رضا  رحمتی*:از دیرباز در روابط بین‌الملل نظریات متعددی برای شناخت نحوه‌ رفتار بازیگران دولتی ارائه شده است، از نظریات واقع‌گرایانه گرفته تا نظریات سازه‌انگارانه. نظریات تصمیم‌گیری در سیاست‌خارجی و روابط بین‌الملل که بر «انتخاب عقلانی» تأکید می‌کنند، مسائل مربوط به «هزینه/ فایده» را در حوزه‌ سیاست ‌خارجی مورد توجه قرار می‌دهند. نظریه‌ انتخاب عقلانی که به دنبال افزایش کارآیی و به حداکثر رساندن مطلوبیت برای یک بازیگر است، براساس محاسبه‌ هزینه/ فایده تنظیم شده است و به‌عبارتی فرد را در سیستم ارزیابی «از دست داده‌ها» در مقابل «به‌دست آورده‌ها» یا به زبان ساده‌تر، «داده‌ها» را در برابر «ستانده‌ها» قرار می‌دهد. تمام بازیگران در عرصه‌ بین‌المللی در این نظام تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند. بسیاری از کشورها این رهیافت را در سیاست خارجی خود پی می‌گیرند و براساس آن نگاه‌شان به مراودات بین‌المللی و توافقنامه‌های بین‌المللی نیز بر همین اساس شکل می‌گیرد، لذا «رفتار بازیگران از عقلانیت خاصی ناشی می‌شود که هدفش تأمین منافع ملی بر حسب قدرت است».
  رفتار آمریکا و انگلیس در تحصیل منافع ملی
برای مثال هرچند بسیاری از کارشناسان خروج دونالد ترامپ و آمریکا از پیمان تی‌پی‌پی (یا همان ترانس پاسیفیک) را مغایر «اصول همزیستی بین‌المللی» می‌دانند اما ترامپ خروج از آن را با «فایده‌ حداکثری» برای کشورش تعریف می‌کند. هم از این‌رو، اگرچه بسیاری رفتار ترامپ در خروج از پیمان آب و هوایی پاریس را «مأیوس‌‌کننده» (آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل)، «مایه‌ تأسف» (باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا)، «خطایی جدی» (ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اتحادیه‌ اروپایی)، «اقدامی احمقانه» (جری براون، فرماندار کالیفرنیا)، «خطایی شرم‌آور» و «اشتباهی بزرگ» (لوران فابیوس رئیس فعلی شورای قانون اساسی فرانسه و رئیس سابق کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل در پاریس) می‌دانند اما او بر آن است که «این معاهده به ضرر مردم آمریکا است و هزینه‌های بالایی برای کشور در پی داشته است». وی همچنین اظهار داشته این معاهده برای آمریکا «غیرمنصفانه» است و همچنین بیان داشته «معاهده‌ پاریس سبب از بین بردن فرصت‌های شغلی بسیاری در آمریکا شده است و این چیزی نیست که ما به آن نیاز داریم».نمونه‌ دیگر رفتار انگلیس در خروج از اتحادیه‌ اروپایی است، به‌رغم هزینه‌های چالش‌برانگیز اقدام انگلیس در خروج از اتحادیه اما انگلیسی‌ها برای تحصیل منافع ملی بیشتر دست به این اقدام زده‌اند. به‌رغم واکنش‌های منفی که برخی از آنها عبارت بودند از «بهت‌آور، ناامیدکننده و ناراحت‌کننده» (فیلیپ هاموند، وزیر خارجه وقت انگلیس و دیوید کامرون نخست‌وزیر وقت انگلیس)، «هشداردهنده» (فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه وقت و رئیس‌جمهور فعلی آلمان) و... اما انگلیسی‌ها در جریان همه‌پرسی تصور کردند منافع ملی آنها با خروج از اتحادیه‌ اروپایی بیشتر تأمین می‌شود. آنها معتقد بودند نباید هزینه‌هایی را که اتحادیه‌ اروپایی می‌پردازد، به کشورشان سرایت کند. به اعتقاد طرفداران خروج، هرچند این موضوع ممکن است چالش‌هایی برای کشور داشته باشد اما انگلستان مستقل، از نفوذ بین‌المللی بیشتری برخوردار خواهد بود.
 منطق جمهوری اسلامی در منافع ملی
با این حال، منطق جمهوری اسلامی در روابط بین‌الملل و سیاست‌خارجی، واقع‌گرایی موجود نیست، چراکه این منطق با گفتمان انقلاب اسلامی متفاوت است. برای مثال در نظام اسلامی به دست آوردن منافع مادی، به معنای نادیده گرفتن سایر منافع ملی غیرمادی نیست. چه بسا در جمهوری اسلامی در بسیاری از مواقع موضوعی چون «عزت‌ و استقلال ملی» مهم‌تر از منافع زودگذر مادی باشد. این موضوع البته در سال‌های اخیر، به‌ یکی از بحث‌های مهم در عرصه‌ بین‌الملل تبدیل شده است. برای مثال، نظریه‌پردازانی چون «ریچارد ند لیبو»، در «نظریه‌ فرهنگی روابط بین‌الملل»، این موضوع را تئوریزه کرده‌اند که انگیزه‌ بازیگران در روابط بین‌الملل صرفا منفعت‌جویی و امنیت‌جویی
 نیست. منطق جمهوری اسلامی در سیاست ‌خارجی، نه واقع‌گرایی که «واقع‌بینی» است. واقع‌بینی یعنی «شناختن درست و همه‌جانبه‌ واقعیات و تلاش برای انطباق آنها با آرمان‌ها». مطابق این تعریف، اولا واقعیات صرفا «منافع مادی» نیستند و عناصری از جمله «عزت»، «امنیت»، «استقلال» و... که در حقیقت عناصر سازنده‌ هویت ملی است را نیز در بر می‌گیرند. ثانیا آرمان‌ها در حیطه‌ «امر چالش‌برانگیز نیز تعریف می‌شوند.» به‌عنوان نمونه مساله‌ فلسطین جزو آرمان‌های تعطیل‌ناپذیر و البته چالشی ایران است اما با توجه به 2 اصل مذکور، رویکرد جمهوری اسلامی مغایر با منافع ملی کشور نیست. به سخن دیگر، هرچند دفاع ایران در موضوع فلسطین، «علی‌الظاهر» ممکن است چالش‌هایی برای منافع ملی ایران داشته باشد اما هزینه‌های سازش ایران در موضوع فلسطین به‌مراتب بیشتر از هزینه‌های به چالش کشیدن اشغالگری قدس است. از سوی دیگر، خود این چالش، فرصت‌های عدیده‌ای برای کشور به وجود آورده است که یکی از آنها، افزایش «عمق راهبردی» ایران در قلب ملت‌های مسلمان و آزادی‌خواه جهان است. مثال دیگر مذاکرات هسته‌ای است، بیش از یک دهه است ایالات متحده، به بهانه‌های واهی، روی فناوری هسته‌ای ایران حساس شده و همان را بهانه‌ای برای اعمال تحریم علیه کشور کرده است. این چالش، اگرچه در بطن خود دارای فرصت‌هایی برای کشور (به شرط ترمیم ساختارهای دولت و تغییر نوع نگاه مسؤولان با توجه به شرایط جدید) بود، با این حال، تصمیم گرفته شد با تعامل و انجام مذاکرات با رویکرد جدید در دولت یازدهم، تحریم‌ها و موانع حاصل از آن برداشته شود. اما نه‌تنها این تعامل و سازش جدید موجب برداشته شدن تحریم‌ها نشد که خود گویا عاملی شد برای اعمال فشار و تحریم بیشتر. در این‌باره، باید به تحریم‌هایی که دولت اوباما در دوره‌ بعد از توافق علیه ایران وضع کرد اشاره‌ای داشت. «باراک اوباما در فرمانی، دستور اجرایی ۱۲۹۵۷ را که بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سال ۱۹۹۵، برای تشدید تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران صادر کرده بود، یک سال دیگر تمدید کرد. رئیس‌جمهور آمریکا در متن این فرمان گفته است بعضی اقدامات و سیاست‌های دولت ایران همچنان تهدیدی فوق‌العاده و غیرمعمول برای امنیت ملی، سیاست‌خارجی و اقتصاد آمریکا محسوب می‌شود. اوباما می‌گوید به‌همین دلیل تصمیم گرفته وضعیت فوق‌العاده ملی علیه ایران را با هدف اعمال تحریم‌هایی مشخص در واکنش به تهدید‌های این کشور تمدید کند». در همین راستا وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار بیانیه‌ای در تاریخ ۱۵ بهمن 95، ۲۵ شخصیت حقیقی و حقوقی ایران را به بهانه‌ انجام آزمایش موشکی به فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران افزود. اقدامی که حتی موجب اعتراض بسیاری از کشورها از جمله چین شد. در مثالی دیگر، می‌توان به تحولات منطقه و حضور ایران در سوریه و لبنان اشاره کرد. حضوری که موجب دست برتر ایران در منطقه و جهان شده است به‌طوری‌که اندیشکده صهیونیستی «بگین - سادات» در گزارشی می‌نویسد: «این عرصه موقعیت مبهمی را برای برندگان و بازندگان ایجاد می‌کند اما این ایران است که دست بالا را در امور سوریه دارد زیرا اسد هنوز در قدرت است و این بدان مفهوم است که ایران از نفوذ خود در دمشق استفاده کرده است. دمشق نیز کماکان محور اصلی به سوی بیروت است، مکانی‌که حزب‌الله لبنان [عامل نبردهای نیابتی ایران] حضور مؤثر و قدرتمندی دارد.» با این حال اما عده‌ای معتقد بودند ایران نباید در سوریه ایفای نقش کند و بحران سوریه نیز راه‌حل سیاسی دارد نه نظامی. رهبر حکیم انقلاب اما از همان ابتدا اگرچه تأکید داشتند باید خواست مردم و آنچه نتیجه‌ انتخابات و رأی مردم سوریه است مبنای اقدامات قرار بگیرد اما با توجه به حمایت‌های مالی و نظامی آمریکا و عمال منطقه‌ای او از گروه‌های تروریستی در سوریه، معتقد بودند اگر ایران در سوریه و عراق با تروریسم مقابله نکند، باید در خیابان‌های تهران و اصفهان با آن مقابله کند. این روزها که حادثه‌ تروریستی تهران منجر به شهادت و زخمی شدن عده‌ای از هموطنان عزیزمان شد، بهتر از گذشته می‌توان فهمید هزینه‌ چالش سوریه، به مراتب کمتر از هزینه‌ سازش است. چه؛ تروریسم همین بیخ گوش ماست.
* دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل

ابوالفضل بابایی: تجربه سازش تنها محدود به کشورهای غیرغربی یا ضعیف نیست و غرب نیز در مقاطعی آن را تجربه کرده است. برای مثال، غربی‌ها بعد از به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان، با سازش‌ها و مماشات فراوانی که در برابر وی نشان دادند، باعث جری‌تر شدن وی و تجربه تلخ جنگ دوم جهانی شدند. مهم‌ترین بخش این سیاست سازشکارانه در برابر هیتلر مربوط به پذیرش جدا شدن منطقه سودتنلاند جمهوری چک و واگذاری آن به آلمان است که به سیاست «اپیزمنت» یا «مماشات» معروف شده است. کارشناسان معتقدند سیاست مماشات با هیتلر عامل مهمی در تهاجمی‌تر شدن هیتلر و آغاز جنگ دوم جهانی بود. اما اگر بخواهیم نتایج عقب‌نشینی در برابر غربی‌ها را بخوبی درک کنیم، بهتر است رابطه آمریکا با دولت‌های دست‌نشانده خود را نیز بررسی کنیم. آمریکا در رابطه با حاکمان دست‌نشانده خود نیز به دنبال تأمین منافع خود است و حمایت از آن حاکمان را تا آنجا به‌پیش می‌برد که منافعش تأمین شود. این حاکمان هرچقدر در برابر آمریکا عقب‌نشینی کردند، به همان میزان توسط این کشور دوشیده شدند. رابطه آمریکا با عربستان و ایران دوران پهلوی، نمونه بارز این نوع رابطه است.
  عربستان سعودی
عربستان‌سعودی از ابتدای تأسیس خود تاکنون برای تأمین امنیت، وابسته به آمریکا بوده است. این نوع رابطه را معمولاً در عرف سیاسی رابطه حامی/ پیرو (patron-client) می‌نامند که کشور ضعیف‌تر به منظور حفظ امنیت خود وابسته به یک کشور قدرتمند می‌شود. البته شرط این نوع رابطه، داشتن مزیت برای کشور قدرتمند یا به‌اصطلاح، کشور حامی، از طرف کشور ضعیف‌تر است. اگر بخواهیم به زبان ساده این نوع رابطه را توضیح دهیم، کشور ضعیف‌تر برای تأمین امنیت کشور خود که معمولاً از مقبولیت داخلی نیز برخوردار نیست و حاکمان آن به‌وسیله جنگ داخلی و با پشتیبانی کشورهای دیگر به سلطه می‌رسند، به یک کشور قدرتمند باج و خراج می‌دهد. واضح است مهم‌ترین مزیت عربستان برای آمریکا مساله تأمین انرژی است. عربستان همواره تأمین‌کننده اصلی انرژی آمریکا بوده است و در مواقع ضروری با کم‌وزیاد کردن مصنوعی قیمت‌ها به این کشور خدمت کرده است. البته این پایان کار نیست و دلارهایی که آمریکا بابت خرید نفت به عربستان می‌پردازد، به‌وسیله فروش اسلحه به این کشورها باز پس می‌گیرد. عربستان‌سعودی ازیک‌طرف بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به آمریکا و از طرف دیگر بزرگ‌ترین واردکننده سلاح از این کشور است. وزارت خارجه آمریکا در ابتدای سال جاری میلادی در صفحه مربوط به معرفی عربستان‌سعودی این‌طور نوشته است: «عربستان‌سعودی بزرگ‌ترین خریدار سلاح از آمریکاست و در حال حاضر نیز حدود ۱۰۰ میلیارد دلار قرارداد فروش اسلحه بین این دو کشور وجود دارد. علاوه بر این، آمریکا با وزارت دفاع عربستان در حوزه مشاوره و آموزش امنیتی همکاری داشته است. از دهه ۵۰ میلادی نیز بخش مهندسی ارتش آمریکا نقش مهمی در ساخت‌وسازهای نظامی و غیرنظامی در عربستان داشته است.» البته این رقم ۱۰۰ میلیارد دلاری مربوط به قبل از قراردادهای۴۰۰ میلیارد دلاری اخیر است. عربستان در هشت سال ریاست جمهوری قبلی آمریکا نیز چیزی حدود ۱۱۵ میلیارد دلار اسلحه از آمریکا خریده بود. کشوری که خود دچار مشکلات اقتصادی از جمله بیکاری گسترده است و نیز سال گذشته ۹۰ میلیارد دلار کسری بودجه داشت، اکنون برای جلب نظر آمریکا چنین قراردادهایی را امضا می‌کند. مسؤولان آمریکایی نیز بی‌توجه به مشکلات اقتصادی عربستان، به فکر حل مشکلات اقتصادی خودشان هستند و بیکاری گسترده در عربستان برای‌شان اهمیتی ندارد. مطمئناً اگر وضع حاکمان سعودی به همین منوال ادامه پیدا کند، در آینده مجبور خواهند شد برای کسب رضایت غربی‌ها باج‌های سنگین‌تری را پرداخت کنند.
  ایران دوران پهلوی دوم
ایران دوران پهلوی، شباهت زیادی با عربستان کنونی داشت. کشوری سرشار از منابع نفتی، دارای ارتشی به‌ظاهر قدرتمند و حاضر در درگیری‌های منطقه‌ای و البته بزرگ‌ترین واردکننده سلاح از آمریکا.دوران پهلوی، به هر میزان تولید و قیمت نفت افزایش می‌یافت، به همان میزان واردات سلاح از آمریکا افزوده می‌شد؛ آمریکا از یک‌طرف با واردات نفت از ایران، انرژی مورد نیاز خود را تأمین می‌کرد و از طرف دیگر با فروش سلاح به ایران دلارهای خود را پس می‌گرفت اما انباری از اسلحه برای خود در خاورمیانه ایجاد می‌کرد. در آرشیو سایت وزارت خارجه آمریکا آمده است: «مسؤولان آمریکایی بهترین روش برای کنترل شاه را همان برنامه نظامی می‌دانند؛ اگر شاه مطمئن شود آمریکا به امنیت ایران توجه دارد، مشاوران نظامی بهتر می‌توانند به وی درباره مسائل اولویت‌دار مشورت دهند.» افزایش درآمدهای نفتی ایران در دهه ۷۰ میلادی (۵۰ شمسی) همزمان با افزایش سرسام‌آور واردات اسلحه از آمریکا صورت گرفت؛ امیرعباس هویدا در صفحه ۹۸ کتاب خود با نام سقوط شاه این‌طور می‌نویسد: «در یک‌ فاصله زمانی ۲۰ ساله، از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۱، کل خرید تسلیحاتی ایران از آمریکا به یک‌میلیارد دلار هم نرسید. ولی بین سال‌های ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۸ یعنی فقط در عرض ۸ سال آخر سلطنت شاه، میزان خرید سلاح از آمریکا آنقدر سریع افزایش پیدا کرد که به رقم نجومی ۱۹ میلیارد دلار بالغ شد». این خریدها همزمان با اوضاع به‌هم‌ریخته اقتصادی آمریکا در دوران بعد از جنگ ویتنام است که توانست به اقتصاد آمریکا جانی دوباره ببخشد». عقب‌نشینی‌های سیاسی محمدرضا شاه به اینجا ختم نمی‌شود و موارد متعددی از این ‌دست در طول دوران پهلوی قابل ‌مشاهده است. مساله صرف‌نظر کردن ایران از حاکمیت بر بحرین از جمله عقب‌نشینی‌های سیاسی این دوران است؛ در کتاب سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی آمده است در مذاکراتی پنهان میان ایران، انگلستان و آمریکا، ایران درباره مساله بحرین کوتاه می‌آید و عقب‌نشینی سیاسی می‌کند و نتیجه چیزی نمی‌شود جز جدایی بحرین از ایران. در کنار این دو تجربه، مستندات بسیاری درباره هزینه‌های سنگین سازش با دشمنان در طول تاریخ بشری نیز مشاهده می‌شود. این مستندات نشان‌دهنده این موضوع است که راه رسیدن به منافع و اهداف را باید در جای دیگری غیر از سازش یافت. تاریخ نشان داده یک‌قدم عقب‌نشینی در برابر دشمن برابر است با صدها قدم پیشروی دشمن که مذاکرات صلح فلسطین و ماجرای لیبی، نمونه‌های خوبی‌اند برای اثبات این مدعا.
  در هم شکسته شدن مقاومت ۳۰ ساله
مذاکرات سازمان آزادیبخش فلسطین به رهبری یاسر عرفات از درس‌آموزترین تجربه‌های مسلمانان در دهه‌های اخیر است. سازمان آزادیبخش فلسطین که در سال ۱۹۶۴ با هدف آزادسازی فلسطین از طریق درگیری مسلحانه تشکیل شده بود و هدف نخست خود را نابودسازی رژیم صهیونیستی عنوان می‌کرد، پس از چند دهه مقاومت، پای میز مذاکره با رژیم صهیونیستی می‌نشیند و در نهایت بدون دست یافتن به اهداف خود، این رژیم را به رسمیت می‌شناسد. این مذاکرات، با اجلاس مادرید در سال ۱۹۹۱ آغاز و در نهایت به توافقنامه اسلو (1992)منتهی می‌شود. یاسر عرفات در مذاکرات سازش به دنبال اهدافی همچون پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها و آزادی اسرای فلسطینی بود که با وجود دادن امتیازات فراوان به رژیم صهیونیستی، به هیچ‌کدام از آن اهداف نرسید. ‌جز به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی و چشم‌پوشی از ۷۸ درصد خاک فلسطین که بزرگ‌ترین موفقیت صهیونیست‌ها در این مذاکرات به شمار می‌رفت، امتیازات دیگری از طرف این افراد به رژیم صهیونیستی اعطا شد؛ در این مذاکرات مبارزات نظامی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) به‌عنوان اَعمال تروریستی شناخته و توافق شد این اعمال متوقف و بندهایی از اساسنامه‌ این سازمان از جمله مبارزه‌ مسلحانه با رژیم صهیونیستی و نابودی این رژیم حذف شود؛ در این مذاکرات با وجود به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی از سوی ساف، طرف فلسطینی نتوانست دولت مستقل فلسطینی را تشکیل دهد و تنها به یک تشکیلات خودگردان بدون ارتش در کرانه باختری رضایت داد و مسؤولیت امنیت آن را هم به اسرائیلی‌ها واگذار کرد. در این توافقنامه درباره وضعیت بیت‌المقدس، پناهندگان فلسطینی و شهرک‌نشینان مستقر در کرانه باختری سخنی به میان نیامد. براساس اسناد جدیدی که منتشر شده است، روحیه‌ سازش میان مسؤولان سازمان آزادیبخش فلسطین در دوران اوج موفقیت‌های این سازمان یعنی به رسمیت شناخته شدن این سازمان از طرف سازمان ملل و اتحادیه‌ عرب نیز وجود داشته است و این مسؤولان در آن زمان نیز عقب‌نشینی‌های زیادی را پذیرفته بودند. همین روحیه باعث درهم شکسته شدن مقاومت ۳۰ ساله این سازمان و نابودی تلاش‌ها برای رسیدن به آرمان تشکیل دولت مستقل فلسطین از سوی ساف شد.
 مذاکرات هسته‌ای لیبی
معمر قذافی از همان روزی که در سال ۱۹۶۹ توانست کنترل لیبی را به دست بگیرد، به دنبال دستیابی به فناوری هسته‌ای بود و همواره در اختیار داشتن انحصاری بمب اتم توسط رژیم صهیونیستی در منطقه را محکوم می‌کرد. با توجه به اعمال محدودیت‌های فراوان از سوی کشورهای غربی، تلاش‌های قذافی برای دستیابی به این فناوری ۳۰ سال به طول می‌انجامد و پس از کش‌وقوس‌های فراوان، اکتبر ۲۰۰۰ میلادی نخستین سانتریفیوژ لیبی با موفقیت آزمایش می‌شود. کشورهای غربی با اعمال تحریم‌های گسترده ضد لیبی در نهایت موفق شدند لیبی را سال ۲۰۰۳ به‌پای میز مذاکره بکشانند. پس از ۹ ماه مذاکره پنهان میان لیبی، انگلیس و آمریکا، قذافی اعلام کرد برنامه هسته‌ای، شیمیایی و موشک‌های بالستیک  خود را در ازای رفع تحریم‌ها تعطیل می‌کند. این کشور همچنین متعهد به اجرای کامل پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) شد و پذیرفت به بازرسان اجازه بررسی تمام این برنامه‌ها را بدهد. ۳۰ آوریل ۲۰۰۳، لیبی (تحت فشارهای خارجی) مسؤولیت حادثه لاکربی را بر عهده می‌گیرد و متعهد می‌شود 7/2 میلیارد دلار غرامت به خانواده ۲۷۰ قربانی این حادثه پرداخت کند. این اما پایان کار نبود و ۸ ژانویه ۲۰۰۴ نیز لیبی متعهد می‌شود ۱۷۰ میلیون دلار غرامت به بازماندگان قربانیان حادثه بمب‌گذاری خطوط هوایی فرانسه پرداخت کند. با اجرای کامل تعهدات لیبی، همگی منتظر برداشته شدن تحریم‌های غرب ضد لیبی بودند اما سفیر آمریکا در سازمان ملل اعلام کرد اگرچه آمریکا مانع برداشته شدن تحریم‌های سازمان ملل ضد لیبی نمی‌شود اما تحریم‌های آمریکا ضد لیبی به خاطر نقض حقوق بشر در این کشور و نقش لیبی در منازعات منطقه‌ای در آفریقا سر جای خود باقی خواهد ماند. لیبی که به امید برداشته شدن تحریم‌ها با غربی‌ها سازش کرده بود، نه‌تنها به هدف خود نرسید، بلکه چند میلیارد دلار غرامت پرداخت کرد و برنامه هسته‌ای و بالستیکی خود را نیز از بین برد. چندین سال بعد، نه نامی از معمر قذافی باقی بود، نه دیگر لیبی کشوری بود امن و پایدار برای مردمان خود.
منبع: khamenei.ir

 ببین می‌توانی ما را کتف بسته تحویل بدهی
در منطقه «کردستان»، روی یکی از قله‌های «مریوان» بیسیم‌چی بودم. یکی از روزهایی که هنوز با طرز کار دستگاه خوب آشنا نبودم، داشتم همین طور لخت و عریان و بدون رمز با کسی صحبت می‌کردم. فرمانده مان که در کنارم ایستاده بود گفت: ببین می‌توانی همه ما را کتف بسته تحویل بدهی. بعد از اینکه متوجه اصل مطلب شدم به شوخی گفتم: البته! بعد برایش توضیح دادم که ما هنوز در فاز اولیم و ناشی هستیم.
طبق معمول پشت بیسیم بودم. آن روز قرار بود مرتب ساعت به ساعت با محور تماس بگیرم. می‌خواستم به نحوی از زیر کار شانه خالی کنم. فرمانده در حالی که بند پوتینش را می‌بست که برود گفت: «نیازمند»، هنوز خیلی مانده که بی‌نیاز بشوی. اگر چه آن موقع هم نیازمندی. سر به سرم می‌گذاشت، مثل خیلی از دوستان. چون فامیلم «بی‌نیاز» بود، همه عمدا می‌گفتند: «نیازمند»! آن قدر این کلمه را تکرار کرده بودند که دیگر وقتی کسی مرا به آن اسم صدا می‌زد تعجب نمی‌کردم و نمی‌گفتم: من بی‌نیاز هستم.
 مثل موش ترسو
در منطقه «فاو» یک شب سر پست بودم و مشغول نگهبانی. نیمه‌های شب بود که دیدم کسی روی خاکریز حرکت می‌کند. چون ماه از مقابل می‌تابید کاملا مشهود بود و قسمتی از سرش را دیدم. اولش خیلی ترسیدم. بچه‌های اطلاعات و عملیات گفته بودند که احتمال آمدن نیروهای گشتی زیاد است. شروع کردم به ذکر گفتن و صلوات فرستادن. تفنگ کلاشی را که علاوه بر تیربار در اختیارم بود برداشتم و با یک جهش خودم را پشت خاکریز رساندم. دستم را روی ماشه گذاشتم و با دقت بیشتری محل مشکوک را نگاه کردم. چیزی نبود. به این نتیجه رسیدم که موش بوده. از همان موش‌های خوش‌هیکل. نمی‌دانم چرا موش و دشمن را با هم مقایسه کردم. این قیاس باعث شد که دیگر هیچ وقت از عراقی‌ها نترسم.
 الاغ زبان بسته
زمستان بود. در منطقه عملیاتی «مریوان» با دو نفر از دوستان رفته بودیم کمین. قرار گذاشتیم نوبتی سر پست بخوابیم. ساعت 11 و 30 دقیقه شب بود و من بیدار بودم. در
10 متری خود چیزی شبیه بخار آب دیدم. مثل کسی که در هوای سرد نفس می‌کشد و از دهانش بخار بیرون می‌آید. فکر کردم حتما یا کومله است یا دموکرات. اسلحه را برداشتم. به حدی از ترس می‌لرزیدم که قدرت تیراندازی نداشتم. آهسته دوستم را که خوابیده بود بیدار کردم. قضیه را با او در میان گذاشتم و او بلافاصله سومی را بیدار کرد. سه نفری شروع به تیراندازی کردیم. هر کدام دو خشاب پر. چیزی حدود 180 تیر. بعد که خاطر جمع شدیم خطر رفع شده چراغ قوه انداختیم و با احتیاط رفتیم جلو. وقتی صحنه را دیدیم هر سه پشیمان شدیم. چون آن که ما کشته بودیم جز یک الاغ زبان بسته نبود. بخار آب بینی‌اش کار دستش داده بود. واقعا انسان برای حفظ جان خود دست به چه کارهایی می‌زند!
 پیروزی
شب دوم عملیات بیت المقدس (10/2/61- غرب کارون، جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر) بود که وارد منطقه، کناره رودخانه کرخه نور - نام این منطقه طراح، فرسیه، سید جابر است که نیروها در مرحله اول عملیات بیت المقدس از آنجا وارد عمل شدند- شدیم. شب قبل بچه‌ها حمله را شروع کرده بودند و ما نیروی کمکی بودیم. ماندیم تا صبح. خبر رسید منتظر باشیم تا دستور برسد. ساعت ده صبح بود که متوجه شدیم برادران جلو، سخت در فشارند و عراقی ها نصف خط را گرفته‌اند. یک دسته به کمک راهنما حرکت کردیم. داخل کانال مملو از اجساد شهدا بود. نصف کانال را خمیده رفتیم. متوجه شدیم که دوستان دارند برمی گردند. همه رفتند. ماندیم من و یکی دیگر. سرباز مجروحی در داخل کانال از ما کمک خواست که به هر مکافاتی بود او را از زیر آتش تا نزدیک سنگر رساندیم. همان جا در کنار او استراحت می‌کردیم که هلیکوپترهای خودی آمدند. یکی از آنها بعد از زدن مواضع دشمن هدف قرار گرفت و سقوط کرد. خلبان آن در میان بوته‌ها پنهان شد که امدادگرها پیدایش کردند و او را آوردند پیش ما. در حالی که دستش را روی برانکارد به علامت پیروزی تکان می‌داد.
 اگر سپاه نبود
سال 66 در جبهه‌های «سومار» بودیم، روی «تپه 402». روزی تعدادی از برادران سپاهی که همیشه به ما محبت داشتند مقداری هلیم درست کرده و آورده بودند بین سربازان تقسیم کردند. دشمن فرصت را مغتنم شمرد و با خمپاره‌ای 120 که وسط آنها زد تعدادی را شهید و مجروح کرد. این مساله خیلی در روحیه بچه‌ها تأثیر گذاشت.
منبع: دائره المعارف «فرهنگ جبهه»