حسین کرمانی: امروز در تقویم به عنوان روز ملی هوای پاک نامگذاری شده، روزی که بیشتر از آنکه تداعی‌گر روزهای پاک آسمان باشد، یادآور مشکل بزرگ زیست‌محیطی به نام آلودگی هوا است. با وجود آمارهای مقایسه‌ای بین میزان آلاینده‌ها با استانداردهای جهانی، دور از واقعیت نیست اگر اصلی‌ترین مشکل زیست محیطی کلانشهرهای کشور را آلودگی هوا بدانیم. معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست نیز روز گذشته در همایش روز ملی هوای پاک بر پابرجایی معضل آلودگی هوا در کلانشهرها مهر تایید زد و اذعان داشت مشکل آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون همچنان باقی است.
معرفی بنزین داخلی به عنوان مقصر
این در حالی است که تا پیش از این سازمان محیط‌زیست یقه بنزین داخلی را به عنوان مقصر اصلی آلایندگی هوا به دست دوستداران محیط‌زیست داد و با اصرار بر این موضوع که بنزین پتروشیمی سهم بزرگی در کاستن از تعداد روزهای پاک دارد مجوز واردات حجم قابل توجهی بنزین را دریافت کرد. اما دیری نگذشت که کاهش دمای هوا در اولین روزهای پاییز سطح استاندارد بنزین وارداتی را  افشا کرد. بروز اولین وارونگی دمایی و پایدار شدن شرایط جوی
به عنوان یک آزمایش عملی به‌خوبی نشان داد که چطور ظرف مدت چند ساعت در پی تردد خودروها آسمان شهر تیره و تیره‌تر می‌شود؟ چراکه اگر تغییری در سوخت حاصل شده بود و استاندارد یورو 4 ادعاشده واقعی از آب درمی‌آمد نباید به این سرعت بر شدت آلودگی‌ها افزوده شود.
اصرار محیط‌زیست بر بهتر شدن اوضاع
علاوه بر این اگر مصاحبه‌های رئیس سازمان محیط‌زیست و معاونان این سازمان را طی چند ماه گذشته در فضای مجازی جست‌وجو کرده و کنار هم بگذاریم همگی بر یک نکته پافشاری دارند که نقش بنزین در آلودگی هوا بسیار برجسته بوده و حذف آن با کمک واردات بنزین تاثیر جدی در کاهش آلودگی هوا و افزایش تعداد روزهای پاک دارد. اما به‌راستی این اصرار بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟ به نظر می‌رسد آمار تعداد روزهای پاک برای اثبات کیفیت بنزین وارداتی چندان مورد اعتماد نباشد. همچنین این موضوع را هم نمی‌توان در پاسخ به مطالبات مردم به عنوان برنامه‌های کاهش آلودگی هوا ارائه داد چراکه هیچ تضمینی برای بهبود وضعیت آب و هوایی پایتخت در روزها و ماه‌های آتی وجود ندارد. از طرف دیگر براساس گزارش ارائه شده از سوی کمیسیون اصل نود مجلس نیز استاندارد بنزین وارداتی در حد یورو 2 برآورد شده و بر این اساس افزایش تعداد روزهای پاک به هر دلیلی می‌تواند اتفاق افتاده باشد جز تاثیر واردات بنزین بر این موضوع چرا که رئیس سازمان محیط‌زیست نیز خود به نوعی بر ادامه معضل آلودگی هوا تاکید داشته و عنوان کرده است مشکل آلودگی ناشی از ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون که از قضا ناشی از احتراق است همچنان وجود دارد.
دستکاری در استانداردها
اما از دیگر دلایلی که باید با استناد بر آن چندان به تعداد روزهای پاک دلخوش نبود این است که بین استانداردهای تعریف شده سازمان بهداشت جهانی و حد و حدود تعیین شده از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست اختلاف فاحشی وجود دارد که بر این اساس نمی‌توان از نظر استانداردهای بین‌المللی تعداد روزهای پاک را چندان مورد اعتماد دانست. محمد حقانی، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران معتقد است چنانچه استاندارد سازمان بهداشت جهانی را ملاک قرار دهیم، از همین تعداد روزهای پاک هم محروم خواهیم شد. وی در این باره گفته است سازمان بهداشت جهانی حد مجاز استاندارد روزانه ذرات معلق کوچک‌تر از 5/2 میکرون را ۱۰ میکروگرم در هر مترمکعب هوای آزاد تعیین کرده، در صورتی که استاندارد سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران برای این ذرات، 5/3 برابر استاندارد جهانی یعنی ۳۵ میکروگرم در هر مترمکعب است. به باور حقانی، در صورت اعمال استانداردهای جهانی در ایران، نه‌تنها هوای تهران و سایر کلانشهرهای کشور، بلکه هوای اغلب شهرهای کوچک نیمه‌غربی و نیمه‌جنوبی کشورمان نیز در حد فاجعه است، اگر بخواهیم استاندارد سازمان بهداشت جهانی را مبنا قرار دهیم، حتی‌‌ همان ۱۳ روز که در سال ۹۳ هوای پایتخت در وضعیت پاک قرار داشت نیز جزو روزهای آلوده محسوب خواهد شد.
تهران آلوده‌ترین کلانشهر دنیا
البته این تمام ماجرا نیست و ذرات کمتر از 5/2 میکرون نقش خود را زمانی در آلودگی هوا به رخ کشید که تهران را به مقام اول آلودگی در بین سایر کلانشهرها رساند. آنطور که رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران گفته براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، تهران در بین 31شهر بزرگ جهان به عنوان آلوده‌ترین کلانشهر دنیا از نظر ذرات معلق کوچک‌تر از 5/2 میکرون مطرح شده است.
مدیریت یکپارچه حلقه مفقوده آلودگی هوا
این در حالی است که بیشتر کلانشهرهای دنیا با وجود جمعیت بیشتر و تعداد خودروی بالاتر نسبت به تهران توانسته‌اند بر مشکلات چیره شده و وضعیتی به مراتب بهتر از پایتخت ایران را برای خود رقم بزنند بر این اساس به نظر می‌رسد گره کار بیش از هرچیز دیگری در مدیریت خلاصه شده باشد. در حال حاضر شهروندان از نبود متولی و مسؤول پاسخگو در برابر معضل آلودگی هوا رنج می‌برند و بر این اساس لازم است معضل آلودگی هوا در تمام طول سال مورد توجه قرار گیرد و تنها زمانی که هوا آلوده است یا روز هوای پاک مطرح می‌شود این موضوع در کانون توجه نباشد بلکه با تعیین متولی برای این کار مدیریت واحدی برای اداره نهاد‌های دست‌اندرکار تعیین شود تا چندگانگی نهادهای گوناگون در این موضوع باعث انحراف برنامه‌ها از هدف اصلی نشود.