سیدابراهیم علوی: حدود یک دهه از وارد شدن واژه «طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا» به عرصه واژگان علوم و فرهنگ سیاسی جهان می‌گذرد. این طرح را که توسط «کاندولیزا رایس» در دولت «جورج بوش» مطرح شد، اگر بخواهیم در یک جمله خلاصه کنیم، باید بگوییم «پروژه سکولاریزاسیون منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا». طی این یک دهه، منطقه و جهان شاهد وقوع حوادث و تحولات بزرگی بود. با نگاهی گذرا به گذشته، شاید امروز بتوان پاسخ دقیق‌تری برای این سوال‌ها پیدا کرد که به‌راستی اهداف اصلی آمریکا از طراحی و ارائه این طرح چه بود؟ چه نسبتی بین این حوادث و طرح خاورمیانه جدید آمریکا وجود داشت و دارد؟ غرب و آمریکا در کجای تحولات بودند؟ و چه تاثیری بر آن گذاشتند؟ هدف اصلی غرب و آمریکا از طراحی گروه‌های تکفیری و داعش(به اعتراف خودشان) چه بود؟ و چه راهبردی را در منطقه دنبال می‌کردند و می‌کنند؟ توافقنامه ژنو در کجای این قصه قرار دارد؟ آیا برجام اساسا ارتباطی با این طرح دارد؟ برای پاسخ به این سوالات باید کمی به عقب بازگردیم و با مرور رویدادها و تحولات گذشته، به تجزیه و تحلیل آنها و بررسی ارتباطشان با شرایط امروز پرداخته و به یک نتیجه و دریافت دقیق برسیم. همانطور که می‌دانید با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، موج عظیمی جهان اسلام را از آسیای میانه گرفته تا شمال آفریقا و خاورمیانه فراگرفت، تا جایی که به سرنگونی «جعفر نمیری» در سودان و «حبیب بورقیبه» در تونس منجر شد. غربی‌ها بویژه آمریکا با آگاهی از ظرفیت متراکم بسیج اجتماعی جهان اسلام که به واسطه پیروزی انقلاب اسلامی، در وضعیت فوران انقلابی قرار گرفته بود، اجباراً به تغییر حاکمان طاغوتی تحت حمایت خود تن دادند اما پس از مشخص شدن نتایج انتخابات الجزایر که حکایت از قدرت گرفتن نیروهای اسلامگرا داشت، موضع خود را تغییر داده و با به قدرت رساندن دوباره طاغوت‌های دست‌نشانده، موج اول بیداری اسلامی را سرکوب کردند. نظام سلطه به‌‌خوبی می‌دانست جذابیت ارزش‌های انقلاب اسلامی برای ملت‌های مسلمان به‌گونه‌ای است که در آینده نه‌چندان دور این موج دوباره برخواهد خاست لذا به سرعت در اولین گام، با تحمیل جنگ به ایران اسلامی سعی کرد عملا اعراب را در برابر ارزش‌های انقلاب اسلامی قرار داده و با اختلاف‌افکنی، سدی در برابر نشر آموزه‌های آن در منطقه ایجاد کند. به موازات جنگ تحمیلی، جنگ روانی و تبلیغاتی هم علیه انقلاب اسلامی و آرمان‌های آن کلید خورد تا هم در حوزه میدانی و هم در حوزه گفتمانی، انقلاب اسلامی را زمینگیر و مهار کنند. غافل از آنکه دفاع‌مقدس علاوه بر تئوریزه کردن ارزش‌های دینی و تقویت بنیه گفتمانی انقلاب اسلامی، راه را برای نفوذ استراتژیک ایران در منطقه فراهم کرد. موفقیت حزب‌الله لبنان در اخراج اسرائیل از جنوب لبنان و همچنین پیروزی گروه‌های اسلامگرای فلسطینی مثل حماس در انتخابات 2006، خبر از اوج‌گیری دوباره اسلام سیاسی و بیداری اسلامی در منطقه می‌داد. موضوعی که غرب از مدت‌ها قبل پیش‌بینی آن را کرده بود و بشدت از آن وحشت داشت لذا تصمیم گرفت با اجرای طرح خاورمیانه بزرگ، پیشدستی کرده و قبل از اینکه انقلاب اسلامی بتواند آرایش منطقه را تحت تاثیر آموزه‌های خود قرار دهد، تحولات را متناسب با منافع خود مدیریت کند اما دومینوی جنگ 33 روزه که قرار بود با حذف حزب‌الله لبنان، شرایط را برای محدود کردن ایران و ضربه زدن به ارزش‌های انقلاب اسلامی فراهم کند، با پیروزی تاریخی حزب‌الله، بر سر غرب و هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش آوار شد و امواج بیداری اسلامی را متلاطم‌تر کرد و در جنگ 22 روزه غزه به اوج خود رسید و بالاخره با جرقه خودسوزی جوان تونسی، انرژی متراکم در منطقه خاورمیانه عربی و شمال آفریقا، آزاد شد و موج دوم بیداری اسلامی را رقم زد.
 نبرد گفتمانی
نظام سلطه که وقوع موج دوم بیداری اسلامی را ناشی از شکست خود در حوزه گفتمانی از ارزش‌های انقلاب اسلامی ارزیابی کرده بود، درصدد برآمد این شکست را جبران کند لذا اولویت خود را پیروزی در نبرد گفتمانی تعریف و سعی کرد با قرار دادن اسلام رادیکال در برابر اسلام سکولار، اسلام سیاسی انقلاب اسلامی را به حاشیه براند. یعنی مردم منطقه فقط مخیر باشند بین 2 اسلام سکولار و اسلام رادیکال یا تکفیری یکی را انتخاب کنند و به انتخاب سومی که همان اسلام انقلاب اسلامی ایران است، فکر نکنند البته نتیجه هم از قبل مشخص بود. بر این اساس 2 راهبرد را برای رسیدن به این هدف انتخاب کرد: 1- مخدوش نشان دادن چهره اسلام سیاسی (اسلام انقلاب اسلامی) با طراحی و مدیریت جریان‌های تکفیری
2- نشر و تقویت اندیشه‌ها و جریان‌های سکولار در منطقه که از اهداف طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا هم بود. در اولین گام غرب سعی کرد اسلام سیاسی را معادل و مترادف با افراطی‌گری، خشونت و وحشیگری تفسیر و تصویر کند و لذا ناگهان با موجی از تصاویر ثابت و متحرک صحنه‌های فجیع قتل و کشتار روبه‌رو می‌شویم که مقارن با نمادهای اسلامی مانند «الله‌اکبر» است! و به صورت وسیعی در رسانه‌های مختلف بویژه رسانه‌های مجازی و کانال‌های ماهواره‌ای منتشر می‌شدند و می‌شوند. سیاستی که غرب در گذشته هم در مقابله با افزایش موج گرایش به اسلام در جهان با جعل اسلام طالبانی تجربه کرده بود. البته ناگفته نماند همین سیاست غرب در برخورد با اسلام سیاسی، مُهر تاییدی بر این واقعیت است که خیزش‌های مردمی سال 2011 غرب آسیا و شمال آفریقا از جنس بیداری اسلامی است. نظام سلطه همگام و همزمان با مخدوش نشان دادن چهره اسلام سیاسی و تضعیف جایگاه اسلامگرایان، سعی کرد زمینه را برای به قدرت رساندن جریان‌های سکولار در منطقه فراهم کند. به قدرت رسیدن السیسی در مصر و ملی‌گرایان در تونس از تبعات همین سیاست است.  با این حال ویژگی‌های موج دوم بیداری اسلامی و بویژه شرایط و مختصات جنگ‌های 33 روزه لبنان و 22، 8 و 51 روزه غزه، به غربی‌ها این هشدار را می‌داد که جنس این تحولات با گذشته تفاوت زیادی داشته و از عمق بیشتری برخوردار است و محدود به مسائل قومی، سرزمینی یا حتی امنیتی نیست و ابعاد فرهنگی و ارزشی آنها فراتر از مرزهای جغرافیایی بوده و نشان تئوریزه شدن فرهنگ مقاومت در منطقه است، بنابراین اگر نتوانند این فرهنگ را از بین ببرند احتمال بازتولید و تکثیر آن در جهان اسلام روز به‌ روز افزایش خواهد یافت و بر امواج بیداری اسلامی دامن خواهد زد، لذا تلاش کردند ریشه این اندیشه را هدف قرار دهند. فارغ از اشخاص، اشتباهات و کجروی‌ها، به اذعان بسیاری از صاحب‌نظران داخلی و خارجی، پیروزی گفتمان اصولگرایی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 84 ایران، یکی از مهم‌ترین عوامل تحریک جهان اسلام و وقوع موج دوم بیداری اسلامی سال 2011 منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا بود و اتفاقا فتنه سال 88، حرکتی طراحی‌شده برای مقابله با گسترش همین گفتمان بود. اما نیاز غرب به کنترل تحولات منطقه و مهار بیداری اسلامی و همچنین نیاز اصلاح‌طلبان برای بازگشت به قدرت، این دو را که قبلا در حوزه گفتمانی به یک همزبانی نسبی و در فتنه 88 به اعتماد و اطمینان کامل رسیده بودند به تبانی تلویحی و همکاری در حوزه میدانی هم سوق داد؛ بدین ترتیب که غرب با فشارهای دیپلماتیک و افزایش تحریم‌ها، زمینه را برای حذف جریان اصولگرایی اصیل و به قدرت رساندن جریان روشنفکری غربگرا آماده می‌کند و اصلاح‌طلبان هم با عقب‌نشینی از شعارها و آرمان‌های انقلاب و فرستادن پالس‌های همگرایی با غرب، در تضعیف اندیشه مقاومت و مهار بیداری اسلامی در منطقه، به غرب یاری می‌رسانند.
برجام
فارغ از قضاوت و ارزشگذاری درباره کم و کیف توافقنامه برجام، اگر از منظر غرب به این توافقنامه بنگریم، برخلاف آنچه وانمود می‌کند، واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد که تصور کنیم حوزه میدانی برجام یعنی محدود کردن فعالیت هسته‌ای ایران، برای غرب اولویت چندانی داشته باشد، آنهم با وضعیت هسته‌ای که هند و پاکستان در جوار ایران دارند؛ پاکستانی که خاستگاه القاعده و گروه‌های تروریستی است بلکه منطقی است که بپذیریم به دلیل وقوع بیداری اسلامی و جنس گفتمانی این واقعه مهم و ابعاد خطرناک آن برای آینده منافع غرب و همپیمانان منطقه‌ای‌اش، حوزه گفتمانی این توافقنامه از اهمیت بیشتری برخوردار است. غرب در توافقنامه برجام سعی کرد به مردم بپاخاسته منطقه القا کند انقلاب اسلامی ایران به عنوان هسته‌ اصلی بیداری اسلامی، خود در برابر غرب زانو زده و از راه رفته پشیمان است و پیروی از الگوی انقلاب اسلامی برای آنها دستاوردی نخواهد داشت. بادی لنگویج پیاده‌روی خیابان‌های وین و تعمد در فرسایشی کردن مذاکرات در همین راستا قابل ارزیابی است. البته این موضوع با هوشیاری رهبر معظم انقلاب و مواضع قاطعانه ایشان تا حدود زیادی خنثی شد.
نفوذ
نظام سلطه با این تصور که تا حدودی توانسته موج دوم بیداری اسلامی را در منطقه کنترل کند، تمرکز خود را روی مهار انقلاب اسلامی بیشتر کرده است. غرب که از ابتدای انقلاب، طرح‌ها و پروژه‌های متعددی را در حوزه‌های سخت و نرم برای مقابله با انقلاب اسلامی تجربه کرده است، گویا دیگر به این جمع‌بندی رسیده که برخورد سخت با نظام جمهوری اسلامی ایران، حداقل در شرایط فعلی دستاوردی برای غرب نخواهد داشت. لذا همانگونه که رهبر آگاه انقلاب قبلا هم هشدار داده بودند، مرکز ثقل فعالیت‌های خود را روی برخورد نرم با انقلاب اسلامی متمرکز کرده است. براساس اسناد لانه جاسوسی، پروژه نفوذ در 2 حوزه فردی و جریانی، حتی قبل از پیروزی انقلاب در دستور کار نظام سلطه قرار گرفته بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پیچیدگی بیشتری پیگیری شد. در دوران سازندگی و بویژه اصلاحات به صورت خزنده رشد کرد و در جریان فتنه 88 جلوه‌هایی از آن بروز کرد که البته با درایت رهبر معظم انقلاب و هوشیاری مردم انقلابی، راه به جایی نبرد اما حوادث سال 88 این پیام را برای غرب داشت که هم در حوزه فردی و هم در حوزه جریانی می‌تواند به ظرفیت‌های قابل اتکایی برای ضربه زدن به پیکره نظام اسلامی امیدوار باشد. لذا تلاش کرد در سایه فضاسازی توافقنامه برجام، همگام با تقویت جریان فتنه و کمک به اصلاح‌طلبان برای بازگشت به قدرت، با دامن زدن به اندیشه‌های سکولار و ارزش‌های لیبرال و آرمان‌زدایی از انقلاب، پروژه نفوذ جریانی خود را نیز پیش برده و آرمان‌ها و ارزش‌های اصیل انقلاب اسلامی را به حاشیه براند.  نظام سلطه با علم به اینکه موج بیداری اسلامی، به‌رغم کش و قوس‌های فراوان از بین نرفته و دوباره اوج خواهد گرفت، طرح سکولاریزاسیون جهان اسلام و منطقه را آخرین امید خود برای مهار بیداری اسلامی ارزیابی و به‌درستی به این جمع‌بندی رسیده است که این طرح بدون سکولاریزاسیون انقلاب اسلامی ایران به عنوان محور بیداری اسلامی، عملی و کامل نخواهد شد. لذا غرب سعی دارد با همراهی روشنفکران غربگرا و استفاده از فضایی که پس از توافقنامه برجام به وجود آمده، پروژه نفوذ را تشدید و طرح سکولاریزاسیون انقلاب اسلامی را با طعم سکولاریسم اسلامی(!) اجرایی کند اما نظام سلطه به‌خوبی می‌داند تا زمانی که ولایت فقیه در راس امور این کشور است، امکان اجرایی کردن این طرح غیرممکن است. لذا تمام تلاش خود را معطوف به تضعیف این جایگاه کرده است. آنها سعی دارند با کمک همراهان داخلی خود ابتدا مصداق آن را هدف قرار داده سپس جایگاه قانونی آن را زیر سوال ببرند. لذا هوشیاری نخبگان دلسوز در آگاهی‌بخشی و افزایش بصیرت در جامعه در این برهه از تاریخ انقلاب از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.

حامد حاجی‌حیدری*: نامه‌ دوم مقام معظم رهبری خطاب به جوانان غربی، در تحلیلی از شرایط امروز، به موضوع نقش ابزارهای پیشرفته بر «شبیه‌سازی فرهنگی» جهان تأکید دارد. ایشان در این مرقومه، شبیه‌سازی فرهنگی را نحوی خشونت خاموش و بسیار زیان‌بار از سوی فرهنگ غرب علیه فرهنگ‌های غنی مستقل دانسته‌اند. این در حالی است که فرهنگ غرب و بویژه فرهنگ آمریکایی با پیشینه‌ تاریخی اندک خود، ابداً غنای لازم برای تبدیل به یک فرهنگ بسنده‌ جهانی را ندارد.
 آغاز موضوع شبیه‌سازی فرهنگی
آنچه اصطلاحاً شبیه‌سازی (Simulation) گفته می‌شود، مشخصاً با شکل‌گیری رسانه‌های جدید آغاز شد؛ بویژه با «برودکست» و «سخن‌پراکنی» رادیو - تلویزیونی و بعد، ابداع و گسترش رایانه‌ها و در نهایت برآمدن وب و رسانه‌های تعاملی متکی بر تلفن همراه. رسانه‌های جدید، به اتکای توانمندی دگرگون‌کننده‌ خود که عصری را به انقلاب ارتباطات موسوم کردند، توانستند سطحی از واقعیت را ایجاد کنند که به آن «واقعیت نمایشی» می‌توان اطلاق کرد. این سطح اغلب تنها به‌عنوان شبیه‌سازی متقابل عصبی وجود دارد و لزوماً مابه‌ازایی در دنیای حقیقی ندارد. این نکته‌ اول که آنها می‌توانند واقعیتی را نمایش دهند که پایگاهی در عالم واقع ندارد، ولی این همه‌ ماجرا نیست. نکته‌ دوم این است که «واقعیت نمایشی» یا «واقعیت شبیه‌سازی‌شده»، ارزشی بیش از «واقعیت عینی» که خود افراد با چشم و گوش و حواس خود ملاحظه می‌کنند، می‌یابد؛ چراکه رسانه‌ها متخصصان کشف و خلق واقعیت تلقی می‌شوند و افراد به اخبار و اطلاعات مندرج در آنها بیش از اخباری که خود به دست می‌آورند، اعتماد می‌کنند. رسانه‌ها خبرنگارانی دارند که کار و تخصص آنها کشف و انتشار واقعیت است. پس ما به اخبار آنها بیش از اخبار خودمان - که متخصص امر کشف و انتشار خبر نیستیم - اعتماد خواهیم کرد. از این قرار، «واقعیت نمایشی» یا «واقعیت شبیه‌سازی‌شده»، واقعیتی معتبرتر از واقعیت مشهود خود ما دارد. به این معنا، واقعیت آنها اصطلاحاً ارزش «فراواقعی» می‌یابد. نکته‌ سوم این است که بخشی از قدرت «فراواقعی» واقعیت شبیه‌سازی‌شده‌ رسانه‌ها به این بازمی‌گردد که عملکرد رسانه‌ها به‌صورت شبکه‌های عصبی متقابل است. به این معنا که آنها شبکه‌هایی می‌سازند که متقابلاً یکدیگر را تایید می‌کنند. یکی از آنها خبری را جعل می‌کند و منبع خبر را به یک منبع دیگر استناد می‌دهد. وقتی شما به‌عنوان مخاطب کنجکاو و سمج به منبع دیگر مراجعه می‌کنید، متوجه می‌شوید منبع دیگر هم به منبع دیگری ارجاع می‌دهد و اگر باز هم حوصله داشتید به آن منبع مراجعه کنید، خواهید دید آن‌هم به منبع دیگری ارجاع می‌دهد و این ارجاعات متوالی آن‌قدر ادامه می‌یابد که مخاطب هرقدر کنجکاو و فرهیخته هم باشد، از نفس می‌افتد و واقعیت شبیه‌سازی‌شده را بالاخره باور می‌کند. این‌طور است که مثلاً در جریان جنگ دوم خلیج‌فارس، بغداد قبل از تصرف واقعی، توسط رسانه‌ها به‌نحوی شبیه‌سازی‌شده فتح‌شده عنوان می‌شود و این موضوع روحیه‌ مدافعان شهر را فرومی‌ریزد. نکته‌ چهارم اینکه ما رفته‌رفته اتکای خود به واقعیت‌های اکتشافی خودمان را از دست می‌دهیم و بالاجبار به رسانه‌ها وابسته و وابسته‌تر می‌شویم. حجم وسیع و وسیع‌تری از اطلاعاتی که ما باید برمبنای آنها تصمیمات روزمره و غیرروزمره‌ خود را بگیریم، به امور دوردستی منوط می‌شود که اطلاع‌یابی ما از آنها تنها با وساطت رسانه‌ها میسر است. مردم دنیا باید در انتخابات شرکت کنند، ولی شرکت در انتخابات، منوط به اطلاعاتی است که از رسانه‌ها درباره نقاط دوردستی مانند «افغانستان»، «عراق»، «سوریه»، «چین»، «آمریکا» و... به دست می‌آورند. اما رسانه‌ها می‌توانند از طریق شبیه‌سازی‌های متقابل عصبی، چیزهایی را به مردم نمودار کنند که منبع اسناد آنها فقط خود رسانه‌های مرتبط و متحد هستند و هیچ واقعیت ریشه‌داری ندارند. پس عملاً رفتار مردم جهان در رسانه‌هایی متحد تعیین می‌شوند که از طریق ارتباطات خود، در جهانی که به نظر آزاد می‌رسد، کنترل نه همه ‌چیز، بلکه اغلب چیزها را در دست دارند. نکته‌ آخر آنکه آنها سعی می‌کنند دفاع‌های چندلایه‌ای در مقابل تلاش افراد برای دستیابی به حقایق تدارک ببینند؛ طوری که تقریباً دستیابی به واقعیت‌ها محال به نظر می‌رسد، هرچند محال نیست. آنها از طریق انواع مختلفی از رسانه‌ها، افراد رسته از یک رسانه را در نقطه‌ای دیگر گیر می‌اندازند؛ طوری که کم ‌و بیش اطمینان حاصل شود که راه گریزی نیست.
  واکنش‌های انتقادی نسبت به شبیه‌سازی فرهنگی
واکنش‌های انتقادی در مقابل این وضع، متعدد و گسترده بوده است. شاخص‌ترین انتقاد را «ژان بودریار» مطرح کرده که رئوس نکات مدنظر او در آنچه تاکنون عرض کردم، ملحوظ است. یکی دیگر از متفکران مهم در این حیطه، «گی د بور» در کتاب مهم «جامعه‌ نمایش» است. او «نمایش» را حذف حد و مرز راستین و دروغین می‌شمرد که در نهایت با هدف کمک به سیطره‌ یک اقتصاد کالایی و مصرفی ساخته می‌شود. گونه‌ای ترور حقیقت در کار است؛ چراکه حقیقت راستین، دشمن این جامعه‌ نمایش است. نکته‌ دیگر «د بور» در این رابطه، آن است که برای اینکه نمایش بتواند کار خود را انجام دهد، وحدت جهان و هرچیز متحدکننده‌ قبلی از قبیل سنت‌ها و زبان‌ها و ذخایر و میراث فرهنگی را نابود می‌کند تا افراد «رهاشده»، «متصاعدشده»، «از زمین جداشده» و «بی‌ریشه» را در قالبی جدید متحد کند. به قول د بور، «همه‌ نعمت‌های منتخب نظام نمایشی، از اتومبیل تا تلویزیون، در عین‌ حال حربه‌های او برای تقویت مداوم شرایط منزوی کردن انبوه تنهایان است.» عملکرد نظام نمایشی، در این زمینه خشونت‌بار و بی‌رحم است. سرمایه‌داری مصرفی نه‌تنها محیط‌زیست طبیعی، بلکه محیط‌زیست انسانی را به نابودی می‌کشاند تا بتواند بیشتر بفروشد. سرمایه‌داری نه‌تنها درخت‌ها را یک‌به‌یک از بین می‌برد، «خانواده‌ها»، «سنت‌ها»، «فرهنگ‌ها»، «آموزش‌ها»، «سیاست‌ها» و «سازمان‌های محلی» را که تمدن را به پایه‌ فعلی رسانده‌اند، بی‌رحمانه و خشن نابود می‌کند. یک نکته‌ دیگر مورد توجه گی د بور این است که در جامعه‌ نمایش، شما هرچه بیشتر نظاره می‌کنید، بیشتر از حقیقت دور می‌شوید. هرچه کمتر تلویزیون ببینید و هرچه کمتر در وب سیر کنید و هرچه کمتر تلفن همراه خود را به دست بگیرید، انسان فرهیخته‌تری خواهید بود. در واقع تجربه‌ بیشتر به‌معنای بیشتر گسیختن از همه ‌چیز است. این ‌هم تجربه‌ قریبی است که میراث فرهنگی سراسر دنیا با آن بیگانه است. در دنیای جدید رسانه‌ای، به‌رغم دنیاهای قبل از انقلاب ارتباطات، تجربه‌ بیشتر مساوی بیگانگی بیشتر است و این یعنی انحلال منطق متعارف. این‌هم خطر بزرگی است؛ چراکه علم را به‌عنوان انباشت تجربه، در خدمت جامعه‌ نمایش قرار می‌دهد. علم هم به این سمت می‌رود که حقایقی را بیان نماید که قابلیت نمایشی داشته باشند. پس کسانی که به علم به‌عنوان امری رهایی‌بخش می‌نگریستند، از این پس باید محتاط‌تر باشند. به همین قیاس، «جامعه‌ نمایش»، دموکراسی را هم به ابتذال کشانده است و آنچه در دموکراسی مهم است، حقیقت و اخلاق نیست، بلکه بسته‌بندی و برند سیاسی است. متفکران مهم دیگری هم در این زمینه مطرح هستند که پرداختن به آنها مجال وسیع‌تر و بسیار وسیع‌تری می‌طلبد؛ «هربرت شیلر» و همکارانش، پرداخت واقعاً متمایز و الهام‌بخش «یورگن هابرماس»، «دانیل بل» و «چارلز رایت میلز»،
«ژان فرانسوا لیوتار»، «پل ویریلیو»، «یان جیمز»، «جیانی واتیمو»، «مارک پاستر»، «مانوئل کستلز» و بالاخره «آنتونی گیدنز».
 راهکار برون‌رفت: مردم همیشه در صحنه
«آنتونی گیدنز» وقتی درباره‌ سرنوشت فعالیت سیاسی پس از شرایطی شبیه آنچه وصفش را گفتیم، تأمل می‌کند، به راه‌حل‌هایی فراسوی چپ و راست دست می‌یابد که نام آن را می‌توان «سیاست زنده» گذاشت. واقعیت آن است که جهان شدیداً رسانه‌ای‌شده همچون یک تریلی سنگین با سرعت بسیار زیاد است. کسی نمی‌تواند ادعا کند این تریلی سنگین را می‌راند. شاید آمریکایی‌ها ادعا کنند این تریلی را کنترل می‌کنند، ولی این ادعایی بیش نیست. شاید آنها جای راننده نشسته باشند، ولی همه می‌دانند راننده در یک تریلی سنگین، با بار سنگین‌تر، با سرعتی بسیار بالا و با ترمز بریده، کاره‌ای نیست. این راننده فقط فرمان را به دست دارد که چندان اهمیتی در مقایسه با ترمزی که دیگر نیست، ندارد. یک ریگ کوچک زیر چرخ جلو، باد لاستیک‌ها، یک مهره و... تأثیر بیشتری نسبت به راننده دارند. در سیاست زنده، این حقیقت پذیرفته می‌شود که آنچه جهت تریلی جهان را تعیین می‌کند، انسان‌هایی هستند که دغدغه‌های نیرومند اخلاقی دارند، همیشه در صحنه‌اند، مقاومت می‌کنند، تسلیم نمی‌شوند و به این تریلی مدام در جهتی که صحیح و اخلاقی می‌دانند، ضربه و تکانه وارد می‌کنند. شاید در صد ضربه، تنها یک ضربه تأثیری واقعی بر جهت این تریلی بگذارد، اما آن یک ضربه شاید بتواند یک نقطه‌ عطف تاریخی ایجاد کند و جهت تریلی را ۱۸۰ درجه بگرداند. در سیاست زنده، «مردم همیشه در صحنه» مهم‌ترین عنصر جهت‌دهنده به سیاست هستند. جوانانی که در فضای رسانه‌ای حضور دارند و مدام از بینش و اخلاقی مبتنی بر یک زیربنای فکری مستحکم مانند اسلام نیرو می‌گیرند، به این تریلی قدرت جهانی ضربه می‌زنند و بالاخره در آزمون‌هایی تعیین‌کننده، جهت آینده‌ جهان را تعیین خواهند کرد. در سیاست زنده، آینده مهم‌تر از گذشته است. برای انسان همیشه این‌طور بوده است که معاد و آینده مهم‌تر از گذشته بوده است، ولی اهمیت این موضوع امروز بیش از هر زمان دیگر است. انسان موجود اخلاقی و مسؤول و اراده‌مند است. پس باور ندارد که عده‌ای زورمند با رقم زدن گذشته، راه تعیین آینده را بر انسان‌ها بسته باشند. انسان اخلاقی و مسؤول، ایمان دارد که خداوند صاحب معاد و روز جزا، توش و توان کافی در معادسازی را در اراده‌ انسانی قرار داده است. پس انسان مسؤول، مستمر و آینده‌ساز است. در واقع عنصر انسانی مؤمن در تعیین آینده‌ جهان، مهم‌ترین عامل است؛ چراکه می‌تواند در یک جهت ایمانی واحد، مستمراً در صحنه حضور داشته باشد و بکوشد جهان را به یک سمت‌ و سو سوق دهد. ایمان این عنصر مسؤول باعث می‌شود همیشه در صحنه بماند و از شکست‌ها دلسرد نشود. او برای نتیجه‌ فعالیت نمی‌کند. او در جهت ایمانی خود راسخ است و همین «همیشه در صحنه بودن» در دنیای امروز سرنوشت‌ساز است. این کلیدواژه‌ مهم در سیاست انقلابی حضرت امام خمینی رحمه‌الله‌علیه، یعنی «مردم همیشه در صحنه»، کلیدی‌ترین عنصر فرمول «سیاست زنده» است. باید این عبارت را بارها و بارها تکرار کرد: «مردم همیشه در صحنه»، «مردم همیشه در صحنه»، «مردم همیشه در صحنه»...
* عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
منبع: khamenei.ir

بیش از یک سال از تاسیس سپاه گذشته بود که انتشار برخی اخبار، افکار عمومی را متوجه سپاه و فعالیت برون‌مرزی‌‌اش کرد؛ فعالیتی که شکست خورد و تبعات آن حتی تا یک دهه بعد دامنگیر دولت ایران شده بود. در اخبار ۳۰ تیر ۱۳۵۹ آمده بود گروهی به نام سپاه پاسداران اسلام به ترور شاپور بختیار اقدام کردند. ماجرا از این قرار بود که مدتی بعد از پیروزی انقلاب شخصی به نام مهدی نژادتبریزی به محسن رفیق‌دوست مراجعه کرده و اعلام می‌کند آماده است تا بختیار را از بین ببرد. محسن رفیق‌دوست هم بی‌فوت وقت حکم اعدام انقلابی بختیار را می‌گیرد: «رفتم خدمت آیت‌الله محمدی‌گیلانی و گفتم گروهی داریم که می‌خواهیم آنها را بفرستیم تا بختیار را اعدام کنند. شما اجازه می‌دهید؟ گفت: بله! من حکمش را می‌دهم؛ و نوشت: بختیار مهدورالدم است». (ص۱۲۹)
آنطور که رفیق‌دوست در خاطراتش آورده، پس از صدور این حکم، یک گروه 5 نفره به نام‌های انیس نقاش (معروف به ابومازن که در حال حاضر مفسر سیاسی و اقتصادی تلویزیون الجزیره و مطبوعات لبنانی و ساکن ایران است)، نژادتبریزی، جناب و سمیر (نام نفر پنجم ذکر نشده) یعنی در مجموع 3 نفر ایرانی و 2 نفر لبنانی به فرانسه رفتند تا حکم صادر شده درباره بختیار را اجرا کنند اما از آنجا که همزمان با این گروه، ابوشریف هم گروه دیگری را به سرپرستی فردی به نام ابوالوفا برای کشتن بختیار مامور کرده بود، در اجرای عملیات تداخل پیش آمده و عملیات با شکست مواجه می‌شود: «ما و ابوشریف از هم خبر نداشتیم. ابومازن و تیمش همه کارها را آماده کرده بودند. اعدام انقلابی بختیار در پوشش خبرنگار یکی از مجلات معروف عربی بود. خبرنگار به سختی وقت ملاقات می‌گیرد تا مقدمات مصاحبه با بختیار را فراهم کند. او در همین جلسه اول راه ورود و خروج و وضعیت خانه را شناسایی می‌کند. در این فاصله، فرانسوی‌ها متوجه ورود گروهی از ایران می‌شوند. ابوالوفا لو می‌رود اما آنها فرار می‌کنند. فرانسوی‌ها محافظ‌ها را بیشتر می‌کنند. به بختیار هم می‌گویند زنجیر پشت در را بیندازد. وقتی ابومازن و نژادتبریزی (مسؤول اعدام) با مسلسل می‌روند، پلیس با آنها درگیر می‌شود. در این درگیری همه اعضای تیم دستگیر و 3 نفر هم کشته می‌شوند. خانمی هم از اهالی آن ساختمان قطع نخاع می‌شود. طرح ما هم شکست می‌خورد». (ص۱۳۰) البته ابومازن بعدها در گفت‌و‌گویی علت ناموفق بودن اعدام بختیار در سال ۱۳۵۹ را اظهارات آیت‌الله صادق خلخالی می‌داند که همزمان با ورود آنها به فرانسه اعلام کرده بود برای اجرای حکم اعدام بختیار به پاریس کماندو فرستاده است.(ص۱۳۳)
اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. محاکمه پر سر و صدایی برای این تیم 5 نفره برگزار شد و آنها در دادگاه اعتراف کردند از طرف رفیق‌دوست مامور به این کار شده‌اند. در نهایت هم 3 نفر به حبس ابد و 2 نفر هم به حبس‌های کمتر محکوم شدند. هر چند محکومیت آنها بیشتر از 10 سال طول نکشید. سال ۱۳۶۹ چریک‌های لبنانی که دوستان ابومازن بودند در یک رشته عملیات، به سفارتخانه فرانسه حمله کردند و همچنین یک هواپیمای فرانسوی را نیز ربودند. پس از این اقدامات نماینده‌ای از طرف رئیس‌جمهور فرانسه با رفیق‌دوست ملاقات کرده و مذاکرات برای حل مساله آغاز می‌شود. رفیق‌دوست در این ملاقات تنها راه‌حل را آزادی گروه ابومازن از زندان اعلام و تاکید می‌کند اگر آنها آزاد نشوند دوستانشان اقدامات دیگری انجام خواهند داد. از سوی دیگر همزمان با این مذاکرات ابومازن هم در زندان دست به اعتصاب غذای سختی می‌زند و اعلام می‌کند به شرطی از اعتصاب غذا دست برمی‌دارد که نماینده‌ای از ایران و به‌خصوص رفیق‌دوست از او بخواهد. (ص۱۳۰)
رفیق‌دوست که نامش هم در لیست متهمان این پرونده بود با مشورت رئیس‌جمهور وقت (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) به فرانسه می‌رود و قرار می‌شود تا از ابومازن بخواهد اعتصاب غذایش را بشکند و از سوی دیگر با پرداخت خسارت به خانواده کشته‌شدگان که طبق قوانین فرانسه حدود 500 هزار دلار بود، ظرف 2 هفته ابومازن و تیمش آزاد شوند. «آقای هاشمی هم دستور دادند این پول پرداخت شود.» (ص۱۳۱) و بدین ترتیب ماجرا پس از 10 سال خاتمه یافت.
از کتاب برای تاریخ می‌گویم؛ خاطرات محسن رفیق‌دوست