پرونده «وطن‌امروز» برای مستند «دو برادر»؛ از شهید نفاق تا شهید داعش

شهادت؛ میراث خانوادگی

گروه فرهنگ و هنر: یک سال می‌گذرد از واقعه‌ای شوم، از «به وقت تهران» که چند «ترقه‌بازی» دل مردم را به لرزه انداخت و حضور چند داعشی با اهدافی کور در مجلس شورای اسلامی و حرم امام، خون‌‌‌هایی را بر زمین ریخت و فریادهایی را به آسمان برد. عده‌ای بابت امنیتی که مدیون مدافعان حرم بود، سجده شکر به جا آوردند و عده‌ای دیگر که همیشه هشتگ و کنایه‌های‌شان جگر مادران شهید حرم و میهن را می‌سوزاند، باز به کنایه‌های خود ادامه دادند. این اتفاق اما خانواده‌‌‌هایی را داغدار کرد که در میان آنها خون شهید جواد تیموری به گونه‌ای دیگر به چشم آمد؛ شهیدی که به تنهایی لشکر یک‌نفره‌ای شد برای دفاع از میهن. جوان دهه هفتادی‌ای که برادر شهیدش را ندیده بود اما یقین داشت که ارثیه خانوادگی این خانواده «شهادت» است و جواد تیموری همچون محمدرضا، خون خود را به پای جاودانی انقلاب فدا کرد. مستند «دوبرادر» روایتی از این ارثیه خانوادگی است؛ محمدرضا تیموری که به دست منافقین- داعشی‌‌های دهه 60- به شهادت رسید و جواد تیموری که در 17 خردادماه سال گذشته در حادثه مجلس، آبروی نسل جدید شد.

گفت‌‌وگوی «وطن‌امروز» با محمدسعید غدیریان، کارگردان مستند «دو برادر»
دو برادر، روایت 2 قهرمان
 شهید جواد تیموری، پاسدار مجلس شورای اسلامی، یکی از شهدای حمله تروریستی به مجلس بود که با مقاومت خود در گیت ورودی مجلس در مقابل تروریست‌ها مانع ورود آنها به صحن مجلس شد. شهید تیموری برادری هم دارد که او هم در سال‌های دفاع‌مقدس به شهادت رسیده است. «دو برادر» مستندی به کارگردانی محمدسعید غدیریان و روایتی از این دو برادر شهید است که به فاصله 30سال از یکدیگر در دفاع از انقلاب اسلامی به شهادت رسیدند. غدیریان در گفت‌گو با  «وطن امروز» درباره مستندش گفت: «دو برادر» مستندی در رابطه با 2 برادر شهید است که هیچ‌گاه همدیگر را ندیده‌اند. «شهید محمدرضا تیموری» اواخر جنگ تحمیلی، بعد از پذیرش قطعنامه شهید می‌شود و «شهید جواد تیموری» در حادثه تروریستی حمله به ساختمان مجلس شورای اسلامی در سال 96 به شهادت می‌رسد. ما فیلمبرداری را از روز چهلم آغاز کردیم، یعنی مراسم چهلم ایشان را در مسجد «قمربنی هاشم» فیلمبرداری کردیم. خانواده شهید تیموری خیلی زحمت کشیدند و ما خیلی آنها را اذیت کردیم چون 40 روز از شهادت «شهید جواد تیموری» گذشته بود که ما کار را شروع کردیم، این هم برای ما سخت بود که بخواهیم به خانواده نزدیک شویم و هم برای آنها سخت بود. این مستندساز درباره چگونگی آشنایی‌اش با این دو برادر شهید اظهار داشت: بعد از شهادت شهید جواد تیموری، از طریق رسانه‌ها با آنها و خانواده‌شان آشنا شدم. وقتی دیدم خانواده‌ای هست که یک فرزندشان در جنگ تحمیلی شهید شده و فرزند دیگرشان در سال 96 در تهران، برایم جالب شد و تصمیم به ساخت مستندی درباره آنها گرفتم. غدیریان توضیح داد: شهید محمدرضا تیموری، بعد از پذیرش قطعنامه598 به همراه خیلی از نیروها که در حال بازگشت از جبهه‌ها بودند، در جاده اهواز- خرمشهر، غافلگیر و محاصره می‌شوند و بسیاری از آنها به شهادت می‌رسند. از 160 رزمنده، 5-4 نفرشان نجات پیدا می‌کنند و چند نفر هم اسیر می‌شوند از جمله دکتر محمد حاج‌بابایی که در مستند هم حضور دارد. دکتر بیاتی و 3-2 نفر دیگر نیز می‌توانند جان‌شان را نجات دهند و اسیر نمی‌شوند.  وی ادامه داد: شهید جواد تیموری، برادر کوچک محمدرضاست که مسؤول حفاظت بخش مردمی ساختمان مجلس شورای اسلامی بود و هفدهم خردادماه سال 96 در حمله تروریستی عوامل داعش به مجلس به شهادت رسید. کارگردان مستند «دو برادر» در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: مدتی مصاحبه‌های زیادی با خانواده‌های شهدا می‌گرفتم. یک‌بار از پدر شهیدی که درباره فرستادن بچه‌های‌شان به جنگ می‌گفت، پرسیدم شما که می‌دانستی ممکن است پسرت شهید شود، چرا باز هم او را فرستادی؟ با جدیت خاصی در جواب من گفت: چه داری می‌گویی؟ بله که می‌دانستم! با اینکه ناراحت بود از اینکه فرزندش شهید شده اما انگار این را یک وظیفه می‌دانست. در خانواده شهدا و خانواده‌های مذهبی که شهید داده‌اند، این موضوع وجود دارد. بویژه اگر با مادران شهدا هم‌صحبت شوید این مسأله واضح است، به‌رغم اینکه می‌دانند ممکن است فرزندشان شهید شود ولی وقتی پای انقلاب، دفاع و جنگ در راه خدا برسد، کوتاه نمی‌آیند. غدیریان تصریح کرد: به تصویر کشیدن آدم‌هایی که در بدترین شرایط ممکن، بهترین تصمیمات را می‌گیرند و مفاهیمی از جنس امید، آرمان‌خواهی، عدالت‌خواهی، تلاش، وحدت، ظلم‌ستیزی، اخلاق‌مداری و... را دارند، سبب می‌شود در مخاطب تأثیر بگذارد. وقتی این تأثیرگذاری انجام شود درواقع ما نسلی را با این مفاهیم تربیت کرده‌ایم.
 

نگاهی به مستند «دو برادر» ساخته محمدسعید غدیریان
چکیدن قطره‌ای از خون هابیل بر پرده نقره‌ای
علیرضا ملوندی: در یکی از روزهای گرم اواخر بهار، ناگهان خبری در سطح کشور پخش می‌شود. پارلمان، نماد حاکمیت جمهور بر تقدیرات خود توسط یک گروه تروریستی خارجی مورد حمله مسلحانه قرارگرفته است. تروریست‌ها قصد ورود به صحن اصلی مجلس را دارند و نیروهای امنیتی نیز در کشاکش درگیری با آنها، سعی دارند ضمن ممانعت از رسیدن مهاجمان به اهداف اصلی، مانع افزایش تلفات در این ماجرا شوند.
با روایت این ماجرا برای یک فیلمساز یا نویسنده، طبیعتاً نخستین محوری که به ذهن او می‌رسد، ساخت یک اثر جنایی - پلیسی جذاب و پرشور با قابلیت بالای جذب مخاطب است که هیجان بالای اثر باعث میخکوب شدن مخاطب روی صندلی شود. با گذشت چند ماه از حادثه تروریستی رخ‌داده در مجلس شورای اسلامی، یک مستندساز سراغ ساخت اثری در این باره رفته اما نه با رویکردی که گفته شد. محمدسعید غدیریان در «دو برادر» سراغ یکی از قربانیان این حادثه تروریستی که از قضا یک پاسدار جوان حفاظت مجلس است رفته و تلاش کرده زندگی او را زیر ذره‌بین بگیرد. او سراغ فردی رفته که شهادت در این حادثه تنها مزیت او نیست بلکه یک ویژگی جالب دیگر دارد و آن‌هم برادر شهید بودن است. شهید جواد تیموری که در حادثه تروریستی مجلس به شهادت رسید، برادری نادیده داشت که در عملیات مرصاد و در برابر گروه تروریستی منافقین به شهادت رسیده بود و این بار نوبت خودش بود که توسط گروهی دیگر از تروریست‌ها جان خود را از دست بدهد. «دو برادر»، مستند پرتره‌ای درباره شهیدان رضا و جواد تیموری است که کارگردان در آن کوشیده با رفتن سراغ خانواده و دوستان این دو شهید روایتگر بخشی از زندگی آنان باشد. مستند با مرور زندگی رضا، برادر بزرگ‌تر شروع می‌شود. خانواده شهید و همرزمانش هر یک از زاویه‌ای زندگی او را شرح داده و از شهید می‌گویند. در ادامه نیز روایت زندگی برادر کوچک‌تر یعنی جواد به همان ترتیب از زبان نزدیکان و دوستان شهید بیان می‌شود. مصاحبه‌ها اطلاعات نسبتاً خوبی از این دو شهید به مخاطب ارائه می‌کنند، به طوری که از بدو تولد شروع‌شده و تا زمان شهادت تاریخچه مختصری از زندگی و روحیات شهید از زبان مصاحبه‌شوندگان ارائه می‌شود. کارگردان برای اینکه مصاحبه‌ها خسته‌کننده نشود بین گفت‌وگوها از تصاویر مختلف مرتبط با این شهدا استفاده کرده است، بویژه در نیمه دوم کار که به دلیل گسترش ابزارهای فیلمبرداری، تصاویر بیشتری از شهید جواد تیموری موجود است. با وجود این مساله، به نظر می‌رسد شاید اگر در «دو برادر» شاهد به‌کارگیری شیوه دیگری برای پرداخت به این سوژه بودیم مستندی جذاب‌تری می‌دیدیم. در «دو برادر» بدون وجود گفتار متن یا حلقه رابط دیگری شاهد حدود ۴۵ دقیقه گفت‌وگو درباره این دو شهید هستیم و همین  باعث کند شدن ریتم اثر شده است. شاید اگر از مستند داستانی برای روایت زندگی این دو شهید استفاده می‌شد کارگردان در این باره موفق‌تر بود.
با این حال، «دو برادر» یک ویژگی مهم دارد و آن‌هم این است که اولاً در دل یک ماجرای امنیتی سراغ داستانی عاطفی رفته و ثانیاً توانسته است ماده اولیه خوبی برای تولید کارهای متفاوت‌تر در این باره فراهم کند. ایران در طول ۳۸ سال پس از انقلاب هزاران نفر قربانی عملیات تروریستی داشته اما هنر و بویژه سینما تقریباً همه این سوژه‌ها را به هیچ انگاشته و فراموش کرده است. «دو برادر» جبران بخشی از این نسیان در یکی از مهم‌ترین حملات تروریستی علیه کشور است.