گروه سیاسی: حسن روحانی اخیرا اظهاراتی مطرح کرده که برخی مهره‌های دولت یازدهم را متهم به کم‌کاری و دفاع نکردن از دولت می‌کند. او گفته است برخی افراد دولت یازدهم به میدان نیامدند و آنچنان که باید از دولت حمایت نکردند. به گزارش «وطن‌امروز»، اگرچه تغییرات در کابینه دوم حسن روحانی موضوعی محتمل است اما به نظر می‌رسد قرار نیست تغییرات برای افرادی که کنار گذاشته می‌شوند بدون هزینه باشد. از همین حالا حسن روحانی برخی افراد دولت یازدهم را متهم به کم‌کاری در دفاع از دولت کرده است. حامیان روحانی هم در این‌باره به گونه‌ای اظهارنظر کرده‌اند که برخی وزرا و اعضای کابینه روحانی متهم به خیانت شده‌اند. روحانی و این طیف از حامیانش می‌گویند برخی اعضای دولت تمام‌قد به دفاع از کابینه نپرداختند و روحانی در این‌باره گفته است برخی اعضای دولت یازدهم در دفاع از این دولت «گیوه‌شان را ور نکشیدند»! او همچنین گفته است این افراد در مسیر دفاع از دولت «لخ‌لخ» کردند!
محسن رهامی و صادق زیباکلام از اطرافیان حسن روحانی نیز از این فرصت استفاده کرده و اسامی برخی متهمان را مطرح کرده‌اند؛ از محمد نهاوندیان گرفته تا محمدباقر نوبخت و علی ربیعی! می‌گویند اینها روحانی را در انتخابات تنها گذاشتند! رهامی و زیباکلام این حرف‌ها را چند روز پس از اظهارات جنجالی روحانی درباره عدم همراهی برخی اعضای دولت یازدهم گفته‌اند. اظهاراتی که به اعتقاد تحلیلگران، آغازی است برای یک
تسویه حساب هزینه‌ساز! یا به عبارتی زمینه‌سازی برای توجیه کنار گذاشتن برخی اعضای کابینه! بر این اساس و بر اساس آنچه روحانی و اطرافیانش مطرح می‌کنند، این افراد در دولت دوازدهم نخواهند بود، زیرا در میدان دفاع از دولت کم‌کاری کردند، گیوه‌های‌شان را نکشیدند و لخ‌لخ کردند! روحانی می‌گوید در دولت یازدهم در این‌باره سختگیری نکرده است! شاید منظور او از این حرف این باشد که الان اما زمان سختگیری علیه برخی اعضای دولت است!
روحانی روز شنبه در مراسم ضیافت افطار با وزرا، معاونان، استانداران و رؤسای سازمان‌های دولتی گفت: در 4 سال دولت یازدهم- به دلایلی وقت ندارم و الا توضیح می‌دادم- سختگیری نکردیم. همه افراد در دولت بدون استثنا زحمت کشیدند. کسی نیست زحمت نکشیده باشد و از دولت دفاع نکرده باشد اما همه هم یکجور نبودند؛ مختلف بودند. برخی‌ها با همه توان آمدند. ما روستایی هستیم و به تعبیر ما برخی‌ها گیوه را ورکشیدند و آستین را بالا زدند و به میدان آمدند اما برخی پاشنه گیوه‌شان خوابیده بود و آن را ورنکشیدند و لخ‌لخ کردند و یک مقدار راه و مسیر را آمدند و زحمت کشیدند. سعی آنها هم مشکور است. وی افزود: یک عده‌ای وقتی به دولت حمله می‌شد، با همه قدرت و همه وجودشان دفاع کردند اما یک عده زمانی که در تنگنای 30 خبرنگار قرار می‌گرفتند، یک کلمه‌ای می‌فرمودند. اینها حرف نمی‌زدند و سینه سپر نمی‌کردند. اینگونه نمی‌شود؛ ما بار سنگینی بر دوش داریم. هرکس آماده است باید این بار را به دوش بگیرد. وی افزود: یک عده وقتی به دولت حمله می‌شد، با همه قدرت آمدند دفاع کردند، با همه وجودشان دفاع کردند. چون دفاع از دولت، دفاع از ملت است. اشتباه نشود، این بحث وکیل‌الدوله و... لاطائلات است. دولت منتخب ملت است. ما چیزی نداریم جز رای مردم. دولت و ملت نداریم، ملت است که دولت را انتخاب می‌کند. همه چیز برای ملت است. کسی که از دولت دفاع می‌کند، از رای مردم دفاع می‌کند، از اکثریت دفاع می‌کند، از ملتش دفاع می‌کند. بعضی‌ها سخت‌شان بود دفاع کنند، خیلی نرم حرف می‌زدند و آرام. باید با خدای‌مان عهد ببندیم. من کاملا برایم روشن بود. می‌دانستم چقدر این انتخابات سخت خواهد بود  و به دوستان‌مان هم گفته بودم. با خدایم عهد کردم، گفتم خدایا، جانم، حیثیتم و آبرویم را با تو معامله می‌کنم و به میدان می‌آیم».
نیم‌نگاهی به رئیسی داشتند!
محسن رهامی، دبیر شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در راستای اظهارات روحانی علیه برخی اعضای دولت می‌گوید: متاسفانه آنطور که انتظار می‌رود دولت منسجم نیست، چه از لحاظ وزرا، چه از لحاظ فرمانداران، بخشداران و مدیران ارشد و جزء، در واقع این آقایان در حمایت از دولت یکدست عمل نمی‌کنند.  وی با اشاره به گلایه‌های اخیر روحانی از برخی اعضای دولت گفت: در طول انتخابات، بعضی مسؤولان دولتی در تهران و در شهرستان‌ها نه‌تنها حمایت آنچنانی نداشته‌اند، بلکه بعضا در ستادهای رقبای روحانی حضور داشتند و بعضا امکانات اداری را تقدیم رقیب می‌کردند.
رهامی با اشاره به دیدار خصوصی‌اش با رئیس‌جمهور، اضافه کرد: ما به آقای روحانی هم گفته‌ایم که دولت باید یکدست شود. متاسفانه آرمان‌های دولت از سوی خیلی از افراد دنبال نمی‌شود. انتظار این است که با توجه به حمایت بی‌نظیر مردم از روحانی، ایشان تغییرات اساسی در دولت ایجاد کند. اجزای دولت مانند اجزای یک ماشین است، اگر با هم کار نکنند، انرژی را هم هدر می‌دهند. الان توقع این است که حامیان روحانی و اعتدال و اصلاحات در درون دولت تقویت شوند.
وی ادامه داد: اگر مردم خواسته دیگری داشتند که به جناح رقیب رای می‌دادند که بعضا شعارهای جذابی هم داشتند. اگر دوستان مواضع و شعارهای روحانی را قبول ندارند، صادقانه کنار بکشند و جای‌شان را به کسانی دهند که به آرمان‌ها و شخص روحانی پایبند و وفادار هستند. برخی در طول انتخابات به نوعی محافظه‌کاری داشتند. انگار نیم‌نگاهی به روحانی داشتند و نیم‌نگاهی دیگر به رقیب تا در صورت پیروزی‌اش، بتوانند پست‌شان را حفظ کنند. وی خاطرنشان کرد: فکر می‌کنم روحانی متوجه شده و دنبال زمینه‌سازی برای ایجاد تغییرات است. در حوزه تغییر وزرا هم اکنون مجلس با دولت همراه است و عذری پذیرفته نیست.
زیباکلام: روحانی تنها بود!
صادق زیباکلام از حامیان حسن روحانی هم در این‌باره گفت: حقیقتش را بخواهید من اصلا با دولت و حلقه نزدیک به روحانی ارتباطی ندارم و این برخلاف آنچه همه تصور دارند، است. اما نکته‌ای را که می‌توانم درباره سخنان اخیر روحانی، روی آن صحه بگذارم این است که او در جریان انتخابات بسیار بسیار تنها بود. مجددا تاکید می‌کنم روحانی به معنای واقعی کلمه بسیار تنها بود. وی در گفت‌وگو با انتخاب، افزود: شما کمتر وزیر دولت را می‌دیدید، کمتر کسی را در حلقه نزدیک روحانی می‌دیدید که در انتخابات آستینش را بالا زده باشد و رخت کار تنش کرده باشد و قرص و محکم وارد میدان شده باشد. در واقع 80 تا 90 درصد بار انتخابات را خود روحانی تنها به دوش می‌کشید. در استان‌ها و شهرستان‌ها، روحانی تک و تنها بود. از آن حلقه نزدیک، مثل نهاوندیان، نوبخت، واقعا کسی را نمی‌دیدیم که ایشان را همراهی کند. این تحلیلگر سیاسی اضافه کرد: در حلقه بعدی که شامل وزرا می‌شود هیچ‌یک از وزرا پا جلو نگذاشتند و نیامدند که از روحانی و حتی دست‌کم از عملکرد خودشان دفاع کنند. چون همه استراتژی اصولگرایان در این انتخابات در مناظره‌ها و... این بود که بگویند دولت روحانی کاری انجام نداده و فقط وعده داده است. وی ضمن انتقاد از کم‌کاری اعضای دولت در انتخابات اضافه کرد: این وزرا و افراد لااقل برای دفاع از خودشان هم که شده بود باید جلو می‌آمدند. نعمت‌زاده باید در وزارت صنایع  جلو می‌آمد، ربیعی در وزارت کار باید می‌آمد جلو و می‌گفت این کارها را کرده است. این آقایان عملا سکوت می‌کردند. سکوت این افراد، این تلقی را به‌وجود می‌آورد که انگار اصولگرایان درست می‌گویند. وی ادامه داد: اگر جهانگیری، ظریف، طیب‌نیا و زنگنه و تا حدودی رحمانی را فاکتور بگیریم، مابقی کابینه و حلقه نزدیک به روحانی یعنی نوبخت و نهاوندیان، حرکتی نکردند؛ اصلا انگار نه انگار که انتخابات است و روحانی رئیس آنهاست. روحانی در نهایت در ضیافت افطار دلخوری خود را بروز داد که خیلی هم دور از انتظار نبود و ناراحتی‌اش از نزدیکانش کاملا قابل درک بود. واقعا نمی‌دانم شاید فکر می‌کردند رئیسی برنده می‌شود و نمی‌خواستند همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد روحانی بگذارند. وی اضافه کرد: جدا از اینکه نمی‌دانم دغدغه آقایان چه بوده، باید بگویم اینها اصلا توانی هم ندارند. واقعا نمی‌دانم آدمی مثل نوبخت چرا باید چنین جایگاه مهمی داشته باشد. من ظرف 3 سال گذشته، بارها به رشت رفته‌ام، دل اصلاح‌طلبان رشت از ایشان خون است.
 

مهدی  محمدی: همزمان با سرعت گرفتن پویایی‌های درونی ایران، زنجیره‌ای از تحولات در محیط منطقه‌ای و بین‌المللی با محوریت ایران، به سرعت، در حال وقوع است که داشتن یک درک صحیح از آن، کشف پیوندهای پیچیده و ناپیدای میان این تحولات، مسیری که رو به آینده طی می‌کند و چاره‌جویی برای آن باید در صدر اولویت‌های امنیت ملی ایران قرار گیرد. شبکه‌ای درهم‌تنیده از تحولات در حوزه‌های اقتصادی، نظامی، اطلاعاتی- امنیتی، سیاسی، ژئوپلیتیکی و رسانه‌ای در حال وقوع است که بازیگران مختلف با اهداف مختلف در آن نقش دارند و تقریبا همه این تحولات به نوعی با هم مرتبط است. تکه‌های پازل، یک به یک هر کدام از گوشه‌ای سربر می‌آورد و به نحو غافلگیرکننده‌ای در کنار تکه‌های دیگر قرار می‌گیرد. قواعد حاکم بر این صحنه شاید هنوز کاملا روشن نباشد اما پیداست که «مساله ایران» در مرکزیت همه این تحولات قرار دارد. «بازسازی» این صحنه و تلاش برای جلو افتادن از رویدادها اکنون ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. ما باید بدانیم – یا لااقل برای دانستن آن تلاش کنیم- که چه اتفاقی در حال رخ دادن است و مناسب‌ترین راهبرد برای مدیریت این فضا و حفاظت از منافع و امنیت ایران در آن چیست.
پرسش‌های اصلی اینهاست:
1- مهم‌ترین رویدادها کدام است و چه ارتباطی میان آنها وجود دارد؟
2- آیا همه این رویدادها طبق نقشه‌ای واحد پیش می‌رود؟
3- هدف‌های کوتاه، میان و بلندمدت آنچه در حال رخ دادن است چیست؟
4- روند کلی تحولات به سمت افزایش تهدیدها علیه ایران پیش می‌رود یا برعکس؟
5- منافع اصلی ایران در صحنه جدید چیست و چگونه باید آن را مشخص کرد؟
6- بهترین راهبرد برای مدیریت این صحنه چیست؟
ابتدا اجازه بدهید تحولات را به اختصار تمام فهرست کنیم:
1- تلاش کم‌سابقه، کاملا هماهنگ و موثر برای کمک به غربگرایان ایرانی برای پیروزی در انتخابات از سوی آمریکا و متحدان آن
2- وارد شدن مساله تشکیل ناتوی عربی در منطقه به فاز عملیاتی با سفر اخیر ترامپ
3- نهایی شدن زیرساخت حقوقی اعمال تحریم‌های جامع غیرهسته‌ای علیه ایران در کنگره آمریکا
4- تمرکز بی‌سابقه روی برنامه موشکی ایران
5- آغاز بحث‌ها از سوی مقام‌های آمریکا درباره ضرورت بازنگری در بخش‌هایی از برجام
6- تشکیل مرکز ماموریت ایران به سرپرستی یک رادیکال قدیمی به نام «مایک دی آندریا» در سازمان سیا.
شاید این تحولات در نظر اول پراکنده و بی‌ارتباط با هم جلوه کند اما نگاهی دقیق‌تر به ما می‌گوید بر این بی‌نظمی نوعی نظم حاکم است و «منطق درونی»، «هدف» و «سیستم کنترل و فرمان» این تحولات همه در جهت تحقق یک بازی بزرگ تنظیم شده که «حل مساله ایران» در بلندمدت و «توقف بازی ژئوپلیتیکی ایران» در کوتاه و میان‌مدت، مهم‌ترین هدف آن است.
تفصیل این بحث پیچیده‌تر از آن است که بتوان در اینجا به همه اجزای آن پرداخت بنابراین من سعی می‌کنم برخی خطوط راهنمای کلی را که می‌تواند در حکم «قواعدی برای حل جورچین» باشد در اینجا مرور کنم.
اول- هر بحثی درباره تفسیر این وضعیت را باید از اینجا آغاز کرد که پروژه ژئوپلیتیکی ایران در حال پیشروی و کسب موفقیت و پروژه ژئوپلیتیکی آمریکا و متحدانش در حال عقبگرد، دچار ناکامی‌های پی‌درپی و فاقد افق راهبردی امیدبخش است. به زبان ساده‌تر، کار ایران در منطقه پیش می‌رود اما ماشین سیاسی- نظامی آمریکا و اسرائیل گیر کرده است. اگر 2 بحران یمن و سوریه را شاخصی از میزان موفقیت این دو پروژه رقیب در نظر بگیریم مرور ساده تحولات حدود یک سال گذشته تردیدی باقی نمی‌گذارد که ایران در سوریه در حال پیروزی است و یمن به باتلاقی بدل شده که هیچ امیدی برای خروج موفقیت‌آمیز آمریکا و متحدانش از آن نیست. به یک معنا، کاملا منطقی است اگر کل این تحولات را به طور نمادین «پس‌لرزه‌های آزادسازی حلب» بدانیم. بنابراین اشتباه مهلک این است که کسانی این تحولات را ناشی از قدرت یا ابتکار عمل آمریکا، اسرائیل و دنباله‌روهای منطقه‌ای آنها تحلیل کنند. تفسیر واقع‌بینانه این است که این تحولات واکنش‌هایی - البته گاه خطرناک- به پیروزی‌های تاریخی، قدرت فزاینده و ابتکار عمل ایران و محور مقاومت در منطقه دانسته شود که هدف آن متوقف کردن این روند و اگر مقدور بود، معکوس کردن آن در آینده است. اتحاد عملیاتی ایران، عراق، سوریه، حزب‌الله، جهاد اسلامی و [بتازگی] حماس، آمریکا و متحدانش را نسبت به آینده منطقه سخت بیمناک کرده و حمایت روسیه و چین از این محور چشم‌اندازی از یک تهدید جهانی بی‌سابقه را برای آنها به وجود آورده است. آمریکا و اسرائیل در حال واکنش نشان دادن به چیزی هستند که شکل گرفته نه ساختن چیزی جدید و خلاقانه که دیگران باید به آن واکنش نشان دهند.
دوم- از منظر سیاست منطقه‌ای آمریکا، تقریبا هیچ «خط تلاش» جدیدی وجود ندارد. ترامپ یک استراتژیست نیست. آنچه در حال رخ دادن است ادامه منطقی - و البته پویای- همان راهبردهایی است که اوباما در منطقه تعقیب می‌کرد. اگر به جای ترامپ، هیلاری کلینتون هم رئیس‌جمهور می‌شد کم و بیش همین اتفاقات رخ می‌داد، الا اینکه ممکن بود برخی اولویت‌ها جابه‌جا شود، ادبیات متفاوتی مصرف شود یا اینکه حتی تحولات سرعت بیشتری پیدا کند. اگر راهبرد منطقه‌ای - و حتی جهانی آمریکا - را در یک کلمه «تجدید موازنه» بخوانیم، آنچه اکنون در منطقه در حال رخ دادن است امر چندان متفاوتی نیست.
اولا، آمریکا و اسرائیل آشکارا تصور می‌کنند موازنه در منطقه به نفع ایران به هم خورده و در نتیجه باید وضعیت را دوباره بالانس کرد. این چیزی است که جو بایدن، معاون اوباما زمانی آن را «توانمندسازی اعراب در مقابل ایران» خوانده بود.
ثانیا، آنچه در دوران اوباما استراتژی «دست‌های دراز»، «مدیریت از راه دور»، «واگذار کردن مسائل منطقه‌ای به بازیگران منطقه‌ای» و «کاهش مداخله مستقیم» خوانده می‌شد، یا به تعبیر دیگر خطوط راهبردی که اوباما در سخنرانی وست پوینت ترسیم کرد، جملگی، یکسره برقرار است. آمریکا توان اقتصادی و نظامی حفظ مداخله به شکل سابق را ندارد، در صورت مداخله هم مسائل را به جای حل وخیم‌تر می‌کند؛ در نتیجه به این جمع‌بندی رسیده است که راه‌حل‌های پایدار‌تر برای مسائل منطقه - اگر راه‌حلی وجود داشته باشد- تنها زمانی حاصل می‌شود که بازیگران منطقه‌ای، با چشم‌اندازی منطقه‌ای و البته در جهت منافع کلان آمریکا آن را ایجاد کرده باشند. ملاحظه می‌کنید که ترامپ کاملا در مکتب اوباما مشق می‌کند و چیزی بر آن نیفزوده است. آنچه هم که اوباما می‌گفت نه یک ایده شخصی بلکه راهبرد 2 حزبی بود که او هم بخش‌هایی از آن را از بوش پسر به میراث برده بود. تشکیل ارتش عربی واحد در منطقه - که اوباما هم چند باری برای آن خیز برداشت- ایده‌ای است برای اینکه آمریکا دیگر مجبور نباشد به جای اعراب بجنگد. از آن مهم‌تر، آمریکایی‌ها تصور می‌کنند می‌توانند این ارتش را به بهانه ظاهرا موجه مبارزه با داعش و تروریسم ایجاد کنند و سپس آن را سراغ ماموریت اصلی‌اش که مقابله با ایران است بفرستند. در واقع تئوری‌ای وجود دارد که می‌گوید ایران را باید در منطقه و توسط بازیگران منطقه‌ای مهار کرد (همچنان که تئوری مکمل آن می‌گوید در نهایت باید ایران را از داخل مهار کنید) چرا که این شکل از مهار هم اقتصادی‌تر و هم احتمالا پایدارتر است. حتی تحریم‌های جدید هم از دید آمریکا زمانی واقعا کارآمد خواهد بود که همسایگان ایران آن را اجرا کنند. اینجاست که صورت مساله کمی شفاف‌تر می‌شود: از دید آمریکا و اسرائیل، ایران بیش از هر چیز یک تهدید ژئوپلیتیکی است که باید برای آن یک «پاسخ ژئوپلیتیکی» فراهم کرد؛ تنها کاری که ترامپ کرده این است که محاسبات برای اجرای این طرح پیچیده را به نحو عوامانه‌ای ساده‌سازی کرده و البته بحران بی‌اعتمادی شخصی میان سران منطقه و اوباما را هم که یکی از موانع اجرای این طرح بود، «فعلا» رفع و رجوع کرده است.
سوم-کاملا منطقی است اگر سهم اسرائیل و انگلستان در این بازی جدید را بیش از آنچه ظاهرا دیده می‌شود محاسبه کنیم. سعودی یک بازیگر مستقل نیست؛ طرحی را پیاده می‌کند که برایش نوشته‌اند. اطلاعات موجود هم نشان‌دهنده آن است که این بازی جدید در سفر نتانیاهو به واشنگتن نهایی شده است. این مساله‌ای بی‌نهایت مهم است که بی‌تجربگی ترامپ در سیاست خارجی موجب شده اسرائیل بتواند بر سیاست منطقه‌ای آمریکا تاثیری قابل توجه بگذارد.
چهارم- همه این تحولات مستقیما با برجام و درکی که آمریکایی‌ها از دینامیک صحنه سیاست داخلی ایران دارند مرتبط است. این موضوع رسانه‌ای شده است که آمریکا همه برنامه‌های خود را یک فاز عقب انداخت تا تکلیف انتخابات در ایران روشن شود. درست مثل 88 و 92 که در آن سال‌ها هم آمریکا موقتا برنامه‌های جاری خود را کمرنگ کرد تا انرژی‌اش را بر کمک به غربگرایان ایرانی متمرکز کند. در حالی که دولت ایران همچنان «حفظ و تکرار» برجام را اولویت شماره یک امنیت ملی خود می‌داند، آمریکا آشکارا در حال رها کردن سیاست منطقه‌ای خود از قید و بند برجام است. با نگرانی تمام باید گفت این اتفاقات، وابستگی دولت ایران به برجام، ضعف ناشی از تلاش بی‌حد و حصر برای حفظ برجام، اختلافات داخلی ایران درباره راهبرد مناسب در پسابرجام، ناتوانی دولت ایران در مقابله با تحریم‌ها و آسیب‌دیدن زیرساخت‌های مقابله با تحریم‌ها و ترس جامعه ایرانی از تحریم‌های جدید را پیش‌فرض می‌گیرد و پایه کار خود قرار می‌دهد. آمریکا تصور نمی‌کند امکاناتش برای فشار بیشتر شده، بلکه احتمالا اینگونه محاسبه کرده که در دولت حسن روحانی امکانات ایران برای مقاومت در مقابل فشارها کمتر شده است. دولت آمریکا آشکارا روی تئوری خام دولت روحانی که در عنوان ظاهرا محترمانه «ضرورت پایان دادن به تنش با همسایگان» بسته‌بندی شده حساب کرده و وعده برجام‌های بیشتر از سوی روحانی را گروگان گرفته است. آمریکا مایل است منافع برجام برای ایران را - اگر بتوان گفت منفعتی بوده- به حداقل مقدار ممکن برساند و احیای همان منافع را به امتیازدهی‌های جدید در حوزه‌های غیرهسته‌ای مشروط کند، چیزی که روحانی گفته برای آن آمادگی دارد. حتی تهدید به ضرورت بازنگری در بخش‌هایی از برجام را هم باید از همین منظر تحلیل کرد. آمریکا فکر می‌کند روحانی اگر ببیند برجام در حال به خطر افتادن است همه جور امتیازی می‌دهد و شاید چیزی هم نخواهد! آمریکا آشکارا در حال عمل بر اساس آدرس‌هایی است که از داخل ایران دریافت کرده است. کسانی که از برجام‌های بیشتر حرف می‌زنند باید منتظر تحریم‌های بیشتر هم باشند؛ آنها که مردم را از امر موهومی به نام جنگ می‌ترسانند باید هم منتظر باشند موجود بی‌ربطی مانند سعودی برای‌شان شاخ و شانه بکشد و کسانی که راهبرد اقتصاد مقاومتی را به امید سرمایه‌گذاری غربی‌ها تعطیل کرده‌اند حتما با تحریم‌های جدید روبه‌رو خواهند شد. آمریکا همچنان به قطبی کردن محیط داخلی ایران و ایجاد تقابل میان اقتصاد و برنامه‌های امنیت ملی می‌اندیشد و مدت‌هاست مطمئن شده وقتی از بیرون فشار می‌آورد کسانی هستند که در داخل ندای سازش سر بدهند. این داستان مفصلی است اما به طور خلاصه روشن است که از نظر آمریکا آنچه در حال رخ دادن است نه «حل مسائل با ایران» بلکه «حل مساله ایران» است و دقیقا به همین دلیل، در چارچوب راهبرد «قدرت اعمال فشار» (P2C) همه امکانات خود را برای تحقق این هدف بسیج کرده است. برجام از دید آمریکا نه مقدمه‌ای برای کاهش فشارها بلکه سکویی برای افزایش فشارهاست. راهبرد پسابرجام دولت روحانی چسبندگی آمریکا به گزینه تحریم را شدید‌تر کرده و به آن انگیزه داده است که از طریق ترکیب تحریم‌ها با «فشارهای منطقه‌ای» به سمت مهار برنامه ژئوپلیتیک ایران - بخوانید امنیت‌زدایی از ایران- خیز بردارد. دولت آقای روحانی همچنان به پیش‌فرض‌های صدها بار امتحان شده خود چسبیده و نشانه‌ای از اینکه بخواهد در آنها تجدید نظر کند و به آمریکا حقیقتا به چشم دشمن بنگرد وجود ندارد و این امر، یکی از ریشه‌های رادیکالیسم فعلی در راهبرد منطقه‌ای آمریکا و اسرائیل است.
پنجم- حالا می‌توان یک تصویر کلی از این پازل به دست داد: ایران در منطقه جلو افتاده، داعش و تکفیری‌ها بدل به تهدیدی مستقیم برای غرب شده‌اند، محور مقاومت قوی شده و آینده برای اسرائیل و آمریکا بسیار خطرناک است.
تیم نادانی بر سعودی حاکم است که هزینه‌های ریسک‌های خود را نمی‌داند، در ایران هم دولتی بر سرکار است که هنوز خیال می‌کند همه چیز را با آمریکا - یا هر کسی که آمریکا بگوید - و صرفا با ابزار مذاکره می‌توان حل کرد و خود می‌گوید در صورت فشار بیشتر (یا حتی بدون فشار بیشتر!) امتیاز بیشتر خواهد داد. آمریکا مایل به مداخله در منطقه نیست، توان مداخله هم ندارد پس بهتر است بازیگران منطقه‌ای را علیه ایران توانمند و تروریست‌ها را به جای غرب به مرزهای ایران گسیل کند. از دید آمریکا، ترکیب این موضوع با تحریم‌های جدید هم می‌تواند ضریب اثرگذاری پروژه را بیشتر کند و هم با اولویت دادن به مساله ایران مرهمی بر زخم‌های عمیق ترامپ در محیط سیاست داخلی آمریکا بگذارد. هدف نهایی هم نشستن ایران پای میز مذاکرات منطقه‌ای با آمریکا یا شروع آن چیزی است که لابی غربگرایان ایران در آمریکا، زمانی آن را «نقشه راه صلح با اسرائیل» نامیده بود.  این بحث کامل نیست ولی می‌توان نتایجی مقدماتی از آن گرفت. مساله اصلی آمریکا با ایران نقشی است که در منطقه بازی می‌کند اما برای مهار این نقش همچنان بیش از هر چیز به معادلات داخلی در ایران امید بسته است. بازی‌ای که زمانی از طریق ترکیب مذاکرات هسته‌ای و تحریم‌ها آغاز شد و به برجام انجامید اکنون دوباره بر سر برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران در حال تکرار است. هیچ چیز برای آمریکا به اندازه گروگان گرفتن افکار عمومی در ایران، مدیریت محاسبات مردم و مسؤولان، ترساندن آنها از آینده، دوقطبی‌سازی میان اقتصاد و برنامه‌های امنیت ملی، ایجاد اختلاف در داخل و تبدیل کردن برجام به یک رویه در سیاست‌گذاری امنیت ملی ایران اهمیت ندارد. آمریکا ضعیف است بنابراین دل به کسانی بسته که حاضرند آن را قوی فرض کنند. ایران راهی نه چندان ناهموار برای شکل دادن به نظم‌های پایدار براساس منافع خود در منطقه دارد ولی هنوز هستند عده‌ای که فکر می‌کنند «همه راه‌ها از واشنگتن» می‌گذرد و حاضرند از نیمه راه برگردند. حتی کشورهایی مانند قطر هم فهمیده‌اند که این مسیر بی‌فرجام است و باید از آن کناره بگیرند. انتهای قصه هم دعوا بر سر امنیت ایران است. اگر مسیر فعلی تداوم یابد و با محاسبات اشتباه در داخل ایران تکمیل شود، هیچ بعید نیست که در آینده صدام‌های جدیدی در منطقه ظهور کنند و کار به جنگ هم برسد. مهم این است که روند فعلی «صدام‌زدایی» از منطقه با همان قدرت سابق ادامه پیدا خواهد کرد یا نه؟ این سوالی است که قبل از هر کس محمدجواد ظریف و حسن روحانی باید به آن جواب بدهند و هر جوابی دارند یک نکته را نباید فراموش کنند: صدام زمانی مهم‌ترین بی‌عقلی تاریخ حیاتش یعنی حمله به ایران را آغاز کرد که یک محاسبه در ذهنش شکل گرفت: فکر می‌کرد پیروز می‌شود!

تنش میان کشورهای عربی بویژه اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس به اوج رسیده است. عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر، دوشنبه روابط دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی خود را با قطر قطع کردند و همه مرزهای زمینی، دریایی و هوایی را به روی این کشور بستند و به هیات‌های دیپلماتیک قطر 48 ساعت فرصت دادند این کشورها را ترک کنند. در آخرین اقدام تنبیهی،  عربستان مجوز فعالیت خطوط هواپیمایی قطر در این کشور را لغو و اعلام کرد این دفاتر باید ظرف 48 ساعت آینده تعطیل شود، همزمان سازمان حمل‌ونقل عربستان سعودی نیز از اجرای برنامه توقف حمل‌ونقل کالا و مسافر به مقصد یا از مبدأ قطر خبر داد. بر اساس قوانین بین‌المللی، قطع مناسبات دیپلماتیک و اخراجی دیپلمات‌ها بین کشورها بالاترین سطح از تنش موجود در مناسبات بین آنها قبل از آغاز جنگ است. این در حالی است که جنگ تبلیغاتی گسترده بین رسانه‌های 2 طرف آنها را در  مسیر بی‌بازگشت قرار داده است. همچنین بانک مرکزی سعودی ضمن توقف داد و ستد با ریال قطر از بانک‌های مصر و بحرین نیز درخواست کرد به این تحریم مالی بپیوندند. انفجار احتمالی اوضاع می‌تواند به از بین رفتن شورای همکاری خلیج‌فارس منجر شود، بویژه در شرایطی که عربستان‌سعودی با تلاش برای تشکیل ائتلافی نظامی بزرگ‌تر خود را بی‌نیاز از این شورا می‌داند. اقدامات بسیار تنشزای عربستان و اذناب منطقه‌ای آن علیه قطر، نگرانی قدرت‌های بزرگ را برانگیخته است. آمریکا و روسیه خواستار حل اختلافات از طریق گفت‌وگو شده‌اند. آمریکا در عین حال از سیاست‌های قطر انتقاد کرده و اقدامات آن کشور را «نگران‌کننده» ارزیابی کرده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و همچنین رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز از عربستان سعودی و قطر خواسته‌اند، از طریق گفت‌وگو و مذاکره به اختلافات سیاسی موجود خاتمه دهند. آنکارا همچنین آمادگی خود را برای میانجیگری جهت حل بحران قطر اعلام کرده است. همزمان، کویت تحرکات دیپلماتیک گسترده‌ای طی 2 روز گذشته انجام داده است. امیر کویت تماس تلفنی هم با امیر قطر برقرار کرده است. امیر کویت در جریان این تماس تلفنی ابراز امیدواری کرده تلاش‌های امیر کویت بتواند بحران و تنش ایجاد شده را از بین ببرد و فرصتی برای تلاش‌های هدفمند در جهت تحقق آن باشد. صباح الاحمدالصباح، همچنین روز گذشته ابتدا عازم عربستان و سپس قطر شد. همچنین خالد بن فیصل بن عبدالعزیز آل‌سعود، امیر منطقه مکه و مشاور ملک سلمان، پادشاه عربستان عصر دوشنبه به کویت رفت. در حالی‌که عربستان سعودی تمام کانال‌های میانجیگری در رابطه با حل و فصل سیاسی این بحران را مسدود کرده است تا اینگونه وانمود کند که این تنش می‌تواند منجر به اعلام جنگ بر ضد قطر شود ولی دولت قطر آمادگی خود را برای قبول تلاش‌های میانجیگرانه اعلام کرده است.
بازی دو سر باخت تنش‌آفرینی جدید در منطقه
این تنش‌آفرینی اگرچه ضربات متعددی به دوحه وارد می‌کند اما بنا به دلایل مختلف در چارچوب منافع ریاض نیز نخواهد بود. اقدام این کشور در بستن تنها مرز زمینی با قطر، آن را عملا تبدیل به جزیره‌ای بدون ارتباط خاکی با دنیا خواهد کرد؛ قطر تنها یک مرز زمینی دارد. به این ترتیب تنها مرز قطر به مسیرهای دریایی و هوایی با ایران منحصر خواهد شد. هواپیمایی قطر سالانه 165 هزار پرواز به بیش از 150 مقصد در دنیا دارد. اکنون تنها راه پرواز هواپیماهای این کشور از فراز آسمان ایران خواهد بود. علاوه بر اینها اقدام عربستان باعث نزدیک‌تر شدن بیشتر مقامات دوحه به ایران و ترکیه می‌شود و این چیزی است که در راستای منافع عربستان نیست. از سوی دیگر کنار گذاشتن نیروهای مبارز قطری در یمن ریسک بزرگی برای ریاض به شمار می‌آورد، چرا که بیشتر این نیروها، نیروهای آموزش دیده و در سطح بالای آموزشی و تسلیحاتی هستند. خروج آنها از یمن می‌تواند طی هفته‌های آینده موازنه‌ را به نفع انصارالله تغییر دهد.
توطئه آمریکایی در بحران جدید منطقه‌ای
تنها یک روز از پایان سفر منطقه‌ای ترامپ به عربستان گذشته بود که انتشار سخنان تمیم بن‌حمد، امیر قطر در انتقاد از عربستان و لزوم برقراری روابط خوب با ایران و حزب‌الله لبنان، جنجال بزرگی در رسانه‌های امارات و عربستان علیه قطر به‌و‌جود آورد و با وجود تکذیب رسمی مقام‌های قطری، ریاض حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خود علیه قطر نشد و حالا پس از گذشت 2 هفته از سفر ترامپ به ریاض، عربستان با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم و دامن زدن به افراط‌گرایی همه روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کرد و از دیگر کشورهای هم‌پیمانش خواست به ریاض بپیوندد. در واقع، تنش در روابط 2 کشوری رخ داده است که هر دو از حامیان اصلی گروه‌های تروریستی و افراطی هستند، با این تفاوت که قطر علاوه بر این سعی کرده است با رویکرد اخوانی خود هم با حماس روابط داشته باشد. دوم اینکه هر دو کشور متحد آمریکا هستند. با توجه به این دو ویژگی این سوال مطرح است که آیا تنش در روابط دوحه و ریاض ممکن است با چراغ سبز آمریکا و طرح‌های دولت ترامپ در منطقه مرتبط باشد؟ اهمیت این سوال در این است  که هر چند دوحه و ریاض در گذشته هم اختلافاتی درباره مسائل ارضی و مرزی داشته‌اند اما به نظر می‌رسد در فضایی که عربستان به دنبال تشکیل ائتلافی در پوشش مبارزه با افراط‌گرایی علیه محور مقاومت بوده و ترامپ هم برای مقابله با ایران کشورهای عربی را به تشکیل ناتوی عربی تشویق می‌کرد، بروز چنین اختلافات و شکافی تعجب‌آور باشد. ترامپ برای ایجاد اتحاد میان اعراب و اسرائیل علیه ایران نیاز به پیشبرد طرح سازش دارد، چرا که بدون حل مساله فلسطین هرگونه اتحادی بعید به نظر می‌رسد  و در این میان قطر از حماس حمایت می‌کند و حالا با چنین اهرم فشاری می‌توان هم دوحه را از حماس و تهران دور کرد و هم مصر را راضی کرد که به این ائتلاف بپیوندد.
گسترش دامنه تهدیدها
به نظر می‌رسد همه چیز به ضرر قطر در حال تغییر است. کشورهای اروپایی هم رفته رفته به صف مخالفان این کشور ‌کوچک عربی اضافه می‌شوند و شرایط برای قطر که به صراحت از سیاست‌های جنگ افروزانه عربستان در منطقه انتقاد کرده،  سخت و  سخت‌تر می‌شود. در این میان رئیس فدراسیون فوتبال آلمان به صراحت تاکید کرد اگر وضعیت اینگونه ادامه‌ پیدا کند این کشور جام‌جهانی 2022 را تحریم  خواهد کرد. راینهارد گریندل گفت‌: تا آغاز جام جهانی 2022، پنج سال دیگر باقی مانده و باید در این مدت اولویت پیدا کردن راه‌حل‌های مناسب برای بهتر کردن شرایط میزبانی باشد. یک واقعیت آشکار وجود دارد و آن اینکه نمی‌توان جام‌جهانی را در کشوری که به حمایت از تروریسم می‌پردازد برگزار کرد. باید با مسؤولان حکومتی کشور (آلمان) صحبت و نگرانی خود را از این  وضعیت بیان‌  کنیم.
آماده‌باش نیروهای مسلح قطر
 در پی مخالفت مقام‌های سعودی با تلاش‌های میانجیگرانه برای حل تنش کنونی، امیر قطر ظهر سه‌شنبه با صدور بخشنامه‌ای به نیروهای مسلح این کشور دستور آماده‌باش کامل را برای مقابله با هر تجاوزی به خاک این کشور صادر کرد. در این بخشنامه که رسانه‌های قطری آن را به صورت فوری منتشر کردند، عبدالله بن ناصر بن خلیفه آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر اعلام کرده است پس از انجام هماهنگی‌های لازم با شیخ تمیم بن حمد، امیر این کشور به نیروهای مسلح قطری دستور داده می‌شود در آب‌های خلیج‌فارس به حالت آماده‌باش درآیند و در صورت مشاهده هرگونه تجاوز نیروهای خارجی صلاحیت مقابله با آن را خواهند داشت. نخست‌وزیر قطر همچنین دستور داده است نیروهای گارد مرزی و ساحلی به نیروهای مسلح این کشور بپیوندند تا با هر تهدید نظامی مقابله کنند. این مقام قطری افزوده است: هر گونه کشتی یا لنج نظامی و غیرنظامی که بدون هماهنگی از بخش‌های غربی و شرقی قبلی وارد آب‌های منطقه‌ای قطر شود در معرض تیراندازی قرار خواهد گرفت. نخست‌وزیر قطر لنج‌ها و کشتی‌های ورودی از سمت مرزهای مشترک با جمهوری اسلامی ایران را از این امر مستثنا کرده است.
احتمال وقوع بحران غذایی در قطر
یک روزنامه آمریکایی از احتمال وقوع بحران غذایی در قطر به دلیل قطع روابط دیپلماتیک 4 کشور عربی با دوحه خبر داد. واشنگتن‌پست با اشاره به اینکه مواد غذایی باید از تنها مرز زمینی قطر با عربستان سعودی عبور کنند تا وارد قطر شوند، نوشت سوپرمارکت‌های این  کشور عربی پیش‌تر به دلیل شروع ماه رمضان شلوغ بود اما رسانه‌های محلی گزارش می‌دهند جمعیت حاضر در سوپرمارکت‌ها بیشتر از معمول شده است و مردم چرخ‌دستی‌های خود را پر از آب و مواد غذایی کرده‌اند و این در حالی است که شبکه تلویزیونی الجزیره از کامیون‌های مواد غذایی متوقف شده در مرز قطر و عربستان سعودی خبر داده است.
نقش امارات در رهبری کودتا در قطر
پایگاه‌های اینترنتی، محتوای برخی ایمیل‌ها میان سفیر امارات با لابی صهیونیستی را منتشر کردند. این پیام‌ها حکایت از این دارد که ارتباط محکمی میان امارات و «موسسه دفاع از دموکراسی» (یک نهاد حامی اسرائیل) وجود دارد و همچنین امارات دست به تلاش‌هایی برای براندازی نظام قطر زده است. به گزارش میدل‌ایست‌آی، یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا که فردی بانفوذ در پایتخت سیاسی آمریکا محسوب می‌شود، در روزهای اخیر در تماس دائم با جارد کوشنر، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بوده است. بر اساس مضمون این ایمیل‌ها قرار است در روزهای 11 تا 14 ژوئن دیداری میان مقامات دولت امارات و اعضای این اندیشکده برگزار شود. موضوع اصلی این دیدار نیز تحولات قطر است.  بر اساس این گزارش، آنها قرار است درباره «فعالیت‌های بی‌ثبات کننده» قطر صحبت کنند. عتیبه در یکی از این ایمیل‌ها از مقامات آمریکایی خواسته است پایگاه نظامی خود را از قطر منتقل کنند.

مجازات سعودی‌ها برای سفر به قطر
دامنه درگیری سیاسی میان حاکمان 3 کشور عربی و قطر از سطح دولت‌ها به شهروندان کشیده شد. سونامی اختلاف و کشمکش در روابط عربستان و قطر همچنان رو به گسترش است. در تازه‌ترین مرحله از این پروسه خطرناک، سران ریاض تصمیم به مجازات مسافران دوحه گرفتند. اداره گذرنامه عربستان هشدار داد: کسانی که به قطر سفر کنند به ۳ سال حبس و پرداخت ۱۰ هزار ریال محکوم می‌شوند.
 

توئیت ترامپ درباره بحران قطر
در سفر اخیرم به خاورمیانه گفتم پول دادن به ایدئولوژی رادیکال باید تمام شود. رهبران [عربی] به قطر اشاره کردند. ببینید!
 

در حالی که 3 هفته از انتخابات پنجمین دوره شوراهای شهر و روستا می‌گذرد اما افشای برخی مسائل پشت‌پرده درباره تجارت میلیاردی برخی اصلاح‌طلبان با فروش جایگاه لیست امید، حاشیه‌هایی را به همراه داشته است.  اصلاح‌طلبان از نقش غلامحسین کرباسچی در این معامله میلیاردی می‌گویند و نسبت به آن انتقاد دارند و اصولگرایان از فساد بالای لیست‌فروشی و اینکه فردی که با پرداخت 2 میلیارد تومان به شورای شهر وارد شود، نمی‌تواند به درد مردم برسد، نگرانند.
 به گزارش «وطن‌امروز»، پس از انتشار لیست مورد تایید دولت و اصلاح‌طلبان در انتخابات شورای شهر تهران، بسیاری از چهره‌های حامی دولت و اصلاح‌طلب به چگونگی بستن این لیست انتقاد کردند و خواستار پاسخگویی محمدرضا عارف، رئیس شورایعالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در این‌باره شدند. البته برخی اصلاح‌طلبان جامانده از لیست نیز با یکدیگر ائتلاف کردند و با لیست‌های دوم و سوم به صحنه آمدند. اعتراضات به شاخصه‌های تعیین شده برای قرار گرفتن افراد در لیست شورا پس از انتخابات و راهیابی 21 عضو لیست امید به شورا نیز ادامه پیدا کرد. فشار رسانه‌ها و چهره‌های اصلاح‌طلب به محمدرضا عارف برای پاسخگویی در این‌باره در نهایت باعث شد وی با گریه ناشی از فشار چند هفته‌ای اصلاح‌طلبان بگوید که به‌عنوان رئیس شورایعالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان فقط 24 ساعت زودتر از سایرین از لیست 42 نفره مطلع شده است. اینکه رئیس شورایعالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان چگونه تنها 24 ساعت پیش از انتشار لیست از آن اطلاع پیدا کرده است، شائبه‌هایی را درباره نحوه قرارگرفتن افراد در این لیست به دنبال داشت. این شائبه‌ها البته با اظهارنظر فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران رنگ واقعیت به خود گرفت. او در مصاحبه‌ای اعلام کرد آقایان کرباسچی و حقانی به وی پیشنهاد دادند با پرداخت 2 میلیارد تومان نامش را در لیست اصلاح‌طلبان بگنجانند. هرچند دانشور چند روز بعد این گفت‌وگو را تکذیب کرد اما افشای جزئیات بیشتر درباره دریافت مبالغ هنگفت از افراد برای حضور در لیست امید، صحت اظهارات دانشور را تایید کرد. در همین راستا، روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد در کانال تلگرامی خود، به نقل از یک منبع آگاه، غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران را پیشنهاددهنده دریافت 2 میلیارد تومان از اعضای لیست معرفی کرد. کانال تلگرامی این روزنامه در مطلبی با عنوان «چه کسی پیشنهاد ۲میلیاردی برای حضور در لیست امید به نامزدها داده بود؟» نوشت: «یک منبع آگاه  توضیحاتی را در مورد ماجرای درخواست 2 میلیارد تومان از برخی کاندیداهای شورای شهر تهران جهت حضور در لیست امید ارائه داد. بنا به گفته وی، چنین درخواستی از کاندیداهای اصلاح‌طلب مطرح شده اما نه از سوی اعضای شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان. گویا چنین درخواستی از جانب دبیرکل یکی از احزاب سرشناس اصلاح‌طلب مطرح شده است. بدین صورت که وی با برگزاری جلسات خصوصی با کاندیداهای مطرح و خواستار حضور در لیست امید به آنان پیشنهاد می‌داده که 2 میلیارد تومان بپردازند تا بتوانند در لیست حضور داشته باشند. البته مشخص نبوده آقای «غ.ک» با چه سازوکاری چنین وعده‌ای به کاندیداها می‌داده است». پس از انتشار این خبر، غلامحسین کرباسچی در گفت‌وگو با انصاف‌نیوز به این موضوع واکنش نشان داد. او البته ضمن اینکه اصل موضوع لیست‌فروشی را رد نکرد، گفت: 2 میلیارد و 100 میلیون، برآیند تبلیغات ستاد شده بود که قرار بود سهمیه‌ای از این مبلغ را بدهند». وی افزود: ممکن است در شنودها در این باره چیزی شنیده‌اند اما سندی برای این ادعا ندارند. قرار شده بود هر کدام از اعضای لیست نفری 100 میلیون تومان یا خودشان یا حزب‌شان برای تبلیغات بدهند که البته خیلی‌ها هنوز نداده‌اند. اگر کسی برای ادعایی غیر از این سندی دارد رو کند. پول از شخصی برای قرار گرفتن در لیست گرفته نشده است. انتخابات شورای شهر تهران را می‌توان دومین تجارت بازار سیاهی اصلاح‌طلبان با ارائه لیست قلمداد کرد. پیش از این در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز اصلاح‌طلبان با همین شیوه، لیست امید را بستند. 9 ماه پس از انتخابات مجلس شورای اسلامی، الهه کولایی، عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با آنا، درباره اینکه «گفته می‎شود برخی کاندیداها به وسیله رانت و پول وارد لیست امید شده‌اند»، گفت: هیچ‌ فردی نمی‎تواند چنین سازوکاری را در هیچ دوره‌ای از انتخابات رد یا تکذیب کند. بنابراین من هم نه‌تنها این مساله را تکذیب نمی‌کنم بلکه منکر وجود رانت و پول در لیست امید نیز نمی‌شوم و همانطور که گفتم هیچ‌کس نمی‎تواند این مساله را انکار کند. نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی در این‌باره اضافه کرد: به هر حال افرادی که از امکان مالی و ارتباطات خوبی برخوردارند و چنین امکاناتی برای آنها فراهم است، قطعاً نسبت به بقیه افراد شانس بیشتر و بهتری برای حضور در همه لیست‌های انتخاباتی دارند. این استاد دانشگاه، «پول» و «رانت» را یکی از ابزارهای مهم برای ورود به سیاست و حضور در لیست‌های انتخاباتی دانست و گفت: پول و رانت و همچنین تلاش برای استفاده از سازوکارهای مؤثر در نتایج انتخابات، هیچ‌گاه از عرصه رقابت‌ها خارج نشده و نخواهد شد. ضمن اینکه در توسعه‌یافته‌ترین و پیشرفته‌ترین کشورها نیز شاهد تأثیرگذاری چنین عواملی (رانت و پول) در انتخابات یا ورود کاندیداها به لیست‌ها هستیم.
کسب درآمد با لیست‌فروشی
پدیده لیست‌فروشی اصلاح‌طلبان و قرار دادن افراد در درون لیست با اخذ رقم‌های هنگفت البته واکنش‌هایی نیز در پی داشت. پرویز سروری، عضو شورای شهر تهران از فساد این شیوه سیاست‌ورزی گفت و تاکید کرد: برای حضور افراد در «لیست امید» شورای شهر 2 میلیارد اخذ شده است.
وی در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: متأسفانه در کشور شاهد سلسله اقداماتی هستیم که می‌تواند به مردم‌سالاری دینی آسیب برساند و یکی از این موضوعات بستن فهرست انتخاباتی است که برخی آن را به یک کار تجاری و اقتصادی تبدیل کرده‌اند. سروری تصریح کرد: برای برخی بستن لیست دیگر یک کار انتخاباتی محسوب نمی‌شود بلکه یک کار اقتصادی است که افراد «لیست فروش»، مبالغ هنگفتی از افراد می‌گیرند و کسب درآمد می‌کنند که این موضوع تالی فاسد بالایی دارد. دبیرکل جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی فرایند لیست‌فروشی اصلاح‌طلبان را یکی از راه‌های ورود پول‌های کثیف به انتخابات برشمرد و افزود: یکی از نزدیکان افراد لیست امید به ما گفته بود حدود 2 میلیارد تومان از افراد برای حضور در این لیست اخذ شده است. سروری تصریح کرد: لازم است آقایان جهت شفافیت گزارشی از این هزینه‌های انتخاباتی و ورودی و خروجی مبالغ بدهند چراکه این موضوع می‌تواند شامل همان «پول‌های کثیف» باشد، بنابراین این موضوع باید از سوی وزیر کشور پیگیری شود.
«لیست‌فروشی» کارگزاران یک رفتار طاغوتی است
علاوه بر سروری، لطف‌الله فروزنده نیز به این موضوع واکنش نشان داد. سخنگوی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی با اشاره به ماجرای «لیست‌فروشی اصلاح‌طلبان» در جریان انتخابات اظهار داشت: نفس این کار کاملا غلط است و اینکه افراد بخواهند برای پست گرفتن هزینه‌ای بدهند یک رفتار طاغوتی است. فروزنده با بیان اینکه در فرهنگ اسلامی پست گرفتن یک امانت است و فرد نباید به دنبال آن باشد، افزود: تغییر این رویکردها از سوی حزب کارگزاران سرانجامی غیر از این ندارد که در دوره مسؤولیت این آقایان، یک طبقه اشرافیت و طیفی از مدیران نوکیسه به‌ وجود آمد. عضو شورای مرکزی جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی با تأکید بر اینکه پول دادن برای حضور در لیست قطعا به ضرر مردم است، یادآور شد: باید از این شورای جدید که افراد در آن اینگونه روی کار آمده‌اند به خدا پناه برد. وی تصریح کرد: آقایان باید به فکر مردم باشند و ما با وجود چنین وضعیتی نگران منافع مردم هستیم چراکه دم زدن از منافع مردم برای کسانی که با پول به قدرت رسیده‌ و می‌رسند بیشتر شبیه یک شوخی است چراکه آنها درد مردم را نمی‌فهمند.

رئیس دیده‌بان شفافیت و عدالت با ارسال نامه سرگشاده‌ای خطاب به معاون اول رئیس‌جمهور با برشمردن نواقص و خطاهای فاحش در قراردادهای جدید خودروسازی، خواستار تجدیدنظر فوری دولت در این قراردادها شد. به گزارش تسنیم، در این نامه که به امضای احمد توکلی رسیده است، آمده: محرمانه نگه داشتن قراردادهای خودروسازی هم بستر فساد را فراهم می‌آورد و هم عقبگرد خودروسازی ایران و بیکاری بیشتر و تعطیلی بیشتر زنجیره ارزش در این صنعت را در پی خواهد داشت. توکلی در این نامه 5 بندی به مواردی از جمله «محرمانه کردن قراردادها، انحصار و تهدیدهای اقتصادی و امنیتی، غبن در قراردادها، نقض قوانین و مقررات و پیشنهادها» پرداخته است. وی نوشته است: جنابعالی اطلاع دارید که در کنار صنعت نفت و هواپیمایی، یکی از نخستین اخبار اقتصادی که پس از برجام در فضای رسانه‌ای کشور منعکس شد، احتمال عقد قراردادهای خارجی در بخش خودروی کشور بود و سپس قراردادها در هر سه صنعت مذکور با طرف فرانسوی منعقد شد. درباره خودرو، سابقه عملکرد قراردادهای پیشین با همین شرکت‌های فرانسوی و اخبار موثقی که درباره محتوای قراردادهای اخیر به دست آمده است، موجب می‌شود نگرانی نسبت به تاثیرات منفی این قراردادها بر قدرت خرید مردم، ادامه نارضایتی بحق خریداران خودروی داخلی، توان تولید داخلی و حفظ منافع ملی بسیار شدیدتر از گذشته وجود داشته باشد و در عمل سال تولید و اشتغال، بدون مسمای واقعی باقی بماند. نخستین بار چند کارشناس میهندوست و مسلط از دانشگاه صنعتی امیرکبیر با مراجعه به دیده‌بان شفافیت و عدالت موضوع مهم قراردادهای خودرو را مطرح کردند. به دنبال آن موضوع در کارگروه صنعت و معدن دیده‌بان متشکل از مجربانی وطن‌خواه و آشنا به تجارت بین‌الملل و صنعت خودرو با حضور چند تن از همان کارشناسان دلسوز، ابعاد موضوع به مباحثه گذاشته شد که حاصل آن، گزارشی است که ملاحظه می‌فرمایید. اواخر خرداد 1395 پس از قرارداد 50-50 ایران‌خودرو با پژو-سیتروئن فرانسه و توافق بر تولید 200 هزار دستگاه خودروی 208، 2008 و 301 از برند پژو، معاون امور صنایع وزیر صنعت، رئیس سازمان گسترش و مدیرعامل سایپا از قرارداد50-50  واگذاری نیمی از سهام کارخانه سایپای کاشان به پژو- سیتروئن خبر دادند. در واقع مسؤولان ذی‌ربط مدعی ورود دومین خودروساز فرانسوی به ایران شدند، درحالی ‌که شرکت سیتروئن خودروساز فرانسوی است که سال‌هاست با واگذاری 87/95 درصد از سهام خود به تصاحب پژو درآمده است و در حال حاضر یک هیات‌مدیره واحد، پژوسیتروئن را کنترل کرده و خودروهای پژو و سیتروئن روی یک پلتفرم تولید می‌شود. تجاهل این معاون وزیر وقتی تعجب‌آورتر می‌شود که توجه کنیم هردو تفاهمنامه ایران‌خودرو- پژو و نیز تفاهمنامه سایپا- سیتروئن را یک نفر یعنی ژان کریستف کمار، قائم مقام گروه پژوسیتروئن در امور خاورمیانه امضا کرده است. در این‌باره نکات مهمی از عدم شفافیت و زمینه‌های فسادزا و فسادهای احتمالی شکل گرفته وجود دارد که دیده‌بان شفافیت و عدالت خود را موظف به طرح آنها و چاره‌جویی دیده است.

رئیس کمیته نفت و گاز کمیسیون انرژی مجلس گفت: کمیسیون انرژی مجلس به این قضیه ورود کرده و تاکنون به جمع‌بندی نرسیده و به محض جمع‌بندی، موضوع رسانه‌ای خواهد شد. حسن بهرام‌نیا در گفت‌وگو با ایلام بیدار درباره فروش گاز مجانی به ترکیه گفت: از کانال‌های گوناگون پیگیر این مساله هستیم و هنوز به نتیجه قطعی
در این باره نرسیده‌ایم. وی اضافه کرد:‌ کمیسیون انرژی مجلس به این قضیه ورود کرده و تاکنون به جمع‌بندی نرسیده و به محض جمع‌بندی، موضوع رسانه‌ای خواهد شد.
 

محسن شهمیرزادی: امسال نیز به سیاق رمضان‌های گذشته و در کنار همه مجموعه‌های نمایشی و سرگرمی صداوسیما، برنامه «راز» در گوشه‌ای از شبکه‌ پررونق(!) 4 سیما پخش می‌شود. برنامه‌ای که در سری هفتم هنوز برچسب تکراری بودن به خود نگرفته و توانسته است در هر قسمت به مضامین جدیدی بپردازد که تقریبا در هیچ‌کدام از برنامه‌های سیما جایی برای آن گشوده نشده است. کارشناس- مجری این برنامه کسی نیست جز نادر طالب‌زاده؛ او از کودکی در آمریکا زندگی می‌کرد و  پس از انصراف از رشته پزشکی سراغ علاقه خود یعنی ادبیات می‌رود و پس از آن کارگردانی سینما را در دانشگاه مطرح کلمبیا به عنوان رشته تحصیلی خود در مقطع ارشد انتخاب کرد. طالب‌زاده از آن دوران چنین یاد می‌کند: «دنبال مدرک نبودم، دنبال این فن بودم. آنجا حوزه‎ای بود که همه هنرمندان برجسته نیویورک در آن رفت و آمد داشتند. به همین دلیل از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۸ در دانشگاه کلمبیا ماندم و خواندم و یاد گرفتم». اما توجه او به انقلاب زمانی برانگیخته می‌شود که هجمه‌های عجیب رسانه‌ای غرب را نسبت به ایران مشاهده می‌کند. این هجمه‌های غرب است که طالب‌زاده را به ایران علاقه‌مند می‌کند و آشنایی با شخصیت امام(ره) او را پایبند به ایران اسلامی می‌کند. آشنایی طالب‌زاده با سیدمرتضی آوینی این مسیر را تکامل بخشید و مستندهای فراوانی از جمله «خنجر و شقایق» و «ساعت 25» از همکاری این دو به جای مانده است. سریال «بشارت منجی» اثری دیگر از طالب‌زاده است تا از همین معدود آثار نمایشی نیز از او شخصیتی چندوجهی در عرصه هنر و رسانه انقلاب اسلامی بشناسیم. او بیش از هر چیز در امر آموزش و تربیت اهالی رسانه انقلاب اسلامی تمرکز داشته و بسیاری از دانشجویان ایرانی و غیرایرانی طالب‌زاده هم‌اکنون در کشور‌های مختلف مشغول به فعالیت رسانه‌ای هستند. همایش‌های «افق نو»، «هالیوودیسم» و جشنواره‌های فیلم نظیر «مقاومت» باعث شده تا نقش طالب‌زاده در جنگ نرم بین‌المللی بین انقلاب اسلامی و امپریالیسم استکبار بیش از پیش مشهود باشد. «راز» برای مدتی تعطیل شد و طالب‌زاده با «عصر» به راز ادامه داد اما به برکت ماه مبارک رمضان این برنامه بار دیگر به آنتن تلویزیون بازگشت.
در عالم «راز»یست
اکنون و در فصل هفتم از برنامه راز شاهد پخش آن در تلویزیون هستیم، برنامه گفت‌وگو محوری که به مضامین سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. وجه برجسته این برنامه نگاه فرهنگی، علمی و عقلانی و متخصصانه به پدیده‌های مختلف است. موضوعات مختلفی که در میان انبوه رخدادهای خبری تنها می‌توان از این برنامه نسبت به آنها آگاهی پیدا کرد. موضوعات برنامه «راز» به اقلیم خاصی محدود نمی‌شوند؛ از سیاست بین‌الملل در غرب آسیا تا انتخابات آمریکا و تعاملات بین ایران و روسیه. از رویکردهای فرهنگی سینمایی و آثار شاخص سینمای ایران و جهان تا پرداختن به پدیده‌های مذهبی و آخرالزمانی که به نظر در میان انبوه شبکه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی تنها در راز جا دارند. اما وجه مشترک راز در این گستره وسیع موضوعات چیست؟ در واقع چگونه یک برنامه هم به انتخابات آمریکا می‌پردازد، هم به ترور بیولوژیک، هم به اندیشه‌های فلسفی، هم نهاد آموزش‌وپرورش را مورد مداقه قرار می‌دهد، هم از نابرابری اقتصادی در مناطق محروم می‌گوید و هم تبیینی بر جنگ‌های نیابتی منطقه دارد؟ باید گفت راز نبردگاه جنگ آخرالزمانی بین حق و باطل است. کفر و استکبار هم در علم رسوخ یافته و هم منطقه را به آتش جنگ کشیده است، هم قدرت سینما را در دست دارد و هم اقتصاد جهان ذیل او گسترده شده است. اینجاست که هرکجا از کفر ردی بجاست، راز به تناسب زمان و موقعیت آن را با متخصصان امر زیر تیغ تیز تحلیل می‌برد و تبیین‌های دقیق و موشکافانه از اتفافات پیش‌رو به دست می‌آورد. راز را می‌توان در واقع شرحی از سخن امام دانست که فرمود: «تا شرک و کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست ما هستیم».
رازی فراتر از زمان و مکان
راز به‌رغم عمده برنامه‌های تلویزیونی نه در مضمون و نه در میهمان دچار تکرار نشده است. این برنامه در هر قسمت با یکی از متخصصان امر گفت‌وگو می‌کند. کارشناسانی که مانند موضوعات مطرح شده، عمدتا در هیچ شبکه و برنامه دیگری نمی‌توان آنها را یافت. وجه شباهت کارشناسان و موضوع هر برنامه فقط به مهجور بودن آنها در صداوسیما محدود نمی‌شود بلکه راز جزو معدود برنامه‌هایی است که به وفور از میهمان‌های بین‌المللی و تحلیلگران غربی و شرقی استفاده می‌کند. همه اینها در کنار این نکته قرار می‌گیرد که  طالب‌زاده نیز خود کارشناس- مجری است و در تمام موضوعات مطرح شده در برنامه به عنوان یک کارشناس صاحب‌نظر است و راز برخلاف بسیاری از برنامه‌های سیما از مونولوگ و سخنرانی‌های ملالت‌آور به دور است و همواره شاهد تعامل و چالش بین مجری و میهمان هستیم. در این میان باز این سوال مطرح می‌شود که وجه مشترک میهمانان «راز» در چیست؟ در بین میهمانان خارجی این برنامه کمتر می‌توان ردی از اسلام یا تقیدی به جبهه حزب‌الله دید و در میان میهمانان داخلی نیز رویکردهای سیاسی متفاوتی قابل مشاهده است. باید گفت میهمانان راز فارغ از دین و آیین و حزب سیاسی، «مصلحان اجتماعی» هستند؛ منتقدان نظام سرمایه‌داری که از ماهیت حاکمیت استبداد پرده برداشته و تلاش دارند تا جامعه خود و دیگر جوامع بشری را از این حاکمیت مستبدانه آگاه کنند. طیف وسیعی از عقاید میهمان راز هستند تا هرکدام در وسع خود سهمی از تبیین حقیقت ارائه کنند. این طیف می‌تواند آلکساندر دوگین، فیلسوف روس باشد که اگرچه مسیحی است اما بخوبی نگاه آخرالزمانی ایران و روسیه را تشریح می‌کند. می‌تواند آلکساندر آزادگان باشد که از دل غرب سیاست‌های رسانه‌ای آن را رسوا می‌کند. همانند مضامین و میهمانان راز، مخاطبان این برنامه نیز از سراسر جهان هستند، هرچند آنتن سیما برای راز بهانه‌ای است تا این برنامه در فضای مجازی و در میان عدالت‌طلبان جهان دست به دست شود. در روزهای گذشته و در قسمت چهارم از این برنامه با موضوع یمن، «سیدحسن علی‌العماد» دبیر کل حزب مستقبل العداله میهمان راز بود. مردم ترکیه پس از پخش این برنامه از طریق فضای مجازی به صورت خودجوش تصمیم به ارسال کمک‌های خود به یمن گرفتند. العماد روز گذشته در این‌باره اظهار داشت: مردم استانبول ترکیه در پی پخش گفت‌وگوی ما با نادر طالب‌زاده کمک‌های خود را برای مردم مظلوم یمن به دست ما رساندند. زنان طلاهای خودشان را و مردان بیش از 10 هزار دلار جمع‌آوری و ارسال کردند. این اتفاق در حالی افتاد که دولت ترکیه در جبهه معارضان و متجاوزان به مردم یمن یعنی عربستان سعودی قرار دارد و از هیچ کمکی به سلفی‌های تکفیری و گروه‌های تروریستی کوتاهی نکرده است.
تلویزیون خوب، تلویزیون پر راز
جامعه‌شناسان و اندیشمندان عرصه رسانه همواره بیان داشته‌اند که «تلویزیون خوب در ماه رمضان، تلویزیون خاموش است». ذات تلویزیون به سرگرمی و تخدیر بازمی‌گردد، جایی که با بیان قصه‌های رازآلود مخاطب را در خلسه‌ای عمیق فرو ببریم تا از زندگی روزمره و اتفاقات پیرامون خود غافل شود و  صداوسیما نیز در این جبر خودساخته هر روز تلاش بیشتری برای سرگرم کردن مخاطب دارد. اما در این نبرد برای راندن مردم به سوی خلسه و فراموشی واقعیات، «راز» یک برکت است. رازی که به جای بیان قصه‌های رازآلود بی‌انتها واقعیت‌ها  را به رخ می‌کشد و تلاش می‌کند راهی برای اصلاح امور تصویر کند و اینجاست که تلویزیون خوب را می‌توان تلویزیون پر راز نامید.
 

مهدی چراغ‌زاده:  استاد حمیدرضا شکارسری متولد چند سال پیش از انقلاب اسلامی است. در کوچه‌پس‌کوچه‌های تهران قدیم  به دنیا آمده، اگرچه دانش‌آموخته زمین‌شناسی است و قرار مصاحبه ما هم در وزارت راه‌و‌شهرسازی بوده اما هیچ‌کس او را با جنس سخت سنگ و آهن نمی‌شناسد، بلکه همه او را با روح لطیف شاعرانه‌اش می‌شناسیم. شاعر و منتقد ادبی که تاکنون بیش از 20 جلد کتاب شعر و پژوهش ادبی از وی به چاپ رسیده است. با وی به گفت‌وگو نشستیم تا درباره «ابتذال در شعر» به بحث و تبادل نظر بپردازیم. او معتقد است ابتذال در شعر ناظر به روزگار ما نمی‌شود بلکه در شعرای قدیمی هم بیش از امروز بوده اما آنچه نگران‌کننده است نگاه مدرنیته در شعر امروز است که نافی هر چیزی است که به عنوان سنت وجود داشته است. او بخش زیادی از ابتذال در شعر امروز را محصول فضای اجتماعی ما می‌داند و معتقد است «رابطه هنر و اجتماع، امروز مثل اتوبان یکطرفه شده است؛ اجتماع بشدت بر هنرمند تأثیر می‌گذارد». در زیر می‌توانید این گفت‌وگوی بلند و تفصیلی را مطالعه کنید.
***
 ابتذال در شعر چیست و چه زمینه‌هایی باعث به وجود آمدن ابتذال در هنر بویژه شعر می‌شود؟
از آنجا که در آثار هنری هم بحث فرم و هم بحث محتوا را داریم و هم مقوله‌ای تحت عنوان درونه زبان و هم برونه زبان، به نظر می‌رسد موضوع مورد نظر یعنی ابتذال را هم باید در هر دو حیطه فرم و محتوا بررسی کنیم. غالبا بحث ابتذال در اثر هنری و در مورد شعر معطوف به محتوا، درونه زبان و همچنین معطوف به موضوع است اما طبعا در برونه زبان  در بحث فرم هم ما ابتذال داریم که هرکدام از اینها باید در حیطه خودش مورد بررسی قرار گیرد. ابتذال در محتوا و موضوع شعر، یک بحث بسیار قدیمی و دامنه‌دار و البته نسبی است. چرا قدیمی و دامنه‌دار است؟ به این خاطر که اساسا در گذشته نقد معطوف به محتوا و نیز معطوف به شخصیت مؤلف و زندگینامه مؤلف بوده است. به همین خاطر آنچه در اثر ادبی مبتذل خوانده می‌شد در واقع منتسب به صاحب اثر و قضاوتی راجع به شخصیت و زندگی او محسوب می‌شد. مثلا فرض بفرمایید شادخواری‌ها و شادکامی‌هایی که در شعر شاعران درباری مثلا در دوره خراسانی رواج داشته و حتی به حوزه مقابله با مفاهیم دینی هم می‌رسیده، آینه روشن زندگی آنان به حساب می‌آید. به عنوان نمونه در موضوع رمضان‌ستیزی در آثار شاعران درباری آن دوره طبعا باز هم اولین اتهام متوجه صاحب اثر می‌شود. شاعرانی مانند فرخی‌سیستانی، منوچهری‌دامغانی و عنصری که در آن دوران زندگی می‌کردند، وضع‌شان خوب بوده و نگاه‌شان حتی به مفاهیم دینی هم نگاهی دنیاگرایانه بوده، بنابراین تمام مقوله‌ها را هم از همین دیدگاه بررسی می‌کردند. خب! می‌بینیم در گذشته غیر از آنکه نقد شعر معطوف به محتوا باشد، به زندگینامه و شخصیت شاعر نیز توجه می‌شد. پس می‌توان نتیجه گرفت ابتذال در شعر موضوعی پردامنه و قدیمی است. اما وقتی به وجه دیگر این قضیه نگاه کنیم که همان نسبی بودن معنا و دامنه ابتذال است، قضیه بغرنج‌تر می‌شود. یعنی موضوع و محتوا از دیدگاهی مبتذل به نظر می‌رسد، از دیدگاهی دیگر نه‌تنها ممکن است مبتذل نباشد بلکه ممکن است پسندیده هم باشد. در مورد مثال قبل، اگر همین الان آثار رمضان‌ستیزانه شاعران ادبیات فارسی بویژه دوره خراسانی را در اختیار خیلی از مخاطبان قرار دهیم، ممکن است نه‌تنها آن را مبتذل ندانند، بلکه اتفاقا روی آن صحه بگذارند و همزمان گروهی دیگر از مخاطبان آن را مبتذل بدانند. بنابراین در مورد نسبیت مفهوم ابتذال باید یک نگاه تکثرگرا و پلورال را بپذیریم، چون واقعا نمی‌توانیم حکم و قضاوت کنیم که کدام محتوا مبتذل است و کدام محتوا نه‌تنها مبتذل نیست بلکه حتی ممکن است ارزشی باشد. درباره فرم، ابتذال معنای دیگری دارد که این ابتذال بیشتر مدنظر منتقدان در روزگار ما است. منتقدان و پژوهشگران ادبی در روزگار ما کمتر به محتوا می‌پردازند، کمتر به شخصیت نویسنده و گروه موردنظر  نویسنده و زندگینامه او توجه می‌کنند. البته هنوز هم در جامعه‌شناسی ادبی و در نقد جامعه‌شناختی کارکردگرا که از گلدمن و بقیه به ما ارث رسیده است به محتوا توجه می‌شود ولی بحث ابتذال محتوا اساسا به این نوع نقدها مربوط نمی‌شود. در بحث فرم که امروز مدنظر بیشتر منتقدان است، در بررسی و نقد شعر و نقد ادبی از نقد نو به بعد که نقد فارغ از شخصیت و زندگینامه صاحب اثر، به کل معطوف به متن است، ابتذال عبارت است از تکرار و خودکارشدگی و کلیشه‌ای شدن شگرد‌های شعری، یعنی اگر شما از تکنیک‌ها و شگردهایی استفاده کنید که از فرط استفاده وارد صحبت‌های روزمره شده، در واقع مبتذل صحبت کرده‌اید. یعنی فارغ از محتوا می‌شود متنی را مبتذل دانست، وقتی تشبیه به کار رفته در شعر، تشبیه چهره به ماه باشد به این یک متن مبتذل می‌گویند.
 ما در دوران معاصر شاعرانی مانند مرحوم منزوی را داشته‌ایم و در گذشته هم شاعرانی مانند حافظ و سعدی که اشعار فاخر و پرمحتوایی می‌سرودند اما امروز می‌بینیم شعر بویژه برخی اشعار عاشقانه دارد به سمت اشعار جنسی با محتواهای سخیف کشیده می‌شود، به نظر شما علت این امر چیست؟
البته به این مسائل یک نگاه دقیق و موشکافانه اگر بندازیم می‌بینیم ابتذال به این معنا در ادبیات گذشته ما هم بوده و کم هم نبوده. «سوزنی‌سمرقندی» که از کره مریخ نیامده یا مثلا حضرت سعدی اخلاقگرای خود ما که هزلیاتش را و خبیثاتش را از کره دیگری نیاورده است. از حکیم سنایی عزیز از شاعران بزرگ‌مان، شاهکار‌هایی در این زمینه داریم که اگر فرصتی باشد به آن بپردازیم متوجه می‌شوید جوانان روزگار ما خیلی هم بی‌ادب نیستند. نظامی چنان وصف خیره‌کننده دقیقی از صحنه‌های جنسی دارد که مات می‌مانید. اما مبحث شما بازمی‌گردد به یک مبحث خیلی مهم‌تر به عنوان مدرنیته و روزگار مدرن. مدرنیته در واقع اساس تفکرش بر نفی سنت است. یعنی هر چیزی که سنتی است خوب نیست و زندگی و خواست بشر است که تعیین می‌کند چه اصلی باید حاکم گردد و جایگزین سنت شود.  مدرنیته در واقع در یک بحران دائمی به سر می‌برد، چرا؟ چون که همان اساس و اصول تازه‌ای را هم که برای خود تعیین می‌کند بلافاصله تبدیل به سنت می‌شود و دائما در نوعی سیرورت و تحول به سر می‌برد. از مهم‌ترین وجوه تقابل مدرنیته و سنت، برخورد با فردیت شخص است. در واقع اگر فرد در سنت به این دلیل حاوی ارزش است که عضوی از جامعه انسانی است، برعکس در مدرنیته از این جهت قابل اهمیت است که فردیت دارد، استقلال دارد، خواست شخصی دارد و به همین خاطر است که در واقع در ادبیات سنتی ما منی که وجود دارد در واقع من شخصی نیست، من نوعی است، من انسانی است. مضمون خانه در شعر حافظ، یک خانه خشت و گلی در فلان محله شیراز نبوده، منظور از این خانه وجه استعاری و نمادین آن است. اما از یک روزگاری به بعد، از دوره‌ای که مفهوم مدرن ایجاد می‌شود و در شعر ایران نیز از روزگاری که شعر مشروطه مطرح می‌شود و مفاهیم روشن اجتماعی_سیاسی فارغ از وجه نمادین وارد شعر می‌شود، شعر از آن من نوعی و انسانی تبدیل به من اجتماعی می‌شود و بعد بتدریج از من اجتماعی به من فردی و من شخصی تبدیل می‌شود. این امر زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که شما به جای پرداختن به مفاهیم کلان و مفاهیم کلی به مفاهیم جزئی و مفاهیم عینی توجه کنید و شعر از پرداختن به حقیقت در شعر سنتی به پرداخت به واقعیت در شعر مدرن متمایل شود و در نتیجه به گمان من حرف شهید آوینی در اینجا مصداق پیدا می‌کند که می‌گوید: سینما آمد تا اتاق خواب کاراکترها را به جامعه نشان دهد. این حرف در نگاه اول ممکن است خیلی سطحی باشد ولی وقتی شما واکاوی می‌کنید و لایه‌های درونی‌تر این جمله و این مفهوم را بررسی می‌کنید می‌بینید منظور پرداختن به خصوصی‌ترین زوایای کاراکتر‌ها در اثر هنری است؛ چرا؟ چون دیگر هنر از آن مفهوم حقیقت‌گرا به یک مفهوم واقعیت‌گرا تمایل پیدا کرد. پس کاملا  می‌بینیم زمینه، یک زمینه مساعدی است برای اینکه اثر هنری به جزئیات شخصی فرد، حالا بگوییم راوی یا شخصیت کاراکترها بپردازد. بنابراین اگر می‌بینید اثر هنری و شعر در روزگار ما با یک نوع واقع‌گرایی به صحنه‌های مبتذل زندگی رسیده، مقصر را شعر و شاعر ندانید، این نکته بسیار بسیار مهمی است. هنرمند آینه جامعه خودش است، هنرمند شاخک‌های حساس روزگار خودش است. آنچه منعکس می‌کند بر اساس صحبتی که خدمت‌تان عرض کردم، لزوما آن چیزی نیست که در شخصیت خودش وجود دارد و لزوما آن چیزی نیست که در زندگینامه خودش وجود دارد. او کاراکترهایی را ترسیم می‌کند که در روزگارش زندگی می‌کنند و در روزگارش نفس می‌کشند.
 امروز در جامعه ما شاعرانی هستند که شعرشان به سمت حقیقت انسانی گرایش دارد و نیز شاعرانی هستند که به‌زعم شما شعرشان مدرن و واقعیت‌گراست؛ چگونه می‌توان گفت این دو نگاه متفاوت را آینه یک جامعه واحد هستند؟
ما باید به تکثر احترام بگذاریم، یعنی هیچ دلیلی وجود ندارد که آدم‌های مختلف حتی برابر وقایع یکسان عکس‌العمل یکسان داشته باشند، بویژه وقتی این مساله وارد موضوع خلق آثار هنری می‌شود این بحث کاملا مصداق پیدا می‌کند. آیا می‌توان از آقای خیام پرسید شما که حجت‌الحق زمان خود هستی، در دوره شما، حول و حوش همان قرنی که شما زندگی می‌کنید، شاعران بزرگی هم هستند که در دین و مفاهیم دینی نگاهی کاملا متفاوت با شما دارند، چرا شما به مفاهیمی مثل معاد اینگونه نگاه کردید؟ چرا شادخوارانه به شعر نگاه کردید؟ پس ببینید! اینگونه نمی‌توان با آثار هنری روبه‌رو شد که در واقع هنرمند و شاعر را برده یک تفکر دید و انتظار داشت تمام آفرینش‌های او در همان حوزه نوشته شود.
  سوال اینجاست که شما گفتید هنرمند آینه جامعه است، هم شاعر حقیقت‌گرا داریم و هم واقعیت‌گرا به معنایی که توضیح دادید؛ کدامیک آینه جامعه هستند؟
هر دو! جامعه امروز ما یک جامعه شقه شقه شده و پاره پاره شده است. بگذارید خیلی روشن مثال بزنیم؛ حادثه انتخابات چند هفته پیش را به یاد بیاورید، آن موقع متوجه می‌شوید که جامعه چه شقه شقه شدگی و پاره پاره شدگی و تکه تکه شدگی جالبی دارد. در کل آنها را می‌توان در قالب 2 دیدگاه دانست؛ 2 دیدگاه کاملا متفاوت و کاملا متضاد به مقولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که در کنار هم دارند زندگی   می‌کنند. چگونه می‌توان باور کرد که تمام شاعران جامعه که در این جامعه زندگی می‌کنند فقط معطوف به یک سمت جامعه باشند؟ بنابراین باید بپذیریم بخشی از شعر‌های روزگار ما به قسمتی از دیدگاه‌های موجود در جامعه پرداخته است و بخش دیگر به دیدگاه یا دیدگاه‌های دیگری که در جامعه وجود دارد متمایل است.  اما اجازه بدهید بگویم آن نگرانی و دلواپسی که احساس می‌کنم شما دارید از کجا آمده است. شما احساس می‌کنید که نکند خدای ناکرده آثار مبتذل در حکم فراخوانی برای ابتذال باشد. نکند در واقع این آثار به جای نفی ابتذال، آن را ترویج کند. خب! پاسخ چیست؟ با یک مثال خدمت‌تان  می‌گویم؛ در زمان طاغوت کتاب‌هایی موجود بود با عنوان «جوانان چرا؟» تا آنجا که یادم هست معمولا هم آقای مکارم‌شیرازی این آثار را می‌نوشتند و انتشارات متدینی هم در قم آنها را منتشر می‌کرد. در آن کتاب‌ها راجع به مضرات انحرافات جنسی می‌نوشتند. در همان زمان به ایشان حمله می‌شود، برخورد کلامی می‌شود که شما دارید با این آثار این انحرافات را ترویج می‌کنید و مخاطبان‌تان در واقع به این انحرافات متمایل می‌شوند. ایشان می‌گفتند اینها باید شناخته شود، باید مطرح شود. اگر از این واقعیتی که در جامعه وجود دارد فرار کنید و خودتان را به ندیدن بزنید، در واقع دارید خودتان را گول می‌زنید. در واقع اگر در جامعه امروز شما وقایع را نادیده بگیرید نه‌تنها بر آتش ابتذال در این جامعه آبی نریخته‌اید، بلکه پوششی بر او قرار   داده‌اید تا پشت آن پوشش این آتش افروخته‌تر شود. لذا من معتقد به احترام به تکثر هستم، یعنی همچنان که به آثار معطوف به حقیقت و ارزش‌ها احترام می‌گذاریم، باید احترام قائل شویم برای آفرینش‌های هنری که ابتذال را ترویج نمی‌کنند اما به ابتذال می‌پردازند. فراخوانی برای ابتذال ندارند اما ابتذال را به نمایش در می‌آورند.
 آیا به نمایش درآوردن ابتذال باعث ترویج آن نمی‌شود؟
اثر هنری می‌تواند کاری کند که امر نازیبا، زیبا نمایش داده شود اما مخاطب را بیدار کند. مثالی خدمت شما عرض می‌کنم؛ پیکاسو و ونگوک تابلوهای خیلی معروفی با عنوان روسپی دارند. امیل زولای نویسنده حتی به سیاه‌ترین و تاریک‌ترین مناطق شهرهای خود مانند پاریس می‌رفت و از روسپیان آن زمان طرح می‌کشید. در آن زمان، هنرمندان کلاسیک یا سنتی به تعبیر امروز ما آنها را نقد می‌کردند که اینها چیست و چه زیبایی در اینهاست؟ پاسخ خیلی ساده بود: نمایش خوب ابتذال خود نوعی زیبایی است. یعنی خود ابتذال زیبا نیست، نمایش درست ابتذال زیبایی است. یعنی تردیدی نکنید نمایش ابتذال به معنی نقد ابتذال است. هرگز کسی نمی‌گوید بدی خوب است. منظور از خوب نشان دادن این نیست که یعنی کار بد خوب است بلکه منظور این است که باید درست و فارغ از قضاوت‌های سطحی آن را نشان داد تا مخاطب خود قضاوت کند.
 این روزها اشعاری در فضای مجازی پخش می‌شود و گاهی اوقات تمام شبکه‌های اجتماعی نیز آن را منتشر می‌کنند در حالی که از لحاظ مضمون و محتوا بسیار سطحی و حتی سخیف است، به نظر شما علت این همه استقبال از این آثار در فضای مجازی چیست؟
اینها غالبا به سمت ابتذال فرمی می‌رود، در ابتذال فرمی باید بگوییم که اگر مفهومی را مطرح کنیم که تک‌لایه و تکصدا باشد و پشتش مفهومی عمیق‌تر و وسیع‌تر وجود نداشته باشد، در آن عملا به نوعی ابتذال در فرم رسیده‌ایم. به گزارشی ساده از جهان رسیده‌ایم. هنرمندان در روزگار ما برای به نمایش در آوردن آثار خود با یک فضای کاملا مساعد روبه‌رو شده‌اند. درگذشته انتشار اثر به این سادگی نبود، ما هفته‌ها و ماه‌ها باید صبر می‌کردیم و منتظر می‌شدیم تا «بشنو از نی» یا «دنیای سخن» یا «آدینه» یک کار شعری یا نقد را از ما چاپ کند. چاپ کتاب به همین سادگی نبود اما بتدریج فضای مجازی و مدرن امکان انتشار گسترده اثر را از طریق خود شخص فراهم آورد. امروز شخص بدون آنکه مفاهیم حقیقی جهان مدنظرش باشد، واقعیت‌های شخصی خود را منعکس می‌کند. امروز دیگر لزومی ندارد هنرمند یک شخصیت والای اجتماعی، سیاسی و اخلاقی داشته باشد، چون دیگر همه امکان ارائه اثر را دارند. در نتیجه امکانی فراهم می‌آید که هرگونه تفکری و هرگونه حس و عاطفه‌ای که به حیطه تفکر و اندیشه هم نرسیده، امکان بروز و ظهور داشته باشد. باز هم می‌گویم این شعر‌ها در واقع نوعی واقعیت را در جامعه ما منعکس می‌کنند.  اگر یک جامعه‌شناس یا یک روانکاو حرفه‌ای بخواهد جامعه امروز ما را به لحاظ اخلاقی و اجتماعی بررسی کند، کافی است به همین شعرها مراجعه کند. او خواهد دید اینها وقایع جامعه را منعکس می‌کند. آیا به نظر شما با خفه کردن این آثار آن معضلات مرتفع می‌شود؟ به هیچ‌وجه! ما روی آنها سرپوش می‌گذاریم، اینها موقعیتی را برای من و شما به وجود می‌آورد تا با تحلیل‌شان  بتوانیم ببینیم در چه جامعه‌ای زندگی می‌کنیم. امکان ندارد در دنیا جایی را پیدا کنید که خطوط قرمز نداشته باشد، در مورد کشور ما هم در هر صورت خطوط قرمزی وجود دارد. تا آنجایی که مربوط به انتشارات رسمی می‌شود، معلوم است که بر آنها نظارت وجود دارد و باعث می‌شود صاحبان اثر از آن خطوط قرمز فراتر نروند ولی جایی که فضا شخصی است، کاری از دست کسی برنمی‌آید و باید به جای تهدید با این آثار به مثابه فرصت برخورد شود یعنی ما از آن برای تحلیل جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، استفاده کنیم.
 گفتید شعر امروز از حقیقت انسانی دور شده و به واقعیت نزدیک شده است؛ چه کاری باید انجام شود تا دوباره شعر به سمت حقیقت‌گرایی گرایش پیدا کند؟
خب! این یک بحث بینارشته‌ای است، در واقع همگی به شعر و نقد شعر و نقد ادبی بازنمی‌گردد. در اینجا ما از بحث ادبی دور می‌شویم. جوانی که به یک گونه‌ای رشد کرده و به سن جوانی رسیده حالا نوشته‌هایش چنین و چنان است، شما نمی‌توانید با اثرش مقابله کنید، زیرا این اثر معلول نوع زندگی او است. اینجاست که می‌گویم شعر بی‌تقصیر است، شعر در واقع معلول زندگی اجتماعی و روانشناسی ما است نه علتش.
 آیا شما به این مسائل در شعر به عنوان یک آفت نگاه نمی‌کنید؟
خیر! این هم واقعیتی است در کنار وقایع جامعه ما. ما همانقدر که این شعرها را واقعی می‌دانیم، نباید چشم‌مان را روی وقایعی که علت این معلول‌ها هستند ببندیم. آنها باید حل شوند تا اینها نوشته نشوند.
زندگی امروز انسان ایرانی چنین است و چنین آثاری را در پی دارد. بخشی به ارزش‌ها و سنت‌های ما هنوز معتقدند و آثار خاص خود و خواننده‌های خاص خود را دارند و گروهی از جامعه ایرانی گونه دیگری زندگی می‌کنند و آثاری که خلق می‌کند متناسب با همان نوع زندگی است. اگر شما جلوی شعر او را بگیرید، جلوی نوع زندگی او را نگرفته‌اید، علت سرجایش باقی مانده است و بیماری و بیمار سرجایش باقی است و تنها جلوی تب او گرفته شده است. این آثار در حکم تب ابتذال است و مقابله با آن نه‌تنها فایده‌ای ندارد بلکه بیماری را به گمان من پنهان می‌کند و چه بسا آن بیماری را حادتر هم بکند. فارغ از هنرمندان و شاعران حرفه‌ای که عرض کردم خلق فضا و موقعیت کرده و کاراکتر راوی را خلق می‌کنند و اثرشان ربطی به شخصیت‌شان ندارد، این آثار هنری مدنظر شما از خلأ  که نمی‌آید. از زندگی اینگونه انسان‌ها اینگونه شعر در می‌آید؛ شما راهی برای مقابله با آن ندارید. وبلاگش را مسدود می‌کنید، وبلاگ دیگری می‌زند. صفحه مجازی را می‌بندید، صفحه دیگری باز می‌کند. باید ریشه‌ای‌تر و عمیق‌تر به این موضوعات نگاه کرد.
 بحث مانایی این مدل اشعار چگونه است؟ ما از قرن چهارم از رودکی شعر داریم از 800-700 سال پیش از شعرا شعر مانده برای‌مان و مفاخر ادبی‌مان محسوب می‌شوند، اینگونه اشعار به نظر شما امروز از نظر مانایی چگونه است؟
از آنجا که شعر سنتی ما معطوف به حقیقت است بنابراین مفاهیمی که در آنها مطرح می‌شود حقایقی ازلی و ابدی است؛ مرگ، زندگی، آزادگی، شهادت، خدا، دین و مفاهیم کلانی از این دست که از زمانی که بشر به وجود آمده در ذهن او بوده است و تا زمانی که بشر هست در ذهنش باقی می‌ماند. شعر مدرن یک حرکتی است از حقیقت به سمت واقعیت، حالا در زندگی واقعی ما همین مفاهیم حقیقی را به فراموشی سپرده‌ایم، همین مفاهیم والای ازلی و ابدی از یاد رفته است. ما در واقع از نوعی مرگ‌اندیشی به نوعی مرگ‌آگاهی رسیده‌ایم، ما به مرگ فکر نمی‌کنیم اما می‌دانیم وجود دارد و یک حقیقت است. از خداشناسی به خداآگاهی رسیده‌ایم، می‌دانیم که خدا هست اما نمی‌دانیم که چیست. از دین‌شناسی به دین‌آگاهی رسیده‌ایم، می‌دانیم دین هست اما نمی‌دانیم دین چیست ولی چون قضاوت‌های شخصی نسبت به خدا، دین، مرگ و عناصری از این دست داریم، تحلیل‌های‌مان نیز تحلیل‌هایی شخصی می‌شود. تحلیل‌های شخصی همان چیزی است که مورد نظر دوره مدرن است، در مدرنیته فرد اهمیت دارد و نه ایدئولوژی‌هایی که به فرد رسیده است. فرد جامعه را تحلیل می‌کند و خود او به نتیجه می‌رسد و طبعا تاریخ مصرف برای چنین نوشته‌هایی اصلا مطرح نمی‌شود. مثال هم برای این موضوع وجود دارد. حتی درباره مفاهیم ارزشی مثال داریم از این موضوع. مرحوم حسن حسینی می‌گوید: اگر دست کسی  لای در ماشین گیر کند، آه که نمی‌کشد، داد می‌کشد. بنابراین در بحران‌های اجتماعی- سیاسی، حتی شاعر ارزشی به گونه‌ای سخن می‌گوید که مربوط به همان واقعه است. اصلا برایش مهم نیست که در 10 سال آینده این اثر او وجود داشته باشد یا کسی اهمیتی به اثرش بدهد یا نه. در دهه 60 یا 70 بود که داستان بوسنی و هرزگوین پیش آمد؛ ما بشدت به موضوع حساس شدیم و برای آن شعر نوشتیم. مجموعه‌ها تولید شد اما کدامیک از ما به این موضوع فکر می‌کردیم که الان بوسنی کجاست؟ چه ارزش‌هایی بر آنجا حاکم است و مردمانش چه می‌کنند؟ اصلا به این چیز‌ها فکر نمی‌کردیم، در آن زمان ما داد خود را کشیدیم. تاریخ مصرف شعر‌ها هم در سنت ما یک ارزش بوده چون مفاهیم، مفاهیمی ازلی بودند اما در روزگار ما این مفهوم اصلا مطرح نیست.
 پدران، مادران و بزرگ‌ترهای ما اشعار حافظ، سعدی و دیگر  شاعران بزرگ تاریخ کشورمان را می‌خواندند و به عنوان ضرب‌المثل استفاده می‌کردند اما امروز می‌بینیم جوان‌ها به سمت اشعار دیگری گرایش پیدا کرده‌اند، آیا چند قرن بعد این اشعار امروز ما نیز در میان مردم رایج خواهد بود یا به فراموشی سپرده خواهد شد؟
در واقع امروز شعر‌ها مخاطبان خود را گزینش کرده‌اند. مردم خیلی از شعر‌ها را نمی‌خوانند و به سمت شعر‌های مورد علاقه خود می‌روند، این تنوع و تکثر در گذشته وجود نداشت لذا امروز هرکسی به سمت حوزه مورد علاقه خود می‌رود. مگر اینکه مثل من و شما نگاهی فراتر از نگاه عادی به شعر داشته باشد، یعنی بخواهد آثار را حرفه‌ای تحلیل کند، در آن موقع است که به سمت آثار مختلف می‌رود. از این نظر است که می‌گویم اگر شعر امروز شرایط روزگار ما را منتقل می‌کند و آینه روزگار خود ماست، مفید است. به این خاطر که 500 سال دیگر تحلیل همین شعرها، چهره جامعه امروز ما را به نمایش می‌گذارد و قابل تفسیر می‌کند.  نکته دیگری که وجود دارد این است که در این روزگار اشعار مانایی نوشته نمی‌شود، چون مفاهیم دیگر ازلی و ابدی نیست، بنابراین اساسا این انتظار بیجایی است که شعرها لزوما آن مانایی سنتی سابق را داشته باشد.
 در روزگار معاصر، بحث مشکلات اجتماعی حرف اول را در جامعه می‌زند، همین آسیب‌های اجتماعی که می‌بینیم؛ چقدر شعر قابلیت بیان کردن و مقابله با این آسیب‌ها را دارد؟
از روزگار مشروطه مفهوم شعر اجتماعی به وجود آمد. تا پیش از آن شاعر یک نگاه عینی به جامعه پیرامون خود نداشت. به نظر من یک شوخی ادیبانه است که می‌گویند مثلا حافظ هم یک شاعر اجتماعی است. شعر اجتماعی ما از روزگار مشروطه آغاز می‌شود. آن موقعی که مفاهیم ازلی و ابدی، جای خود را به زندگی عینی ما و زندگی واقعی شاعر می‌دهد.  شما یک بررسی کنید متوجه خواهید شد اکثر شاعران مطرح دوره مشروطه، روزنامه‌نگار بودند. همه روزنامه داشتند و روزنامه منتشر می‌کردند. آدم‌هایی سیاسی بودند، برخی جان خود را بر سر این راه گذاشتند. میرزاده عشقی ترور شد. فرخی یزدی عمر و زندگی خود را صرف شعر و عقاید سیاسی‌اش کرد. بنابراین از روزگار مشروطه شعر اجتماعی ما شکل می‌گیرد، جوانه می‌زند و رشد می‌کند. بنابراین در گذشته شعر اجتماعی ما نه‌تنها تأثیرگذار بوده، بلکه جریان‌ساز نیز بوده است. روزگاری مردم پای مؤسسه نسیم شمال صف می‌بستند تا روزنامه نسیم شمال را خریداری کنند. این روند شعر اجتماعی فراز و نشیب‌هایی دارد اما بخش عمده و مهمی از شعر معاصر ما را شعر سیاسی-اجتماعی تشکیل می‌دهد. مثلا در دهه 50، شب‌های شعر خوشه، 10 شب برگزار می‌شود. جمعیتی در آن شرکت می‌کند که ما بعد از انقلاب در کنگره‌های شعری بزرگ هم به ندرت آن جماعت را می‌بینیم، شعرهایی هم خوانده می‌شود که غالبا شعرهایی اجتماعی و بویژه سیاسی است. همه آنها همچنان مورد تشویق حضار قرار می‌گیرد که مأموران امنیتی می‌ترسند مبادا یک حرکت اجتماعی صورت بگیرد.  شعر اجتماعی ما کژدار و مریز، افتان و خیزان، سربلند و سربه زیر، خود را از نهضت مشروطه تا به اینجا کشانده است.  شعر اجتماعی یک سویه محتواگرا دارد که باید بپذیریم خواه ناخواه شعر را به سطح می‌آورد؛ شعر را به وجوه ژورنالیستی و روزآمد خود نزدیک می‌کند اما باید بپذیریم مشکلات اجتماعی و حتی سیاسی 50 سال گذشته مربوط به الان نیست یا حداقل مشابه امروز نیست بنابراین آن تاریخ مصرفی که از آن حرف زدیم، بی‌شک برای شعرهای اجتماعی و سیاسی مطرح و برجسته می‌شود و از سمت دیگر شعر اجتماعی یک وجه هنری هم دارد و تلاش می‌کند با نماد و با اسطوره خود را از آن وضوح و عریانی ژورنالیستی نجات دهد، بنابراین خالی از ارزش‌های ادبی هم نیست. شعر اجتماعی یک تیغ دودمی است که به نفع خود و به ضرر خود در آن واحد عمل می‌کند. اما اینکه تا چه حد این  شعر می‌تواند بر جامعه امروز ما مؤثر باشد، به نظرم روز به روز این تأثیر کمتر می‌شود. جامعه ما اصلا فرصت و حوصله پرداختن به شعر را ندارد. اثر هنری امروز عموما و شعر و ادبیات خصوصا در سبد هزینه‌های خانواده‌ها اصلا جایی ندارد یا بهتر است بگوییم فرهنگ اساسا در این سبد اقتصادی جایی ندارد. خانواده اگر شاهکار کند هر از گاهی سینمایی برود و فیلمی ببیند و رابطه خود را با فرهنگ و هنر این مملکت حفظ کند. چند درصد خانواده‌های ما امروز شعر معاصر می‌خوانند؟ اصلا چند درصد آنها حافظ و سعدی می‌خوانند؟ هیچ! فرهنگ ما یک فرهنگ متحولی شده نسبت به دهه‌های گذشته و سده‌های گذشته. بخش مهمی از هزینه‌های خانواده معطوف می‌شود به اینکه کودکانش خوب تحصیل کنند ولی همان خانواده برای هنر و فرهنگ و ادبیات آنها ارزش و وزنی قائل نیست، چون اساسا هنر در جامعه امروز ما به زینت‌المجلس تبدیل شده است. اگر باشد چقدر خوب اگر هم نباشد به کجا برمی‌خورد؟! چرا؟ چون اقتصاد فربه شده است. مساله معیشت زندگی‌ها فربه شده و جا را برای فرهنگ و شعر و هنر کم کرده است. انتظار اینکه امروز اشعار بتوانند یک حرکت اجتماعی بکنند به گمان من رویایی بیش نیست. تعبیری که دارم این است که رابطه هنر و اجتماع، امروز مثل یک اتوبان یکطرفه شده است؛ اجتماع بشدت بر هنرمند تأثیر می‌گذارد. حتی ابتذال زندگی‌های معاصر را چنانکه گفتیم به آثار ادبی منتقل می‌کند اما برعکس تأثیر هنر و فرهنگ بر جامعه بسیار به گمان من نازل است، یعنی نمی‌توان انتظار داشت اثر هنری یک تأثیر شگرفی بر جامعه ما بگذارد چون اقتصاد و معیشت برای خانواده‌ها و جامعه ما خیلی     مهم‌تر و حیاتی‌تر است. از این منظر ما شعر اجتماعی می‌نویسیم تا شاعران ما بخوانند، ما شعر اجتماعی می‌نویسیم که خودمان بخوانیم و خود ما شاعران از وضعیت جامعه خودمان باخبر شویم. از سیاست روزگار خودمان باخبر شویم، اگرنه مخاطبان عام و عادی ما مگر در زمان انتخابات بزرگ، کمتر از یک درصد با سیاست جامعه خود محشورند.
 آیا نمی‌توان گفت چون هم سطح اشعار امروزی و هم شاعران مقداری تنزل پیدا کرده‌، باعث کمتر شدن تاثیرگذاری‌ بر جامعه شده است؟
بله! ما در گذشته حکیم سنایی، حکیم ابوالقاسم فردوسی، حکیم ناصر خسرو قبادیانی و... را داشته‌ایم؛ اینها نخبگان جامعه خود بودند. حکیم عمرخیام، حجت‌الحق زمان خود بوده است، دانشمند زمان خود بوده است. حتی در دوره ادبیات معاصر ما شاعران بزرگی مانند اخوان ثالث، شاملو، سهراب سپهری و... را داشته‌ایم اما الان در دوره‌ای به سر می‌بریم که هنرمند از آن برد اجتماعی، از آن نخبه‌گرایی و از آن چهره‌سازی قدیمی کاملا بی‌بهره است.
 

امیر استکی: در گیرودار رقابت‌های انتخاباتی، اشک‌های یک پیرمرد اردبیلی در جریان سخنرانی جناب روحانی در این شهر، توجه زیادی را به خود جلب کرد. چهره رنج‌دیده و آفتاب‌سوخته‌ای که در میان حاضران در محل استماع نطق انتخاباتی حسن روحانی چهره‌ای کمیاب بود. راز توجه زیاد و استفاده بسیار از اشک‌های این هموطن عزیز هم همین خلاف‌آمد عادت بودن حضور چنین تیپ شهروندانی در جمع‌های انتخاباتی حسن روحانی بود. به عبارت دیگر کسی انتظار دیدن چنین صحنه‌هایی را در جاهایی که روحانی برای سخنرانی انتخاباتی حضور می‌یافت نداشت و همین باعث شد تیم رسانه‌ای و تبلیغاتی جناب روحانی دم را غنیمت بشمارند و از اشک‌های او برای نشان دادن توجه محرومان و رنج‌دیده‌ها و به قول خودشان اقشار آسیب‌پذیر به قول و فعل حسن روحانی استفاده کنند. بعدتر که سراغ او رفتند و از دلیل اشک‌هایش پرسیدند با زبان آذری گفت: وقتی شنیدم رئیس‌جمهور از بیرون کشیدن حق ملت از حلقوم آمریکا سخن می‌گوید ناخودآگاه به گریه افتادم. اینکه یک شهروند ایرانی که مشغول فروش میوه و تره‌بار در پشت وانت خود است و قاعدتا باید درصد زیادی نارضایتی از وضعیت خود داشته باشد، از شنیدن نطق تبلیغاتی جناب روحانی که در آن داد سخن درباره رشادت‌هایش در استیفای حقوق ملت ایران از آمریکایی‌ها داده است، چنین به وجد و شور می‌آید که اشک‌هایش سرازیر می‌شود، نشانه مهمی است که نباید از آن غافل بود. نشانه اهمیتی که ایرانیان به عزت و غرورشان می‌دهند. نشانه میل و تمنا به قدرتمند بودن ایران و حفظ عزت و احترام کشور. تمایلی که شاید اگر این هموطن عزیز را بیشتر در جریان آنچه بر سر این عزت و اقتدار ایران در این 4 سال آمده و می‌آید، قرار بدهند، اشک‌هایش این بار نه از سر وجد و احساس غرور، بلکه از سر ناراحتی و دلتنگی جاری شود. این روزها مهم نیست چه کسی چه کرده است، بلکه مهم این است که چه کسی چقدر خوب حرف بزند و چگونه بتواند دروغ‌های گل‌درشت به خورد ملت بدهد. دروغ‌هایی که گاه برق از سر شنونده می‌پراند ولی در روزهای داغ شدن رقابت‌های انتخاباتی کأنه حقایق غیرقابل خدشه، رگباروار به سمت ملت پرتاب می‌شود.
جالب است کسانی که خود مدعی تسلط به ظرایف و پیچیدگی‌های امور مملکت‌داری‌اند و شعارها و برنامه‌های رقبای‌شان را نشدنی و غیرعملی و بی‌اساس می‌دانند، وعده‌های درشت‌تر و پرهزینه‌تری را پیشکش ملت می‌کنند. مثلا اسحاق جهانگیری که یار کمکی جناب روحانی در انتخابات و در اصل مدافع اصلی عملکرد دولت در این رقابت‌ها بود، در گفت‌وگوی ویژه خبری خود در تلویزیون صحبت از تامین حداقل‌های معیشت و مسکن برای همه نیازمندان و بیکاران کرد. جهانگیری همان کسی است که پیش از انتخابات مدعی بود شعار افزایش یارانه دهک‌های پایین و پرداخت کارانه به بیکاران با منابع موجود کشور نشدنی و عوام‏فریبی است ولی همین شخص داد سخن از چیزهایی به مراتب گسترده‌تر و پرهزینه‌تر می‌دهد و هیچ به روی مبارک نمی‌آورد که چند روز پیش‌تر از پرتاب این وعده‌ها خود منتقد اصلی چنین وعده‌های توزیعی بوده است. البته روش و منش جناب روحانی و دوستانش درباره برخورد با مطالباتی که وعده‌های ایشان در سال 92 ایجاد کرده بود، نشان داد براحتی و در روزهای آخر دولت می‌توانند یا بدون اتکا به هیچ پارامتر انضمامی مدعی باشند که موفق بوده‌اند یا به کل صورت مساله را پاک کنند و منکر اصل ماجرا شوند.
آنچه از این دو نکته برمی‌آید اولا این است که فضای رقابتی در این دوره به گونه‌ای بود که بسیاری دال‌ها برای ملت از معنا تهی بود. بسیاری از مسائل و نقدهای بجا شنیده می‌شدند ولی گویا به یک زبان خارجی و نامفهوم در حال ارائه بودند و کسی علاقه‌ای نداشت به آنها توجه کند. سنجشی در کار نبود و این پیش‌داوری‌ها و شایعات مبتذل بود که موازین اصلی سنجش و تصمیم‌گیری را شکل می‌داد. این تصاویر کلان ساخته شده بود که واکنش افراد را معنا می‌داد. تصاویری که بیش از آنکه ایجابی باشد، سلبی بود و به‌واسطه سرعت بالای بازتولید به شکل‌های مختلف به عنوان سنجه‌‌ای قابل اطمینان تلقی شد. مهم‌ترین‌شان هم تصویر بزرگ ترس بود. ترسی موهوم و صدالبته بسیار بزرگ و تاثیر‌گذار. ترس از جنگ و محدودیت‌های اجتماعی. ترسی که دروغ و تهمت و شایعه آن را ایجاد کرد و میوه آن را در بی‌اعتبار کردن رقیب خود چید. ترسی که ایجاد شد و قهرمانان نجات‌دهنده خود را یافت و به مدد غریزی‌ترین رفتار آدمی در مواجهه با ترس که همانا انتخاب نخستین گزینه محافظتی در دسترس است، پیروزی را برای ایجادکنندگانش به ارمغان آورد.
 

گروه اقتصادی: سپرده‌گذاران موسسه اعتباری کاسپین و آرمان روز گذشته در تهران و چند شهر کشور تجمع کردند و خواهان دریافت سپرده خود شدند. به گزارش «وطن‌امروز»، تجمع سپرده‌گذاران مقابل ساختمان مجلس شورای اسلامی موجب شد نمایندگان و رئیس مجلس نیز واکنش نشان دهند و خواهان حل مشکل شوند اما گویا مسؤولان بانک مرکزی توانایی چندانی برای حل مشکل ندارند. نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس با بیان اینکه ۵۵۰ میلیارد از  سپرده‌های مردم در موسسه آرمان جذب شده است، گفت: کسی پاسخگوی سپرده‌گذاران نیست. مجید کیانپور، نماینده مردم دورود و ازنا دیروز در تذکری شفاهی با بیان اینکه ۵۵۰ میلیارد تومان از سرمایه‌های مردم از سوی موسسه مالی و اعتباری آرمان جذب شده است، گفت: هیچ نهاد یا فردی نسبت به بازپرداخت سود و اصل سرمایه مردم در این موسسه پاسخگو نیست. وی با بیان اینکه کمیسیون اصل ۹۰، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی باید به این موضوع ورود کنند، اظهار داشت: متاسفانه شاهدیم به جای پاسخگویی به سپرده‌گذاران، دژ مستحکمی برای این موسسه مالی ایجاد شده که مانع از پاسخگویی به سپرده‌گذاران شده است. نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس تصریح کرد: مشخص نیست اینگونه موسسات مالی و اعتباری چگونه مجوز می‌گیرند که نسبت به سپرده‌گذاران پاسخگو نیستند. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر این نماینده گفت: بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی به این موضوع ورود کرده‌اند تا برای این موضوع فکری کنند تا اینگونه مسائل تکرار نشود. رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: کمیسیون اصل ۹۰ و اقتصاد نیز این موضوع را پیگیری کنند تا مشکلات برطرف شود.
نامه 10 نماینده به هیأت رئیسه
نماینده مردم ساری و میاندرود از نامه ۱۰ نماینده به هیات‌رئیسه برای تهیه گزارشی درباره اهمال بانک مرکزی درباره موسسه مالی و اعتباری کاسپین خبر داد. علی‌اصغر یوسف‌نژاد در گفت‌وگو با خانه ملت، با اشاره به تجمع جمعی از سپرده‌گذاران موسسه  مالی و اعتباری کاسپین مقابل مجلس شورای اسلامی گفت: ۱۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اجرای ماده ۲۳۶ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، نامه‌ای را تنظیم کرده و به هیات‌رئیسه مجلس تقدیم کردند تا بر این اساس کمیسیون اقتصادی گزارشی تهیه و به نمایندگان ارائه کند. نماینده مردم ساری و میاندرود در مجلس شورای اسلامی افزود: بر اساس ماده ۲۳۶ آیین‌نامه، هرگاه رئیس‌جمهور، وزیر یا مسؤولان زیرمجموعه آنها شئونات را رعایت نکنند و در اجرای قانون نقض وجود داشته باشد یا استنکاف صورت گیرد و ۱۰ نفر از نمایندگان این موضوع را اعلام کنند، موضوع بلافاصله از طریق هیات‌رئیسه جهت رسیدگی به کمیسیون ذی‌ربط ارجاع می‌شود. یوسف‌نژاد با بیان اینکه کمیسیون اقتصادی باید ظرف مدت ۱۰ روز موضوع را رسیدگی و در صورت وارد بودن با اظهارنظر سریع، گزارش خود را از طریق هیات‌رئیسه به مجلس ارائه کند، ادامه داد: چنانچه موضوع کاسپین توسط مجلس وارد دانسته شود، موضوع جهت رسیدگی به  قوه‌قضائیه و سایر مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌شود تا خارج از نوبت و بدون تشریفات دادرسی مورد رسیدگی قرار گیرد. عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور مجلس شورای اسلامی در تشریح محور این تقاضا بر اساس ماده ۲۳۶ آیین نامه داخلی مجلس تصریح کرد: موسسه کاسپین مشکلات زیادی برای سپرده‌گذاران ایجاد کرده و به اقدام سریع بانک مرکزی نیازمند است، لذا نمایندگان از کمیسیون اقتصادی درخواست کرده‌اند اقدامات صورت گرفته و قصور در اجرای قانون در این باره مورد بررسی قرار گیرد.
سهامداران آرمان ممنوع‌الخروج شدند
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اعتراضات گسترده درباره موسسه اعتباری آرمان، خواستار اعلام شکایت سپرده‌گذاران به بانک مرکزی و مراجع قضایی شد و گفت با تدبیر بانک مرکزی، بانک دیگری عامل می‌شود و با دریافت و تبدیل دارایی‌ها وجوه مسترد می‌شود. غلامرضا تاجگردون در یادداشتی درباره موسسه آرمان آورده است: نظر به مشکلات پیش‌آمده و درخواست مبنی بر پیگیری وضعیت سپرده‌گذاری شما عزیزان، نکات زیر به استحضار می‌رسد، خواهشمند است توجه لازم را مبذول فرمایید. خردادماه سال ۹۵ در سخنرانی‌ای که در حسینیه امام جعفرصادق(ع) گچساران داشتم به موضوع این مؤسسات اشاره صریح داشتم و حتی بعد از آن توسط برخی مواخذه شدم ولی متأسفانه مردم عزیز توجه نفرمودید... چندی پیش معاون بانک مرکزی در شبکه سراسری حضور پیدا کرده و اعلام نظر کردند و متأسفانه برخی از این آقایان که مصونیت دارند در حد شکایت از بانک مرکزی مقابله کردند و مردم عزیز بدانند وجود چنین مؤسسات پولی که هرکدام به پشتوانه کسی یا گروهی در گذشته راه‌اندازی شده‌اند و چندین سال است دولت و بانک مرکزی در حال مقابله با آنان هستند از معضلات جدی کشور بوده که خسارات بسیار سنگینی به مردم عزیز و اقتصاد کشور وارد ساخته‌اند. نهایت در آخرین مصاحبه‌های اخیرم به خطر رانت (که اتفاقاً نمونه بارز آن همین موسسه است) اشاره کردم و بازهم برخی حرف‌های حقیر را سیاسی تلقی کردند و این مطالب چیزی جز مراقبت نبود و از این به بعد هم احتمال تکرار این خطا وجود دارد و مردم باید هوشیار بوده و مسؤولان بانکی کشور دقت و جدیت بیشتری به عمل‌آورده و قوه محترم قضائیه نیز همچنین. قریب به 300 هزار نفر جزو سپرده‌گذاران این موسسه هستند که متأسفانه بعد از چپاول حقوق مردم در دیگر نقاط کشور، عمده این سپرده‌گذاران در نقاطی جدید هستند که تاکنون مواجهه با این نوع کلاهبرداری نشده یا کمتر شده‌اند. با این مقدمه فرآیند پیش رو چیست؟ بانک مرکزی سهامداران این موسسه را احضار و اموال و املاک آنان را احصا کرده است و همزمان ممنوع‌الخروج شده‌اند و معمولاً دارایی‌های این مؤسسات کمتر از بدهی‌های آنان می‌باشد.در چنین شرایطی قوه محترم قضائیه ورود کرده و مابقی بدهی‌ها را احصا و از دیگر اموال آنان کسر می‌کند. وجود حدود 300 هزار سپرده‌گذار کار را کمی سنگین کرده و باید متناسب با وصول و تبدیل دارایی‌ها تعداد این سپرده‌گذاران را کم کرد. با تدبیر بانک مرکزی، بانک دیگری عامل می‌شود و با دریافت و تبدیل دارایی‌ها وجوه مسترد می‌شود. از دست مسؤولان محلی و استانی کاری ساخته نیست و عمده مشکل باید از مرکز انجام شود و مسؤولان محلی (استانداران، نیروهای امنیتی و انتظامی) وظیفه ‌دارند مشکلات شما عزیزان را در قالب فرآیندهای طبقه‌بندی‌شده به مراجع بالاتر منتقل کنند که تاکنون انجام داده‌اند. اینک از سپرده‌گذاران عزیز خواسته می‌شود ضمن اعلام شکایت به بانک مرکزی و مراجع قضایی (صرفاً مکتوب و بدون نشست و تحصن و از این قبیل موارد) به فرآیند فوق که فرآیندی حقوقی و زمانبر است توجه لازم را داشته باشند و یقین بدانید وکلای شما من‌جمله حقیر پیگیر موضوع بدون سروصدا و جوسازی هستیم.