استاد  اقتصاد  دانشگاه قم در گفت‌وگو با «وطن امروز»:

واردات تمام کالاهای لوکس باید ممنوع شود

رگ غیرت «مسؤولیت اجتماعی» ما باد نمی‌کند؟

میکائیل دیانی*: بیایید به چند سال قبل بازگردیم؛ به حادثه دلخراش برخورد قطار تبریز، در این حادثه ۴۷ نفر جان باختند، کمی بعد‌تر حادثه کشتی سانچی، آنجا 30 ایرانی جان خود را از دست دادند، در حادثه ساختمان پلاسکو 22 نفر جان خود را از دست دادند، اوایل سال 96، خبر ریزش معدن یورت جامعه را شوکه کرد و در آن حادثه ۴۳ معدنچی جان باختند، اواخر سال 96 هواپیمای یاسوج سقوط کرد و 65 نفر جان‌ باختند، همین 2سال پیش بود که اتوبوس دانشجویان دانشگاه آزاد در واحد علوم و تحقیقات واژگون شد و در پی آن ۱۰ نفر از دانشجویان دانشگاه جان باختند. به‌ خاطر دارید در تمام این حادثه‌ها اینستاگرام را سیاه‌پوش می‌کردید؟! «ایران تسلیت!» و سیاه‌پوش کردن این نقشه بزرگ در صفحات مجازی‌تان کمترین کاری بود که انجام می‌دادید و سینه چاک کردن از اینکه «چرا چنین شد؟» و «استعفا، استعفا» و... که دیگر بعد از این، حادثه‌ها طبیعی بود. اما حالا چرا هیچ واکنشی نداریم؟! چرا ساکتیم؟ ما در این وضعیت کرونایی مسؤولیتی نداریم؟ بگذارید ربط آن چند مثال بالا را به وضعیت این روزها دقیق‌تر بیان کنم. در

24 ساعت منتهی به پنجشنبه، ۲۲۱ نفر از هموطنان‌مان بر اثر کرونا جان خود را از دست دادند، این تعداد یعنی چیزی حدود 5 برابر حادثه قطار تبریز، 10 برابر حادثه پلاسکو، 5/3 برابر حادثه هواپیمای یاسوج، 5 برابر حادثه معدن یورت، 20 برابر حادثه دانشگاه آزاد، یعنی ۶ اتوبوس! یعنی ۵۰ سواری! و... آیا اینجا رگ غیرت مسؤولیت اجتماعی ما باد نمی‌کند که به یکدیگر تلنگر بزنیم؟ بخشی از تقصیر جان باختن این 221 نفر متوجه ماست، مایی که بدون رعایت مسائل بهداشتی، بدون ماسک، بدون فاصله‌گذاری اجتماعی و بدون توجه به هشدارها همچنان بر همان رفتار و منش گذشته‌مان عمل می‌کنیم و انگار نه انگار در مواجهه با غول انسان‌کش کرونا هستیم! بدون اینکه توجه کنیم این مسأله چقدر خطرناک است همچنان به عروسی می‌رویم، جشن دورهمی می‌گیریم، سفر می‌رویم و این رفتار پرخطر را ادامه می‌دهیم. مایی که امروز بی‌تفاوت به این همه هشدار، با کرونا ساده‌انگارانه مواجه می‌شویم و انگار درباره مهریه صحبت می‌کنیم که «کی داده؟ کی گرفته؟» آیا حق این را داریم که فردا روزی درباره فلان حادثه هم پروفایل‌مان را روبان سیاه بزنیم و بگوییم «ایران تسلیت!». کمی به خودمان بیاییم و سلامت خودمان، خانواده‌مان و جامعه‌مان برای‌مان مهم باشد!

پی نوشت: اینکه نوشتم نافی نقدهای‌مان به رفتار دولتمردان نیست که چرا محدودیت‌ها را برداشته‌اند یا در برابر کرونا ساده‌سازی کرده‌اند و... این تنها تلنگری است به خودمان، به من و توی ایرانی!

نامه حمایتی وزیر اسبق پس از گلایه‌های وزیر بهداشت

کامران باقری‌لنکرانی خطاب به نمکی: شما در مقابل کرونا تنها نیستید

پروژه طبقه متوسط ایرانی در پازل رقابت سیاسی

آغاز دهه90، در سایه بالا گرفتن نارضایتی‌های اقتصادی و اجتماعی، فرصت کم‌نظیری برای بازگشت جریان غرب‌گرا در فضای سیاسی کشور فراهم شد. انتخابات 92 و پیروزی حسن روحانی که کلید سیاست خارجی را «شاه‌کلید» مشکلات عمومی توصیف می‌کرد و بهره‌گیری حداکثری‌اش از فقدان اعتبار اجتماعی دولت سابق باعث شد او و دولتش که نسخه نسبتا برابر اصلی از دولت سازندگی به شمار می‌رفت، بار دیگر پروژه توسعه غرب‌گرایانه خود را با همراه کردن طبقه متوسط مدرنی که به یاری‌اش آمده بود، جلو ببرد. تضعیف حاشیه و سیاست‌های محرومیت‌زدا و پیگیری حداکثری پروژه نئولیبرالیسم اقتصادی باعث شد پا به پای دستاوردهای هسته‌ای، سیاست‌های حمایتی از حاشیه همچون مسکن مهر، هدفمندی یارانه‌ها و... را نیز از مرکز تصمیمات خود دور کند. 

در چنین فضایی با امتداد یافتن دولت روحانی و در سایه استیلای سیاسی و اجتماعی طبقه متوسط مرکزنشینی که بلندترین صدا را در فضای عمومی داشت، حاشیه هر روز بیشتر از دیروز به حاشیه و فراموشی سپرده شد. برای نمونه، افت محسوس مشارکت انتخاباتی جمعیت حاشیه‌ای در انتخابات سال 94 که طبقه متوسط مشارکت فعالی داشت، آنچنان به چشم نیامد که کسی حتی متوجه کاهش نرخ مشارکت انتخابات به نسبت سال90 نشد. (مشارکت انتخابات مجلس سال94 در حالی    61 درصد بود که در سال90 و بدون مشارکت اصلاح‌طلبان مشارکت 64 درصدی اتفاق افتاده بود. در تهران نیز با مشارکت فعال طبقه متوسط حامی دولت نرخ مشارکت از 48 درصد به 50 درصد افزایش یافت که گویای کاهش محسوس مشارکت حاشیه در انتخابات بود.)

پیروزی حسن روحانی در سال96 و یقین پیدا کردن او به عدم نارضایتی طبقات محروم و جمعیت حاشیه‌ای باعث شد در دولت دوم خود با اشتیاق بیشتری به ادامه سیاست‌های خود در مواجهه با این جمعیت سرخورده که تحت سنگین‌ترین فشارهای اقتصادی بود بپردازد، به گونه‌ای که حوادثی همچون اعتراضات دی 96 را که نخستین شورش حاشیه بعد از یک دهه به حساب می‌آمد، به اردوگاه رقیب نسبت داد و با خوش‌خیالی از آن عبور کرد. 

در چنین فضایی که سیاست‌های بینواسازی دولت نئولیبرال روحانی آستانه تحمل طبقات محروم و حتی اقشار دست پایین طبقه متوسط را به نقطه جوش نزدیک می‌کرد، خروج آمریکا از برجام و پایان رویای برجامی دولت که مهم‌ترین حلقه وصل دولت و اقشار بالا‌دست طبقه متوسط بود، باعث یک افول اجتماعی بزرگ شد. آغاز کاهش توان مالی طبقه متوسط جدید در سایه بحران فروش نفت و سقوط اعتبار ایده سیاسی آنها، این طبقه را به سمت سرخوردگی اجتماعی و بی‌سوژگی سیاسی برد. طبقات پایین‌تر نیز که حالا معیشت برای آنها به ‌عنوان صورت مسأله «بقا» شناخته می‌شد، در مواجهه با این فضا رویکردهای مختلفی از جمله عدم رغبت به مشارکت فعال در انتخابات، اعتراضات اخیر کارگری و حتی مشی رادیکالی همچون حوادث آبان‌ماه سال گذشته را در پیش گرفتند. 

کوچک شدن طبقه متوسط واقعی[که نیازهای اولیه معیشتی‌اش تأمین می‌شد] و سقوط بخش قابل توجهی از اقشار میانی جامعه به سمت طبقات محروم که در سایه افزایش تورم و نرخ اجاره‌بها روز به روز با بحران‌های بیشتری روبه‌رو می‌شدند، فضای نارضایتی را حتی به همراه‌ترین اقشار با سیاست‌های دولت کشاند. 

***

[واکاوی اختلافات پنتاگون و کاخ سفید در کنگره]

اعتراضات در آمریکا جدا از اینکه منجر به افزایش اختلاف‌ نژادی بین مردم این کشور شده است، در بدنه حکمرانی ایالات‌متحده نیز شکاف جدی ایجاد کرده است. در این بین اختلاف‌نظر پنتاگون با کاخ سفید به جدی‌ترین مورد اختلاف بین مقامات حکومت درباره اعتراضات تبدیل شد. بر این اساس رهبران ارشد پنتاگون برای  نخستین‌بار ظرف چند ماه گذشته راهی کنگره شدند تا به فهرست بالابلند جنجال‌ها از جمله اختلافات‌شان با دونالد ترامپ بر سر مدیریت اعتراضات ماه گذشته نزدیک کاخ سفید حین تظاهرات معترضان به مرگ جرج فلوید به دست پلیس آمریکا پاسخ دهند. آسوشیتدپرس در گزارشی با اشاره به این موضوع نوشت: فشار ترامپ برای واکنش شدید به ناآرامی مدنی منجر به درگیری او با مارک اسپر، وزیر دفاع و ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش شد. ژنرال میلی اول ژوئن رئیس‌جمهوری آمریکا را تا بیرون کاخ سفید به سمت کلیسای سنت جان در میدان لافایت همراهی کرد و ترامپ آنجا با به دست گرفتن انجیل، حین اعتراضات مردمی، عکس گرفت! در همان روز یک بالگرد گارد ملی در ارتفاع بسیار پایین به پرواز درآمد تا به متفرق کردن معترضان خیابان‌های پایتخت کمک کند و همین امر موجب شد پنتاگون تحقیق کند که آیا این مسأله استفاده مناسب از منابع ارتش آمریکا بوده است یا خیر. مارک اسپر در کنفرانس خبری پنتاگون گفته بود مخالف استفاده از «قانون شورش» است؛ قانونی که به رئیس‌جمهوری آمریکا اجازه می‌دهد از نیروهای مسلح برای آرام کردن تحولات مدنی داخلی استفاده کند و همین موضوع هم خشم ترامپ را برانگیخت. به گفته وزیر دفاع آمریکا، او نیازی به چنین تدابیر فوق‌العاده‌ای نمی‌بیند و این نظر دقیقا نقطه مقابل نظر ترامپ بود که به استفاده از نیروی ارتش تهدید کرده بود. مارک اسپر همچنین از همراهی ترامپ تا کلیسای سنت جان ابراز تاسف کرد. ژنرال مارک میلی هم بعدا از کار خودش ابراز پشیمانی کرد. او گفت همراهی با ترامپ در لباس نظامی، آن هم وقتی معترضان را از میدان لافایت پاکسازی کرده بودند، اقدامی اشتباه بود. ژنرال میلی افزود حضور او شائبه مداخله ارتش آمریکا در سیاست داخلی را به وجود آورده است. مارک اسپر و مارک میلی همچنین از سوی اعضای کمیته سرویس‌های مسلح مجلس نمایندگان آمریکا بابت زمزمه‌های تغییر نام پایگاه‌های ارتش آمریکا که به نام افسران ارتش کنفدراسیون است و ممنوع کردن دیگر سمبل‌های کنفدراسیون که نماد برده‌داری و نژادپرستی به شمار می‌رود، تحت فشار قرار گرفتند. این امر همچنین آنها را با ترامپ که علنا گفته است تمایلی به حذف اسامی کنفدراسیون ندارد، درگیر می‌کند. از دیگر مواردی که در این جلسه مورد بحث قرار گرفت، ادعای پیشنهاد روسیه به شبه‌نظامیان وابسته به طالبان در افغانستان برای کشتن نیروهای ائتلاف و دریافت جایزه است. مورد دیگر، مخالفت کاخ سفید با ارتقای درجه نظامی الکساندر ویندمن بود که در جریان استیضاح ترامپ علیه او شهادت داد و اکنون خودش را بازنشسته کرده است.