مهدی محمدی : یکم- به یک روایت دیروز روز پایان 12 سال پرونده هسته‌ای ایران بود. حداقل مذاکره‌کنندگان به ما گفته‌اند که چنین خواهد بود. برای من  که در این مدت، حتی یک روز از موضوع هسته‌ای فارغ نبوده‌ام، این روز بسیار مهم است. همین که یک نقطه پایان بر این پرونده حجیم گذاشته شود و بتوان انرژی‌هایی را که تاکنون صرف این موضوع شده، در موضوعاتی دیگر صرف کرد، خود موهبتی مهم و مبارک است. این نقطه پایان، برجام نامیده شده است. یک برنامه جامع برای اقدام مشترک میان ایران و 1+5 که با ضمائم آن بیش از 150 صفحه است. زمانی کم و بیش طولانی لازم است تا همه ابعاد این متن روشن شود و بتوان درباره آن یک داوری بدون ابهام به دست داد  اما به اجمال این نکته را می‌توان گفت که استراتژی ویژه مذاکراتی رهبر معظم انقلاب اسلامی به تولید یک متن متوازن منجر شده است. به این سبب، بی‌گمان بر ما فرض است که کوشش تیم مذاکره‌کننده را ارج بنهیم و به آنها خداقوت بگوییم.
دوم- همچنانکه سابقه چنین معاهداتی نشان می‌دهد – البته نمونه‌های مشابه برای برجام بسیار اندک است- چالش بزرگ اینگونه متون حین اجرا نمایان می‌شود. به طور کلاسیک این تلقی وجود دارد که اجرای این قبیل توافقات بسیار دشوارتر از تنظیم و امضای آنهاست، بویژه اگر با طرفی چون آمریکا مواجه باشیم که تقریبا حتی یک نمونه قابل ذکر از آنچه بتوان آن را عمل به تعهدات بین‌المللی نامید در کارنامه آن وجود ندارد. مهم‌تر از این، خوب یا بد بودن چنین متونی نیز نه روی کاغذ بلکه در عمل مشخص می‌شود. بنابراین تا زمانی که نوبت به اجرا برسد باید خویشتندار بود.
سوم- گذار از توافقات ژنو و لوزان –که بی‌گمان مصداق توافق بد بودند- به برجام -که در نگاه اول توافقی متوازن است- به سادگی رخ نداده است. این گذار محصول یک طراحی بسیار پیچیده در اموری چون چانه‌زنی، راهبردگذاری مذاکراتی، مدیریت بده بستان، ترسیم خطوط قرمز، مدیریت فضای نقد، لابی‌های چند لایه و دیپلماسی عمومی بوده که جملگی توسط رهبر بصیر انقلاب اسلامی اعمال شده است. این مدیریت، لااقل در یک هفته گذشته از جنس «ورود به جزئیات» بوده است. واقعیت این است که اگر مسیر توافق‌های ژنو و لوزان به حال خود رها می‌شد، این مدیریت اعمال نمی‌شد و انتقاد مصلحانه در دستور کار نخبگان قرار نمی‌گرفت، برجام شانس چندانی برای تبدیل شدن به یک توافق متوازن نداشت. در فرصتی دیگر جزئیات این موضوع را که چگونه این اصلاحات راهبردی و مداخلات تکنیکال، سرنوشت برجام را تغییر داد، خواهیم گفت.
چهارم- آنچه رخ داده یک بده بستان است. امور مهمی واگذار شده و البته امتیازهای مهمی هم به دست آمده است. همچنانکه آقای ظریف خود زمانی پیش از این گفته است این چیزی نیست که بنا باشد برای آن سوت و کف زده شود. جامعه بسیار زودتر از آنچه برخی می‌پندارند از هیجان ناشی از اعلان توافق خارج شده و بر دستاوردهای ملموس آن متمرکز خواهد شد. توقعات از توافق هسته‌ای در ماه‌های گذشته به نحو غیرواقعی بالا برده شده و اکنون زمان آن است که همه انرژی‌ها بر تامین یا مدیریت این توقعات متمرکز شود. این حق رهبر معظم انقلاب اسلامی و ملت شریف ایران است که در ازای انعطافی که در واگذاری بخشی از حقوق هسته‌ای خود انجام داده‌اند، ببینند که دولت نیز اولویت‌های خود را بر اولویت‌های مردم منطبق کرده و بر ترجمه توافق به رفاه تمرکز کرده است. دوران پسا‌توافق، دوران مسئولیت‌پذیری، سختکوشی و قدرشناسی است. این دوران هم‌اکنون آغاز شده و خیلی زود ماه عسل خویش را سپری خواهد کرد.
پنجم- و واپسین نکته اینکه درباره هدف‌های آمریکا در دوران پسا‌توافق نباید ساده‌اندیش بود و به برنامه‌ای که برای اثرگذاری بر محیط‌های سیاست داخلی، هسته‌ای، امنیت ملی و منطقه‌ای طراحی و اجرای برخی از آنها را هم آغاز کرده، بی‌توجهی کرد. اهداف آمریکا در مرحله پساتوافق لزوما همان چیزهایی نیست که در متن برجام نوشته شده یا ظاهرا به نظر می‌رسد. چالش راهبردی اکنون این است که برجام و سرمایه‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از اجرای آن در مسیر کدام هدف هزینه خواهد شد؟ نهایی شدن برجام محصول یک سلسله محاسبات استراتژیک است؛ هم در ایران و هم در آمریکا. در طرف ایرانی شاید یک استراتژی مذاکراتی متفاوت، می‌توانست متنی متفاوت هم خلق کند. بحث درباره استراتژی مذاکراتی تیم ایرانی و بدیل‌های آن فعلا اولویت ما نیست  اما درباره آنچه آمریکایی‌ها در سردارند باید به اندازه کافی وقت گذاشت و اندیشید. آمریکا می‌خواهد برجام را سکویی برای پرش به سمت کدام اهداف کند؟ این سوال بویژه در شرایطی اهمیت می‌یابد که توجه کنیم به دلایل متنوع آمریکا چاره‌ای جز توافق با ایران نداشت و گزینه‌های غیر دیپلماتیک آن بسیار محدودتر و ناکارآمدتر از چیزی بود که ادعا می‌کرد. اساسا یکی از مهم‌ترین عواملی که به حصول توازن نسبی در متن برجام انجامیده، همین خالی بودن دست آمریکا، نیاز آن به توافق و هوشمندی مذاکراتی در استفاده از این نقطه ضعف بوده است. اکنون آمریکایی‌ها می‌خواهند برجام را به یک گزینه برای خود تبدیل کرده و با آن سبد خالی شده گزینه‌های خود را رونق ببخشند. متقابلا نظام جمهوری اسلامی نیز در این اندیشه است که برجام را به بخشی از پیکربندی راهبردی خویش در حوزه‌های اقتصادی، سیاست داخلی، منطقه‌ای و بین‌ا‌لمللی بدل کند. در سطح استراتژیک پرسش اصلی این است: در میان‌مدت، برجام گزینه کیست و در سبد کدام طرف خواهد نشست؟
 

دکتر جواد حق‌گو*: در نوع نگاه به قدرت‌های بزرگ دنیا همواره با 2 نگرش «بدبینانه» و «خوش‌بینانه» مواجه بوده‌ایم. برخی با عبرت‌گیری از تحولات ایران معاصر برآنند که به شهادت نوع کنشگری قدرت‌های بزرگ در مواجهه با ایران، «نمی‌توان» و «نباید» نسبت به عملکرد قدرت‌های بزرگ خوشبین بود. این نگرش بر آن است که قدرت‌های بزرگ همواره منافع و حتی استقلال ایران را تحت‌الشعاع منافع خود قرار داده‌اند و اساساً هیچگاه منافع ملت ایران برای آنها اصالت نداشته است. از سوی دیگر برخی با متهم کردن جریان اول به گرفتاری در «توهم توطئه»، برآنند که مشکلات و مصائب ایرانیان بیش از هر چیز در متغیرهای داخلی جامعه ایران و نه در بیرون از این مرزها ریشه داشته است. پیروان این نگرش با تجویز تعامل حداکثری با قدرت‌های بزرگ دنیا بویژه دولت‌های غربی برآنند که جامعه ایرانی باید دست دوستی به سوی این دولت‌ها دراز کرده و در این راه پیشقدم باشد. این دو دیدگاه در شرایط کنونی و همزمان با مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 نیز در قالب 2 گفتمان رقیب مطرح شده است.  تدقیق در این دو گفتمان بویژه گفتمان اول در روزهایی که مذاکرات هسته‌ای ایران با 6 قدرت بزرگ دنیا به جمع‌بندی پایانی رسیده از اهمیتی اساسی برخوردار است. پیروان گفتمان اول بر این اعتقادند که طرفین برای اجرای توافق نهایی راه پر پیچ و خمی در پیش دارند. این «پیچ و خم» تحت تاثیر علل و عوامل گوناگونی شکل گرفته است لکن ذهنیت منفی و بدبینی تاریخی ایرانیان به قدرت‌های بزرگ را باید اصلی‌ترین عامل این مساله به شمار آورد. پاسخ به «چرایی» و «چگونگی» ایجاد این ذهنیت بیش از هر چیز در دل تاریخ معاصر ایران نهفته است. این اهمیت نیز از آن روست که اساساً تحولات تاریخی ایران بویژه در یک سده گذشته نقشی بنیادین در برساختن هویت کنونی ایرانیان گذارده است. هویتی که یکی از اصلی‌ترین نمودهایش در بدبینی ملت ایران به قدرت‌های بزرگ تجلی یافته است. مروری گذرا بر تاریخ یکصد سال اخیر ایران نشان از آن دارد که این ذهنیت منفی در بستری تاریخی، بخشی اساسی از هویت ملی ایرانیان را تشکیل داده است.  با مروری بر تحولات سیاسی ایران معاصر بویژه در حوزه روابط خارجی با وقایع گوناگونی مواجه می‌شویم که تماماً بر حس بدبینی و عدم اعتماد ملت ایران نسبت به قدرت‌های بزرگ افزوده است. با این وجود برخی مقاطع تاریخی را باید نقاط عطفی تاریخی در رفتارهای «فریبکارانه» و «مکارانه» قدرت‌های بزرگ نسبت به ایران به شمار آورد. نوع کنشگری قدرت‌های بزرگ در «جریان نهضت مشروطه ایران»، «جنگ اول جهانی»، «جنگ دوم جهانی»، «کودتای 28 مرداد» و در نهایت «قبل، حین و پس از انقلاب اسلامی ایران» را باید مقاطع تاریخی حساسی دانست که ذهنیت منفی ایرانیان را نسبت به قدرت‌های بزرگ تشدید کرده است. پس از اقدامات خبیثانه دولت‌های روس و انگلیس در جریان به انحراف کشاندن نهضت مشروطه شاهد تداوم اقدامات متجاوزانه قدرت‌های بزرگ دنیا در دیگر ادوار تاریخ معاصر ایران بویژه در جریان 2 جنگ اول و دوم جهانی بوده‌ایم. دوره‌هایی که توجه و تدقیق در هر کدام از آنها نقشی اساسی در انتخاب «راه صحیح» خواهد داشت.  در دوران جنگ اول جهانی (آگوست ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۸) دولت ایران یکی از اسفناک‌ترین ادوار تاریخی خود را می‌گذراند. دورانی که در آن کشورمان در شرایط نابسامان سال‌های پس از مشروطه قرار داشت. بنا بر وجود چنین وضعیتی بود که در روز ۹ آبان ۱۲۹۳ هجری شمسی به دنبال صدور فرمان احمد شاه، مستوفی‌الممالک رئیس‌الوزرا طی اعلامیه‌ای بی‌طرفی ایران را در جنگ اول جهانی اعلام کرد. بی‌طرفی‌ای که متاسفانه هیچگاه مورد توجه قدرت‌های درگیر در جنگ قرار نگرفت و خاک ایران از نواحی گوناگون مورد تجاوز ارتش‌های متفقین و متحدین قرار گرفت. در چنین وضعیتی بود که دولت همسایه ایران، یعنی روسیه و عثمانی که در 2 جبهه مخالف قرار گرفته بودند، نبرد خود را به خاک ایران کشاندند. البته در کنار این دولت‌ها بریتانیا و آلمان نیز در مناطق جنوبی و مرکزی ایران به جدال با یکدیگر پرداختند. تمام این امور به‌رغم آن بود که دولت ایران از یکسو اعلام بیطرفی خود را اعلان کرده بود و از سوی دیگر با کانون اصلی جنگ یعنی اروپا فاصله زیادی داشت. با این حال و به حسب خوی متجاوزانه قدرت‌های درگیر در جنگ، ایران نیز در کانون این نبرد جهانی قرار گرفت و نتیجه‌ای جز قحطی، ویرانی و فلاکت عاید ملت ایران نشد. محمدقلی مجد در کتاب «قحطی بزرگ» بر مبنای مدارک موجود در مرکز اسناد ملی ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسیده است که قحطی بزرگی در ایران طی این سال‌ها رخ داده ‌است.
مجد تحقیقاً بر این موضوع تاکید دارد که دولت بریتانیا عامل و مسبب اصلی این فاجعه انسانی بوده است. وی در پژوهش خود مستنداً بر این موضوع اشاره دارد که در آن مقطع زمانی بخش مهمی از محصولات کشاورزی ایران صرف تأمین مایحتاج ارتش بریتانیا شده است. نکته بسیار عجیب در اثر مجد آن است که ارتش بریتانیا از واردات مواد غذایی از بین‌النهرین و هند و حتی از آمریکا به ایران ممانعت به عمل آورده و اساساً با استفاده از این حربه به دنبال تداوم و تثبیت سلطه مطلق خود بر ایران بوده است. در همین سال‌ها بود که روسیه و انگلستان عملاً با انعقاد قراردادهایی ایران را به مناطق تحت نفوذ خود تبدیل کرده بودند. یکی از این توافقنامه‌ها پیمان معروف ۱۹۱۵ بود که طی آن قلمرو نفوذ بریتانیا و روسیه  در ایران را بیش از آنچه که در پیمان ننگین ۱۹۰۷ مقرر شده بود، توسعه می‌داد. به موجب این پیمان 2 کشور حقوق و امتیازات ارضی بیشتری برای خود در ایران قائل شدند و هزینه نگهداری نیروهای خود در ایران را نیز به دولت ایران تحمیل کردند. چنین سیاست‌های متجاوزانه‌ای از سوی قدرت‌های بزرگ در سال‌های آتی و بویژه در جنگ دوم جهانی تکرار شد. دولت ایران در جنگ دوم جهانی (سپتامبر ۱۹۳۹ تا آگوست ۱۹۴۵)، نیز به مانند جنگ اول جهانی اعلام بیطرفی کرد. با این حال خاک ایران توسط متفقین بویژه 2 کشور بریتانیا و روسیه مورد هجوم قرار گرفت. در این جنگ نیز قدرت‌های بزرگ بدون توجه به اعلام بیطرفی دولت ایران به بهانه‌هایی واهی چون «مبارزه با جاسوسان آلمانی»، خاک ایران را تصرف و خسارت‌های فراوانی بر ملت ایران تحمیل کردند. بحران‌های «اشغال آذربایجان» و «غائله فارس» که هر دو تحت حمایت دولت‌های متجاوز روسیه و بریتانیا تکوین یافته بود تنها 2 نمونه از اقدامات متجاوزانه این قدرت‌ها علیه منافع ملت ایران بود. بنا به اسناد، شواهد و قرائن متعدد، دولت‌های متجاوز در سال‌های اشغال ایران نه‌تنها اعتنایی به موضع بیطرفی تهران نداشتند بلکه حتی اقدامات بسیار گسترده‌ای را برای تجزیه و تقسیم ایران در دستور کار قرار داده بودند. در این زمینه اسناد تاریخی، 2 سیاست دولت بریتانیا که یکی «تجزیه» و دیگری «تحت‌الحمایگی» ایران را مدنظر دارند، مورد تاکید قرار داده است. نقش‌آفرینی انگلیس و ایالات متحده در راه‌اندازی کودتای 28 مرداد علیه دولت قانونی محمد مصدق را باید از دیگر سوابق سیاه قدرت‌های بزرگ در ایران به شمار آورد. اقدامی که بقای حکومت مستبد محمدرضا پهلوی و تقابل با آزادیخواهان انقلابی را با خود به همراه داشت. براساس اسناد و مدارک منتشر شده و حتی اعتراف بسیاری از رجال و سیاستمداران غربی، سرویس‌های اطلاعاتی دولت‌های آمریکا و انگلیس نقشی اساسی در براندازی دولت قانونی ایران داشته‌اند. با انجام کودتای 28 مرداد توسط مزدوران داخلی آمریکا و انگلیس و بازگشت شاه به ایران، دخالت‌ دولت‌های غربی در مسائل داخلی ایران بیش از پیش صورت پذیرفت. مروری بر تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران طی سال‌های پس از کودتای 28 مرداد 1332 تا وقوع انقلاب اسلامی صراحتاً این ادعا را اثبات می‌کند.
نوع کنشگری قدرت‌های بزرگ در دوران پس از انقلاب اسلامی بویژه در مقاطع حساسی چون «تجاوز صدام حسین به خاک ایران» یا «حمایت این قدرت‌ها از حرکتهای براندازانه در سال‌های 1378 و 1388 شمسی»، همه و همه حکایت از لزوم تشدید بدبینی و ذهنیت منفی ملت ایران نسبت به قدرت‌های بزرگ دنیا بویژه دولت‌های غربی دارد. به عبارت دیگر و بنا به شهادت وقایع متعدد در ایران معاصر نه تنها شاهد کاهش خصومت قدرت‌های بزرگ دنیا نسبت به منافع ملت ایران نبوده‌ایم بلکه این خصومت‌ها روندی رو به رشد داشته است.
نکته پایانی آنکه ایرانیان در هر مقطعی از زمان که چشم امید به قدرت‌های بزرگ دوخته‌اند زیان دیده‌اند. همانگونه که در نمونه‌های تاریخی مذکور اشاره شد قدرت‌های بزرگ هیچگاه برای استقلال ایران ارزش قائل نبوده‌اند و استقلال و عزت ایران همواره تابعی از منافع آنها بوده است. سیاست‌های خصومت‌آمیز دولت‌های آمریکا و انگلیس در قبال ایران را باید به عنوان عبرت‌هایی تاریخی مورد توجه قرار داد. بنا بر این در شرایط کنونی و در پی جمع‌بندی پایانی مذاکرات هسته‌ای نمی‌توان و نباید نسبت به قدرت‌های بزرگ دنیا بویژه دولت‌های غربی خوشبین بود. بر این اساس و بنا به «معرفت تاریخی» یاد شده اگر سیاستمداران ایرانی بخواهند با نگرشی خوش‌بینانه  دل در گروی غرب داشته باشند بی‌تردید آیندگان آنها را نخواهند بخشید.
*دکترای مطالعات بین‌الملل و مدرس دانشگاه
 

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر دیروز در دیدار رمضانی رئیس جمهور و هیأت وزیران با شرح و تبیین فرازهایی از فرمان راهگشای امیرمؤمنان به مالک اشتر، تأکید کردند: پشتوانه روحی، معنوی و فکری، عامل اصلی حل همه مشکلات است و تأمل و تدبر در نهج البلاغه مولای متقیان، چنین پشتوانه ای را فراهم می سازد.
رهبر معظم انقلاب با اشاره به سخنان رئیس جمهور در ابتدای این دیدار درباره نتایج مذاکرات هسته ای، از زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه تیم هسته ای قدردانی و تشکر کردند.
ایشان سپس با اشاره به ویژگی های شخصیتی جایگاه خاص مالک اشتر نزد امیرمؤمنان افزودند: حضرت علی بن ابیطالب (ع)، فرمان خود را خطاب به چنین شخصیتی صادر فرمودند که این نکته جای تأمل دارد.
رهبر انقلاب در بیان وظایف مسئولان در فرمان امیرمؤمنان به مالک اشتر، افزودند: «گرفتن مالیات و حقوقی که مردم نسبت به دولت دارند»، دفاع از مردم و سرزمینشان، سوق دادن جامعه به صلاح و رستگاری و آبادانی و سازندگی کشور، 4 مأموریت اصلی است که مولای متقیان در نامه به مالک، بر دوش حاکمان می گذارند.
حضرت آیت الله خامنه ای، «توصیه حاکمان اسلامی به تقوای الهی در هر شرایط و موقعیت»، «جدیت کامل در انجام دادن فرائض و سنن و مستحبات»، «نصرت پروردگار در قلب و در زبان و در عمل»، «و مهار کردن نفس در مقابل همه شهوات» را از فرامین مهمی برشمردند که مولای متقیان در زمینه خودسازی به مالک اشتر نگاشته‌اند. قضاوت منصفانه درباره مسئولان قبلی از دیگر نکاتی بود که رهبر انقلاب با استناد به فرازهایی از فرمان امام علی (ع) به مالک اشتر مورد تأکید قرار دادند.
ایشان عمل صالح را بهترین ذخیره دوران مسئولیت هر فرد برشمردند و افزودند: مردم در «قضاوتهایِ با فکر و تأمل و جمع بندی شده»، اشتباه نمی کنند بنابراین از اینگونه قضاوتهایِ مردم می توان فهمید که کدام مسئول صالح است و کدام نه. «مراقبت حریصانه و بخیلانه از نفس برای جلوگیری از انحراف و ضایع شدن آن»، و «ترجیح دادن تکلیف الهی به هر چیز دیگر»، دو توصیه دیگری بود که رهبر انقلاب هنگام بازخوانی فرمان حکومتی امیرمؤمنان، بیان کردند و افزودند: امام راحل عظیم الشأن، مظهر عمل به این توصیه های الهی بود. حضرت آیت الله خامنه ای، «دوست داشتن مردم از صمیم قلب» و «محبت و مدارا با آنان» را از دیگر فرامین آن امام همام به مالک خواندند و افزودند: به دستور امیرمؤمنان، باید از لغزشها و خطاهای مردم گذشت کرد البته به جز مواردی که حدود الهی زیر پا گذاشته می شود و یا پای محاربه با اسلام و حکومت اسلامی در میان است. ایشان در پایان فرمان حضرت علی بن ابیطالب (ع) به مالک را از ذخائر فوق العاده فرهنگی خواندند و با قدرشناسی از زحمات اعضای دولت، برای آنان آرزوی توفیق کردند.
پیش از سخنان رهبر انقلاب، حجت الاسلام والمسلمین روحانی رئیس جمهور با اشاره به نتایج مذاکرات هسته ای، از رهبر معظم انقلاب اسلامی به علت حمایتها و هدایتهای ایشان نسبت به دولت و تیم مذاکرات هسته ای تشکر و ابراز امیدواری کرد این مسأله زمینه ساز پایان فشارها و رفع اتهامات ناروای دشمنان علیه جمهوری اسلامی باشد و حرکتی جدید در مسیر پیشرفت کشور را بوجود بیاورد.
 

حسین قدیانی: به سبب کارم امهات توافق دیروز را از نظر گذراندم. مختصر و ان‌شاءالله مفید اشاره کنم به نکاتی:
یکم – در قیاس با توافق ژنو ایضا چارچوبی که در لوزان بسته شد، توافق دیروز، توافق بدی به نظر نمی‌رسد. ایده‌آل نیست لیکن بد هم نیست.
دوم – حتی می‌توان توافق دیروز را توافقی خوب دانست اما به یک شرط بسیار مهم؛ اینکه طرف غربی و فی‌الواقع آمریکایی‌ به همه مفاد آن در مقام اجرا متعهد باشد.
سوم – در طول این 12 سال مذاکرات هسته‌ای بویژه این 2 سال آخر، شیطان بزرگ واقعا نشان داد «شیطان بزرگ» است و فوق‌العاده خبیث. این خباثت، چند روز پیش حتی صدای وزیر محترم امور خارجه را  هم از «تُن دیپلماتیک» تغییر داد به «تن انقلابی». جملات کوبنده‌ای مثل «هرگز یک ایرانی را تهدید نکنید» یا «وسط مسابقه، اسب را عوض نمی‌کنند» فی حد ذاته نشان داد در برابر دشمنی از جنس آمریکا، اتفاقا هرچه محکم‌تر بایستی، نتیجه بهتری خواهی گرفت. فلذا توافق دیروز، نافی خوشبین نبودن به مذاکرات نیست، بل موید این هم هست که اگر آدمی روی عناصر چهارگانه تدین، امانتداری، غیرت و شجاعت پافشاری مضاعف کند و خطوط قرمز مدنظر ملت شهیدپرور را متوجه باشد، امکان رسیدن به نتیجه خوب را بیشتر می‌کند.
چهارم – مهم، «عمل به مفاد این توافق» است و الا خود توافق که در واقع چیزی بیشتر از یک «انشا» نیست. بعد از استماع سخنان دیروز رئیس‌جمهور آمریکا، براحتی می‌شد حدس زد که کاخ سفید دنبال دبه درآوردن است، حالا یا با کمک کنگره یا به مدد حق وتو یا با استفاده از سایر ابزارهایی که در اختیار دارد.
پنجم – هم دوستان حزب‌اللهی، هم دوستان مدافع دولت زیبنده‌تر آن است که به قول معروف «شور حسینی» برشان ندارد! شور بی‌شعور، چه از نوع غم باشد، چه از نوع شادی، مغایرت دارد با خرد. توافق دیروز، بیش از آنکه جای اندوه یا جشن باشد، جای «خدا‌قوت» به مردمان مذاکره‌کننده بابت نهایت تلاش برای عملیاتی کردن منویات نظام است، نیز سنجش صداقت و وفای به عهد یانکی‌ها، پای توافقی را که امضا می‌کنند.
ششم – چند روز پیش در متن «فصل نقل و انتقالات» از فوتبال گریزی زدم به سیاست. الان هم همین بنا را دارم. صرف اینکه یک مربی، تیم خود را با مهره‌های اسم و رسم‌دار ببندد و ستاره پشت ستاره جذب باشگاه خود کند، آیا کفایت می‌کند برای قهرمانی این تیم؟! فلذا «جوجه توافق» را باید «آخر پاییز اجرای تعهدات» شمرد. دقیقا به همین دلیل، روزنامه «وطن امروز» نه موافق غصه‌خوردن‌های بی‌مبناست، نه مدافع الکی خوش بودن. صدالبته مردمان دستگاه دیپلماسی هم، فضای صبورانه، منطقی و توأم با هوشیاری و بصیرت را هم به افراط برتری می‌دهند، هم به تفریط.
***
گمانم تیفوسی‌ترین طرفداران دولت هم در لابه‌لای این سطور به این مهم رسیده باشند که روزنامه «وطن امروز» حب و بغضی به مسائل نگاه نمی‌کند. ما به همان دلیل که توافق ژنو و بیانیه لوزان را کارشناسانه لیکن مردمی و همه‌فهم نقد کردیم، امروز هم درست به همان دلیل، اذعان داریم که توافق آورده شده، بویژه اگر دشمن وسط اجرا دبه درنیاورد، چیز قابل دفاعی است. یعنی حتی‌المقدور بنا بر رعایت خطوط قرمز ترسیم شده توسط «حضرت آقا» بوده به‌علاوه انتقادات کارشناسانه اصحاب نقد. خب! من این همه را گفتم تا بروم سروقت حرف اصلی یعنی «مرگ بر آمریکا». اصلش این متن فقط 3 کلمه داشت؛ «مرگ بر آمریکا». اگر و فقط اگر یک ایرانی ناظر بر تحریم‌های 88 به این طرف- خدا لعنت کند سران فتنه را!- آسیبی از وقاحت دشمن دیده باشد، جا دارد حتی در آخرت هم این باشد شعار ما: «مرگ بر آمریکا». آری! مرگ بر آن آمریکا باد که ایرانی شریف را تهدید می‌کند. آری! مرگ بر آن آمریکا باد که وسط مسابقه، متقلبانه اسب خود را عوض می‌کند. این دو جمله را وزیر محترم خارجه حقا که خیلی «ظریف» آمدند. این دو جمله یعنی «مرگ بر آمریکا»!

گروه سیاسی: همانگونه که پیش‌بینی می‌شد، ظهر دیروز پایان انشای جمع‌بندی مذاکرات وین اعلام شد. این جمع‌بندی که به اعتقاد محمدجواد ظریف، یک توافق کامل و بدون نقص نیست؛ 159 صفحه است که روز گذشته از آن رونمایی شد. ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در پایان مذاکرات طی یک نشست خبری در هتل کوبورگ، بیانیه‌ای مشترک قرائت و این جمع‌بندی را رسما اعلام کردند. به گزارش «وطن‌امروز» متن این بیانیه بدین شرح است:
«امروز یک روز تاریخی است. برای ما افتخار بزرگی است که اعلام کنیم به یک توافق درباره موضوع برنامه هسته‌ای ایران دست یافته‌ایم. با شجاعت، اراده سیاسی، احترام متقابل و مدیریت عالی، ما آنچه را که دنیا بدان امید بسته بود به سرانجام رساندیم: یک تعهد مشترک به صلح، تلاش مشترک برای امن‌تر کردن دنیای‌مان. امروز همچنین یک روز تاریخی است، بدان جهت که ما در حال ساخت شرایط لازم برای اعتماد و ایجاد فصل جدیدی در روابط‌مان هستیم. این دستاورد محصول یک تلاش جمعی است. هیچ‌کس تصور نمی‌کرد این کار آسانی باشد. تصمیمات تاریخ‌ساز هرگز آسان نیستند. ولی به‌رغم همه فراز و فرودهای این مذاکرات و تمدیدهای مکرر، امید و اراده، ما را قادر کرد تا بر همه لحظات دشوار فائق آییم. ما همواره واقف بوده‌ایم که در قبال نسل حاضر و نسل‌های آینده مسؤولیت داریم. به یمن تعامل سازنده همه  طرف‌ها و تعهد و توانایی هیات‌های‌مان، ما با موفقیت مذاکرات را به انجام رسانده و اختلافی را که بیش از 10 سال به درازا کشیده بود، حل و فصل کردیم. طی دهه گذشته، افراد بسیاری در پیشبرد این مذاکرات دشوار نقش داشته‌اند و ما از همه آنها تشکر می‌کنیم، همانطور که مایلیم از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نقش اساسی و همکاری نزدیک آن و نیز از دولت اتریش برای حمایت و میهمان‌نوازی‌اش سپاسگزاری کنیم. ما، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، همراه با وزرای خارجه جمهوری خلق چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس و ایالات متحده آمریکا، پس از ماه‌ها کار فشرده در سطوح و اشکال مختلف، در اینجا در وین گرد هم آمدیم تا درباره متن «برنامه جامع اقدام مشترک» بر مبنای مولفه‌های اساسی که در تاریخ 13 فروردین ماه در لوزان سوییس مورد موافقت واقع شد، مذاکره کنیم. امروز، ما متن نهایی «برنامه جامع اقدام مشترک» را مورد توافق قرار دادیم. گروه 1+5 و جمهوری اسلامی ایران از این «برنامه جامع اقدام مشترک» تاریخی که ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کرده و نشانگر تغییر بنیادین در رویکرد آنها نسبت به این موضوع است، استقبال می‌کنند. آنها انتظار دارند اجرای کامل این برجام نقشی مثبت در صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کند. ایران مجددا تاکید می‌کند که تحت هیچ شرایطی در پی سلاح‌های هسته‌ای، ساخت یا تحصیل آنها نخواهد بود. برجام دربرگیرنده برنامه ‏ بلندمدت ایران مشتمل بر محدودیت‌های توافق شده درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده و لغو جامع همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز تحریم‌های چندجانبه و یکجانبه مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، شامل گام‌هایی برای دسترسی در زمینه‌های تجارت، فناوری، تامین مالی و انرژی، را موجب خواهد شد. برنامه جامع اقدام مشترک، مشتمل بر یک متن اصلی و 5 پیوست فنی درباره موضوعات هسته‌ای، تحریم‌ها، همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز، تاسیس کمیسیون مشترک و برنامه اجرایی است. این اسناد با ذکر جزئیات و بسیار دقیق و پیچیده هستند بنابراین نمی‌توان خلاصه کاملی از آنها در اینجا ارائه کرد. متن کامل و پیوست‌های آن همین امروز در دسترس عموم قرار خواهد گرفت و ظرف چندروز آینده توسط گروه 1+5 برای تایید توسط شورای امنیت به آن شورا تسلیم خواهد شد. ما می‌دانیم که این توافق مورد موشکافی و تامل ژرف قرار خواهد گرفت اما آنچه که ما امروز اعلام می‌کنیم تنها یک توافق نیست، بلکه یک توافق خوب است؛ توافقی خوب برای همه طرف‌ها و برای کل جامعه بین‌الملل. این توافق فرصت‌های جدیدی را خواهد گشود و گامی است رو به جلو برای پایان دادن به بحرانی که بیش از 10 سال به طول انجامیده است. ما متعهدیم تا اطمینان حاصل کنیم که این برنامه اقدام به طور کامل اجرا شود و روی کمک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حساب می‌کنیم. این پایان مذاکرات ماست اما پایان کار مشترک ما نیست. ما همچنان این وظیفه خطیر را مشترکا دنبال خواهیم کرد و از جامعه بین‌الملل می‌خواهیم که از اجرای این تلاش
تاریخی حمایت کند».
روایت‌های متناقض
بلافاصله پس از قرائت بیانیه مشترک توسط ظریف و موگرینی، باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا طی یک نطق تلویزیونی درباره متن توافق صورت‌گرفته اظهارنظر کرد. وی طی این سخنرانی گفت: ایران دیگر رآکتور آب سنگین نخواهد داشت.  اوباما اظهار داشت: بیایید هرگز از روی ترس مذاکره نکنیم اما هرگز از مذاکره نترسیم. وی گفت: توافق هسته‌ای مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و باعث امن‌تر شدن دنیا خواهد شد. وی در ادامه گفت: ایران 98 درصد از اورانیوم غنی‌شده خود را کنار خواهد گذاشت. اوباما افزود: به خاطر این توافق، جامعه بین‌الملل توانست اطمینان حاصل کند که جمهوری اسلامی سلاح هسته‌ای تولید نخواهد کرد‎. رئیس‌جمهور آمریکا با بیان اینکه این توافق براساس اعتماد نیست بلکه براساس راستی‌آزمایی است، گفت: 5 سال محدودیت مربوط به سلاح و 10 سال سلاح‌های هسته‌ای در مورد ایران اعمال خواهد شد. وی ادامه داد: بدون این توافق هیچ محدودیتی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال نمی‌شد. اوباما افزود: بازرسان قادر به بازرسی از هر سایت مشکوک ایران خواهند بود. آژانس به هر مکان مورد نیاز  در هر زمان لازم دسترسی خواهد داشت. وی خطاب به کنگره گفت: این توافق امنیت ملی ما را تأمین می‌کند. من هر قانون و مصوبه‌ای را که مانع اجرای این توافق شود وتو خواهم کرد. حسن روحانی نیز در نطق تلویزیونی خود درباره متن این جمع‌بندی مطالبی را مطرح کرد که در برخی موارد با ادعاهای اوباما اختلاف داشت. حسن روحانی در این نطق تلویزیونی گفت: ما در این مذاکرات 4 هدف را دنبال می‌کردیم، هدف اول آن بود که توانمندی هسته‌ای و فناوری هسته‌ای و حتی فعالیت‌ هسته‌ای را بتوانیم در داخل کشور ادامه دهیم، هدف دوم این بود که تحریم‌های غلط، ظالمانه و ضدانسانی را لغو کنیم، هدف سوم این بود که همه قطعنامه‌هایی که از دید ما قطعنامه‌های غیرقانونی بود را در شورای امنیت سازمان ملل لغو کنیم، هدف چهارم این بود که پرونده هسته‌ای ایران را از فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و اساساً از شورای امنیت خارج کنیم. در توافق امروز [دیروز] و در این برنامه جامع اقدام مشترک هر 4 هدف حاصل شده است.  وی افزود: روزهای اولیه مذاکره طرف مقابل به ما می‌گفت در دوران محدودیت که این دوران امروز 8 سال در این توافق تعیین شده است، ایران فقط 100 سانتریفیوژ داشته باشد، بعد از بحث‌های فراوان رسیدند به 1000 تا و بعد از مقاومت‌های فراوان آخرین حرفی که می‌گفتند دیگر قابل تغییر نیست 4000 سانتریفیوژ بود و امروز در شرایطی توافق انجام شده است که بیش از 6 هزار سانتریفیوژ که بیش از 5 هزارتای آن در نطنز و بیش از یکهزار آن در فردو خواهد بود باقی می‌ماند و همه سانتریفیوژهای نطنز به غنی‌سازی ادامه می‌دهند. روحانی ادامه داد: آنها می‌گفتند دوران محدودیت شما 20 سال به‌علاوه 25 سال باشد. بعدها می‌گفتند 20 سال و 10 سال و گفتند حرف آخر 20 سال است و کوتاه نمی‌آییم ولی در مذاکرات روزهای آخر به 8 سال تقلیل یافت. رئیس‌جمهور اظهار داشت: درباره تحقیق و توسعه می‌گفتند فقط راجع به IR1 برای ایران امکانپذیر است. حرفی بود مضحک و غیرمعقول چون این را که داشتیم و تحقیق و توسعه معنایی درباره‌اش نداشت. بعدها گفتند حداکثر IR2. توافقی می‌خواستیم که در روز اجرای توافق تزریق گاز به IR8 آغاز شود و ما امروز به همین دست یافتیم. به گفته روحانی، راجع به اراک می‌گفتند رآکتور باقی بماند ولی آب سنگین معنا ندارد و خط قرمز قطعی ماست. امروز در شرایطی توافق شده است که در توافق مشترک به صراحت از آب سنگین رآکتور اراک یاد شده است و این رآکتور با همان ماهیت آب سنگین با ویژگی‌هایی که در توافق آمده تکمیل می‌شود. روحانی در ادامه گفت: نسبت به فردو می‌گفتند نام از فردو بردن هم سخت است و شنیدنش سخت‌تر. نه شما بگویید و نه ما می‌شنویم، بعد گفتند در فردو هیچ سانتریفیوژی نباشد و مرکز تحقیقات ایزوتوپ خواهد بود. بعد از ماه‌ها رایزنی گفتند فقط یک آبشار 164تایی باشد. خلاصه کنم امروز در فردو بیش از هزار سانتریفیوژ استقرار خواهد داشت؛ بخشی از فردو درباره تحقیق و توسعه درباره ایزوتوپ‌های پایدار خواهد بود. روحانی درباره تحریم‌ها نیز اظهار داشت: درباره تحریم‌ها می‌گفتند باید ماه‌ها بگذرد و اعتماد یابیم تا به تدریج بعدش تحریم‌ها را نه لغو که تعلیق کنیم، اسم لغو را نبرید. در سال‌های بعد اگر آژانس گزارش مثبت داد و اعتماد کردیم قدم به قدم لغو شود. امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم طبق این توافق در روز اجرای توافق تمام تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی و اشاعه‌ای هم به صورتی که در قطعنامه بوده لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های مالی و بانکی و مربوط به بیمه و حمل‌ونقل و مربوط به پتروشیمی و فلزات گرانبها و تمام تحریم‌های اقتصادی به طور کامل لغو و نه تعلیق خواهد شد، حتی تحریم تسلیحاتی هم کنار گذاشته می‌شود؛ برای 5 سال نوعی محدودیت و پس از آن لغو می‌شود. روحانی افزود: در زمینه اشاعه‌ای هم کالاهای دومنظوره در کمیته‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. نسبت به لغو قطعنامه‌های سازمان ملل می‌گفتند قطعنامه‌ای که اجرا نکردید را چطور لغو کنیم؟ لااقل برای 6 ماه اجرا کنید. طبق توافق که در روزهای آینده در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب می‌رسد تمام 6 قطعنامه قبلی لغو خواهد شد. همچنین در زمینه اینکه پرونده ایران به طور کامل از شورای امنیت برای همیشه خارج شود می‌گفتند باید آژانس گزارش دهد و اول 20 سال و بعد 15 سال. امروز بدون در نظر گرفتن آژانس بعد از اجرای توافق 10 سال بعد به طور کامل پرونده در شورای امنیت نخواهد بود.
تناقض در روایت طرفین از توافق البته زمانی مشهودتر شد که جان کری نیز به میان خبرنگاران رفت و درباره تعهدات ایران در این جمع‌بندی نهایی ادعاهایی را مطرح کرد. کری در نشست خبری اعلام کرد: این توافق، همان توافق خوبی است که به دنبال آن بودیم. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به توافق بد برسیم، مدت‌ها پیش توافق حاصل می‌شد. کری گفت: ایران برای دست‌کم 15 سال، نه می‌تواند به غنی‌سازی اورانیوم بپردازد و نه اورانیوم غنی‌شده را دریافت کند. همچنین 15 سال رآکتور آب سنگین نمی‌سازد. همچنین ذخائر اورانیوم ایران با غنای پایین(LEU) به مدت 15 سال در حجم 300 کیلوگرم باقی خواهد ماند. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به چیزی کمتر از این توافق دست یابیم، این مذاکرات مدت‌ها پیش به پایان رسیده و تکلیف آن تمام شده بود.  وی افزود: بی‌‌اعتمادی میان طرفین، یک‌‌شبه به‌وجود نیامده است. مشکل با ایران هرگز با مردم این کشور نبوده است. توافق هسته‌ای بزرگ‌ترین تضمین را در اختیار ما خواهد گذاشت... که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد رفت. اگر ایران در عمل نتواند به تعهدات خود پایبند باشد، همه تحریم‌ها به جای خود برخواهند گشت. اگر این توافق حاصل نمی‌شد، ایران در آینده ذخائر اورانیوم خود را 2 برابر می‌کرد. کری گفت: بدون این توافق آژانس نمی‌توانست به مراکز مشکوک دسترسی پیدا کند اما با این توافق چنین امکانی فراهم شده است. بدون شک این توافق ابزارهای لازم را برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران فراهم کرده است.  وی افزود: این توافق بهتر از هر چیز دیگری است که می‌توانست جانشین آن باشد. هیچ خطری برای منطقه بدتر از این نبود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. این توافق خطر هسته‌ای شدن ایران را از بین می‌برد. کری تصریح کرد: کاهش تحریم‌های ایران زمانی شروع می‌شود که ایران به تعهدات خود عمل کند. او همچنین درباره گنجانده شدن ابعاد نظامی احتمالی در این جمع‌بندی گفت: تهران ملزم شد در 3 ماه به سوالات درباره PMD پاسخ دهد.  
روحانی در ادامه اظهارات خود همچنین گفت که روز توافق نهایی حدود 2 ماه بعد خواهد بود. وی اظهار داشت: پس از پایان مراحل در روزی که نامش روز توافق است، در واقع امروز[دیروز] روز بیانیه مشترک بود، چند روز بعد آن زمانی که سازمان ملل تصویب می‌کند می‌شود روز نهایی شدن. بعد از حدود بیش از 2 ماه به روزی می‌رسیم که روز توافق است. روز توافق روزی است که اروپا و آمریکا لغو همه تحریم‌ها را به صراحت اعلام می‌کنند و تصمیم خود را ابراز می‌دارند و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز می‌شود و با اقدامات اجرایی آنها برای لغو تحریم‌ها خواهد بود که زمانی به طول می‌انجامد. ممکن است آن زمان هم بیش از 2 ماه به طول بینجامد، آن روز می‌شود روز اجرای توافق. یعنی چند ماه دیگر روز اجرای کامل توافق خواهد بود. روحانی همچنین در اظهارنظری هشدارگونه گفت: در اینجا اعلام می‌کنم کسی بخواهد نقد کند، نقد دلسوزانه آزاد است اما اجازه نمی‌دهم امید مردم برای آینده درخشان این کشور، امید مردم برای رونق اقتصادی و امید مردم برای صلح و امنیت در کشور ما و منطقه کسی بخواهد با دروغی، اتهامی و سخن ناروایی به امید مردم، به اعتماد مردم صدمه بزند. او خاطرنشان کرد: در اینجا لازم می‌دانم از همه آنها که برای رسیدن به این روز مهم و تاریخی نقش خود را ایفا کردند تشکر و سپاسگزاری کنم. از ملت بزرگ ایران به خاطر ایستادگی و مقاومت 12 ساله‌شان در برابر انواع فشارهای غلط و نابه‌جا. از مقام معظم رهبری به‌عنوان راهبری که همواره در شرایط سخت با دستان پرتوان و هدایت‌هایش به ملت، کشور، نظام و دولت کمک کرد و در این مسیر نیز با ارشادات، نظارت‌ها و دقت‌هایشان بار سنگینی را بر دوش داشتند. به گزارش تسنیم، روحانی افزود: از مجلس شورای اسلامی و رئیس مجلس و قوه قضائیه و از ریاست آن و از همه نیروهای مسلح که همواره پشتیبان ملت و نظام و دولت بوده‌اند، از مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان رهبری، حوزه‌های علمیه، مراجع تقلید، دانشگاه‌ها، فرهیختگان، جوانان، بانوان و همه مردم گوشه و کنار کشور که لبخند آنها همواره به ما امید داده و تصمیم و اراده‌شان به ما قدرت بخشیده، تشکر می‌کنم.
همه در انتظار نظر تصمیم‌گیران
آنچه در وین رونمایی شده است اکنون باید در معرض تصمیم‌گیری شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی قرار گیرد. از روز گذشته به مدت 15 روز شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی نظر نهایی خود را درباره این جمع‌بندی مکتوب اعلام خواهند کرد. محمد دهقان، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در این‌باره گفت: بعد از جمع‌بندی مذاکرات، فرصتی 15 روزه در اختیار پایتخت‌های 7 کشور حاضر در مذاکرات هسته‌ای قرار می‌گیرد تا ضمن بررسی جمع‌بندی مذاکرات، نظرات خود را اعلام کنند. بر این اساس اکنون این پایتخت‌های 7 کشور هستند که نظر نهایی خود را درباره این توافق اعلام خواهند کرد. صادق خرازی از دیپلمات‌های نزدیک به دولت در این‌باره می‌گوید بدون اخذ نظر از رهبری، مجلس و شورایعالی امنیت ملی نمی‌توان درباره جمع‌بندی مذاکرات صحبت کرد. صادق خرازی اظهار داشت: مفاد جمع‌بندی مذاکرات باید به کشور بیاید و هم شورای امنیت ملی آن را بررسی کرده و نظر دهد و هم مقام معظم رهبری باید موافقت کند. مطمئن هستم شورای امنیت ملی و مقام معظم رهبری باید روی جمع‌بندی نهایی نظر دهند و بدون نظرخواهی از شورای امنیت و مجلس، نمی‌توان درباره جمع‌بندی مذاکرات صحبت کرد.

گروه سیاسی: همانگونه که پیش‌بینی می‌شد، ظهر دیروز پایان انشای جمع‌بندی مذاکرات وین اعلام شد. این جمع‌بندی که به اعتقاد محمدجواد ظریف، یک توافق کامل و بدون نقص نیست؛ 159 صفحه است که روز گذشته از آن رونمایی شد. ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در پایان مذاکرات طی یک نشست خبری در هتل کوبورگ، بیانیه‌ای مشترک قرائت و این جمع‌بندی را رسما اعلام کردند. به گزارش «وطن‌امروز» متن این بیانیه بدین شرح است:
«امروز یک روز تاریخی است. برای ما افتخار بزرگی است که اعلام کنیم به یک توافق درباره موضوع برنامه هسته‌ای ایران دست یافته‌ایم. با شجاعت، اراده سیاسی، احترام متقابل و مدیریت عالی، ما آنچه را که دنیا بدان امید بسته بود به سرانجام رساندیم: یک تعهد مشترک به صلح، تلاش مشترک برای امن‌تر کردن دنیای‌مان. امروز همچنین یک روز تاریخی است، بدان جهت که ما در حال ساخت شرایط لازم برای اعتماد و ایجاد فصل جدیدی در روابط‌مان هستیم. این دستاورد محصول یک تلاش جمعی است. هیچ‌کس تصور نمی‌کرد این کار آسانی باشد. تصمیمات تاریخ‌ساز هرگز آسان نیستند. ولی به‌رغم همه فراز و فرودهای این مذاکرات و تمدیدهای مکرر، امید و اراده، ما را قادر کرد تا بر همه لحظات دشوار فائق آییم. ما همواره واقف بوده‌ایم که در قبال نسل حاضر و نسل‌های آینده مسؤولیت داریم. به یمن تعامل سازنده همه  طرف‌ها و تعهد و توانایی هیات‌های‌مان، ما با موفقیت مذاکرات را به انجام رسانده و اختلافی را که بیش از 10 سال به درازا کشیده بود، حل و فصل کردیم. طی دهه گذشته، افراد بسیاری در پیشبرد این مذاکرات دشوار نقش داشته‌اند و ما از همه آنها تشکر می‌کنیم، همانطور که مایلیم از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نقش اساسی و همکاری نزدیک آن و نیز از دولت اتریش برای حمایت و میهمان‌نوازی‌اش سپاسگزاری کنیم. ما، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، همراه با وزرای خارجه جمهوری خلق چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس و ایالات متحده آمریکا، پس از ماه‌ها کار فشرده در سطوح و اشکال مختلف، در اینجا در وین گرد هم آمدیم تا درباره متن «برنامه جامع اقدام مشترک» بر مبنای مولفه‌های اساسی که در تاریخ 13 فروردین ماه در لوزان سوییس مورد موافقت واقع شد، مذاکره کنیم. امروز، ما متن نهایی «برنامه جامع اقدام مشترک» را مورد توافق قرار دادیم. گروه 1+5 و جمهوری اسلامی ایران از این «برنامه جامع اقدام مشترک» تاریخی که ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کرده و نشانگر تغییر بنیادین در رویکرد آنها نسبت به این موضوع است، استقبال می‌کنند. آنها انتظار دارند اجرای کامل این برجام نقشی مثبت در صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کند. ایران مجددا تاکید می‌کند که تحت هیچ شرایطی در پی سلاح‌های هسته‌ای، ساخت یا تحصیل آنها نخواهد بود. برجام دربرگیرنده برنامه ‏ بلندمدت ایران مشتمل بر محدودیت‌های توافق شده درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده و لغو جامع همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز تحریم‌های چندجانبه و یکجانبه مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، شامل گام‌هایی برای دسترسی در زمینه‌های تجارت، فناوری، تامین مالی و انرژی، را موجب خواهد شد. برنامه جامع اقدام مشترک، مشتمل بر یک متن اصلی و 5 پیوست فنی درباره موضوعات هسته‌ای، تحریم‌ها، همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز، تاسیس کمیسیون مشترک و برنامه اجرایی است. این اسناد با ذکر جزئیات و بسیار دقیق و پیچیده هستند بنابراین نمی‌توان خلاصه کاملی از آنها در اینجا ارائه کرد. متن کامل و پیوست‌های آن همین امروز در دسترس عموم قرار خواهد گرفت و ظرف چندروز آینده توسط گروه 1+5 برای تایید توسط شورای امنیت به آن شورا تسلیم خواهد شد. ما می‌دانیم که این توافق مورد موشکافی و تامل ژرف قرار خواهد گرفت اما آنچه که ما امروز اعلام می‌کنیم تنها یک توافق نیست، بلکه یک توافق خوب است؛ توافقی خوب برای همه طرف‌ها و برای کل جامعه بین‌الملل. این توافق فرصت‌های جدیدی را خواهد گشود و گامی است رو به جلو برای پایان دادن به بحرانی که بیش از 10 سال به طول انجامیده است. ما متعهدیم تا اطمینان حاصل کنیم که این برنامه اقدام به طور کامل اجرا شود و روی کمک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حساب می‌کنیم. این پایان مذاکرات ماست اما پایان کار مشترک ما نیست. ما همچنان این وظیفه خطیر را مشترکا دنبال خواهیم کرد و از جامعه بین‌الملل می‌خواهیم که از اجرای این تلاش
تاریخی حمایت کند».
روایت‌های متناقض
بلافاصله پس از قرائت بیانیه مشترک توسط ظریف و موگرینی، باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا طی یک نطق تلویزیونی درباره متن توافق صورت‌گرفته اظهارنظر کرد. وی طی این سخنرانی گفت: ایران دیگر رآکتور آب سنگین نخواهد داشت.  اوباما اظهار داشت: بیایید هرگز از روی ترس مذاکره نکنیم اما هرگز از مذاکره نترسیم. وی گفت: توافق هسته‌ای مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و باعث امن‌تر شدن دنیا خواهد شد. وی در ادامه گفت: ایران 98 درصد از اورانیوم غنی‌شده خود را کنار خواهد گذاشت. اوباما افزود: به خاطر این توافق، جامعه بین‌الملل توانست اطمینان حاصل کند که جمهوری اسلامی سلاح هسته‌ای تولید نخواهد کرد‎. رئیس‌جمهور آمریکا با بیان اینکه این توافق براساس اعتماد نیست بلکه براساس راستی‌آزمایی است، گفت: 5 سال محدودیت مربوط به سلاح و 10 سال سلاح‌های هسته‌ای در مورد ایران اعمال خواهد شد. وی ادامه داد: بدون این توافق هیچ محدودیتی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال نمی‌شد. اوباما افزود: بازرسان قادر به بازرسی از هر سایت مشکوک ایران خواهند بود. آژانس به هر مکان مورد نیاز  در هر زمان لازم دسترسی خواهد داشت. وی خطاب به کنگره گفت: این توافق امنیت ملی ما را تأمین می‌کند. من هر قانون و مصوبه‌ای را که مانع اجرای این توافق شود وتو خواهم کرد. حسن روحانی نیز در نطق تلویزیونی خود درباره متن این جمع‌بندی مطالبی را مطرح کرد که در برخی موارد با ادعاهای اوباما اختلاف داشت. حسن روحانی در این نطق تلویزیونی گفت: ما در این مذاکرات 4 هدف را دنبال می‌کردیم، هدف اول آن بود که توانمندی هسته‌ای و فناوری هسته‌ای و حتی فعالیت‌ هسته‌ای را بتوانیم در داخل کشور ادامه دهیم، هدف دوم این بود که تحریم‌های غلط، ظالمانه و ضدانسانی را لغو کنیم، هدف سوم این بود که همه قطعنامه‌هایی که از دید ما قطعنامه‌های غیرقانونی بود را در شورای امنیت سازمان ملل لغو کنیم، هدف چهارم این بود که پرونده هسته‌ای ایران را از فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و اساساً از شورای امنیت خارج کنیم. در توافق امروز [دیروز] و در این برنامه جامع اقدام مشترک هر 4 هدف حاصل شده است.  وی افزود: روزهای اولیه مذاکره طرف مقابل به ما می‌گفت در دوران محدودیت که این دوران امروز 8 سال در این توافق تعیین شده است، ایران فقط 100 سانتریفیوژ داشته باشد، بعد از بحث‌های فراوان رسیدند به 1000 تا و بعد از مقاومت‌های فراوان آخرین حرفی که می‌گفتند دیگر قابل تغییر نیست 4000 سانتریفیوژ بود و امروز در شرایطی توافق انجام شده است که بیش از 6 هزار سانتریفیوژ که بیش از 5 هزارتای آن در نطنز و بیش از یکهزار آن در فردو خواهد بود باقی می‌ماند و همه سانتریفیوژهای نطنز به غنی‌سازی ادامه می‌دهند. روحانی ادامه داد: آنها می‌گفتند دوران محدودیت شما 20 سال به‌علاوه 25 سال باشد. بعدها می‌گفتند 20 سال و 10 سال و گفتند حرف آخر 20 سال است و کوتاه نمی‌آییم ولی در مذاکرات روزهای آخر به 8 سال تقلیل یافت. رئیس‌جمهور اظهار داشت: درباره تحقیق و توسعه می‌گفتند فقط راجع به IR1 برای ایران امکانپذیر است. حرفی بود مضحک و غیرمعقول چون این را که داشتیم و تحقیق و توسعه معنایی درباره‌اش نداشت. بعدها گفتند حداکثر IR2. توافقی می‌خواستیم که در روز اجرای توافق تزریق گاز به IR8 آغاز شود و ما امروز به همین دست یافتیم. به گفته روحانی، راجع به اراک می‌گفتند رآکتور باقی بماند ولی آب سنگین معنا ندارد و خط قرمز قطعی ماست. امروز در شرایطی توافق شده است که در توافق مشترک به صراحت از آب سنگین رآکتور اراک یاد شده است و این رآکتور با همان ماهیت آب سنگین با ویژگی‌هایی که در توافق آمده تکمیل می‌شود. روحانی در ادامه گفت: نسبت به فردو می‌گفتند نام از فردو بردن هم سخت است و شنیدنش سخت‌تر. نه شما بگویید و نه ما می‌شنویم، بعد گفتند در فردو هیچ سانتریفیوژی نباشد و مرکز تحقیقات ایزوتوپ خواهد بود. بعد از ماه‌ها رایزنی گفتند فقط یک آبشار 164تایی باشد. خلاصه کنم امروز در فردو بیش از هزار سانتریفیوژ استقرار خواهد داشت؛ بخشی از فردو درباره تحقیق و توسعه درباره ایزوتوپ‌های پایدار خواهد بود. روحانی درباره تحریم‌ها نیز اظهار داشت: درباره تحریم‌ها می‌گفتند باید ماه‌ها بگذرد و اعتماد یابیم تا به تدریج بعدش تحریم‌ها را نه لغو که تعلیق کنیم، اسم لغو را نبرید. در سال‌های بعد اگر آژانس گزارش مثبت داد و اعتماد کردیم قدم به قدم لغو شود. امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم طبق این توافق در روز اجرای توافق تمام تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی و اشاعه‌ای هم به صورتی که در قطعنامه بوده لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های مالی و بانکی و مربوط به بیمه و حمل‌ونقل و مربوط به پتروشیمی و فلزات گرانبها و تمام تحریم‌های اقتصادی به طور کامل لغو و نه تعلیق خواهد شد، حتی تحریم تسلیحاتی هم کنار گذاشته می‌شود؛ برای 5 سال نوعی محدودیت و پس از آن لغو می‌شود. روحانی افزود: در زمینه اشاعه‌ای هم کالاهای دومنظوره در کمیته‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. نسبت به لغو قطعنامه‌های سازمان ملل می‌گفتند قطعنامه‌ای که اجرا نکردید را چطور لغو کنیم؟ لااقل برای 6 ماه اجرا کنید. طبق توافق که در روزهای آینده در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب می‌رسد تمام 6 قطعنامه قبلی لغو خواهد شد. همچنین در زمینه اینکه پرونده ایران به طور کامل از شورای امنیت برای همیشه خارج شود می‌گفتند باید آژانس گزارش دهد و اول 20 سال و بعد 15 سال. امروز بدون در نظر گرفتن آژانس بعد از اجرای توافق 10 سال بعد به طور کامل پرونده در شورای امنیت نخواهد بود.
تناقض در روایت طرفین از توافق البته زمانی مشهودتر شد که جان کری نیز به میان خبرنگاران رفت و درباره تعهدات ایران در این جمع‌بندی نهایی ادعاهایی را مطرح کرد. کری در نشست خبری اعلام کرد: این توافق، همان توافق خوبی است که به دنبال آن بودیم. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به توافق بد برسیم، مدت‌ها پیش توافق حاصل می‌شد. کری گفت: ایران برای دست‌کم 15 سال، نه می‌تواند به غنی‌سازی اورانیوم بپردازد و نه اورانیوم غنی‌شده را دریافت کند. همچنین 15 سال رآکتور آب سنگین نمی‌سازد. همچنین ذخائر اورانیوم ایران با غنای پایین(LEU) به مدت 15 سال در حجم 300 کیلوگرم باقی خواهد ماند. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به چیزی کمتر از این توافق دست یابیم، این مذاکرات مدت‌ها پیش به پایان رسیده و تکلیف آن تمام شده بود.  وی افزود: بی‌‌اعتمادی میان طرفین، یک‌‌شبه به‌وجود نیامده است. مشکل با ایران هرگز با مردم این کشور نبوده است. توافق هسته‌ای بزرگ‌ترین تضمین را در اختیار ما خواهد گذاشت... که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد رفت. اگر ایران در عمل نتواند به تعهدات خود پایبند باشد، همه تحریم‌ها به جای خود برخواهند گشت. اگر این توافق حاصل نمی‌شد، ایران در آینده ذخائر اورانیوم خود را 2 برابر می‌کرد. کری گفت: بدون این توافق آژانس نمی‌توانست به مراکز مشکوک دسترسی پیدا کند اما با این توافق چنین امکانی فراهم شده است. بدون شک این توافق ابزارهای لازم را برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران فراهم کرده است.  وی افزود: این توافق بهتر از هر چیز دیگری است که می‌توانست جانشین آن باشد. هیچ خطری برای منطقه بدتر از این نبود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. این توافق خطر هسته‌ای شدن ایران را از بین می‌برد. کری تصریح کرد: کاهش تحریم‌های ایران زمانی شروع می‌شود که ایران به تعهدات خود عمل کند. او همچنین درباره گنجانده شدن ابعاد نظامی احتمالی در این جمع‌بندی گفت: تهران ملزم شد در 3 ماه به سوالات درباره PMD پاسخ دهد.  
روحانی در ادامه اظهارات خود همچنین گفت که روز توافق نهایی حدود 2 ماه بعد خواهد بود. وی اظهار داشت: پس از پایان مراحل در روزی که نامش روز توافق است، در واقع امروز[دیروز] روز بیانیه مشترک بود، چند روز بعد آن زمانی که سازمان ملل تصویب می‌کند می‌شود روز نهایی شدن. بعد از حدود بیش از 2 ماه به روزی می‌رسیم که روز توافق است. روز توافق روزی است که اروپا و آمریکا لغو همه تحریم‌ها را به صراحت اعلام می‌کنند و تصمیم خود را ابراز می‌دارند و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز می‌شود و با اقدامات اجرایی آنها برای لغو تحریم‌ها خواهد بود که زمانی به طول می‌انجامد. ممکن است آن زمان هم بیش از 2 ماه به طول بینجامد، آن روز می‌شود روز اجرای توافق. یعنی چند ماه دیگر روز اجرای کامل توافق خواهد بود. روحانی همچنین در اظهارنظری هشدارگونه گفت: در اینجا اعلام می‌کنم کسی بخواهد نقد کند، نقد دلسوزانه آزاد است اما اجازه نمی‌دهم امید مردم برای آینده درخشان این کشور، امید مردم برای رونق اقتصادی و امید مردم برای صلح و امنیت در کشور ما و منطقه کسی بخواهد با دروغی، اتهامی و سخن ناروایی به امید مردم، به اعتماد مردم صدمه بزند. او خاطرنشان کرد: در اینجا لازم می‌دانم از همه آنها که برای رسیدن به این روز مهم و تاریخی نقش خود را ایفا کردند تشکر و سپاسگزاری کنم. از ملت بزرگ ایران به خاطر ایستادگی و مقاومت 12 ساله‌شان در برابر انواع فشارهای غلط و نابه‌جا. از مقام معظم رهبری به‌عنوان راهبری که همواره در شرایط سخت با دستان پرتوان و هدایت‌هایش به ملت، کشور، نظام و دولت کمک کرد و در این مسیر نیز با ارشادات، نظارت‌ها و دقت‌هایشان بار سنگینی را بر دوش داشتند. به گزارش تسنیم، روحانی افزود: از مجلس شورای اسلامی و رئیس مجلس و قوه قضائیه و از ریاست آن و از همه نیروهای مسلح که همواره پشتیبان ملت و نظام و دولت بوده‌اند، از مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان رهبری، حوزه‌های علمیه، مراجع تقلید، دانشگاه‌ها، فرهیختگان، جوانان، بانوان و همه مردم گوشه و کنار کشور که لبخند آنها همواره به ما امید داده و تصمیم و اراده‌شان به ما قدرت بخشیده، تشکر می‌کنم.
همه در انتظار نظر تصمیم‌گیران
آنچه در وین رونمایی شده است اکنون باید در معرض تصمیم‌گیری شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی قرار گیرد. از روز گذشته به مدت 15 روز شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی نظر نهایی خود را درباره این جمع‌بندی مکتوب اعلام خواهند کرد. محمد دهقان، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در این‌باره گفت: بعد از جمع‌بندی مذاکرات، فرصتی 15 روزه در اختیار پایتخت‌های 7 کشور حاضر در مذاکرات هسته‌ای قرار می‌گیرد تا ضمن بررسی جمع‌بندی مذاکرات، نظرات خود را اعلام کنند. بر این اساس اکنون این پایتخت‌های 7 کشور هستند که نظر نهایی خود را درباره این توافق اعلام خواهند کرد. صادق خرازی از دیپلمات‌های نزدیک به دولت در این‌باره می‌گوید بدون اخذ نظر از رهبری، مجلس و شورایعالی امنیت ملی نمی‌توان درباره جمع‌بندی مذاکرات صحبت کرد. صادق خرازی اظهار داشت: مفاد جمع‌بندی مذاکرات باید به کشور بیاید و هم شورای امنیت ملی آن را بررسی کرده و نظر دهد و هم مقام معظم رهبری باید موافقت کند. مطمئن هستم شورای امنیت ملی و مقام معظم رهبری باید روی جمع‌بندی نهایی نظر دهند و بدون نظرخواهی از شورای امنیت و مجلس، نمی‌توان درباره جمع‌بندی مذاکرات صحبت کرد.