... در نظر گرفته میشود اما شهرداری حالا که خود به لحاظ اجرایی ضعیفتر شده دوباره آنها را در تابلوهای خود مطرح کرده است.
توهین به زنان در تبلیغات شهرداری
آخرین شاهکار شهرداری تهران در عرصه تبلیغات مربوط میشود به تابلویی که با عنوان عکسی توهینآمیز نسبت به زنان در فضای مجازی منتشر شد و با واکنشهای فراوانی روبهرو شد. این تبلیغ در حاشیه نمایشگاه زنان و تولید ملی در بوستان گفتوگو در معرض دید بینندگان قرار گرفته بود. در کنار جمله «زنان چهره شهر را تغییر میدهند» چند رنگ به کار برده شده است که رنگ مشکی آن ضربدر خورده و به نوعی رد شده است. کاربران فضای مجازی معتقدند این بنر که با آرم شهرداری تهران نیز نصب شده است نهتنها توهین به زنان چادری محسوب میشود، بلکه با نگاه ابزاری به زنان، اساسا به شخصیت زن نیز توهین کرده است. یکی از کاربران فضای مجازی در این باره نوشته بود: «زن دفتر نقاشی شما نیست که میخواهید رنگآمیزیش کنید. زن سیمان و گچ و سازه نیست که میخواهید شهر رو باهاش زیبا کنید! کی میخواهید بفهمید زن آدمه، شیء نیست، حضرات روشنفکرنمای پوچ!» کاربری دیگر با طعنه به شهرداری و حوزه وظایف آن توئیت کرده است: «شما چی کار به رنگ پوشش ملت داری آخه؛ یِ فکری برای آسفالت کوچه خیابونا بکن که دیگه چیزی از جلوبندی ماشینمون باقی نمونده!» اما واکنش رسانهها هم به این اتفاق با توجه به همزمانی تشییع شهدای گمنام در تهران با این تبلیغات وقیحانه شهرداری جالب بود. اکثر رسانهها تیتر تشییع باشکوه شهدا را با طعنه به تبلیغ غلط شهرداری به این سمت برده بودند که «شهدا شهر را رنگ کردند».