مجتبی اصغری: موقعیت «فریز شده» پادشاهی سعودی با مرگ عبدالله، دوباره در آفتاب تغییرات حاکمیتی حجاز در حال تغییر است.  جنگ آشکار قدرت میان بازماندگان عبدالعزیز و چندپارگی اجتماعی، همراه با تغییر اصول سیاست خارجی سعودی‌ها همگی بنا بود با جنگ میهنی «محمد بن سلمان» با یمنی‌ها تحت عنوان «دفاع از تهدید حرمین‌شریفین» متوقف شده و به «اتحادی ملی» بینجامد اما حوادث مکه و منا نشان داد، نمایش «تهدید خارجی» و «جنگ میهنی» به عنوان قوی‌ترین تاکتیکی که  ضعیف‌ترین حاکمیت‌ها را نیز به سمت ایجاد وحدت درونی رهنمون می‌سازد درباره آل‌سعود بیش از چند ماه موثر نیست و حتی جنگ یا به قول سعودی‌ها «دفاع از میهن» نیز از کارایی لازم برای حفظ ساختار پوسیده آل‌سعود برخوردار نیست. از این منظر حوادث مکه و منا را هم می‌توان در نقشه بزرگ تغییر ژئوپلیتیک منطقه و حذف نقش سعودی تفسیر کرد. چند گرگ هم رتبه بشدت در حال تلاش هستند پیش از کناره‌گیری سلمان به علت بیماری یا مرگ، برتری خود را در صحنه سیاست داخلی عربستان با اجماع ملی به دیگران تحمیل کنند و در این میان به علت ناپختگی و بهره‌مند نبودن از استراتژی عقلانی، به تخریب تنها مولفه‌های اجتماعی دست زده‌اند که تاکنون موجب شده جدایی آل‌سعود و مردم حجاز کامل نشود.
برگزاری مراسم حج با بهترین کیفیت، بیش از آنکه برای مسلمانان جهان اسلام مهم باشد «سمبل درایت حاکمیتی» نزد مردم عربستان است. به همین جهت بسته شدن صفحات پادشاه و پسر وی در شبکه‌های اجتماعی در پی کمپین «لعن آل‌سعود» به علت فجایع مکه و منا در حج امسال، برای مردم حجاز «خوارکننده» است. رفتار ضدمیهنی شاهزادگان سعودی برای از راه به در کردن یکدیگر در کورس پادشاهی با متهم ساختن یکدیگر به‌عنوان عامل وقوع فاجعه‌ای بی‌نظیر در تاریخ حج، همراه با تحقیر امرای این کشور توسط حاکمان سایر بلاد اسلامی، در حالی به سمع و نظر مردم عربستان می‌رسد که پادشاه این کشور و اطرافیانش به جای فیصله دادن به موضوع با اعلام رسمی علت حادثه یا حتی تعداد دقیق قربانیان، فرمان جمع‌آوری فیلم دوربین‌های منا را صادر کردند! بدیهی‌ترین نتیجه‌گیری مردمی پس از مشاهده چنین تصویر مغشوشی از نحوه مدیریت پادشاه آلزایمری عربستان بر فاجعه منا این است که سلمان به‌خوبی از افتضاحات فرزندش مطلع است و برای رفع و رجوع ماجراست که «سکوت» پیشه کرده است.
با این احتساب عملیات روانی گسترده رسانه‌های سعودی که تحت مدیریت محمد بن سلمان، تلاش دارند با معرفی یک دشمن خارجی فرضی در منا به نام «ایران» با تلاشی مذبوحانه «وحدت اجتماعی» جامعه بحران‌زده عربستان را دوباره سرپا کنند، قابل تحلیل خواهد بود. اکنون سوال اصلی این است که وظیفه دستگاه دیپلماسی و دولت ایران در چنین معرکه‌ای چیست؟
ایران کشوری است که در آرام‌ترین پیاده‌رو جهان و در وسیع‌ترین منطقه برگزاری اعمال حج تاکنون 460 کشته و مفقود داده و بیش از 200 نفر از مجروحان نیز ملیت ایرانی دارند. گمانه‌های عمدی بودن حادثه به حدی در داخل و خارج عربستان شدت گرفته که صحبت از تماشای مرگ آرام حجاج از دوربین‌های منا در طول چندین ساعت، بدون آب در گرم‌ترین اوقات روز، جدی شده است. در این میان پنهانکاری شدید سعودی‌ها و ممانعت از حضور هیات ذی‌ربط ایرانی با هدف جلوگیری از انتشار روایات رسمی از ماجرا نیز مزید بر علت شده است. آل‌سعود حتی به تلفن‌های مقامات دستگاه دیپلماسی کشورمان پاسخ نمی‌دهند در حالی که دست‌کم 6 نفر از گمشدگان ایرانی بعثه از مهم‌ترین اهداف سرویس جاسوسی موساد به شمار می‌روند!
در چنین فضایی حماقت‌بار‌ترین تصمیم این است که در لاک بی‌طرفی فرو رویم در حالی که هم‌اکنون در جنگ رسمی با سعودی در یمن و سوریه و عراق و حتی در بازار «نفت و گاز» قرار داریم و ایجاد تغییرات حاکمیتی در عربستان حقیقتا در حفظ منافع ما موثر است. جالب اینجاست که پیش از این برخی شاهزادگان عالیرتبه سعودی با نامه‌نگاری با برخی شخصیت‌های ایرانی از آنها خواسته بودند با اتحاد تاکتیکی به سرنگونی محمد بن سلمان به‌عنوان دشمن مشترک سیاست‌های منطقه‌ای ایران و طیف ضعیف‌تر خواهان پادشاهی کمک برسانند. پس منطقی‌ترین تصمیم تلاش برای استفاده از موقعیت هولناک کنونی برای ضربه زدن به خبیث‌ترین دشمنان جنگ‌افروز صهیونیست- سعودی است که سودای پادشاهی آنها می‌تواند ضربه‌های سهمگین‌تری به مسلمانان وارد کند و در حوزه اقتصاد نیز به ورشکستگی تولیدکنندگان نفت بینجامد.
جان به در بردن سلمان و پسرش از چنین موقعیت پرخطری، راه را برای فتنه‌انگیزی منطقه‌ای بیشتر و تلاش برای جاگیری در ژئوپلیتیک آینده منطقه هموار خواهد کرد و آن زمان دیگر فرصتی برای کمک به ایجاد تغییرات منطقه‌ای مثبت با هدف تامین حداکثری منافع ملی ایران باقی نخواهد ماند.
به نظر می‌رسد تصور مدیران فعلی دستگاه سیاست خارجی کشورمان از «منافع ملی» بسیار حداقلی است به طوری که فرصت‌های دیپلماتیک بسیار مهم در منطقه را رها ساخته و فضای ایجاد شده به نفع شکل‌گیری وحدت اسلامی علیه منفورترین مهره‌های اسرائیلی آل‌سعود را برای نقش‌آفرینی حداکثری صهیونیست‌ها، بدون مزاحم رها ساخته‌اند و در این میان در رفتاری مضحک امیر ورشکسته و کم‌وزن کویت را واسطه پیشبرد اهداف حداقلی همچون سفر یک وزیر «غیرسیاسی» ایران به عربستان برای پیگیری وضعیت بیش از 60 هزار ایرانی عزادار قرار داده‌اند! آیا این رفتار انفعالی و به دور از تدبیر شایسته ابرقدرتی فرامنطقه‌ای است؟ آیا این باور برآمده از خودکم‌بینی مرضی است که حکم می‌کند در همه بحران‌های منطقه‌ای از جمله سوریه و یمن و عراق منتظر نتیجه گفت‌وگوهای آمریکا و روسیه بمانیم و رای‌مان در هر شرایطی بدون در نظر گرفتن منافع ملی به سبد کلانتر برگزیده بازنشسته واریز  شود؟!
این سهم قدرت ما در تغییرات ژئوپلیتیک منطقه است که به واسطه بایگانی «کارت بازی دیپلماتیک ایران» به حساب دیگران می‌رود و حساب ذخیره ابرقدرتی‌مان را به واسطه انفعال در حساس‌ترین موقعیت‌های منطقه‌ای منفی می‌کند. کار به جایی رسیده که امارات به عنوان بی‌مقدار‌ترین عضو منطقه در جنگ با متحد منطقه‌ای ما «یمن» شاخ و شانه می‌کشد و سعودی را شریکی قدرتمند‌تر از ایران به حساب می‌آورد، چرا که دیپلمات‌های ایرانی استفاده از ابزارهای قدرت دیپلماتیک را بایگانی کرده‌اند و گمان می‌کنند با عقب‌نشینی از حق و حقوق مردم فاجعه‌زده کشورمان در خاک حجاز، نقش ایران در ژئوپلیتیک آینده غرب آسیا را به عنوان «کبریت بی‌خطر» تثبیت خواهند کرد.
آیا حداکثر توان دولت برای حفظ جایگاه هموطنان‌مان در خاک عربستان به‌عنوان شهروندان مسلح به «پاسپورت با عزت ایران» حضور در مراسم تشییع آنها پس از عزیمت از نیویورک با روبان عزا بر سینه دیپلماسی کشور است؟! قبول کنیم تشکیل تیم تحقیق بین‌المللی برای یافتن مقصر اصلی فاجعه عمدی منا، وعده‌ای کشکی است، چرا که سعودی‌ها قطعا تاکنون همه سرنخ‌های کشف ماجرا را به شرط محال صدور ویزا برای تیم به اصطلاح تحقیق تخیلی، نابود کرده‌اند. آیا آمار عجیب این اندازه مفقودالاثر پس از جان باختن 2 هزار نفر در دالانی که ابتدا و انتهای آن مسدود بوده، نشانه‌ای از توهم بررسی دقیق شواهد برای علت اصلی ماجرا نیست؟ فرصت‌ها به سرعت می‌گذرد و دستگاه دیپلماسی ما کماکان خیره به چهره کدخدا بر جا نشسته است!

کبری آسوپار:  ممکن است شما معتقد باشید که کار آقای روحانی در ناتمام نگذاشتن سفرش به نیویورک، درست بوده و فاجعه منا و کشته و مفقود شدن صدها ایرانی نیازی به ناتمام ماندن سفر رئیس‌جمهور نداشته است؛ این نظر شماست و فی نفسه ایرادی هم ندارد که کسی چنین نظری داشته باشد. من هم می‌توانم مخالف نظر شما باشم و به موارد متعدد از رؤسای جمهور کشورها اشاره کنم که در مواردی به مراتب پایین‌تر از فاجعه منا سفرشان را نیمه‌تمام گذاشته‌اند. پادشاه اردن در آمریکا بود که خبر سوزاندن خلبان اردنی توسط داعش رسید و سفرش را ناتمام گذاشت و به کشورش بازگشت. حامد کرزی در راه سفر به چین بود که خبر آمد چند نظامی افغانستانی توسط نیروهای آمریکایی کشته شده‌اند و سفرش را ناتمام گذاشت و به کشورش بازگشت. اوباما در مرخصی سالانه‌اش به سر می‌برد که خبر تیراندازی در یک مدرسه آمریکایی و کشته شدن چند دانش‌آموز را شنید و سفرش را لغو کرد و به کاخ سفید بازگشت. فرانسوا اولاند در بروکسل و اجلاس سران کشورهای عضو اتحادیه اروپایی به سر می‌برد که خبر از یک حمله تروریستی به کارخانه‌ای در لیون فرانسه منتشر شد و اجلاس سران اتحادیه اروپایی را ترک کرد و به کشورش بازگشت.
این یک عرف سیاسی است که اولین فایده‌اش بیان اهمیت موضوعات داخلی و بالاخص جان مردم کشور به همه دنیا و ملت خود خواهد بود. همیشه درصد اهمیت و احترامی که دنیا به یک ملت می‌گذارد موثر از درصد احترامی خواهد بود که مقامات آن کشور برای مردمشان قائل هستند. از سویی لغو سفر نشانه‌ای بر اوج اهمیت اتفاق روی‌داده خواهد بود. رئیس‌جمهور یک کشور با ناتمام گذاشتن سفرش به دنیا می‌گوید این واقعه آنقدر مهم است که من باید سریع به کشورم بازگردم. نکته بعدی اینکه مردم ایران، بویژه خانواده‌های عزادار که برای شنیدن یک اسم یا یک خبر از عزیزانشان، این روزها مدام پای اخبار نشسته‌اند، خنده‌های ناگزیر رئیس‌جمهور در دیدارهای حاشیه اجلاس سازمان ملل را می‌بینند و آن را اگرچه نادرست اما بی‌اعتنایی به غم بزرگشان تلقی می‌کنند. با همه این توضیحات، باز هم شما می‌توانید اهمیت حضور رئیس‌جمهور در نیویورک را آنقدر بالا بدانید که معتقد باشید فاجعه منا نیازی به رها کردن برنامه‌های عادی رئیس‌جمهور ندارد. ماندن آقای روحانی در نیویورک هم نشان می‌دهد دولت با شما موافق است و ترجیح داده که این سفر ناتمام نماند اما...
اما شرافتمندانه خواهد بود که دولت و حامیانش آنقدر صداقت داشته باشند که همین نظرشان را صریح بیان کنند، نه اینکه در اقدامی پوپولیستی بگویند رئیس‌جمهور سفرش را به خاطر فاجعه منا نیمه‌تمام گذاشت و از مردم پنهان کنند که سفر او از ابتدا هم قرار بود تا 7 مهر باشد.
از طرفی، اگر نیازی به ناتمام گذاشتن سفر نبوده، پس چرا الان تبلیغ می‌کنید که دارد به خاطر فاجعه منا بازمی‌گردد؟! چرا رئیس‌جمهور می‌خواهد کاری را کند که نیازی به انجامش نبوده است؟!
سفر آقای روحانی تنها ساعت‌هایی کوتاه شده تا رئیس‌جمهور که برای فاجعه منا به کشور بازنگشت، حال بتواند حداقل در مراسم ورود اولین کاروان پیکرهای جان‌باختگان ایرانی منا حضور داشته باشد بنابراین همین کوتاه کردن چند ساعته هم برای اصل فاجعه منا نیست و اگر جان‌باختگان منا را به جای سه‌شنبه، چهارشنبه به کشور بازمی‌گرداندند، همین چند ساعت کوتاهی سفر هم وجهی نمی‌یافت. عملکرد دولت در مواجهه با دولت عربستان و فاجعه منا چندان وضعیت مناسبی ندارد و حامیان دولت حداقل در برابر این اتفاقات سکوت کنند، وقتی انصاف انتقاد ندارند. عدم حضور رئیس‌جمهور در کشور، عدم صدور مجوز برای تجمع ضد سعودی در تهران  و... فقط اشتباهات همین چند روز است؛ حالا کل سیاست‌های غلط چندساله دولت روحانی در قبال دشمنی‌های بروزیافته سعودی‌ها بماند.
حال شما همچنان می‌توانید از عملکرد دولت دفاع کنید اما صداقت چیزی نیست که صرف حلوا حلوا کردن عبارت «دولت راستگویان» محقق شود.

گروه بین‌الملل: صبح روز دوشنبه که مصادف با سالروز انتفاضه مسجدالاقصی بود، نظامیان صهیونیست به همراه شهرک‌نشینان به صورت گسترده به مسجدالاقصی یورش بردند و درگیری‌های گسترده‌ای در  این مسجد رخ داد. به گزارش منابع خبری، نظامیان رژیم صهیونیستی پس از یورش به مسجدالاقصی، دراقدامی توهین‌آمیز بالای بام این مکان مقدس رفتند. تصاویری که رسانه‌های خبری از یورش روز دوشنبه نظامیان رژیم اشغالگر قدس به مسجدالاقصی منتشر کرده‌اند، بیانگر آن است که اشغالگران خود را بر بالای بام مسجد‌الاقصی رسانده‌اند. نظامیان رژیم صهیونیستی پس از حمله به مسجدالاقصی از طرف دروازه السلسله، زنان و نیروهای امدادگر را کتک زدند. منابع فلسطینی نیز از وارد شدن خسارت‌هایی به مسجدالاقصی پس از یورش نظامیان رژیم صهیونیستی به این مکان مقدس از دروازه نمازخانه القبلی خبر دادند. نظامیان رژیم صهیونیستی نمازگزاران را در این مکان محاصره کردند. منابع فلسطینی از مجروح شدن 15 نگهبان این مکان مقدس در این حملات خبر داده و تأکید کردند حال یکی از مجروحان وخیم است. برخی منابع از آتش‌سوزی در داخل این مسجد خبر دادند. بنا بر گزارش‌ها، رژیم صهیونیستی برای اولین بار از سال 1967 از جرثقیل جهت حمایت از نظامیانش در مسجدالاقصی استفاده کرد. یورش دیروز همزمان با عید یهودی موسوم به «عیدالعرش» انجام شد تا صهیونیست‌های شهرک‌نشین راحت‌تر بتوانند وارد مسجدالاقصی شوند. «عیدالعرش» یکی از اعیاد یهودیان است که به مدت 8 روز، هرساله برگزار می‌شود و به مناسبت خروج بنی اسرائیل از مصر است. طی هفته‌های اخیر شهرک‌نشینان به همراه نیروهای رژیم صهیونیستی به بهانه نزدیکی اعیاد یهودی مکررا به مسجدالاقصی یورش می‌برند. تحلیلگران معتقدند رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند با توجه به اینکه جامعه جهانی مشغول بحران سوریه و یمن و پناهجویان است از فرصت استفاده کرده و حملات و اقدامات خود را علیه فلسطینی‌ها تشدید کند. همچنین رژیم صهیونیستی پس از توافق هسته‌ای ایران و غرب نگران جایگاه خود و ائتلاف آمریکا با ایران است درنتیجه اخیرا حملات از پیش طراحی شده‌ای را علیه فلسطینی‌ها و مقدسات آنها آغاز کرده است. کشورهای عربی و همچنین اتحادیه عرب نیز تاکنون تنها به محکومیت این حملات پرداخته‌اند و هیچ اقدام جدی را علیه اسرائیل اتخاذ نکرده‌اند.
 

گروه سیاسی: انتظارات و انتقادات از حسن روحانی به دلیل انجام سفر به نیویورک آن هم همزمان با وقوع فاجعه منا، یکی از موضوعاتی بود که طی روزهای اخیر در فضای افکار عمومی ایران مطرح بود. به گزارش «وطن امروز»، این انتظار وجود داشت با توجه به کشته شدن بیش از 100 ایرانی در منا و احتمال افزایش شمار این کشته‌ها تا 400 نفر، رئیس‌جمهور به رسم اقدام همتایان خود هنگام وقوع چنین حوادثی، سفر غیرضروری به نیویورک را لغو کرده و به ایران بازمی‌گشت تا با این اقدام نشان دهد کسی که در دوره انتخابات درباره پاسپورت ایرانی‌ها شعار می‌داد، در عمل هم نسبت به جان ایرانی‌ها حساسیت به خرج می‌دهد. البته بازگشت روحانی به ایران، اراده و انسجام نظام برای تعیین تکلیف این ماجرا و جلوگیری از تکرار آن را نیز نشان می‌داد. به هر حال اما روحانی ترجیح داد به نیویورک برود. براساس برنامه کاری، دیشب ساعت 19 و 30 دقیقه، زمان اختصاص داده شده به او برای سخنرانی در سازمان ملل بود و روحانی که پنجشنبه یعنی همزمان با وقوع فاجعه منا عازم نیویورک شده بود تا دیشب که موعد سخنرانی او در سازمان ملل است، برنامه‌های خود را دنبال کرد و آنگونه که رسانه‌های دولتی گفته‌اند، او از طریق تلفن درباره فاجعه منا پیگیری‌های خود را انجام می‌داد. این به وضوح نشان داد حسن روحانی و تیم مشاوران او، اهمیت حضور رئیس‌جمهور در نیویورک و دنبال کردن برنامه‌های کاری او را مهم‌تر از بازگشت به ایران و پیگیری مستقیم فاجعه منا توسط او دانسته‌اند.  به گزارش «وطن امروز»، اما در اقدامی جالب و قابل تامل، دیروز دولتی‌ها مدعی شدند رئیس‌جمهور به خاطر فاجعه منا سفر خود را نیمه‌تمام رها کرده و به ایران باز خواهد گشت! خبرگزاری دولتی ایرنا در این‌باره به نقل از پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری نوشت: «رئیس‌جمهوری از میانه سفر  نیویورک، به تهران بازمی‌گردد تا در مراسم انتقال پیکر حجاج جان‌باخته در منا حاضر باشد». او افزود: به‌رغم کارشکنی‌ها و تعلل مقامات سعودی، در نتیجه تلاش‌های صورت گرفته، نخستین گروه از پیکرهای حجاج عزیز کشورمان که در حال انجام مناسک حج ابراهیمی، با لباس احرام و در سرزمین منا قربانی شدند، روز سه‌شنبه به کشورمان منتقل خواهد شد و به همین دلیل رئیس‌جمهوری با لغو تعدادی از برنامه‌ها و دیدارهای پیش‌بینی شده خود در سازمان ملل، بعدازظهر دوشنبه نیویورک را ترک خواهد کرد». این ادعای جالب دولتی‌ها درحالی است که روحانی تقریبا در پایان سفر خود به نیویورک به ایران باز خواهد گشت. یعنی براساس برنامه‌ریزی‌های از پیش انجام شده، او تقریبا عمده برنامه‌های خود در نیویورک را انجام داده است و منتظر زمان سخنرانی خود در مقر عمومی سازمان ملل هم بوده و آن را انجام می‌دهد. براساس خبری که خبرگزاری ایرنا یک روز قبل از سفر روحانی به نیویورک منتشر کرده، سفر روحانی 5 روزه بوده است. با احتساب اینکه روحانی روز پنجشنبه عازم نیویورک شده، بنابراین دیروز دوشنبه پایان سفر روحانی به نیویورک بوده است! خبرگزاری ایرنا روز چهارشنبه، اول مهر در خبری نوشت: «رئیس‌جمهوری اسلامی ایران فردا - پنجشنبه دوم مهر ماه - برای شرکت و سخنرانی در هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر می‌کند. به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، دکتر حسن روحانی در این سفر علاوه بر سخنرانی در نخستین روز نشست سران در مجمع عمومی سازمان ملل، سخنرانی دیگری نیز در نشست سران توسعه پایدار ملل متحد دارد. دیدار و گفت‌وگو با دبیرکل سازمان ملل متحد و همچنین گفت‌وگوهای دوجانبه با تعدادی از سران شرکت‌کننده در نشست مجمع عمومی سازمان ملل از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهوری در این سفر است. روحانی همچنین قرار است ضمن دیدار و گفت‌وگو با جمعی از نخبگان در نشست صمیمی با هموطنان ایرانی مقیم آمریکا شرکت کند. از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهوری در این سفر 5 روزه می‌توان به نشست‌های عمومی با اندیشمندان و همچنین فعالان اقتصادی اشاره کرد. وی در یک کنفرانس خبری با رسانه‌های بین‌المللی مستقر در نیویورک نیز به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ می‌دهد. رئیس‌جمهوری هفتم مهرماه به میهن اسلامی بازمی‌گردد». براساس این خبر خبرگزاری دولت، در واقع آقای روحانی سفر خود را انجام داده است. براساس زمان‌بندی‌ها، او دیشب ساعت 19:30 به وقت ایران، باید نطق خود را در سازمان ملل انجام می‌داد. بنابراین اینکه در پایان سفر روحانی به نیویورک ادعا شود او سفر خود به نیویورک را نیمه‌تمام گذاشته، اقدامی شایسته نیست، ضمن اینکه به نظر می‌رسد این قبیل ادعاها می‌تواند توهین به شعور عمومی نیز تلقی شود. آقای روحانی درحالی به ایران بازمی‌گردد که  3 روز عزای عمومی به خاطر فاجعه منا، 2 روز پیش تمام شد!

ادعای دولتی‌ها مبنی بر نیمه‌تمام‌ماندن سفر روحانی به نیویورک، باعث شد سیدعزت‌الله ضرغامی، رئیس سابق سازمان صداوسیما به این ماجرا واکنش نشان دهد. ضرغامی در این‌باره پستی در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد. او در این پست که عنوان آن «رئیس‌جمهور برمی‌گردد... هورا» است، نوشته است: خبرگزاری‌های دولتی اعلام کردند که آقای رئیس‌جمهور بعد از نطق امشب [دوشنبه‌شب]، سفر را نیمه‌تمام گذاشته! و برای شرکت در تشییع پیکر شهدای فاجعه‌ منا، به ایران برمی‌گردد.
هوووورا به این تصمیم ملی!
فاجعه‌ بزرگ قتلگاه منا، هر روز ابعاد وسیع‌تری می‌یابد. اخبار رسیده هر لحظه، لایه‌های جدیدتری از بی‌مسؤولیتی، خباثت و جنایات شاهزادگان سعودی را افشا می‌کند. بدون تردید بخشی از مفقودان، جزو شهدای این حادثه هستند و باید مراقب بود تا کارگزاران سعودی، آنان را در گورهای دسته‌جمعی دفن نکنند! در حالی که افکار عمومی بشدت خواستار قاطع‌ترین برخورد رئیس‌جمهور محترم، در مهم‌ترین تریبون جهانی است، نمی‌دانم چرا چنین اتفاقی نمی‌افتد. از آقای روحانی بعید بود که با توجه به تجربه‌ دیپلماتیک‌شان، ندانند که ابعاد حادثه در حدی است که باید در همان ساعات اولیه نیویورک را ترک می‌کردند تا مجبور به لبخندهای مکرر سیاسی در دیدارهای نه‌چندان مهم نباشند».
 

جمعی از استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان و پیراپزشکان کشور با ارسال نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد، خواستار رسیدگی ‏فوری به فاجعه منا شدند و اینکه سوءتدبیر و قصور سعودی‌ها در مدیریت بحران این فاجعه، قابل پیگیری است. پزشکان در این نامه با انتقاد از سوءتدبیر دولت سعودی در کنترل بحرانی که منجر به بروز فاجعه منا شد، پاسخگو نبودن و رسیدگی ‏فوری به این حادثه را از منظر پزشکی قابل پیگیری دانستند و در 42 بند مصادیق کوتاهی سعودی‌ها را که در بروز این فاجعه دخیل بوده است، یادآور ‏شدند. همچنین در این نامه از بان‌کی‌مون خواسته شده است کمیته‌ حقیقت‌یاب بی‌طرفی با حضور نهادهای مرجع و بین‌المللی برای بررسی این حادثه تشکیل شود. در آخرین لحظات تنظیم گزارش، سازمان حج و زیارت اعلام کرد آمار قربانیان ایرانی فاجعه منا به 226 نفر رسیده است.

گروه سیاسی: فاجعه منا آنقدر بر دل مسلمانان سنگینی می‌کند که مطمئنا تا مدت‌ها در اذهان مسلمانان باقی خواهد ماند. با این حال اما آنچه این روزها به مراتب فجیع‌تر از حادثه مناست، رفتار سعودی‌ها پس از این فاجعه است. به گزارش «وطن امروز»، فاجعه‌ای که در خاک عربستان اتفاق افتاد کشورهای زیادی را عزادار کرده است. برخی کشورها بیش از 100 تبعه خود را در عربستان از دست داده‌اند. آمارهای رسمی، تعداد جان‌باختگان را بیش از 2 هزار نفر اعلام می‌کند ولی با توجه به مفقود شدن صدها زائر دیگر و گذشت
6 روز از این فاجعه، به نظر می‌رسد شمار جان‌باختگان به بیش از 3 هزار نفر برسد. مصدومان نیز چند هزار نفر هستند. این اعداد بخوبی عمق فاجعه را نشان می‌دهد. جهان اسلام و برخی کشورها که تعدادی از شهروندان مسلمان خود را در این حادثه از دست داده‌اند، در شوک به سر می‌برند! بزرگ‌ترین مناسک دینی در دنیا به عزا تبدیل شد. به عبارتی جامعه دینداران در دنیا عزادار شده است! اما در کمال بهت افکار عمومی دنیا، رژیم سعودی نه تنها این شرایط و عزای عمومی در جهان اسلام را درک نمی‌کند، بلکه با بی‌شرمی، رفتاری زشت، غیرانسانی و وقیحانه را نسبت به این فاجعه دنبال کرده است. 6 روز از فاجعه منا گذشته است. براساس اظهارات شاهدان عینی اگر ممانعت‌های بیجا و غیرقابل توجیه پلیس سعودی نبود، با امداد سایر زائران، تعداد قربانیان این حادثه بشدت کاهش می‌یافت. فاجعه‌بار‌تر از بی‌کفایتی و بی‌تفاوتی کارگزاران سعودی نسبت به جان زائران بیت‌الله‌الحرام، رفتار غیرانسانی آنها با قربانیان، مصدومان و به‌طور کلی زائران عزادار در مکه بوده است. اگرچه آن‌طور که آسوشیتدپرس گزارش داده، پلیس سعودی تا آنجا که امکان داشته، موبایل‌های زائران را توقیف کرده است اما برخی شاهدان که امکان ارتباط رسانه‌ای داشته‌اند، روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از ماجرا نقل کرده‌اند. حسین طلا، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی که از شاهدان عینی ماجراست زوایای تکان‌دهنده‌ای از فاجعه منا را روایت کرده است. او در این‌باره می‌گوید: «آنچه امروز ما شاهد آن هستیم از ناکارآمدی فراتر است، بلکه باید نام آن را جنایت خواند. مردمی که برای نزدیکی به خدای خود به این سرزمین وحی یا مکان امن الهی آمده بودند و چشم‌های زیادی منتظر بازگشت آنها بوده، در سایه کوتاهی و بی‌توجهی آشکار آل‌سعود جان خود را از دست دادند. من در محل حادثه شاهد آن بودم که هزاران نفر از حاجیان مرده و زنده به هم گره خورده بودند و درحالی که فریاد کمک‌خواهی سر می‌دادند، آرام‌آرام چراغ زندگی‌شان، ناباورانه خاموش شد. نیروهای نظامی و انتظامی سعودی مانع حضور مردم برای کمک می‌شدند و خود نیز توجه و توان لازم را برای کمک‌رسانی نداشتند. عدم حضور مناسب، کافی و جدی نیروهای سعودی موجب شد که به‌دلیل گرمای زیاد و فشار ناشی از روی هم افتادن مردم هر لحظه آمار کشته‌ها به‌دلیل خفگی افزایش پیدا کند. یعنی اگر می‌شد اینها را از هم جدا کرد، فاجعه با اینگونه کشتار مواجه نبود. نه خود نیروهای سعودی برخورد جدی را در ساعات اول داشتند و نه به مردم اجازه کمک دادند. خود ما با کمک تعدادی دیگر از حاجیان حدود 20 نفر را از این ازدحام خارج کردیم. به‌دلیل نبودن برانکارد، حوله‌های بازشده کف خیابان را پهن و حاجیان را در داخل آنها می‌گذاشتیم و 4 نفره به عقب می‌آوردیم. یعنی اگر دولت سعودی حتی در صحنه از حاجیان جوان کمک می‌گرفت ابعاد فاجعه اینگونه نبود».
از آب هم مضایقه کردند!
روایت میثم مطیعی، مداح اهل‌بیت(ع) هم از این ماجرا تکان‌دهنده است. مطیعی درباره رفتار سعودی‌ها در قبال زوار دچار حادثه شده، می‌گوید: «وقتی‌که مردم بی‌حال شدند و آرام‌آرام می‌افتادند، نیروهای پلیس به صورت دسته‌جمعی جلو می‌آمدند و به‌جای اینکه مردم را راهنمایی و از این معرکه خلاص کنند و مصدومان را از زیر دست‌وپا نجات دهند، فریاد می‌زدند: «وراء»‌،‌ «وراء»‌ یعنی بروید عقب!» اما ادامه روایت مطیعی درباره فاجعه منا بسیار تکان‌دهنده‌تر است. او که با مشرق گفت‌وگو کرده است، افزود: «حجاج بی‌رمق، وحشت‌زده، گرمازده و تشنه، تقاضای آب می‌کردند ولی سعودی‌ها از آب هم مضایقه کردند؛ این را بدانید که خیلی از حجاج و عزیزان قربانی، از تشنگی جان خود را از دست دادند. حرارت بسیار بالا، آن‌هم زائری که از عرفات و مشعر آمده و انرژی زیادی از او گرفته شده است. گفتنی‌های مربوط به این حادثه و قساوت سعودی‌ها مثنوی هفتادمن کاغذ است و به نظر حقیر هر چه سریع‌تر باید مستند شود تا برای قضاوت آیندگان در تاریخ بماند. من شخصا از منابع موثق در بعثه شنیدم یکی از مجروحان که خود پزشک بوده تعریف کرده پلیس سعودی هنگامی‌که متوجه شده مجروحی ایرانی است، پایش را با پوتین روی خرخره این عزیز گذاشته است تا این بنده خدا از نفس بیفتد و بمیرد. یک روحانی از کاروان اهل سنت در مجروحان هست که گفته من نیمه‌جان بودم اما من را گذاشتند داخل این کاورهای نگهداری حمل میت و زیپش را کشیدند، یکی از اینها گفت این زنده است اما دیگری گفته که این شخص ایرانی است، رهایش کن تا بمیرد. تا بالاخره خدا کمک کرده و نجات پیدا کرده است». مطیعی همچنین گفت: «شک نکنید که بخش زیادی از مجروحان به دلیل تشنگی و به دلیل کم‌توانی از دنیا رفتند و اگر بموقع به حجاج امدادرسانی می‌شد، خیلی از این افراد زنده می‌ماندند. به نیروهای ایرانی هم به‌هیچ‌وجه اجازه امدادرسانی داده نمی‌شد. به کسی اجازه نمی‌دادند که از هیچ صحنه‌ای عکس بگیرد؛ یعنی اگر شما می‌خواستید عکس بگیرید، دوربین و تلفن همراه را بلافاصله می‌گرفتند که همین اتفاق برای برخی از دوستان افتاد و تلفن همراه‌شان را ضبط کردند. نکته دردناک دیگر که من شاهد بودم این بود که اگر اغراق نکنم به ازای هر جنازه روی زمین شاید 3 نیروی سعودی آنجا ایستاده بود. می‌خندیدند، با هم راه می‌رفتند، شوخی می‌کردند و سیگار می‌کشیدند و انگار که این بدن‌های روی زمین افتاده انسان نیستند، دریغ از یک‌لحظه کمک، فقط یکسری کارگرهای با لباس‌های قرمز رنگ مشغول کار بودند. البته کار بسیار کند پیش می‌رفت. ما و دوستان در این شرایط در چادرهای اطراف محل حادثه دنبال مجروحان بودیم؛ یعنی احتمال می‌دادیم که افرادی زنده باشند و درون این چادرها رفته باشند، چون بدن‌هایی که روی زمین بودند همه به شهادت رسیده بودند و دیگرکسی زنده نبود. تخلیه جنازه‌ها با کندی صورت می‌گرفت و تریلرهای انباشته از جنازه صحنه را ترک می‌کردند. من عذرخواهی می‌کنم از طرح این نکته که این بدن‌های مطهر با زباله‌ها با هم بودند. این اجساد مطهر در کنار حجم انبوهی از زباله‌های متعفن روی زمین افتاده بودند». این روایت‌های تکان‌دهنده از سوی شاهدان عینی ماجرا در شرایطی است که برخی حاضران در شبکه‌های اجتماعی نیز مطالبی منتشر کرده‌اند؛ موضوعاتی مانند عدم رسیدگی به مصدومان. برخی حاضران روایت می‌کنند ماموران آل‌سعود اجساد جان‌باختگان و نیز برخی مصدومان که همچنان زنده بوده و گاها دست یا پای خود را تکان می‌دادند؛ یکجا در کامیون‌های ویژه حمل مردگان قرار می‌دادند. از سوی دیگر طی روز گذشته اعلام شد به دلیل عدم نگهداری صحیح سعودی‌ها از جان‌باختگان، اکنون به سختی می‌توان هویت آنها را شناسایی کرد و باید با انجام آزمایش دی‌ان‌ای، هویت آنها شناسایی شود.
بوی جنایت سلمان!
روایت‌هایی درباره فاجعه منا و پس از آن مطرح شده که نشان می‌دهد بوی توطئه از این ماجرا می‌آید؛ حتی اگر اصل فاجعه، یعنی حادث شدن ماجرا نیز به دلیل بی‌کفایتی تلقی شود اما رفتاری که کارگزاران آل‌سعود با مصدومان و جان‌باختگان و مفقودان انجام داده‌اند، به وضوح رفتار خصمانه این رژیم قهقرایی را نشان می‌دهد. پلیس سعودی چرا به جای کمک به زائر بیت‌الله‌الحرام، عمدا تلاش می‌کند زائر ایرانی را به قتل برساند؟ چرا زائر اهل سنت ایرانی به صرف ایرانی بودن، باید در کاور ویژه جان‌باختگان قرار گیرد؟ آیا تعداد چشمگیر جان‌باختگان ایرانی در همین راستا قابل ارزیابی است؟ وقتی شاهدان عینی و موثق از تلاش سعودی‌ها برای سوءاستفاده از این حادثه در جهت قتل ایرانیان خبر می‌دهند؛ آیا نباید نسبت به سرنوشت بیش از 300 ایرانی مفقود شده نگران بود؟ این نگرانی‌ها زمانی بیشتر می‌شود که طی روزهای اخیر سعودی‌ها یک عملیات روانی را درباره غضنفر رکن‌آبادی، سفیر سابق ایران در بیروت که در میان مفقودان بوده، شروع کرده‌اند. درحالی که رکن‌آبادی که امسال جهت ادای فریضه حج عازم عربستان شده بود، از زمان وقوع فاجعه منا مفقود شده و از او خبری نیست، روز گذشته العربیه، رسانه وابسته به دربار سعودی بازی جدیدی را آغاز کرد و در خبری مدعی شد رکن‌آبادی به صورت ناشناس وارد عربستان شده است. البته این دروغ مشکوک و خطرناک بلافاصله با واکنش مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه مواجه شد. مرضیه افخم خبر آن دسته رسانه‌ها مبنی بر اینکه غضنفر اصل‌رکن‌آبادی، دیپلمات ایرانی با نام دیگری و از راه غیررسمی وارد عربستان شده است را شتاب زده خواند و اضافه کرد: ایشان با گذرنامه عادی خود عازم سفر حج شده‌اند و اطلاعات دقیق پاسپورت مربوط به همه حجاج و از جمله ایشان در اختیار مراجع رسمی دولت سعودی است و هیچگونه شائبه‌ای درباره اطلاعات و جزئیات مربوط و نحوه ورود ایشان به کشور عربستان وجود ندارد.سخنگوی وزارت امور خارجه توضیح داد: پاسپورت عادی آقای غضنفر اصل‌رکن‌آبادی همکار ما در وزارت امور خارجه ممهور به مهر روادید حج است و طبق اطلاعات واصله در شرایط کنونی به‌دلیل لزوم ارائه مدارک هویتی همه مفقودان سوابق ایشان نیز که در فهرست اسامی مفقودان واقعه منا هستند در اختیار مقامات سعودی قرار گرفته و خبر‌سازی‌های موجود درباره این موضوع نادرست و ناشی از اغراض و اهداف دیگر است. روایت‌های تکان‌دهنده دیگری نیز از رفتار غیرانسانی سعودی‌ها با این فاجعه بویژه در مواجهه با ایرانیان وجود دارد. با این حال اما نمونه آشکار و رسمی بی‌تفاوتی سعودی‌ها نسبت به جان‌باختن قریب به 400 ایرانی در توهین آنها به دستگاه دیپلماسی ایران آشکار شد. آنجا که با گذشت 6 روز از فاجعه آنها برای حضور هیأت ایرانی در عربستان روادید صادر نمی‌کنند و همچنین وزیر خارجه آنها درخواست ملاقات وزیر امور خارجه ایران را رد می‌کند! به اعتقاد کارشناسان با توجه با سیر رفتار‌های سعودی با ایران طی 2 سال اخیر، باید گفت این قبیل رفتارهای زننده و غیر انسانی سعودی‌ها که یادآور دوران جاهلیت است؛ یک جنگ علنی علیه ایران است! به اعتقاد کارشناسان با توجه به آشکار شدن کینه و عداوت آل‌سعود علیه ایرانیان، باید هرچه سریع‌تر نسبت به تعیین سرنوشت مفقودان این فاجعه اقدام کرد. قطعا اگر این مفقودان از فاجعه منا جان سالم به در برده باشند، در معرض خطر بزرگ‌تری به نام عداوت و کینه‌توزی آل‌سعود هستند.
 

گروه اجتماعی: در شرایطی که
6 روز از فاجعه اسفبار منا گذشته است تغییر پی‌درپی آمارهای مربوط به تلفات زائران ایرانی و بالا و پایین شدن اعداد و ارقام مربوط به شمار مفقودان این فاجعه همچنان عامل اصلی نگرانی خانواده‌ها  به شمار می‌آید، این در حالی است که برخی منابع تعداد جان‌باختگان ایرانی این حادثه را بیش از 400 نفر و تعداد کل قربانیان را تا 3000 نفر پیش‌بینی کرده‌اند اما آمار دقیق قربانیان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد تا جایی که حتی رئیس ستاد حج نیز اذعان داشته است آمار روشنی از تعداد جان‌باختگان و مفقودان در دست نیست. به گزارش «وطن‌امروز»، حمید محمدی، رئیس ستاد حج 94 و معاون سازمان حج و زیارت که روز گذشته خبر ورود اولین کاروان زائران خانه خدا به کشور را اعلام کرد درباره آمار تعداد جان‌باختگان و مفقودان فاجعه منا توضیحاتی ارائه داد.  رئیس ستاد حج 94 تاکید کرد: هنوز اطلاعات و آمار روشنی از تعداد جان‌باختگان و مفقودان در دست نیست. به گفته محمدی، 50 نفر از دست‌اندرکاران سازمان حج و زیارت در سردخانه مرکزی عربستان مشغول شناسایی اجساد شده‌اند.
جدیدترین آمار جان‌باختگان، مفقودان و مجروحان
همچنین معاون سازمان حج و زیارت از کاهش تعداد مجروحان و مفقودان حادثه منا خبر داد.
محمدی، معاون سازمان حج و زیارت درباره تعداد مفقودان فاجعه منا اظهار داشت: تعداد مفقودان به ۲۹۶ نفر تغییر کرده است. محمدی با تاکید بر اینکه شمار جان‌باختگان حادثه منا همچنین ۱۶۹ نفر است، افزود: عملیات سرکشی از بیمارستان‌ها را سرعت بخشیده‌ایم به طوری که حتی برخی از بیمارستان‌ها را 2 تا 3 بار بازرسی کرده‌ایم تا بتوانیم مجروحان و مفقودان خود را شناسایی کنیم که این امر همچنان ادامه دارد.
وجود 21 کانتینر حاوی اجساد
محمدی همچنین درباره تعداد زائرانی که از کشورهای گوناگون در حادثه منا کشته شده‌اند، گفت: آمارهایی که عربستان ارائه می‌دهد، کمتر از تعداد واقعی است و شواهد و قرائن موجود نشان می‌دهد هنوز ۲۱ کانتینر حاوی اجساد در سردخانه وجود دارد که 2 مورد آن تازه در حال تخلیه است. به گفته وی، در هر کانتینر ۱۰۰ تا ۱۵۰ جسد وجود دارد و در مجموع می‌توان تخمین زد که 3 هزار تا 3500 زائر از کشورهای گوناگون در حادثه منا جان خود را از دست داده‌اند اما این آمار رسمی نیست و براساس مشاهدات عنوان می‌شود، به همین دلیل است که مقدمات انتقال اجساد ایرانیان جان‌باخته سخت و مشکل است.
56 نفر بستری، 16 نفر بیهوش
این در حالی است که رئیس سازمان حج و زیارت نیز درباره آخرین آمار مصدومان این حادثه توضیحاتی ارائه داده است. سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت یادآور شد: ۵۶ نفر از سانحه‌دیدگان در جمرات در بیمارستان‌ها بستری هستند. برپایه این گزارش، از میان این مصدومان 16 زائر بیهوش هستند که تاکنون 10 نفر آنها شناسایی نشده‌اند.
انتقال 130تن از جان‌باختگان
رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر نیز از انتقال 130تن از جان‌باختگان طی پروازهای امروز خبر داده است.  سیدعلی مرعشی، رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر درباره اقدامات صورت گرفته از سوی مرکز پزشکی حج و زیارت برای پیدا کردن مفقودان، اظهار داشت: تیم‌های جست‌و‌جو یکشنبه‌شب با حضور در سردخانه اصلی شهر مکه نسبت به شناسایی زائران ایرانی اقدامات لازم را انجام دادند. رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر افزود: پیکر ۱۳۰ تن از جان‌باختگان با پرواز روز سه‌شنبه از جده به تهران منتقل می‌شود.
لزوم تلاش دولت برای احقاق حقوق جان‌باختگان
علاوه بر این مطالبه حقوق جان‌باختگان و مصدومان این فاجعه از دولت سعودی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانواده‌هاست. آنطور که رئیس کانون وکلای مرکز نیز عنوان کرده است دولت باید به دور از ملاحظات سیاسی برای مطالبه حقوق این افراد اقدام کند. علی نجفی‌توانا، رئیس کانون وکلای مرکز ضمن ابراز تاسف از حادثه مکه، اظهار امیدواری کرد: دولت بدون توجه به ملاحظات سیاسی برای احقاق حقوق جان‌باختگان تلاش کند.
نامه پزشکان کشور به دبیرکل سازمان ملل
جمعی از استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان و پیراپزشکان کشور با ارسال نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد، خواستار رسیدگی ‏فوری به فاجعه منا شدند و اینکه سوءتدبیر و قصور سعودی‌ها در مدیریت بحران این فاجعه، قابل پیگیری است. پزشکان در این نامه با انتقاد از سوءتدبیر دولت سعودی در کنترل بحرانی که منجر به بروز فاجعه منا شد، پاسخگو نبودن و رسیدگی ‏فوری به این حادثه را از منظر پزشکی قابل پیگیری دانستند و در 42 بند مصادیق کوتاهی سعودی‌ها را که در بروز این فاجعه دخیل بوده است، یادآور ‏شدند. همچنین در این نامه از بان‌کی‌مون خواسته شده است کمیته‌ حقیقت‌یاب بی‌طرفی با حضور نهادهای مرجع و بین‌المللی برای بررسی این حادثه تشکیل شود. در آخرین لحظات تنظیم گزارش، سازمان حج و زیارت اعلام کرد آمار قربانیان ایرانی فاجعه منا به 226 نفر رسیده است.

دستگاه قضا به صورت جدی پرونده فاجعه منا را در محاکم قضایی پیگیری می‌کند. در همین راستا رئیس قوه‌قضائیه گفت: حاکمان سعودی مطمئن باشند ملت‌ها و دولت‌های مسلمان پرونده این حادثه را نخواهند بست. آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی دیروز در جمع مسؤولان عالی دستگاه قضایی کشور با تسلیت حادثه غم‌بار منا به خانواده جان‌باختگان و عموم ملت ایران از خداوند متعال علو درجات را برای جان‌باختگان این حادثه خواستار شد. وی افزود: اگرچه مطمئنیم کسانی که برای درک فضیلت سرزمین وحی و برای زیارت بیت‌الله‌الحرام در این ایام جان خود را از دست دادند مهاجران الی‌الله بودند و اجرشان با خداست اما این حادثه را از هر منظری نگاه کنیم قابل تأمل و تأسف‌انگیز است. رئیس دستگاه قضا گفت: این حادثه باید مسلمانان و بویژه مسؤولان ما را به فکر وادارد برای بحث حج و مشکلاتی که طی سال‌های متمادی در سرزمین وحی رخ داده است چاره‌ای بیندیشند. رئیس دستگاه قضا گفت: حادثه‌هایی که پی‌درپی رخ می‌دهد نشان از این دارد که دولت و حاکمان سعودی مسؤولیت‌پذیری خود را در این مساله نشان ندادند و در حادثه اخیر با همه عظیم بودن فاجعه سخنانی گفتند که نشان از این دارد که اصلاً‌ در فضای دیگری فکر می‌کنند و به فرافکنی پرداخته‌اند. رئیس قوه‌قضائیه افزود: چطور می‌شود پذیرفت کشور و حاکمانی که خود را خادم حرمین‌شریفین می‌دانند به جان و مال و نفوس مسلمانان اینقدر بی‌توجه باشند. آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی در ادامه افزود: حاکمان سعودی مطمئن باشند ملت‌ها و دولت‌های مسلمان پرونده این حادثه را نخواهند بست و این‌طور نیست که جان‌باختن 2 هزار نفر از مسلمانان در این حادثه دردناک از ذهن مسلمانان پاک شود.