دکترسعید زیباکلام*: وزیر امور خارجه ایران بلافاصله پس از انعقاد توافقنامه ژنو با شور و شعفی آشکار در میان خبرنگاران اظهار داشت حق غنی‌سازی هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته شد. در ساعات اولیه همان روز، وزیر خارجه آمریکا در نشستی خبری و بدون اینکه سوالی از وی شده باشد، توضیح می‌دهد: «گام اول توافقنامه نمی‌گوید ایران حقی برای غنی‌سازی دارد. صرف‌نظر از اینکه چه تفسیری شود، حق غنی‌سازی در این سند وجود ندارد. هیچ حقی برای غنی‌سازی در هیچیک از چهارگوشه معاهده عدم گسترش وجود ندارد و این سند هم، چنین حقی را قائل نمی‌شود.» (24 نوامبر 2013). وزیر خارجه آمریکا، جان کری در همان روز و در مصاحبه‌ای تلویزیونی با برنامه «رودرروی ملت» شبکه سی‌بی‌اس آمریکا در پاسخ به سوال مارگات برنن که پرسید: «وزیر امور خارجه ایران پشت آن تریبون ایستاد و گفت این توافقنامه، تهدید به زور -زور نظامی- را از روی میز برمی‌دارد، آیا چنین است؟»، گفت: «نه! این سخن اصلا دقیق نیست. اما او همچنین گفته است آنها حقی برای غنی‌سازی دارند که آن نیز دقیق نیست.» (24 نوامبر 2013). وزیر امور خارجه ایران، دکتر محمدجواد ظریف در واکنش به این اظهارات، در نشست خبری دیگری اظهار می‌کند که در دو جای مختلف توافقنامه، حق غنی‌سازی قید شده است. یکبار در بخش دیباچه و بار دوم در بخش پایانی که درباره اجزای راه‌حل جامع است.
جورج استفانوپولوس از شبکه تلویزیونی‌ ای‌بی‌سی در مصاحبه اختصاصی خود از جان کری می‌پرسد: «به‌نظر می‌رسد اختلاف روشنی میان آمریکا و ایران بر سر اینکه آیا آنها حق غنی‌سازی اورانیوم دارند، وجود دارد. شما می‌گویید توافقنامه شامل شناسایی این حق نمی‌شود. وزیر امور خارجه ایران می‌گوید توافقنامه در دو جای جداگانه این حق را شامل می‌شود.» خبرنگار‌ ای‌بی‌سی سپس شفاف و روشن سوال می‌کند: «موضع آمریکا چیست؟ آیا آمریکا این حق را برای ایران می‌شناسد و احترام می‌گذارد؟ آری یا نه؟» (24 نوامبر 2013) و جان کری همچون خبرنگار، با قاطعیت و شفافیتی بسیار تحسین‌برانگیز می‌گوید «نه! هیچ حقی برای غنی‌سازی وجود ندارد. ما حقی برای غنی‌سازی را به رسمیت نمی‌شناسیم. در معاهده عدم گسترش(NPT)  واضح است. بسیار واضح است که هیچ حقی برای غنی‌سازی وجود ندارد.» سپس توضیحاتی درباره آنچه در توافقنامه آمده می‌دهد، توضیحاتی که در بخش دوم همین هشدار به تحلیل آن خواهیم پرداخت. وی پاسخ خود را با این جمله تمام می‌کند: «هیچ حقی وجود ندارد و هیچ حقی هم در این توافقنامه اعطا نشده است.» .
دکتر ظریف، وزیر امور خارجه ایران که به احتمال قوی متوجه اشتباه خود شده که حق غنی‌سازی در هیچ جای توافقنامه عنوان نشده، این بار متوسل به معاهده عدم گسترش می‌شود و ادعا می‌کند حق غنی‌سازی همه کشورها در معاهده به رسمیت شناخته شده و مهم نیست کشورهای دیگر بپذیرند یا نپذیرند.
جان کری در همین زمینه در جلسه استماع کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، یادآور می‌شود: «من پیش از این هم گفته‌ام که در معاهده عدم گسترش هیچ اشاره‌ای به حق غنی‌سازی نشده است. البته این حق رد هم نشده است. در واقع معاهده عدم گسترش درباره آن سکوت کرده است (10 دسامبر 2013).
اینک با توجه به مناقشات فوق بر سر موضوعی بسیاربسیار مبنایی و استراتژیک میان ایران و آمریکا چه می‌توان گفت؟ چگونه باید قضاوت کنیم؟ یک راه این است که به سخنان دکتر ظریف اعتماد کرده آنها را حجت قرار دهیم و سخنان دیگران را با توجه به آن مورد قضاوت قرار دهیم. راه دیگر این است که به سخنان جان کری اعتماد کرده آنها را مبنا قرار دهیم و سخنان مقامات ایرانی را با توجه به آن مورد قضاوت قرار دهیم. راه سوم این است که توافقنامه ژنو را مبنای داوری خود قرار دهیم و چنانچه نیازی به رجوع به معاهده عدم گسترش بود به آن نیز توجه کنیم.
چنانچه متن اصلی منتشره توافقنامه ژنو را مورد بررسی قرار دهیم نخستین نکته‌ای که با آن مواجه می‌شویم این است که هیچ ذکری از حق غنی‌سازی در هیچیک از 4 بخش توافقنامه ژنو نشده؛ نه در بخش دیباچه، نه در بخش اقدامات داوطلبانه ایران، نه در بخش اقدامات داوطلبانه 1+5 و نه در بخش چهارم یعنی اجزای گام نهایی راه‌حل جامع. متأسفانه ناگزیریم اذعان کنیم سخن دکتر ظریف در این باره خلاف واقع و سخن جان کری مطابق واقع است.
اما امکان دارد گفته شود بالاخره قول سوم دکتر ظریف که حق غنی‌سازی در معاهده عدم گسترش به رسمیت شناخته شده صحت دارد و هیچ اهمیتی هم ندارد که آمریکا آن را بپذیرد یا نپذیرد. در اینجا چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد:
نخست اینکه اگر بنا بر استناد به معاهده عدم گسترش بود و این معاهده در این زمینه بسیار استراتژیک، هم فصل‌الخطاب بوده و هم حکم و داوری‌اش مورد قبول طرفین، دیگر چه نیازی به این همه رفت‌وآمد و این همه مذاکرات پیچیده و فوق‌تخصصی، آن هم محرمانه؟
دوم؛ آیا طرف مقابل می‌پذیرد حق غنی‌سازی به نحوی از این معاهده قابل اخذ و استنتاج است؟
نکته سوم درباره این سخن دکتر ظریف است که هیچ اهمیتی ندارد که آمریکا آن را بپذیرد یا نپذیرد. این موضع خارق‌العاده و حیرت‌انگیزی است زیرا مگر طرف مناقشه و منازعه ما ملائکه و اجنه هستند یا دولت‌های ساحل‌عاج و ولتای علیا؟ از قضا مهم‌ترین دولت در این ماجرا، دولت آمریکاست زیرا اولین و اصلی‌ترین دولتی که با تمام قوا در مقابل برنامه هسته‌ای ایران، با فاصله‌ای بسیار جلوتر از دیگران، به میدان آمده آمریکاست و در نتیجه، نظر و موضع آن، اهمیت تعیین‌کننده دارد. آمریکاست که با تمام قوا در عرصه تحریم بیشترین و بزرگ‌ترین تلاش‌ها را اعمال کرده است. برای یک لحظه هم نمی‌توان باور کرد وزیر امور خارجه ایران کمترین شک و شبهه‌ای در این زمینه داشته باشد و جایگاه دولت آمریکا را در این ماجرا به درستی ندیده و نفهمیده باشد. اگر این فهم و تلقی از نقش آمریکا را بتوان به وزیر امور خارجه ایران نسبت داد آنگاه موضع وی که هیچ اهمیتی ندارد که آمریکا آن را بپذیرد یا نپذیرد را باید چگونه فهم و ارزیابی کرد؟ خیلی ساده، وزیر خارجه ایران با این کار فقط صورت مساله را نه پاک، بلکه با مهارت و تردستی خیره‌کننده‌ای خط‌خطی می‌کند تا مساله درست و شفاف دیده و فهمیده نشود. فهمیده نشود که توافقنامه ژنو چگونه حقوق هسته‌ای ایران را نه اثبات که بر باد داده است.
چهارم اینکه، این چگونه مذاکراتی بوده و توافقنامه ژنو چگونه توافقنامه‌ای است که هنوز مرکب آن خشک نشده یکی از مبنایی و راهبردی‌ترین موضوعاتش در همان ساعات اولیه مورد مناقشه بنیانی قرار می‌گیرد؟ مگر ما انسان‌ها در مواقع و مواضع مختلف با هم مذاکره نمی‌کنیم تا به توافقی دست‌یازیم و اختلاف و مناقشه از میان برداشته شود؟
اجازه دهید همینجا شما را به نحو تکان‌دهنده‌ای شگفت‌زده کرده، بگویم حتی اگر به عوض دعوی خلاف واقع دکتر ظریف در دیباچه و بخش چهارم توافقنامه ژنو، نه ۲ بار که 4 بار حق غنی‌سازی ذکر و قید شده بود باز هم آمریکا و متحدان اروپایی‌اش بندهای دیگر را چنان با تدبیر و ظرافت طراحی و تدوین کرده‌اند که آن حق و حقوق هیچ اهمیتی پیدا نمی‌کرد! اما چرا؟
زیرا در دیباچه آمده است «این راه‌حل جامع شامل یک برنامه متقابلاً تعریف‌شده غنی‌سازی خواهد بود با محدویت‌های عملی و اقدامات شفاف‌ساز تا ماهیت صلح‌آمیز آن برنامه را تضمین کند.» این سخن در بخش چهارم توافقنامه، اجزای گام نهایی راه‌حل جامع، ذیل یک محور قدری بسط‌ یافته که نظر به محوریت آن، تماماً آن را نقل می‌کنیم؛ «گام نهایی راه‌حل جامع شامل برنامه غنی‌سازی متقابلا تعریف‌شده‌ای است با شاخص‌هایی متقابلاً‌ توافق‌شده که با نیازهای عملی سازگار باشد، برنامه‌ای با حدود توافق‌شده بر سر دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت و مکان انجام غنی‌سازی و ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده، برای دوره‌ای که باید مورد توافق قرارگیرد.» این محور که تقویم‌کننده یکی از مهم‌ترین ارکان گام نهایی است چه می‌گوید؟
خیلی ساده می‌گوید:
1- برنامه غنی‌سازی ایران باید با ما (آمریکا‌- اروپاییان) مورد مذاکره و متقابلا تعریف شود.
2- شاخص‌ها و ویژگی‌های برنامه غنی‌سازی ایران باید با ما (آمریکا‌- ‌اروپاییان) مذاکره شده و سپس متقابلا مورد توافق قرارگیرد.
3- این شاخص‌ها و ویژگی‌ها باید با نیازهای عملی ایران سازگار باشد، نیازهای عملی‌ای که به تبع باید با ما (آمریکا‌- اروپاییان) مورد مذاکره و موافقت قرارگیرد.
4- برنامه غنی‌سازی‌ای که دامنه و سطح و ظرفیت فعالیت‌های غنی‌سازی آن باید با ما (آمریکا‌ـ ‌اروپاییان) مورد مذاکره و موافقت قرار گیرد.
5- نیز اینکه فعالیت‌های غنی‌سازی کجا انجام شود و اورانیوم غنی‌شده کجا ذخیره‌سازی شود باید با ما (آمریکا‌- ‌اروپاییان) مذاکره و موافقت شود.
6- بازه زمانی این فعالیت‌ها باید مورد مذاکره و موافقت قرارگیرد.
آیا اینک روشن نیست که چرا حتی اگر شصت‌بار هم قید حق غنی‌سازی در توافقنامه ژنو آمده بود مطلقاً هیچ ارزش و اهمیتی نمی‌داشت؟
آیا اینک غل و زنجیرهای اسارت و ذلت بر سر و دوش و گردن برنامه هسته‌ای ایران دیده نمی‌شود؟
آیا دیده نمی‌شود که استقلال و حاکمیت ملی به منزله یکی از ۳ رکن بنیادین انقلاب اسلامی، در حال پوسیدگی و فروپاشی است؟
ملت عزتمند، غیور و مقاوم ایران! اینک این شما و این هم برنامه هسته‌ای کشورمان! این روزها که عموم ما هنوز در حال و هوای تعطیلات سال نو هستیم، مذاکرات گام نهایی به سرعت و البته همچون گام اول به صورت کاملاً محرمانه در حال انجام است. به‌نظر می‌رسد همان رویه‌هایی که منجر به توافقنامه ژنو شد این بار بسیار بنیانی‌تر و بنیان‌کن‌تر و با سرعت حیرت‌انگیزی منجر به توافقنامه وین یا همان گام نهایی خواهد شد. اگر از ماجرای توافقنامه‌ دردناک و مصیبت‌بار اول عبرت نگیریم و دست به اعتراض نزنیم زودازود شاهد فاجعه‌نامه‌ای بسیار دردناک‌تر و ویرانگرتر خواهیم شد. با این تفاوت که این بار عرصه‌های بسیار دیگر سیاست خارجی و سیاست داخلی ایران تحت کنترل و قیمومیت آمریکا و متحدان اروپایی‌اش قرار خواهد گرفت. شاهد از غیب رسید! قطعنامه پارلمان اروپا را به دقت ببینید.
1- می‌بینید کار ما بدانجا کشیده که پارلمان اروپا برای ما شرایط همکاری و تعامل تعیین می‌کند؟
2- آیا می‌بینید پارلمان اروپایی از ما می‌خواهد با گشایش دفتر اتحادیه اروپا در ایران موافقت کنیم؟
3- آیا می‌بینید مهم‌ترین هدف چنین دفتری را بی‌کمترین ترس و واهمه‌ای اعلام می‌کند؛ تاثیرگذاری هر چه بیشتر در سیر تحولات فرهنگی و اجتماعی‌- ‌سیاسی به سمت فرهنگ و تمدن غربی.
4- آیا به راستی دیده نمی‌شود افرنگ و افرنگیان علنا و با تمام قشون در پشت دروازه‌های فرهنگ و دین و ایمان ما اردو زده، برای یورش طبالی و پایکوبی می‌کنند؟ آیا وقت آن نرسیده از خود بپرسیم مگر ظرف این شش‌ـ هفت ماه گذشته، افرنگیان از نمایندگان ایران سرافراز غیور مقاوم چه دیده و شنیده‌اند که این چنین گستاخ و بی‌پروا شده‌اند؟
اینک آیا در روز ملی هسته‌ای شایسته نیست که ملت غیور ایران بر سکوت و سرگرمی بسیاری با مسائل و منافع شخصی‌شان بشورد و اعتراض کند؟
اینک آیا بایسته نیست که ملت هوشیار و مراقب ایران به شیوه غیرملی همراهی و حمایت رسانه ملی از سیاست خارجی موجود اعتراض کند؟
آیا ملت عزتمند ایران بهنگام نمی‌بیند که به حرمت شهیدان هسته‌ای و شهادت‌ها و فداکاری‌های در راه استقلال وطن، از ائمه جمعه و جماعات بخواهد به پوشالین و نمادین‌شدن برنامه هسته‌ای ایران و سیاست‌های زمینه‌ساز اهانت به فرهنگ و ارزش‌های الهی و تضعیف‌کننده‌ استقلال و اقتدار ملی اعتراض کند؟
بارخدایا! تو امروز شاهد و شهید این هشدارها و این نهی از منکرات فراگیر و بنیانی باش و آن را مایه بیداری، بصیرت و خیزش ملت ایران قرار ده!
«وَ لْتَکُنْ منْکُمْ أُمَّه یَدْعُونَ إلَى الْخَیْر وَ یَأْمُرُونَ بالْمَعْرُوف وَ یَنْهَوْنَ عَن الْمُنْکَر وَ أُولئکَ هُمُ الْمُفْلحُونَ»
* عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران

ناصر نوبری*: آقای سردبیر از بنده خواستند داستان و خاطره‌ام از اینکه «چگونه منتقد سیاست‌های هسته‌ای شدم» را برای روزنامه بنویسم، ایشان از داستان بنده مطلع نبودند اما شاید حس می‌کردند می‌تواند مفید باشد، بنده اول جدی نگرفتم ولی بعد از پیگیری‌هایی که دوستان از روزنامه کردند فهمیدم باید این کار را انجام دهم. البته خاطرات بنده بسیار پرحادثه و پر از هیجان است که اگر بخواهم همه را بنویسم یک کتاب چندصد صفحه‌ای می‌شود و ان‌شاءالله این کار را در آینده نزدیک انجام خواهم داد اما بنا بر احترام به آقای سردبیر محترم یک گوشه کوچک از ماجراها را به استحضار خواننده‌های عزیز می‌رسانم.
کلید را به در اتاقم در وزارت خارجه انداختم که در را باز کنم بروم داخل اتاقم اما کلید آنقدر نرم مانند خمیر و موم بود که خودش دور خودش می‌چرخید و در را باز نمی‌کرد خیلی تلاش کردم اما نشد، کلید خیلی نرم بود، هراسان از خواب بیدار شدم، معلوم شد که این ماجرا را در خواب دیده‌ام، این خواب را بعد از نماز صبح دیده بودم معمولا خواب‌هایی که بعد از نماز صبح می‌بینیم همان روز تعبیر می‌شود، تعبیر معبّرهای گوناگون را مطالعه کردم تا ببینم تعبیر خوابم چیست، نتیجه تعبیرها این بود که همه مناصب و پست‌ها و محل کارم، همه را از دست می‌دهم، فکر کردم مگر قرار است امروز چه اتفاقی بیفتد که من همه مناصبم را از دست می‌دهم؟ یادم افتاد امروز دوشنبه است و بعدازظهر ساعت 2 تا 4 جلسه شورای استراتژیک وزارت امورخارجه است و قرار است استراتژی خلع سلاح هسته‌ای بحث و بررسی شود. با خودم گفتم حتما در این جلسه اتفاقی برایم خواهد افتاد، خواستم با تقدیر و سرنوشتم مبارزه کنم و تصمیم گرفتم آن روز در خانه بمانم و اصلا وزارتخانه نروم! تا بعدازظهر خانه ماندم حدود ساعت 2:30 بود گفتم خوشبختانه حالا دیگر خطر برطرف شده و جلسه شروع شده و حالا دیگر می‌توانم بروم، راه افتادم. ساعت 3 به وزارت خارجه رسیدم و به اتاقم نرفتم و مستقیم به دفتر راهبردی رفتم، دیدم رئیس مرکز  منتظر من و در حال قدم زدن است، گفتم پس چرا جلسه نرفتی؟ گفت «آقای وزیر کار داشتند و امروز دیر می‌آیند و ساعت 3 جلسه تشکیل می‌شود!  من منتظر تو بودم، چرا دیر کردی؟ راه بیفت برویم جلسه، الان شروع می‌شود!» من همین طور هاج و واج مانده بودم، سعی کردم بهانه بیاورم و از رفتن به جلسه امتناع کنم، گفتم: «بهتر است من نیایم، چون آقای وزیر از من دلخور هستند و از حضور من ممکن است ناراحت شوند و نتیجه جلسه به ضرر ما شود.» هفته قبل از این ماجرا، آقای وزیر بعد از هماهنگی با آقای خاتمی، رئیس‌جمهور از من خواسته بودند ریاست مرکز راهبردی وزارت خارجه را به عهده بگیرم ولی من از روی صداقت و امانت، امتناع کردم و به ایشان گفتم دیدگاه من بویژه در زمینه هسته‌ای با دیدگاه شما هماهنگ نیست ولذا من اگر این مسؤولیت را بپذیرم از صداقت و امانت به دور است و با شما در کار اختلاف پیدا می‌کنم و این به صلاح نیست و بهتر است همین مشاور استراتژیک جنابعالی بمانم، البته ایشان لطف داشتند و اصرار کردند و گفتند چون شما دیپلمات هستید حتی اگر به اختلاف نظر هم برخورد کنیم، دیپلماتیک حل می‌کنیم اما در نهایت زیر بار نرفتم و چون ایشان قبلا با آقای خاتمی هماهنگ کرده بودند برای همین از بنده خیلی دلخور شدند. هر چه این مسأله را بهانه کردم که به جلسه نروم، همکارم (رئیس مرکز راهبردی که من حاضر نشده بودم جایش را بگیرم) زیربار نرفت و گفت تو دیپلمات هستی و بهتر مسائل را تحلیل می‌کنی و توضیح می‌دهی و تو بهتر می‌توانی از استراتژی ما دفاع کنی! از ایشان اصرار و از من امتناع، آخر گفت «یعنی می‌خواهی مرا تنها بگذاری؟!» با شنیدن این جمله دلم شکست و به‌رغم اینکه می‌دانستم در این جلسه چه سرنوشتی برایم رقم خواهد خورد ولی قصد قربت کردم و بالاخره وارد جلسه شدم!جلسه شروع شد و دوستان بخش بین‌الملل استراتژی «اعتماد سازی» را مطرح کردند، خلاصه‌اش این بود که آنچه غرب و سازمان‌های خلع سلاحی
( NPT ، CTBT،CWC ) و... از ما می‌خواهند انجام دهیم تا آنها به ما «اعتماد» کنند، آنگاه اجازه می‌دهند ما از مزایای بودن در این نهادهای بین‌المللی استفاده کنیم. بنده به عنوان مشاور استراتژیک و بخش ما به‌عنوان مرکز راهبردی، با این استراتژی مخالف بودیم و معتقد بودیم غرب و آمریکا با ما مشکلات اساسی سیاسی ـ استراتژیک دارند و صرفا از این سازمان‌ها به‌عنوان وسیله استفاده می‌کنند و همه برگ‌های برنده و امتیازات را از ما به کمک این سازمان‌ها می‌گیرند و بعد از اینکه دستمان خالی شد در نهایت خواهند گفت هنوز اعتمادشان کامل نشده و... همچنان مانع دستیابی ما به امتیازات و حقوق و مزایایی خواهند شد که ما به دنبالش هستیم.  بر این اساس، در این جلسه، ما استراتژی «امتیازات و گام‌های متقابل و متوازن» را پیشنهاد کردیم یعنی «یک گام ما» در برابر «یک گام متناسب و متوازن آنها» اتخاذ شود. ظرف یک ساعت بحث، اعلام کفایت مذاکرات شد و استراتژی «اعتمادسازی» تصویب شد، بنده درخواست ادامه مذاکرات کردم و گفتم این جمع‌بندی ظرف یک ساعت، شتابزده است و چون این موضوع بسیار مهم و حیاتی است اگر ساعت‌ها هم وقت بگذاریم باز ارزشش را دارد اما درخواستم پذیرفته نشد و بنده هم به‌عنوان اعتراض جلسه را ترک کردم که متعاقبا دستور برکناری از مسؤولیت‌هایم صادر شد. جلسه طبقه سوم بود و اتاق من طبقه اول تا رسیدم در اتاق دیدم آقای سرایدار در کنار در اتاقم منتظر است و وقتی بنده را دید، گفت از بالا دستور داده‌اند که اتاق را از شما تحویل بگیرم و لذا کلید در اتاق را گرفت و بنده وسایلم را از اتاق برداشتم و خارج شدم.
یاد خواب صبحم افتادم و دیدم که امروز حتی برای یک بار هم نشد که از کلید در اتاقم استفاده کنم. این واقعه در اواخر زمستان سال 79 و در آستانه نوروز 80 برایم اتفاق افتاد و از آن موقع عملا بنده منتقد سیاست‌های هسته‌ای شدم البته در آن زمان بنده سکوت کردم و این موضوع صرفا یک بحث تئوریک در وزارت خارجه بود و هنوز مناقشه هسته‌ای پیش نیامده و موضوع به صحنه عمومی و ملی کشیده نشده بود. البته در این جا مجبورم علی رغم میلم و فقط به‌خاطر اینکه آقای رئیس‌جمهور گفتند منتقدان از جای خاص تغذیه می‌شوند بگویم اتفاقا بنده از موقعی که منتقد شدم بیش از 12 سال است که منبع تغذیه‌ام را هم از دست داده‌ام و چون از تمام پست‌هایم برکنار و صرفا کارشناس شدم و مزایا را قطع کردند، فقط حقوق پایه را گرفتم، دریافتی‌ام از آن موقع به کمتر از نصف رسیده که در ابتدا شوک ناگهانی بر زندگی ام بود. البته این را هم ناگفته نگذارم که چند وقت بعد دعوت شدم و یکی از دوستان معاون پیشنهاد کردند به هر سفارتی که مایلم انتخاب کنم و بروم ولی بنده گفتم وقتی دیدگاه من با دیدگاه رئیس دستگاه یکی نیست از صداقت و امانت به دور است که سفیر در این دستگاه شوم. در این بیش از 12 سال اتفاقات و ماجراهای زیاد و بسیار هیجان‌انگیزی برایم پیش آمده که اگر بخواهم آنها را نقل کنم خیلی طولانی می‌شود و علاقه‌مندان را دعوت می‌کنم که در آینده کتاب خاطراتم را بخوانند ولذا بدون ذکر وقایع سریع رد می‌شوم تا زود به وقایع امروز برسم. از آن موقع تاکنون من یک حالت دوگانه و متناقض در وجودم داشته‌ام از یک طرف دیدگاهم را منطقی، علمی، تجربی و حرفه‌ای می‌دانستم و لذا انتظار داشتم که صحت آن در آینده ثابت شود اما از طرف دیگر نگران اثبات آن بودم زیرا خودم و خانواده‌ام و فامیلم و هموطنانم همه در یک کشتی قرار داشتیم و کاپیتان این کشتی در برنامه‌ریزی‌اش و هدایت کشتی اگر دچار مشکل می‌شد ما همه متضرر می‌شدیم و برای همین آرزو داشتم دولتمردان در استراتژی‌شان پیروز شوند. یعنی در وجودم همزمان هم انتظار صحت نظریاتم را داشته‌ام و هم آرزوی پیروزی دولتمردان را، و این تناقض همیشه در وجودم مانده ولذا هر وقت ثابت می‌شود نظریاتم درست از آب در آمده، غم سنگینی وجودم را فرامی‌گیرد.
یکی، دو سال بعد از این ماجرا مناقشه هسته‌ای پیش آمد، دوستان استراتژی اعتماد‌سازی را اجرا کردند و این استراتژی شکست خورد و متاسفانه نظریه بنده درست از آب درآمد و دوستان هر آنچه را که غرب خواست همه را ظرف دو، سه سال انجام دادند تا غرب اعتماد پیدا کند اما آخر کار غرب بعد از مصرف شدن همه برگ‌های ایران و ارائه همه امتیازات از سوی ایران گفت هنوز اعتمادش به ایران کامل نشده و ایران به جای تعلیق، کل برنامه هسته‌ای‌اش را تعطیل کند! مردم از این وضعیت وادادگی و شکست مذاکرات سرخورده شدند و لذا با انتخاب یک دولت رادیکال عکس‌العمل نشان دادند، بنده باز به لحاظ علمی و تجربی و حرفه‌ای می‌دانستم که روش‌های رادیکالی دولت جدید نیز نتیجه نخواهد داد ولذا اینبار آن تناقض در وجودم با یک مدل دیگر ادامه پیدا کرد، در عین اینکه از نظر حرفه‌ای انتظار داشتم روش‌های رادیکالی نتیجه بخش نشود اما چون آقایان کاپیتان کشتی ما بودند باز همزمان آرزو می‌کردم که پیروز شوند. البته در دو، سه سال اخیر دیگر طاقت نیاوردم و دیدگاه‌های انتقادی‌ام را علنی کردم که در رسانه‌ها منعکس شد. وقتی دیدم ممکن است به مذاکره دوجانبه نیاز باشد، در رسانه‌ها از مذاکره حمایت کردم و حتی برای اولین بار این نظریه را مطرح کردم که برای استیفای منافع ملی اگر لازم باشد حتی می‌توان قبل از مذاکره، رابطه هم برقرار کرد و تأکید کردم که اصل، تأمین منافع کشور اسلامی‌مان است و بقیه همه ابزار و فرع بر آن است، البته طرح چنین مطالبی در آن دوره ثقیل بود. بالاخره در نهایت بن بست‌های ناشی از روش‌های رادیکالی آن دولت، این بار مردم را به سمت انتخاب دولتی سوق داد که شعارش اعتدال و تدبیر و امید بود. حماسه سیاسی خلق شد و رویکردهای گشایشی بویژه در صحنه روابط خارجی پدید آمد و همه را خوشحال کرد. این بار بنده خوشحالی‌ام یکدست بود چون مطمئن بودم که دوستان این دفعه با توجه به تجربه تلخ شکست قبلی‌شان دیگر از اتخاذ آن استراتژی غلط پرهیز خواهند کرد، خوشحالی ام مضاعف شد وقتی که سه دوست بسیار نزدیکم از معاونان وزارت خارجه شدند. من هیچوقت در هیأت حاکمه وزارت خارجه به این تعداد دوست هم‌پیاله نداشتم، برای همین خیلی زود احساس کردم بالاخره دوره آن رؤیای «کلید نرم» و تقدیرش تمام شده و روز آن فرارسیده که یک کلید محکم و قرص پیدا کنم و بتوانم بعد از سال‌ها، در یک اتاق در وزارت خارجه را باز کنم. با یکی از دوستان باب گفت‌وگو برای اینکه در کدام سفارتخانه بیشتر می‌توانم مفید باشم را آغاز کردم، با همه وجودم خوشحال بودم زیرا فکر می‌کردم که درست قبل از بازنشستگی‌ام بالاخره بعد از 24 سال به یک مأموریت می‌روم. پس از بازگشت از مسکو
(دوره رفع تشنج با شوروی و رد و بدل شدن پیام بین امام (ره) و گورباچف که از موفق‌ترین مأموریت‌های سفارت بوده است)، به‌رغم وجود امکان رفتن به مأموریت‌های گوناگون، به دلیل عدم علاقه به زندگی در خارج از کشور بیشتر علاقه داشتم در داخل وزارتخانه کار کنم و به بهانه‌های مختلف از رفتن به مأموریت‌ها طفره می‌رفتم. یکی از ثمرات کارم در داخل، راه‌اندازی و ایجاد و سازماندهی بخش سخنگویی وزارت خارجه بود و برای اولین بار به کادر‌سازی برای سخنگویی وزارت خارجه در آن دوره اهتمام ورزیدم و سرکار خانم افخم سخنگوی محترم فعلی وزارت خارجه یکی از نتایج آن دوره است. از آرزوهای بنده این بود که روزی یک خانم سخنگوی وزارت خارجه شود و این را از امام(ره) الهام گرفته بودم که در هیأت اعزامی‌شان به مسکو یک خانم قرار داده بودند.
مذاکرات اخیر در ژنو خیلی زود آغاز شد، آقای رئیس‌جمهور قول داده بودند صدروزه یک گزارش پیشرفت بدهند لذا مذاکرات سریع پیشرفت کرد، در آستانه 13 آبان که روز مرگ بر آمریکاست جوی سنگین علیه مذاکرات در کشور به پا شد و پلاکاردها در شهر نصب شد، گویی باید بین شعار مرگ بر آمریکا یا مذاکره با آمریکا یکی انتخاب شود. بنده خواستم به سهم خودم به وزارت خارجه و تیم مذاکره‌کننده کمک کنم و دو سخنرانی در دو دانشگاه در تبریز انجام دادم تحت این عنوان که «مرگ بر آمریکا یا مذاکره با آمریکا؟» در این سخنرانی تصریح کردم مذاکره لازم است و ضرورتی هم ندارد که فعلا به‌خاطر مذاکره از شعار مرگ بر آمریکا دست برداریم و در این زمینه به تجربه حذف شعار مرگ بر شوروی اشاره کردم که حتی موقعی که در مسکو در سطح سران 2 کشور در حال مذاکره بودیم در ایران شعار مرگ بر شوروی سر داده می‌شد اما بعد از امضای موافقتنامه حسن‌همجواری و قراردادهای گوناگون سیاسی، نظامی، اقتصادی، صنعتی و پس از بازگشت هیأت از مسکو و گزارش پیشرفت روابط به مردم و برقراری حسن‌همجواری عملا شعار مرگ بر شوروی در کشور حذف شد. البته دوستان برگزار‌کننده این سخنرانی‌ها، چون دیدند بنده از مذاکره حمایت کرده‌ام، این سخنرانی‌ها را منتشر نکردند و فقط بعضی از دانشجویان در وبلاگشان آن را منعکس کردند.
دو روز قبل از پایان مذاکرات در ژنو ناخودآگاه نگران شدم و با خودم گفتم نکند دوباره دوستان اشتباهات گذشته را مرتکب شوند اما یادم آمد که مسؤولان تیم مذاکره‌کننده قبل از رفتن به ژنو تصریح کرده‌اند که دیگر اشتباه ده سال پیش را مرتکب نخواهند شد و دیگر یک توافق بی‌انتها نخواهند کرد و این‌بار یک توافق به‌صورت یک پکیج و مجموعه بسته که ابتدا و انتهای کار دقیقا معلوم و مشخص باشد را صورت خواهند داد. در ده سال پیش براساس استراتژی اعتماد‌سازی هدف نهایی توافق را برقراری «اعتماد» قرار داده بودند و این کلمه «اعتماد» چون کلی و انتزاعی و چندپهلو و قابل دبه کردن است و می‌توانست با بهانه‌جویی تا صد سال اعتماد آنها حاصل نشود، به همین دلیل هم مذاکرات در ده سال پیش شکست خورد. اما من در عین حال آرام نگرفتم و دو روز قبل از پایان مذاکرات متنی را نوشتم و در رسانه‌ها منتشر کردم با عنوان «هشدار به تیم مذاکره‌کننده» و در آن تأکید کردم که تیم مذاکره‌کننده مراقب به‌کار بردن فریبکارانه کلمات کلی و انتزاعی و چندپهلو از طرف حریف در متن موافقتنامه باشد و از آن پرهیز کند و تصریح کردم که نباید از یک لانه دوبار گزیده شویم. شب آخر مذاکرات تا صبح بیدار بودم و نتایج مذاکرات را لحظه به لحظه پی گیری می‌کردم تا اینکه اوائل صبح سوم آذر ماه امضای موافقتنامه اعلام شد و من با خوشحالی فراوان خانواده‌ام را بیدار کردم و خبر توافق را به آنها دادم. برای من که 12 سال درگیر این موضوع بودم و می‌دانستم که چقدر کشور در این مدت دچار مشکل شده، خیلی مهم بود که این مناقشه پایان یابد. روز بعد، پس از انتشار متن موافقتنامه با علاقه و دقت آن را مطالعه کردم، چند بار آن را خواندم، آنچه را که می‌دیدم باور نمی‌کردم، نگرانی و غم تمام وجودم را فراگرفت، شاید من متخصص‌ترین فرد در این زمینه در کشور باشم چون سال‌هاست درگیر تخصصی و حرفه‌ای این مسأله هستم. آنچه می‌دیدم را نمی‌توانستم نادیده بگیرم و با دیدن هر کلمه فورا برنامه‌ای را که حریف با قرار دادن آن کلمه طراحی کرده، متوجه می‌شدم، این بار آن کلمات کلی و چندپهلو و بی‌انتها نه یک بار بلکه چندین بار در آن به‌کار رفته بود. دوباره مثل 10 سال پیش همه کارهای اصلی که ما باید انجام می‌دادیم واضح و صریح و روشن برای کوتاه‌مدت لیست شده بود اما تمام کارهای اصلی که آنها باید انجام می‌دادند را با حرفه‌ای‌گری و قرار دادن کلمات کلی و چندپهلو به درازمدت و ابهام و بی‌انتها و نامعلوم موکول کرده بودند.
شدیدا نگران شدم اما درنگ نکردم و سریعا نقاط ضعف و خلل و فرجی که در موافقتنامه بود را یادداشت کردم و به‌صورت نامه برای آقای رئیس‌جمهور درآوردم بعد آن را با اضافه کردن مطالبی به‌صورت سرگشاده تنظیم کردم تا درگیر و دار بروکراسی نماند و هر چه زودتر مورد توجه قرار گیرد. بعدها با مواضعی که آمریکایی‌ها اتخاذ کردند معلوم شد همه نکاتی که من در آن نامه تأکید کرده بودم، دقیق و صحیح و درست بوده است.
وقتی خواستم ابن نامه را منتشر کنم، همه دوستان، آشنایان، همکاران و بستگان و خانواده‌ام مانع شدند، آنها تصریح کردند درحالی که در کشور فضای جشن وجود دارد، این کاری نامأنوس و مطرود خواهد شد، خانواده‌ام یاد آور شد که با انتشار این نامه، برای همیشه همه شانس‌ها را از دست داده و همه پل‌های پشت سرم را خراب خواهم کرد، البته این نظر آنها درست بود و انتشار این نامه امیدی که برای «سفت شدن کلید» پدید آمده بود را پایان می‌داد و نشان می‌داد هنوز دوره تعبیر آن رؤیا پایان نیافته و حتی کلید بیشتر از گذشته «نرم» می‌شد. اما برای بنده وقتی منافع ملی مطرح است اصلا منافع شخصی را نمی‌بینم، بالاخره قرار شد در این باره حَکَم بین بنده و بقیه قرآن باشد و از قرآن طلب خیر کنیم و بر آن اساس اقدام کنم، این آیه آمد:«واجعل لی لسان صدقٍ فی الاخرین» یعنی «خدایا مرا گفتاری عطا فرما که همیشه به صداقت شناخته شوم.» این آیه را در ابتدای نامه سرگشاده‌ام قرار دادم و دوباره بعد از 12 سال قصد قربت کردم... .
* دیپلمات باسابقه وزارت خارجه

حسین قدیانی: سررسید را با دقت و تامل، تورق کنید. امروز در تقویم، خبرهایی هست؛ «فتح هسته‌ای» را باید هم «حضرت راوی» روایت کند و باید هم «روز ملی فناوری هسته‌ای» و «روز هنر انقلاب اسلامی» در یک روز باشد که اساسا این امتزاج در معنی، یعنی پیوند علم و هنر، ذاتی انقلاب اسلامی است. «دوکوهه! مغموم نباش» به زبان امروز اما با همان لحن محزون جبهه و جنگ می‌شود «هسته‌ای! مغموم نباش» که امروز، روز توست. امر به علم و هنر، «امر به معروف» است. امروز نه فقط روز مرتضی آوینی و احمدی‌روشن، که نیک اگر بنگری، روز روحانی شهید علی خلیلی هم هست. از علم گرفته تا هنر و از این هر 2 گرفته تا «امر به معروف و نهی از منکر» ما شهید داشته‌ایم، شهید بعد از جنگ داشته‌ایم، شهید از نسل خود به سن احمدی‌روشن داشته‌ایم، از این سن و سال هم کمتر، روحانی شهید داشته‌ایم که فقط 22 بهار از خدا عمر گرفت تا بهتر و بیشتر معلوم شود که چرا سید شهیدان اهل قلم نوشت؛ «هر که می‌خواهد ما را بشناسد باید داستان کربلا را بخواند». «چه جنگ باشد و چه نباشد، راه من و تو از کربلا می‌گذرد»، جمله‌ای است که آوینی به شهادت شهدای نسل ما نوشته است. «ما کربلا را برای خودمان نمی‌خواهیم، برای نسل‌های بعد می‌خواهیم»، جمله‌ای است که شهید محسن وزوایی به شهادت شهدای نسل ما نوشته است. نسل من، نسل ما، بی‌جنگ، با این همه شهید، اذن به جهاد داده شود، چه غوغایی با خون خود برپا خواهد کرد؟! اینک به دولتمردان مدعی باید گفت؛ «به که تهمت می‌زنید؟! ما جنگ ندیده‌ایم؟!» نسل ما اگر در سن نگارنده باشد، فقط و فقط خاطره شهادت پدر کفایت می‌کند که عشقی‌ترین اما اشکی‌ترین خاطره‌ها را از جبهه و جنگ داشته باشد، نسل ما اگر در همین حدود، سن و سال داشته باشد، می‌شود مصطفی احمدی‌روشن که اگر دیروز با پول توجیبی دوران کودکی خود، قلکی سرشار از ایمان و انگیزه رهسپار جبهه‌ها می‌کرد، امروزه روز رسما جرعه‌نوش باده شهادت شده است. پس «به که تهمت می‌زنید؟! ما جنگ ندیده‌ایم؟!» نسل من، نسل ما گاهی می‌شود یک روحانی 22 ساله با 3 سال سابقه جانبازی، یعنی شهید علی خلیلی، آن‌هم دقیقا پا در رکاب همان راهی که سیدالشهدا در آن به شهادت رسید؛ «احیای امر به معروف و نهی از منکر». روحانی شهید علی خلیلی حتی برخلاف شهید احمدی‌روشن، اساسا چند سال بعد از دوران جبهه و جنگ دیده به جهان گشود. صدالبته شهادتش در سومین روز بهار، سند مستندی است تا ما خطاب به مدعیان بگوییم؛ «به که تهمت می‌زنید؟! ما جنگ ندیده‌ایم؟!» جبهه و جنگ و جهاد، بلکه 8 سال دفاع مقدس، مفهومی است برای فهم بهتر فرهنگ شهادت. علی خلیلی جنگ را ندید اما «جنگ ندیده» نبود. جنگ ندیده، آنهایی هستند که اگر هم تک و توک در پشت جبهه بوده‌اند، لیکن در دورترین فاصله با فرهنگ ساده و صمیمی جبهه و جنگ، جهت درک حال و روز اقتصاد کشور، به جای آنکه خودشان از زندگی کاخ‌نشینی، سرمایه‌داری و سرمایه‌سالاری، تجمل‌گرایی، کرسنت و... انصراف دهند، فشار به مردم می‌آورند از 45500 تومان انصراف دهند والا با تهدید و تحدید و تفتیش و جریمه 3 برابر روبه‌رو می‌شوند! جنگ‌ندیده، آنهایی هستند که درست عکس بچه‌های جبهه و جنگ و درست عکس شهدا از هر نسلی، با دشمن، آسان می‌گیرند اما به دوست که می‌رسند، سختگیر می‌شوند. من امروز شکایت دارم از دولت، چرا که امروز یعنی روز 20 فروردین، شکایت دارد از دولت. هسته‌ای ملت، شکایت دارد از دیپلماسی دولت. لطفا به ظاهر جملات نگاه نکنید. من شعار نمی‌دهم. چند روز پیش، رئیس رژیم صهیونیستی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای گفته بود؛ «با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، کمی امیدواری پیدا کردیم اما رهبر جمهوری اسلامی، همه امیدهای ما را ویران کرده است». واقعا کجای کار دیپلماسی این دولت می‌لنگد که مسبب امیدواری ولو اندک رژیم جعلی و حرامزاده اسرائیل شده است؟! آنوقت بعضی‌ها خجالت نمی‌کشند که منتقدان توافق ژنو را همصدا با اسرائیل معرفی می‌کنند؟! ما البته واقعا امیدواریم دولت پیام امروز سررسید را بگیرد و بیش از این ناهی معروف هسته‌ای نشود. ظلم به غنی‌سازی 20 درصد، یعنی ظلم به روز 20 فروردین. به قصور دولت، غمی در چهره این روز، خانه کرده اما این ندای خون شهدای هسته‌ای است که «20 فروردین! مغموم نباش». این ندای مردمک چشم علیرضاست، این ندای پری نقاشی آرمیتاست، این صدای حزن‌آلود راوی فتح است، این پیام خون مصطفای شهید است و این جوشش خون سرخ روحانی شهید علی خلیلی است.
علم و هنر، دست در دست هم، اجازه نخواهند داد متاثر از رویه غلط دولت اعتدال، روز بیستم فروردین، بیش از این، در صفحات تقویم، تنها بماند. علم و هنر، ملی است، نه دولتی. این دولت که اساسا هیچ اما هیچ دولت دیگری هم حق ندارد هسته‌ای را محصول کار خود بداند. هسته‌ای متعلق به آحاد ملت ایران است. عده‌ای خوب است فراموش نکنند که خبط و خطای این دولت، ایشان را ثابت نمی‌کند. من تعجب می‌کنم از بعضی‌ها که چرا ناظر بر الهامات جناب اسفندیار، به جای راهیان نور به جای جبهه‌های جنوب، به طرف «زیگورات چغازنبیل» که از قضا همان نزدیکی‌ها هم بود، نرفتند؟! سمفونی بی‌تدبیری‌ها در دولت فعلی، شلختگی 2 سال آخر دولت قبلی را اثبات نمی‌کند، بلکه اصولا برج‌عاج‌نشینی امروز، سربسته بگویم؛ نتیجه دورکاری دیروز است. آری، بی‌بصیرتی‌های امروز، مشغول بی‌صفتی‌های دیروز است و الا کلید تا خرخره در حساب مردم فرونمی‌رفت! نااستواری احمدی‌نژاد بر تعهدات خود، شد ارمغان دولت اعتدال، اما خب! خوب شد این آقایان در قامت قوه مجریه دوباره سر کار آمدند تا به شهادت توافق ژنو با دشمن و آیین‌نامه اجرایی با دوست، معلوم شود همچین مالی هم نبودند! اینها سخنان لازمی بود که همین جا باید گفته می‌شد، اما لازم‌تر آن است که در بیستمین روز بهار بی‌قرار، گرامی بداریم یاد پرستوهای خونین‌بال هسته‌ای را که قرار با خدا گذاشته بودند. عشق است «شهدای جمهور»، عشق است «نخبگان جمهور»، عشق است «علم و هنر جمهور»، عشق است «روزهای جمهور» و عشق است «سربازان جمهور». در روز ملی فناوری هسته‌ای، خدا قوت اندیشمندان غیور! چه بشناسیم شما را چه نه، خوب می‌شناسیم‌تان، آنچنان که قطره، باران را، و ستاره، آسمان را. ما دولت نیستیم که قیمت روی کار شما بگذاریم، نازل‌ترین قیمت روی کار شما بگذاریم.  چه بد معامله کردند با دسترنج شما. دانشمندان هر کشوری مایه مباهات مردم آن کشورند. در ایران، مردم به طریق اولی، به نخبگان صنعت هسته‌ای افتخار می‌کنند و ایشان را باعث افزایش اقتدار، غرور و عزت ملی خویش می‌دانند. مردم دوست می‌دارند اندیشمندان عرصه هسته‌ای را بشناسند و نام و مرام دشمن‌شکن‌ترین جوانان میهن خود را سردست بگیرند. صنعت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، احمدی‌روشن‌های زیادی دارد اما ظاهرا تقدیر بر این است که جز با شهادت، مردم نتوانند مصطفاهای هسته‌ای خود را بشناسند. علت این تقدیر چیست؟! و فی‌المثل، چرا رسانه ملی، برخلاف میل باطنی‌‌اش هرگز نمی‌تواند با این نخبگان گفت‌وگویی داشته باشد؟! و چرا نمی‌تواند در برنامه‌های پربیننده نوروزی، میزبان درددل این ستاره‌های واقعی باشد؟! این بدیهی‌ترین حق هر ایرانی است که در هر بهار، در هر 20 فروردین شاهد رونمایی یکی از شکوفه‌های هسته‌ای خود باشد، لیکن سبب چیست که سهم اصحاب هسته‌ای از رسانه و رسانه ملی، جز گمنامی هیچ نباشد؟! و چرا در همان معدود مواردی که صدا و سیما، رزمندگان سنگر هسته‌ای را نشان می‌دهد، اصلش را بخواهی نشان نمی‌دهد و به تصویری مات و مبهم، بلکه شطرنجی از پشت‌سر قناعت می‌کند؟! عاقبت، این بچه‌ها، مجرمند یا مایه افتخار؟! اگر دیروز در ورای فتح خرمشهر، جملگی باقری و باکری و همت و حاج احمد و خیل بسیجیان را حتی پیش از شهادت هم می‌شناختند، چرا ناظر بر فتح هسته‌ای، نباید نسبت به جوانان این میدان، شناخت پیدا کنند که که هستند و از کجا آمده‌اند و انگیزه‌شان چیست؟! حق این بود که ما رضایی‌نژاد و احمدی‌روشن را پیش از نشستن گرد یتیمی بر چهره معصوم آرمیتا و علیرضا می‌شناختیم اما چرا و به کدام جرم، این حق از ما سلب شده است؟! قصه این است که تروریسم دولتی اسرائیل با حمایت همین کشورهای 1+5، آنقدر پیشرفت ایران و ایرانی را مخل خود می‌داند که اندک ابایی از ریختن خون نخبگان وطن ندارد، تا بی‌هیچ گناهی، گمنامی سهم نخبگان صنعت هسته‌ای باشد و اما این وسط، غصه‌ای هم هست. غصه آن است که دولت اعتدال به جای یوم‌الله 20 فروردین، نرد عشق با همین کشورهای حامی اسرائیل می‌بازد، توافق بسیار ضعیفی چون توافق ژنو را، آنگونه می‌بندد که حتی شیمون پرز در به در هم کمی امیدواری پیدا کند! با این همه، و به اعتراف خود دشمن، تا ولی‌فقیه حامی حق و حقوق این ملت است، کاخ آرزوهای خصم ویران است. بیستم فروردین، نمونه بهاری 9 دی است. مغموم مباش روز من! یک ملت پشتوانه داری، خدا با توست، ولیّ‌خدا با توست...
***
روز تشییع باشکوه... بسیار باشکوه و رؤیایی... بسیار رؤیایی پیکر پاک و مطهر روحانی شهید علی خلیلی، جانباز ویلچرنشینی، دست بر چرخ صندلی خود گذاشت و با زحمت جلو آمد و از جماعت خواست اجازه دهند دستش بر تابوت شهید 22 ساله نسل من 34 ساله برسد. «این بچه اصلا شهید جبهه است!»

گروه اقتصادی: از امروز تا پایان فروردین ماه سرپرستان خانوار چه مرد یا زن باید براساس اولین رقم سمت راست کد ملی 10 رقمی خود برای ثبت‌نام دریافت یارانه نقدی در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و پر کردن فرم‌ خوداظهاری اقدام کنند. مردم عزیز ایران می‌توانند این کار را از چند راه انجام دهند. در قدم اول شما می‌توانید با مراجعه به پایگاه اینترنتی رفاهی به‌ نشانی www.refahi.ir فرم مربوطه را تکمیل کنید. براساس برنامه اعلام‌ شده از امروز ثبت‌نام از سرپرستان متقاضی نیازمند یارانه نقدی که عدد سمت راست شماره کارت ملی آنها «صفر» است به‌طور همزمان در سراسر کشور از طریق این شبکه اینترنتی یا با مراجعه به مراکز کمیته امداد، سازمان‌ها و ادارات بهزیستی، دفاتر پستی، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها انجام می‌شود. گفتنی است سرپرستان متقاضی نیازمند یارانه نقدی که عدد سمت راست شماره کارت ملی آنها «یک» است باید در روز دوم ثبت‌نام(21 فروردین) و از آن پس متقاضیانی که عدد سمت راست شماره کارت ملی آنها «دو» است در روز 22 فروردین، عدد «سه» در روز 23 فروردین، عدد «چهار» در روز 24 فروردین، عدد «پنج» در روز 25 فروردین، عدد «شش» در روز 26 فروردین، عدد «هفت» در روز 27 فروردین، عدد «هشت» در روز 28 فروردین و درنهایت عدد «9» در روز 29 فروردین ماه جاری انجام خواهد شد. همچنین در روزهای30 و 31 فروردین به ثبت‌نام از سرپرستان خانوارهای متقاضی یارانه نقدی تعلق دارد که در10 روز قبل به هر دلیل موفق به ثبت‌نام نشده‌اند.
هزینه ثبت‌نام حضوری؛3500 تومان
در همین حال سازمان هدفمندی اعلام کرده که ثبت‌نام از هر نقطه کشور با ورود به پایگاه اینترنتی www.refahi.ir  امکان‌پذیر خواهد بود و افرادی که در روستاها و مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی به اینترنت ندارند نیز می‌توانند به دفاتر خدمات پست، پیشخوان دولت، شوراهای اسلامی محلی و فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، استانداری‌ها، مراکز کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی مراجعه کنند. از سوی دیگر مدیر روابط عمومی و ارتباطات مردمی سازمان هدفمندی یارانه‌ها در این‌باره می‌گوید که هزینه ثبت‌نام خوداظهاری یارانه نقدی در مراکز پیشخوان دولت و پلیس+10 و دیگر مراکز 3500 تومان است. مسعود کاووسی در گفت‌وگو با فارس، درباره تعرفه ثبت‌نام افراد برای پرکردن اطلاعات خوداظهاری یارانه نقدی که از امروز شروع می‌شود، خاطرنشان می‌کند که این تعرفه برای مراکز مختلف از جمله پیشخوان دولت، پلیس+10، کافی‌نت‌ها و دیگر مراکز آزاد در نظر گرفته شده و با توافق سازمان هدفمندی و وزارت ارتباطات و اطلاعات بوده است. کاووسی با بیان اینکه افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی برای ثبت‌نام در پایگاه اینترنتی هزینه‌ای پرداخت نخواهند کرد، ادامه می‌دهد که این افراد می‌توانند با مراجعه به مراکز کمیته امداد و بهزیستی به صورت رایگان اطلاعات خود را ثبت کنند. کاووسی با اشاره به اینکه تفاهمنامه‌ای با شرکت پست برای اعزام تیم‌های سیار در مناطق مختلفی که امکان مراکز ثابت وجود ندارد، تصریح می‌‌کند که شرکت پست تیم‌های سیاری برای خانوارهای عشایر و مناطق صعب‌العبوری که امکان ثبت‌نام برای این افراد وجود ندارد پیش‌بینی شده که البته بدون هزینه و رایگان خواهد بود. بر این اساس معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت پست می‌گوید از امروز و در مرحله دوم ثبت‌نام دریافت یارانه، ۷۲۰۰ تیم سیار از طرف شرکت پست و متشکل از پستچی‌ها به روستاهای دورافتاده که دفتر ICT روستایی ندارند، اعزام می‌شود. به گفته مجتبی نصیری، برخی روستاها دفاتر ICT روستایی دارند و مردم می‌توانند برای ثبت‌نام یارانه به آنجا مراجعه ‌کنند. نصیری اضافه می‌کند که شرکت پست، تیم‌های سیاری به این روستاها اعزام خواهد کرد که متشکل از پستچی‌ها هستند. این افراد معرفی‌نامه‌ای از طرف پست به همراه دارند که این معرفی‌نامه پس از خاتمه کار توسط نماینده شورای روستا به منزله انجام کار و تایید مهر می‌شود.
بررسی اطلاعات در24 بانک اطلاعاتی
نرگس نجفی، مدیر بانک اطلاعات سازمان هدفمندی یارانه‌ها هم با بیان اینکه اطلاعات اقتصادی جدید دیگری از متقاضیان در این مرحله و مراحل دیگر گرفته نمی‌شود، اظهار می‌دارد هیچگونه جای نگرانی مبنی بر حذف یا متقاضی بودن یارانه‌بگیران وجود ندارد و مردم و متقاضیان می‌توانند طبق موعد مقرر در سامانه ثبت‌نام کنند. نجفی تاکید می‌کند که 24 درگاه اطلاعاتی به سایت رفاهی سازمان هدفمندی یارانه‌ها متصل است و در صورتی‌که بخشی از اطلاعات افراد مشخص باشد، از طریق این درگاه‌های اطلاعاتی همپوشانی لازم برای احراز صلاحیت افراد مبنی بر دریافت یارانه نقدی وجود خواهد داشت. به گفته نجفی همچنین بانک اطلاعاتی مسکن و خودرو بسیار جامع بوده و حدود قیمتی خودروها نیز در آن وجود دارد. وی تأکید می‌کند در مراحل بعدی اطلاعات دیگری از مردم گرفته نخواهد شد و براساس همین دو معیار، مجموع درآمد خانوار و  نیز مالکیت مسکن مدنظر است و بقیه اطلاعات اقتصادی و خانوار مردم را سازمان هدفمندی براساس پایگاه‌های اطلاعاتی موجود شناسایی و مورد بررسی قرار می‌دهد. مدیر بانک اطلاعات سازمان هدفمندی یارانه‌ها با تاکید بر اینکه در صورت احتمال حذف برخی از افراد که خود را نیازمند یارانه می‌دانند، به فارس می‌گوید در استان‌ها کمیسیون ماده10 فعال است و می‌توانند اعتراضات خود را در این مراکز ثبت کرده و به آن رسیدگی خواهد شد و در صورت احراز شرایط، یارانه به این افراد تعلق می‌گیرد. نجفی درباره تعیین سقف درآمدی برای مشمولان یارانه‌بگیر، اذعان می‌دارد ستاد هدفمندی یارانه‌ها کارگروه‌های مختلفی دارد که مشغول فعالیت بوده و به محض نهایی شدن تعیین سقف درآمدی که اکنون در دست بررسی است، اعلام خواهد شد. وی یادآور می‌شود اطلاعات درآمدی کنونی خانوار که قرار است، در سامانه رفاهی ثبت شود، ارتباطی با تعیین سقف درآمدی مشمولان یارانه‌بگیر ندارد و دولت با ابزارهای دیگری این سقف را تعیین خواهد کرد و دو موضوع جداگانه است.
قانون اجازه راستی آزمایی را به دولت داد
با وجود اعتراضات گسترده و غیرقانونی خواندن سرکشی به حساب مردم از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس اما دولتی‌ها به سرکشی حساب مردم اصرار دارند. مدیرعامل سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها می‌گوید: با این وجود بانک‌های اطلاعاتی ما برای راستی‌آزمایی اطلاعات کامل است و قانون هم به ما اجازه راستی‌آزمایی داده و برای کسانی که اطلاعات نادرست بدهند تا 3 برابر یارانه دریافتی، جریمه پیش‌بینی کرده است. به گفته اکبر ایزدی، نیروهای مسلح برای ثبت‌نام به دو گروه تقسیم می‌شوند که یک گروه با افراد معمولی به سامانه مراجعه و ثبت‌نام می‌کنند اما گروه دوم که به لحاظ شغلی در وضع خاصی قرار دارند به یگان‌ها و محل کار خود مراجعه و ثبت‌نام می‌کنند. ایزدی تصریح دارد: با سامانه سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها که 43 بانک اطلاعاتی اکنون به صورت کامل در آن وجود دارد، می‌توانیم تصمیم‌گیری کنیم اما در فرمی که برای این مرحله طراحی شده، 5 سقف درآمدی را مشخص کردیم که شامل سقف درآمدی ماهانه کمتر از 600 هزار تومان، 600 هزار تا یک میلیون تومان، یک میلیون تا 2 میلیون تومان، 2 میلیون تا 5/2 میلیون تومان و بالاتر از 5/2 میلیون تومان که همه اینها مشخص بوده و لحاظ می‌شود.

گروه اقتصادی: روز گذشته معاون برنامه‌ریزی و راهبردی رئیس‌جمهوری با حضور در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به ارائه گزارشی از عملکرد اصلاح لایحه بودجه 92 و قانون بودجه سال 92 پرداخت. در ادامه نیز غلامرضا مصباحی‌مقدم به بیان گزارشی درباره هدفمندی یارانه‌ها و لزوم اجرای اقتصاد مقاومتی پرداخت و پس از آن علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی درباره چگونگی شناسایی یارانه‌بگیران و اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها خطاب به دولت خواست مبنای پرداخت یارانه‌ها، گزارش مردم باشد. لاریجانی تصریح کرد دولت اساس کارش را بر اعتماد به گزارش‌های مردم بگذارد و پایه کار را بر این اعتماد قرار دهد. به گفته وی، در روزهای اخیر مسائلی را در رسانه‌ها می‌شنویم که نباید مبنای کار قرار گیرد. وی معتقد است مردمی که نیاز دارند باید برای ثبت‌نام یارانه‌ها اسم‌نویسی کنند و این بحث که دولت حساب‌ها را بررسی می‌کند ناامنی روانی به وجود می‌آورد و این درست نیست. به گفته وی، اصل بر رفتار صادقانه مردم است و پایه کار دولت بر همین باشد. وی با اشاره به افزایش قیمت حامل‌های انرژی تاکید کرد: مجلس اختیار را به دولت داده است و باید با بررسی کارشناسی در حد طاقت مردم قیمت‌گذاری و برنامه‌ریزی شود و همچنین بر حسب خدماتی که دولت ارائه می‌کند. لاریجانی در توصیه‌ای به دولت اظهار داشت: مبنای کار بر صداقت گزارش مردم باشد و تغییراتی که در قیمت حامل‌های انرژی به وجود می‌آید در حد طاقت مردم و تورم موجود باشد و در ازای خدماتی که می‌دهند فشار از روی مردم کاهش یابد. رئیس مجلس با اشاره به تبلیغاتی که این روزها درباره هدفمندی یارانه‌ها انجام می‌شود، اضافه کرد: در تبلیغات این‌روزها جوری از یارانه‌ها صحبت می‌شود که هرکس فقیر است یارانه می‌گیرد اما این درست نیست. به تأکید لاریجانی کسی که از یارانه‌ها استفاده می‌کند، می‌خواهد در شأن خود زندگی کند و به معنای فقیر بودن نیست.
پرداخت 134هزار میلیارد تومان یارانه
در ادامه این جلسه معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری با ارائه گزارشی درباره عملکرد اصلاح لایحه بودجه 92 و قانون بودجه سال 92 به نمایندگان، گفت: کل منابعی که ناشی از افزایش قیمت‌ها از سال 89 تا پایان 92 به خزانه واریز شد، 95 هزار میلیارد تومان است. نوبخت ادامه داد: طبق قانون براساس ماده 7 قانون هدفمند کردن یارانه‌ها باید 50 درصد این رقم را میان مردم تقسیم می‌کردیم یعنی 5/47 هزار میلیارد تومان باید میان خانوارها، 30 درصد مربوط به تولید و 20 درصد مربوط به خزانه بود که باید به طرح‌های مختلف دولت کمک می‌کرد؛ اما آنچه اجرا شد این 95 هزار میلیارد تومان نه تنها تقلیل پیدا نکرد بلکه آنچه میان خانوارها تقسیم شد 134 هزار میلیارد تومان بود. به گفته وی، یعنی اگر قانون هدفمندی را اجرا نمی‌کردیم 95 هزار میلیارد تومان درآمد به دست نمی‌آمد و چیزی هم بین مردم تقسیم نمی‌شد و مردم مطابق روال گذشته از یارانه‌ها استفاده می‌کردند اما ما با اجرای این قانون بیش از 37 هزار میلیارد تومان از خزانه عمومی برداشت کرده و میان مردم علاوه بر یارانه‌هایی که به صورت غیرمستقیم در حال پرداخت بود، تقسیم کردیم. وی اضافه کرد: الان در شرایطی وارد مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها می‌شویم که هنوز برای سال 93 بیش از 11 هزار و 300 میلیارد تومان باید از خزانه عمومی برداشت کرده و روی رقمی که می‌خواهیم ناشی از افزایش قیمت‌ها به دست آوریم، اضافه کرده و در این راستا میان مردم و موارد دیگر توزیع شود. معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور اظهار داشت: همه تلاش دولت این است که به جای اینکه به ساده‌ترین کار یعنی افزایش قیمت‌ها با رشد بالا دست بزند تا منابع کسب کند و آن را بین مردم، تولید، بهداشت و درمان و حمل و نقل تقسیم کند، از مردم درخواست کند که انتخاب کنند که آیا می‌خواهند قیمت‌ها خیلی بالا برود یا اینکه قیمت‌ها کم تغییر کند.
فرم خوداظهاری، خوشه‌بندی است
فرم‌های ثبت‌نام برای دریافت یارانه‌ها به نوعی اجرای خوشه‌بندی در دولت گذشته است که بخش مهمی از انرژی دولت و مردم را به خود اختصاص می‌دهد و فکر آنها را درگیر این موضوع می‌کند. محمد قاسمی، معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان این مطلب گفت: این روش بخش مهمی از انرژی دولت و مردم را به خود اختصاص می‌دهد و فکر آنها را درگیر این موضوع می‌کند که آیا یارانه به آنها تعلق می‌گیرد یا خیر؟ بدین ترتیب هزینه اجرای چنین رویکردی و ایجاد زحمت مجدد برای گروه زیادی از مردم احتمالا آنها را تشویق می‌کند که بخش مهمی از درآمدهای خود را پنهان کنند.
مجلس اجازه سرکشی به حساب‌ها را نداد
مجلس این اختیار را به دولت نداده که به حساب‌های مردم سرکشی یا در اموال مردم بازرسی کند. محمدحسن آصفری، نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی در این باره گفت: عدم پرداخت وام به خانواده‌ها و جوانان برای ازدواج، مشکلات جدی برای آنها ایجاد کرده است البته افزایش قیمت حامل‌های انرژی تأثیر سوئی بر خانواده‌ها می‌گذارد. آصفری تصریح کرد: در موضوع پرداخت یارانه‌ها هیچ زمانی مجلس این اختیار را به دولت نداده که به حساب‌های مردم سرکشی یا در اموال مردم بازرسی کند.
ارزش یارانه پرداختی ۱۰ هزار تومان است
نماینده مردم اسفراین ارزش یارانه پرداختی را به قیمت سال ۸۹، نزدیک به ۱۰ هزار تومان عنوان کرد. هادی قوامی نماینده مردم اسفراین در تذکری آیین‌نامه‌ای گفت: قوانینی که مجلس تصویب می‌کند دارای جایگاه نظارتی است. قانون هدفمندی یارانه‌ها که در سال 89 اجرایی شد دارای سیاست‌های غیرقیمتی بود که متأسفانه در مرحله اجرا به حاشیه رانده شد. وی افزود: ارزش یارانه 45 هزار تومانی به قیمت سال 89 کمتر از 10 هزار تومان است و ما باید بپذیریم که سیاست‌های غیرقیمتی ناتمام ماند.
کمک روحانی از نمایندگان برای انصراف
رئیس‌جمهور در دیدار نمایندگان عنوان کرد از مردم درخواست می‌کنیم با انصراف از دریافت یارانه نقدی ما را در صرف این اعتبارات در بخش‌های دیگر یاری کنند. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده مردم شاهین شهر در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به دیدار تعدادی از نمایندگان مجلس با رئیس‌جمهور گفت: رئیس‌جمهور در این جلسه عنوان کرد که ما اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها را آغاز کرده‌ایم و مردم باید با انصراف از یارانه نقدی به ما در صرف این اعتبارات در بخش‌های دیگر کمک کنند.