گروه سیاسی: رئیس‌جمهور آمریکا از برنامه خود درباره برجام و سیاست آمریکا در مواجهه با این توافق هسته‌ای رونمایی کرد. دونالد ترامپ شامگاه روز گذشته (جمعه) همانطور که پیش‌تر وعده آن را داده بود، استراتژی دولتش درباره برجام را در یک سخنرانی رسمی اعلام کرد.
 به گزارش «وطن امروز» همانگونه که پیش‌بینی می‌شد ترامپ در این سخنرانی ضمن اعلام عدم پایبندی ایران به برجام، عملا فرآیند خروج آمریکا از برجام را کلید زد. او از ضرورت افزایش فشارها بر تهران و لزوم همکاری سایر کشورها در این باره سخن گفت.  رئیس‌جمهور آمریکا ضمن تاکید بر عدم پایبندی ایران به برجام، برجام را تایید نکرد و به گونه‌ای سخن گفت که پایبندی یا عدم پایبندی ایران به این توافق اهمیتی ندارد، چرا که او اساسا این توافق را تایید نمی‌کند. ترامپ بر همین اساس اعلام کرد دولت آمریکا با کنگره همکاری خواهد کرد تا آنچه او «نواقص برجام» می‌خواند برطرف شود. او بخشی از این همکاری برای رفع نقایص برجام را تدوین متممی خوانده که علاوه بر دائمی کردن محدودیت های هسته ای ایران، جلوی ایران را برای تولید موشک بالستیک قاره‌پیما «به صورت دائمی» بگیرد و اگر این اصلاحات اعمال نشود، او برجام را لغو می‌کند. اظهار نظر ترامپ به معنای آن است که رئیس‌جمهور آمریکا یک توافق جدید می‌خواهد. ترامپ همچنین گفت به وزارت خزانه‌داری آمریکا این مجوز را داده تا تحریم‌هایی جدید را ضد ایران اعمال کند. ترامپ می‌گوید مجازات‌هایی که وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار است علیه ایران اعمال کند، خارج از چارچوب توافقنامه هسته‌ای است و هدف اصلی‌اش «برنامه موشکی ایران» است. او البته ادعایی نیز علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کرد و ضمن تروریستی خواندن سپاه، گفت: از وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌خواهم تمام بخش‌های سپاه را و همچنین ماموران و وابستگان به این نهاد را مورد تحریم قرار دهد. همچنین برنامه موشکی ایران را نیز بشدت تحریم خواهیم کرد. به گزارش فارس، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا شب گذشته در کاخ سفید، استراتژی جدید کشورش در قبال ایران و توافق هسته‌ای را اعلام کرد. ترامپ در این سخنرانی به موضوع برجام اشاره کرد و گفت: «آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل متحد، با اعمال گسترده تحریم‌های اقتصادی، سعی کردند که جلوی حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای را بگیرند ولی دولت قبل (دولت باراک اوباما) تحریم‌ها را درست پیش از سقوط کامل رژیم ایران، برداشت». ترامپ که اعتقاد داشت برجام باعث نجات ایران شده، افزود: «توافق هسته‌ای یکسری خطوط حیات سیاسی و اقتصادی را برای رژیمی باز کرد که نیاز فوری به آنها پیدا کرده بود و این رژیم را از فشار داخلی حاصل از تحریم‌ها خلاص کرد». رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه انتقاد از برجام گفت: «این توافق فقط توانسته محدودیتی موقت برای حرکت ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای ایجاد کند». ترامپ برای چندمین نوبت گفت ایران به روح برجام پایبند نبوده ولی این بار مدعی نقض فنی برجام هم شد. رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «رژیم ایران در موارد متعدد، از توافق عدول کرده است؛ مثلاً 2 نوبت، آنها از حد مجاز نگهداری 130 متریک تن آب سنگین تجاوز کرده‌اند. رژیم ایران همچنین تا همین اواخر، انتظارات در خصوص به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته را برآورده نکرده بود». ترامپ افزود: «رژیم ایران همچنین بازرسان بین‌المللی را ترسانده تا به صورت کامل از اختیارات خود استفاده نکنند. مقامات ایران و رهبران نظامی این کشور بارها گفته‌اند اجازه نخواهند داد بازرسان وارد سایت‌های نظامی شوند حال آنکه جامعه جهانی به چند سایت نظامی ایران مشکوک است». دونالد ترامپ سعی کرد میان بحث داغ این روزها یعنی تقابل با کره‌شمالی و ایران هم ارتباطی ایجاد کند و به صورتی مبهم گفت: «خیلی‌ها اعتقاد دارند که ایران با کره‌شمالی هم تعامل دارد». ترامپ گفت: «امروز با اذعان به تهدیدهای فزاینده ایران و پس از رایزنی‌های گسترده با شرکای آمریکا، استراتژی جدید کشورمان را در قبال ایران اعلام می‌کنم». وی افزود: «استراتژی جدید بر 4 محور استوار است؛ اول - همکاری با متحدان‌مان برای مقابله با اقدامات ثبات‌زدای ایران، دوم - اعلام تحریم‌های جدید علیه رژیم ایران برای توقف حمایت آنها از تروریسم،
سوم - مقابله با روند ساخت موشک‌های ایرانی که تهدیدی است برای همسایگان این کشور، تجارت بین‌الملل و حرکت آزادانه شناورها و چهارم - مسدود کردن همه مسیرهای ایران به سمت سلاح هسته‌ای». ترامپ سپس حملاتش را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی معطوف کرد و گفت: «در عمل به این استراتژی، ما در گام اول که البته باید خیلی وقت پیش برداشته می‌شد، تحریم‌های سختی علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعمال می‌کنیم». سپس ترامپ به بحث تایید یا عدم تایید پایبندی ایران به برجام رسید و همانطور که پیش‌بینی می‌شد، گفت: «امروز اعلام می‌کنم ما نمی‌توانیم پایبندی ایران را تایید کنیم و چنین هم نخواهیم کرد. نمی‌توانیم در ادامه مسیری گام برداریم که نتیجه آن خشونت بیشتر و تهدید دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است». وی افزود: «من به دولتم و کنگره دستور داده‌ام با همکاری نزدیک کنگره و متحدان‌مان، نقایص جدی برجام را رفع کنند. این نقایص، بندهای غروب آفتاب در این توافق را شامل می‌شود که به موجب آن ظرف سال‌های آینده محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران از بین می‌رود. نقایص برجام، سکوت کامل درباره برنامه موشکی ایران را هم شامل می‌شود». ترامپ افزود: «کنگره همین الان اقدامات لازم برای رفع این مشکلات برجام را آغاز کرده است. سران کلیدی مجلس نمایندگان و مجلس سنا در حال تدوین یک طرح قانونی هستند که قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران را به منظور جلوگیری از ساخت موشک قاره‌پیما توسط ایران اصلاح می‌کند. این طرح همچنین تمام محدودیت‌ها علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران را ذیل قوانین آمریکا دائمی می‌کند». رئیس‌جمهور آمریکا در آخر با لحنی تهدیدآمیز گفت: «در صورتی که نتوانیم با متحدان‌مان و کنگره به راه‌حل برسیم، برجام لغو خواهد شد».
خروج عملی از برجام
استراتژی جدید دونالد ترامپ درباره برجام به معنای آغاز خروج آمریکا از برجام است. اگر چه با این اظهارات ترامپ و فرآیند طی شده در کنگره آمریکا، این کشور تلاش دارد خروج از برجام را به صورت رسمی اعلام نکند اما با نقض مکرر روح و متن برجام در استراتژی جدید ترامپ و اصرار واشنگتن بر تداوم این رویه، باید همانگونه که خبرگزاری رویترز نیز به آن اشاره کرده، حضور آمریکا در برجام را تمام شده تلقی کرد. این خبرگزاری انگلیسی ساعاتی پیش از سخنرانی ترامپ در گزارشی با اشاره به سیاست جدید ترامپ درباره ایران و توافق هسته‌ای نوشت: «احتمالا ترامپ به صورت مستقیم خروج کشورش از توافق هسته‌ای را اعلام نخواهد کرد، با این حال سخنان وی می‌تواند پایانی بر توافق باشد».  حالا با این اظهارات ترامپ باید منتظر یک بسته فشار همه‌جانبه علیه ایران بود. ترامپ از این بسته فشار تحت عنوان «سختگیری» یاد کرده است. با اعلام ادعای عدم پایبندی ایران به برجام توسط رئیس‌جمهور آمریکا، کنگره آمریکا چگونگی خروج عملی این کشور از برجام را طراحی خواهد کرد. آنها قرار است با تصویب یک بسته فشار گسترده، به ایران فشار بیاورند تا ضمن پذیرش محدودیت‌های جدید هسته‌ای و موشکی، در مراکز نظامی خود را به روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز و همین‌طور مقدمات عقب‌نشینی در منطقه را فراهم کند. این یعنی آنکه برجام دیگر موضوعیتی در مناسبات میان ایران و آمریکا نخواهد داشت. بر اساس قوانین داخلی آمریکا از روزی که رئیس‌جمهور آمریکا از اعلام پایبندی ایران به برجام امتناع کند، کنگره 60 روز زمان خواهد داشت درباره ماندن در توافق هسته‌ای یا ترک آن تصمیم‌گیری کند. در صورت مخالفت کنگره با ادامه توافق، تمام تحریم‌های مرتبط هسته‌ای که بر اساس توافق سال 2015 برداشته شده بود، دوباره علیه ایران اعمال خواهد شد اما در صورت رای به ماندن آمریکا در این توافق، واشنگتن محدودیت خاصی برای اعمال تحریم علیه ایران نخواهد داشت.  بر اساس این گزارش، آمریکا در عین اینکه از برجام خارج نشده اما تلاش می‌کند با کلیدواژه سختگیری، نظارت‌های بی‌سابقه‌ای بر برنامه هسته‌ای ایران حتی فراتر از برجام اعمال شود. علاوه بر این بر اساس اظهارات مقامات کاخ سفید، این کشور در تلاش است محدودیت‌های هسته‌ای ایران که ظرف 10 تا 15 سال آینده به پایان می‌رسد، دائمی شود. در کنار مسائل هسته‌ای، در استراتژی آمریکا توجه ویژه‌ای به مهار قدرت منطقه‌ای و موشکی ایران  که در داخل از آن به عنوان «برجام منطقه‌ای» یاد می‌شود، شده است. کارشکنی‌های ایالات متحده آمریکا در برجام در شرایطی است که ایران تاکنون به تمام تعهدات برجامی خود به طور کامل پایبند بوده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مسؤول راستی‌آزمایی تعهدات ایران است، در 8 گزارش مجزا، پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. علاوه بر اظهارات دونالد ترامپ، روز جمعه کاخ سفید راهبرد و تفسیر صحبت‌های ترامپ را در قالب یک فکت‌شیت منتشر کرد که در آن به صورت جامع استراتژی کاخ سفید در مواجهه با ایران تشریح شده است. این استراتژی که «دونالد ترامپ»‌ رئیس‌جمهور آمریکا آن را در مشورت با تیم امنیت ملی خود پذیرفته، حاصل 9 ماه بررسی و محاسبات با کنگره و متحدان آمریکا، درباره چگونگی حفظ منافع امنیتی آمریکا به بهترین شکل ممکن است. عناصر کلیدی این استراتژی «تشدید نظارت بر توافق هسته‌ای، بازرسی از مراکز نظامی و افزایش فشار بر سپاه پاسداران» هستند. در این سند که بیشتر بندهای آن بر اساس ادعاهای بی‌پایه‌ و اساس آمریکا علیه ایران تنظیم و تدوین شده، آمده است: «استراتژی جدید آمریکا درباره ایران بر خنثی‌سازی فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده تهران و نفوذ این کشور بویژه در حمایت از تروریسم و شبه‌نظامیان متمرکز است. آمریکا در این راستا اتحاد خود با متحدان سنتی و شرکای منطقه‌ای و توازن قدرت در منطقه را احیا خواهد کرد. ما برای مقابله با رژیم ایران بویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی  و فعالیت‌های مخرب آن کار خواهیم کرد. ما با تهدید موشک‌های بالستیک و دیگر تسلیحات ایران علیه آمریکا و متحدان‌مان مقابله خواهیم کرد. ما همه مسیرهای دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را خواهیم بست. ما جامعه بین‌المللی را برای محکوم کردن نقض حقوق بشر توسط سپاه و بازداشت ناعادلانه شهروندان آمریکایی و دیگر شهروندان خارجی همراه خواهیم کرد». در این سند همچنین ادعا شده است: «رفتار بی‌پروایی ایران و سپاه پاسداران یکی از اصلی‌ترین منابع تهدید برای منافع آمریکا و ثبات منطقه‌ای است. ما می‌خواهیم با شرکای‌مان برای محدود کردن این سازمان خطرناک، کار کنیم. رژیم ایران در تنش‌های منطقه‌ای و بی‌ثباتی به طور تهاجمی نفوذ منطقه‌ای خود را گسترش داده و همسایگان خود را با هزینه‌های بین‌المللی تهدید کرده است». به گزارش فارس، در ادامه این «فکت‌شیت» (کلیات) که بر اساس ادعاهای خصمانه و همیشگی واشنگتن علیه تهران تدوین شده، مجموعه اقدامات مخرب ایران ورای آنچه تهدید هسته‌ای عنوان شده، اینگونه آمده است: «گسترش فعالیت‌های موشکی بالستیک، حمایت مادی و مالی از تروریسم و افراط‌گرایی، حمایت از حکومت بشار اسد علیه مردم سوریه، رویکرد خصمانه مداوم علیه اسرائیل، تهدید پایدار آزادی کشتیرانی بویژه در خلیج‌فارس، حملات سایبری علیه آمریکا، اسرائیل و دیگر متحدان و شرکای آمریکا در منطقه،‌ نقض و سوءاستفاده از حقوق بشر و بازداشت شهروندان خارجی از جمله شهروندان آمریکا با اتهامات واهی جاسوسی و بدون روند منصفانه». در ادامه این سند خصمانه و ادعایی علیه ایران آمده است: «تمرکز کوته‌نظرانه دولت قبل (اوباما) بر برنامه هسته‌ای ایران و صرف‌نظر کردن از دیگر فعالیت‌های  رژیم،‌ به ایران اجازه داد نفوذش را به سطحی بالا در منطقه افزایش دهد. بیش از یک دهه و نیم گذشته،‌ سیاست آمریکا به طور مداوم تمرکز بر تهدید فوری سازمان‌های افراطی سنی بوده است و نه تهدید بلندمدت ستیزه‌جویی مورد حمایت ایران. آمریکا با این کار،‌ به گسترش روزافزون نیروهای نیابتی ایران و شبکه‌های تروریستی آن که هدف‌شان ضعیف و بی‌ثبات نگه‌داشتن همسایگانش بوده، به این امید که بر منطقه بزرگ‌تری از خاورمیانه غالب شود، بی‌توجهی کرده است.  ایران اخیرا به اقداماتش در تقویت این شبکه‌ها با سلاح‌های مخرب شدت بخشیده است، در حالی که آنها برای ایجاد یک پل از ایران به لبنان و سوریه تلاش می‌کند. دولت ترامپ این اشتباهات را تکرار نخواهد کرد. سیاست ترامپ در قبال ایران، به طور جامع و کلی به این تهدیدات و اقدامات شرورانه دولت ایران خواهد پرداخت و برای تحقق تغییر در رفتار رژیم ایران تلاش خواهد کرد. دولت ترامپ به این اهداف از طریق یک راهبرد که تهدیدات ایران بویژه تهدیدات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را خنثی و با آنها مقابله می‌کند، دست خواهد یافت». در همین سند و در بخش «مقابله با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، ادعاهای بی‌اساسی درباره مواضع داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است. در همین بخش، از افزایش قدرت و نفوذ سپاه پاسداران بشدت ابراز نگرانی شده و البته ادعاهایی درباره مواضع منطقه‌ای سپاه بیان شده است. در بخش مربوط به برنامه هسته‌‎ای ایران و برجام، در این استراتژی جدید و خصمانه آمده است:‌ «فعالیت‌های رژیم ایران شدیدا هر آنچه را برجام درصدد بود به «صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی» منجر شود از بین برد. درباره خود برجام باید گفت رژیم ایران نشان داده درصدد بهره‌گیری از خلأهای آن و آزمودن عزم جامعه بین‌المللی است. رهبران نظامی ایران علنا اعلام کرده‌اند اجازه بازرسی از تاسیسات نظامی ایران را به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نخواهند داد. این بیانیه‌ها بی‌توجهی به تعهدات برجامی ایران و پروتکل الحاقی است. مدتی نه‌چندان قبل بود که همین سازمان‌ها تاسیسات هسته‌ای را در پایگاه‌های نظامی پنهان کردند. این رفتار قابل تحمل نیست و توافق باید دقیقا اجرایی شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از همه اختیارات بازرسی خود استفاده کند».

جان کری: ترامپ درباره برجام دروغ می‌گوید
وزیر سابق خارجه آمریکا گفت دونالد ترامپ درباره برجام دروغ می‌گوید و اطلاعات نادرستی درباره این توافق مطرح می‌کند. جان کری با لحنی تند از تصمیم احتمالی رئیس‌جمهور این کشور درباره توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 انتقاد کرد. به گزارش فارس به نقل از بوستون‌گلوب، ساعاتی قبل از سخنرانی «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا درباره توافق هسته‌ای ایران، «جان کری»، وزیر سابق خارجه آمریکا با لحنی تند از دولت ترامپ انتقاد کرد. کری گفت: «دولت [ترامپ] به مردم آمریکا دروغ می‌گوید. دولت می‌گوید کل مفاد برجام، ظرف 10 سال آینده به پایان می‌رسد. اینطور نیست». وی در ادامه درباره تصمیم ترامپ درباره برجام گفت: «[این تصمیم] بی‌پروا، خطرناک و غیرمسؤولانه است و به انزوای آمریکا منجر می‌شود».جان کری گفت روز پنجشنبه با اعضای دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا نشست توجیهی داشته است.
 

روحانی: به برجام نه ماده‌ای اضافه می‌شود،  نه تبصره‌ای و نه بندی
حسن روحانی با بیان اینکه به برجام نه بندی اضافه خواهد شد و نه تبصره‌ای، گفت: اگر روزی منافع ما تامین نشود، ایران لحظه‌ای درنگ نمی‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. به گزارش فارس،‌ حسن روحانی در واکنش به سخنان ترامپ، در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی اظهار داشت: در صحبت‌های ترامپ جز فحاشی و اتهامات واهی علیه ملت ایران حرف دیگری نبود. وی با بیان اینکه من دعوت می‌کنم که رئیس‌جمهور آمریکا هم تاریخ را بهتر بخواند و هم جغرافیا را و هم درباره تعهدات بین‌المللی و هم ادب و اخلاق عرف جهانی و بین‌المللی مطالعه کند، یادآور شد: از یک رئیس‌جمهور تعجب می‌کنم که نام یک خلیج معروف و تاریخی در دنیا را هنوز یاد نگرفته است و خلیج‌فارس را به نام دیگری می‌خواند؛ حداقل نقشه‌هایی را که در دست نظامیان خودش در خلیج‌فارس است یک‌بار ببیند. رئیس‌جمهور کشورمان تأکید کرد: مگر یک رئیس‌جمهور می‌تواند معاهده‌ای را که چندجانبه است لغو کند. او ظاهراً نمی‌داند که این یک سند دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست که هرگونه که خواست رفتار کند. وی ادامه داد: این سخنان نشان داد که برجام‌ مستحکم‌تر از آن چیزی است که این آقا در دوران رقابت‌های انتخاباتی فکر می‌کرد؛ آمریکا امروز تنهاتر از همیشه در برابر برجام و در زمینه توطئه‌هایش علیه ملت ایران است. رئیس‌جمهور با اشاره به برجام گفت: ما نسبت به برجام به عنوان یک معاهده چندجانبه و بین‌المللی تا زمانی که حقوق ما رعایت می‌شود، تا زمانی که منافع ما حفظ می‌شود، با آژانس همکاری کردیم و با آژانس همکاری می‌کنیم اما اگر روزی منافع ما تامین نشود، ایران لحظه‌ای درنگ نمی‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. وی بر همین اساس افزود: به برجام نه ماده‌ای اضافه می‌شود، نه تبصره‌ای و نه بندی. وی با بیان اینکه «سپاه پاسداران از  ملت ایران، عراق، سوریه، یمن و مردم منطقه حمایت می‌کند و در برابر گروه‌های تروریستی ساخته شده توسط آمریکا  می‌ایستد و تا نابودی آنها از پای نمی‌نشیند»، تصریح کرد: سپاه پاسداران به عنوان نیروی قدرتمندی که همواره در کنار مردم بوده و مردم نیز در کنار آن هستند، از کشور خود پیش از جنگ تحمیلی در برابر گروهک‌هایی که آمریکایی‌ها آنها را علیه ملت ایران تحریک کردند، مقابله کرد و در دوران جنگ تحمیلی نیز در برابر متجاوزان ایستاد و امروز به ندای مظلومیت مردم مظلوم منطقه پاسخ مثبت داده و خواهد داد. وی در ادامه با اشاره به اقدامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه گفت: آیا سپاه فاسد است یا دولت و نیروهای مسلحی که همواره در منطقه علیه استقلال ملت‌ها مداخله و تلاش کردند؟ آیا دولت ایران که تمام ارکانش با انتخابات و کمک مردم انتخاب می‌شود درست است یا دولت‌هایی که مورد حمایت آمریکا هستند و هنوز به صورت قبیله‌ای اداره می‌شوند و یک بار نیز رنگ انتخابات را در کشور خود ندیده‌اند؟
 

مهدی محمدی: یکم‌ـ ترامپ در راهبرد جدید خود پایبندی ایران به برجام را تایید نکرد. طبق قانون کروکر-کارین مصوب سال 2015 اکنون توافق در اختیار کنگره قرار دارد و باید ظرف مدت 60 روز درباره آن تصمیم بگیرد. ترامپ به صراحت گفت در صورتی که کنگره و متحدان آمریکا با اصلاحات مدنظر او موافقت نکنند، برجام را لغو خواهد کرد. اصلاحاتی که ترامپ در پی آن است مشخصا بازرسی از مراکز نظامی، گنجاندن محدودیت برنامه موشکی ایران در برجام و حذف سقف‌های زمانی تعهدات ایران در برجام را دربرمی‌گیرد. اگر ترامپ واقعا بر انجام این اصلاحات مصر باشد و کنگره نیز در مصوبات روزهای آینده خود بر این موضوع صحه بگذارد، آن وقت می‌توان گفت او عملا برجام را پاره کرده و این توافق تمام شده است.
دوم ـ سناریوی دیگر این است که ترامپ دست بالا را گرفته تا چانه بزند. در این سناریو، او جایی در 60 روز آینده از برخی از درخواست‌های خود درباره مذاکرات مجدد درباره متن برجام کوتاه خواهد آمد و در عوض خواهان مذکرات مکملی در حوزه منطقه‌ای و موشکی خواهد شد. این چیزی است که بعید است اروپایی‌ها هم با آن مخالف باشند همچنان که مکرون رئیس‌جمهور فرانسه چیزی شبیه به آن را بیان هم کرده است. این بدترین حالت ممکن است: یعنی آمریکا خود را از برجام کنار بکشد، سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران اعمال کند، هزینه‌ای ندهد و تازه‌خواهان امتیازهای بیشتر در حوزه‌های فراهسته‌ای هم باشد.
سوم- برخی جزئیات فنی در روزهای آینده مشخص خواهد شد. مثلا بسته به نحوه تغییر دو فهرست FTO (فهرست سازمان‌های تروریستی در آمریکا) و  SDGTخواهیم دانست که ترامپ دقیقا سپاه را به عنوان یک سازمان تروریستی شناسایی کرده یا اینکه صرفا همانطور که در قانون کاتسا آمده خواستار اعمال مجازات‌های مرتبط با گروه‌های تروریستی ذیل فرمان اجرایی 13224 علیه سپاه شده است. هر کدام که باشد، تقریبا روشن است که متوقف‌کردن برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران –یعنی همان دو برنامه‌ای که ایران را از خطر جنگ در امان نگه داشته- اولویت اصلی ترامپ است.
چهارم- مسیر روزهای آینده بشدت به رفتار ایران وابسته است. آمریکا اکنون عملا از برجام خارج شده و مسیر آینده خود را بر اساس نوع واکنش ایران تنظیم خواهد کرد. هیچ چیز برای آمریکا مهم‌تر از این نیست که جامعه و حکومت در ایران را به دو دسته موافقان و مخالفان مذاکرات بر سر برنامه موشکی و منطقه‌ای تقسیم کند. اگر چنین شکافی ایجاد نشود آمریکا قطعا بازی را باخته است. از آن مهم‌تر، آمریکا می‌خواهد به آشتی و همزیستی میان تحریم‌ها و برجام رسمیت بدهد و ایران رسما بپذیرد که تعهدات خود در برجام را حفظ کند بدون توجه به اینکه آمریکا چه تحریم‌های شدیدی وضع کرده است. این روند را هم تنها زمانی می‌توان متوقف کرد که آمریکا بداند، حد پایبندی ایران به برجام عدم بازگشت تحریم‌هاست.

حسن روحانی با بیان اینکه به برجام نه بندی اضافه خواهد شد و نه تبصره‌ای، گفت: اگر روزی منافع ما تامین نشود، ایران لحظه‌ای درنگ نمی‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. به گزارش فارس،‌ حسن روحانی در واکنش به سخنان ترامپ، در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی اظهار داشت: در صحبت‌های ترامپ جز فحاشی و اتهامات واهی علیه ملت ایران حرف دیگری نبود. وی با بیان اینکه من دعوت می‌کنم که رئیس‌جمهور آمریکا هم تاریخ را بهتر بخواند و هم جغرافیا را و هم درباره تعهدات بین‌المللی و هم ادب و اخلاق عرف جهانی و بین‌المللی مطالعه کند، یادآور شد: از یک رئیس‌جمهور تعجب می‌کنم که نام یک خلیج معروف و تاریخی در دنیا را هنوز یاد نگرفته است و خلیج‌فارس را به نام دیگری می‌خواند؛ حداقل نقشه‌هایی را که در دست نظامیان خودش در خلیج‌فارس است یک‌بار ببیند. رئیس‌جمهور کشورمان تأکید کرد: مگر یک رئیس‌جمهور می‌تواند معاهده‌ای را که چندجانبه است لغو کند. او ظاهراً نمی‌داند که این یک سند دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست که هرگونه که خواست رفتار کند. وی ادامه داد: این سخنان نشان داد که برجام‌ مستحکم‌تر از آن چیزی است که این آقا در دوران رقابت‌های انتخاباتی فکر می‌کرد؛ آمریکا امروز تنهاتر از همیشه در برابر برجام و در زمینه توطئه‌هایش علیه ملت ایران است. رئیس‌جمهور با اشاره به برجام گفت: ما نسبت به برجام به عنوان یک معاهده چندجانبه و بین‌المللی تا زمانی که حقوق ما رعایت می‌شود، تا زمانی که منافع ما حفظ می‌شود، با آژانس همکاری کردیم و با آژانس همکاری می‌کنیم اما اگر روزی منافع ما تامین نشود، ایران لحظه‌ای درنگ نمی‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. وی بر همین اساس افزود: به برجام نه ماده‌ای اضافه می‌شود، نه تبصره‌ای و نه بندی. وی با بیان اینکه «سپاه پاسداران از  ملت ایران، عراق، سوریه، یمن و مردم منطقه حمایت می‌کند و در برابر گروه‌های تروریستی ساخته شده توسط آمریکا  می‌ایستد و تا نابودی آنها از پای نمی‌نشیند»، تصریح کرد: سپاه پاسداران به عنوان نیروی قدرتمندی که همواره در کنار مردم بوده و مردم نیز در کنار آن هستند، از کشور خود پیش از جنگ تحمیلی در برابر گروهک‌هایی که آمریکایی‌ها آنها را علیه ملت ایران تحریک کردند، مقابله کرد و در دوران جنگ تحمیلی نیز در برابر متجاوزان ایستاد و امروز به ندای مظلومیت مردم مظلوم منطقه پاسخ مثبت داده و خواهد داد. وی در ادامه با اشاره به اقدامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه گفت: آیا سپاه فاسد است یا دولت و نیروهای مسلحی که همواره در منطقه علیه استقلال ملت‌ها مداخله و تلاش کردند؟ آیا دولت ایران که تمام ارکانش با انتخابات و کمک مردم انتخاب می‌شود درست است یا دولت‌هایی که مورد حمایت آمریکا هستند و هنوز به صورت قبیله‌ای اداره می‌شوند و یک بار نیز رنگ انتخابات را در کشور خود ندیده‌اند؟
 

 وزارت امور خارجه ایران جمعه شب ساعاتی پس از انتشار راهبرد جدید دولت آمریکا علیه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد در واکنش به این اقدام آمریکا ممکن است ایران اجرای تعهداتش در برجام را خاتمه بدهد. به گزارش «وطن امروز»، در بیانیه‌ای که از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت 7 بند به عنوان محورهای واکنش ایران در مقابل راهبرد جدید آمریکا درج شده است.
در این بیانیه درباره رفتار دولت ترامپ با برجام و واکنش ایران به آن آمده است: سیاست اصولی و دائمی جمهوری اسلامی ایران مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی در تمامی جهان و حرکت به سمت خلع سلاح جهانی است. این سیاست، پایه و اساس برجام است و پایبندی جمهوری اسلامی ایران توسط تنها مرجع نظارت 8 بار تایید شده است. از سوی دیگر عدم پایبندی آمریکا به این توافق و نقض مکرر روح و متن آن امری روشن و آشکار است که موارد آن طی یک سال و نیم گذشته در 9 نامه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی به عنوان هماهنگ‌کننده برجام ثبت و ضبط شده است. جمهوری اسلامی ایران تاکنون در هر مورد با توجه به منافع خود اقدامات متقابل انجام داده است و در آینده نیز بدون هیچ ملاحظه‌ای چنین خواهد کرد. انتخاب‌های ایران بسیار گسترده است و در صورت ضرورت شامل پایان دادن به کلیه تعهدات در این زمینه خواهد شد.
در ادامه این بیانیه، اقدام جدید دولت ترامپ علیه ایران تلویحا به عنوان «خروج از برجام» دانسته شده است. این بیانیه می‌گوید: جامعه بین‌الملل جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک بازیگر معقول و خردمند در عرصه جهانی که برای صلح تلاش می‌کند شناخته است و به سیاست‌های بازیگرانی که هر روز با خروج از یک پیمان یا سازمان بین‌المللی خود را بیشتر منزوی می‌سازند، وقعی نمی‌گذارد.
این بیانیه همچنین درباره برنامه موشکی ایران تصریح کرد:  توان موشکی ایران صرفا جنبه دفاعی و بازدارندگی داشته و دارد. این توانمندی در مسیر صلح و ثبات منطقه‌ای اتفاقا نقش موثری تاکنون ایفا کرده است. بدون این توانمندی، مشخص نبود جاه‌طلبی‌ها و خام‌اندیشی‌های برخی سران نازپرورده، منطقه را به کجا می‌برد. جمهوری اسلامی ایران در حفظ و گسترش توانمندی‌های دفاعی و امنیتی خود جدی است و در این مسیر تنها به ملاحظات امنیت ملی و منافع مردم ایران توجه می‌کند.
در بخشی از این بیانیه درباره نیروهای دفاعی ایران نیز آمده است: نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران من‌جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مظهر قدرت و اقتدار و حافظان امنیت جمهوری اسلامی ایران هستند. دولت و تمامی آحاد مردم ایران از این نیروها قاطعانه حمایت می‌کنند. هرگونه اقدامی علیه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی من‌جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با واکنش متناسب و محکم جمهوری اسلامی مواجه خواهد شد.

امید رامز:  از شواهد و قرائن پیداست بانک مرکزی و دولت دوازدهم عزم خود را برای تک‌نرخی کردن قیمت ارز جزم کرده‌اند. منطقا با اجرای این تصمیم دولت قصد دارد تعیین نرخ تعادلی ارز را بر اساس میزان عرضه و تقاضا به دست نامرئی بازار(!) بسپارد. همزمان با این تصمیم بانک مرکزی که مدت‌هاست به دنبال اجرای آن است، برخی کارشناسان اقتصادی نیز بر تعدیل نرخ ارز بر اساس مابه‌التفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی کشور اصرار دارند و اینگونه استدلال می‌کنند که افزایش نرخ ارز بر اساس نرخ تورم و تضعیف پول ملی، باعث می‌شود کالای تولید داخل برای مصرف‌کننده خارجی ارزان‌تر تمام شود و به همین دلیل مصرف‌کننده خارجی تمایل بیشتری برای کالای ایرانی داشته باشد؛ در نتیجه این روند موجب افزایش میزان صادرات می‌شود. به همین صورت افزایش نرخ ارز موجب گران‌تر شدن کالای خارجی برای مصرف‌کننده داخلی خواهد شد؛ در نتیجه مصرف‌کننده داخلی تمایل کمتری برای خرید کالای خارجی خواهد داشت که این رویه نیز باعث کاهش میزان واردات خواهد شد.
اما به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران اقتصادی از چند نکته غافل هستند؛ نکاتی که عدم توجه به آنها موجب تحمیل پیامدهای منفی بسیاری بر اقتصاد کشور خواهد شد.
  کاهش واردات؟
به آمار واردات سال 95 بر اساس اطلاعات گمرک توجه کنید: به لحاظ وزنی در مجموع 39/33 میلیون تن کالا وارد شده است که از این مقدار 26/29 میلیون تن مربوط به کالاهای واسطه‌ای و 82/0 میلیون تن مربوط به کالاهای سرمایه‌ای است و فقط 3/3 میلیون تن مربوط به کالاهای مصرفی است. به لحاظ ارزش نیز از مجموع 68/43 میلیارد دلار کالای وارداتی، 28 میلیارد دلار مربوط به کالاهای واسطه‌ای، 5/8 میلیارد دلار مربوط به کالاهای سرمایه‌ای و فقط 1/7 میلیارد دلار مربوط به کالاهای مصرفی است. ساده شده این آمار این است که به لحاظ وزنی بیش از 90 درصد و به لحاظ ارزش دلاری تقریبا 85 درصد کالاهای وارداتی مربوط به کالاهای واسطه‌ای یا سرمایه‌ای است که تولید داخلی کاملا به آن وابسته است و افزایش نرخ دلار در کاهش تقاضای خرید آنها تاثیر چندانی ندارد، در واقع به دلیل اینکه اصطلاحا کشش قیمتی تقاضا در مورد این کالاها محدود است، افزایش قیمت آنها فقط در شرایط رکود داخلی موجب کاهش تقاضای آنها خواهد شد، اگرنه به صورت مستقیم بر افزایش قیمت حلقه‌های بعدی زنجیره ارزش خود تاثیر خواهند داشت. سوال اساسی این است: صنایع داخلی که به مواد اولیه و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات نیاز دارند، آیا با افزایش قیمت آنها از تقاضای خود خواهند کاست؟ ذرت دامی، کنجاله سویا به عنوان خوراک طیور، قطعات منفصله خودرو و... چند قلم از محصولات اولیه‌ای بوده‌اند که سال 95 بیشترین حجم واردات را به خود اختصاص داده‌اند.
  افزایش صادرات؟
طبق نظریه برابری قدرت خرید(Purchasing power parity)، نرخ ارز هر کشور براساس سطح عمومی قیمت‌های داخلی به سطح عمومی قیمت‌های خارجی و به عبارت ساده‌تر بر مبنای تفاوت نرخ تورم داخلی و نرخ تورم خارجی محاسبه می‌شود. اشکال اساسی که در این نظریه وجود دارد و بسیار هم مشهور است این است که در محاسبه نرخ تورم هم اقلام قابل تجارت و هم اقلام غیرقابل تجارت محاسبه می‌شوند. اقلام قابل تجارت کالاهایی هستند که در جایی غیر از محل تولید نیز قابل عرضه و استفاده هستند. اقلام غیرقابل تجارت بر خلاف اقلام قابل تجارت فقط در محل تولید قابل عرضه هستند و قابلیت جابه‌جایی ندارند؛ مسکن، املاک و مستغلات و همچنین خدمات حمل‌ونقل و ارتباطات از همین دسته هستند که قابل تجارت نیستند. طبیعتا نرخ تورم این دو دسته اقلام با هم برابر نیست و  در سال‌های اخیر در کشور ما اقلام غیرقابل تجارت تورمی بیشتر از دسته دیگر را تجربه می‌کنند. بنابراین اگر سیاست‌گذار اقتصادی جهت تاثیرگذاری بر میزان واردات و صادرات (که قاعدتا فقط مربوط به اقلام قابل تجارت است) نرخ ارز را با نرخ تورم همه اقلام سبد خرید خانوار تعدیل کند، دچار خطا خواهد شد.
نکته مهم دیگر این است که به‌دلیل اینکه حتی شاخص بهای اقلام قابل تجارت نیز میزان رشد یکسانی ندارد و ممکن است در مورد 8 گروه اصلی که در محاسبه نرخ تورم از آنها استفاده می‌شود یعنی «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، سوخت و روشنایی»، «اثاث، کالاها و خدمات مورد‌استفاده در خانه»، «حمل و نقل و ارتباطات»، «درمان و بهداشت»، «تفریح و تحصیل و مطالعه» و «کالاها و خدمات متفرقه»، شاهد رشد متفاوتی در قیمت‌ها‌ باشیم؛ پس تعدیل نرخ ارز بر مبنای نرخ تورم که در واقع میانگین وزنی رشد عمومی قیمت کالاها و خدمات است، باز هم سیاست‌گذار را دچار خطا خواهد کرد.
نکته مهم دیگر توجه به تنوع صادرات ایران است. بیش از نیمی از درآمد ارزی ایران در سال 95 (و البته سال‌های اخیر)، حاصل فروش نفت است که قیمتی جهانی و نه رقابتی دارد. با احتساب نفت بشکه‌ای 50 دلار و فروش روزانه 5/2 میلیون بشکه در روز، این رقم تقریبا 45 میلیارد دلار قابل تخمین است. اما توجه اصلی به صادرات غیرنفتی معطوف است که در سال 95 رقمی حدود 44 میلیارد دلار بوده است؛ تقریبا نیمی از این مقدار مربوط به فروش محصولات پتروشیمی و میعانات گازی و گاز طبیعی است که تغییرات نرخ ارز تاثیر چندانی بر میزان فروش آنها ندارد و حتی در مورد محصولات پتروشیمی این تاثیر منفی است، زیرا عامل اصلی در تعیین قیمت محصولات پتروشیمی، نرخ خوراک آنهاست که قیمت‌ آن از میانگین «معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی گاز» و «قیمت گاز طبیعی در بازار بین‌المللی (عمدتا هلند، انگلیس، آمریکا و کانادا)» حاصل می‌شود. ناگفته پیداست با افزایش نرخ ارز، قیمت هر متر مکعب خوراک پتروشیمی‌های گازی و به تبع آن قیمت تمام شده محصولات پتروشیمی نیز افزایش خواهد یافت و در نهایت بر نرخ عرضه این محصولات در بازارهای داخلی و بین‌المللی تاثیر خواهد گذاشت و سرکه انگبین رشد قیمت ارز، صفرا خواهد فزود! اهمیت این موضوع وقتی بیشتر می‌شود که توجه کنیم تبادل خوراک و محصولات پتروشیمی بر حسب سنت و دلار انجام می‌شود.
درباره سایر محصولات صادراتی غیرنفتی شامل محصولات کشاورزی، صنعتی و خدماتی نیز نکته قابل توجه، عدم انطباق سبد مصرفی خانوار که در واقع مبنای محاسباتی نرخ تورم است، با سبد اقلام صادراتی است. هم از لحاظ تنوع محصولات و هم از لحاظ کیفیت؛ به عبارت ساده‌تر باید بپرسیم آیا صادرکننده همان محصولی را صادر می‌کند که خانوار ایرانی مصرف می‌کند؟
به همه اینها کیفیت رقابتی اقلام صادراتی و کشش تقاضا در بازار خارجی را نیز باید اضافه کرد؛ اینکه آیا همه مشکلات صادراتی کشور محدود به نظریه برابری قدرت خرید است که با تعدیل نرخ ارز حل شود یا مسائلی از قبیل کیفیت و میزان ارزش افزوده نیز در بازاریابی بین‌المللی موثر است؟
  چرخه باطل تورم و افزایش نرخ ارز
گزارش‌‌‌های بانک مرکزی با موضوع بررسی تحولات تورم نشان می‌دهد رابطه مثبت معناداری بین افزایش نرخ ارز و تورم اقلام قابل تجارت وجود دارد. اهمیت این موضوع وقتی بیشتر می‌شود که بار دیگر به سهم کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای از کل اقلام وارداتی توجه کنیم؛ ضمن اینکه علاوه بر این تاثیر واقعی، تجربه نشان داده، صرف افزایش نرخ ارز باعث افزایش تورم انتظاری نیز می‌شود، به طوری که حتی اقلامی که رابطه چندانی با نرخ ارز ندارند و صفر تا صد حلقه‌های زنجیره ارزش آنها در داخل کشور ایجاد می‌شود نیز با افزایش قیمت مواجه می‌شوند. با این احتساب و با اکتفا به نظریه برابری قدرت خرید به عنوان راه‌حل نهایی مشکلات تجاری، کشور در یک دور باطل گرفتار خواهد شد. افزایش تورم، افزایش نرخ ارز، افزایش تورم، افزایش نرخ ارز و...
  نرخ تعادلی ارز؟ کدام بازار؟
همانطور که در سطور بالا عنوان شد، بخش دولتی به عنوان عرضه‌کننده نفت کشور و همچنین میزان قابل توجهی از صادرات غیرنفتی نظیر میعانات گازی، گاز طبیعی و حتی بخشی از محصولات پتروشیمی و صنعتی (که در تملک بخش شبه‌دولتی است)، بزرگ‌ترین عرضه‌کننده ارز کشور محسوب می‌شود به طوری که دولت با سهم 80 تا 85 درصدی ارز کشور براحتی می‌تواند در بازار ارز (اگر واقعا بازار وجود داشته باشد!) دخالت کرده و نرخ مطلوب خود را به بازار تحمیل کند؛ این سهم بزرگ، قطعا نخستین شرط شکل‌گیری بازار یعنی «عدم انحصار» را زیر سوال می‌برد.
علاوه بر شرایط داخلی اقتصاد، نیم‌نگاهی نیز به شرایط پسابرجام و ادامه محدودیت دسترسی ایران به منابع ارزی حاصل از فروش نفت داشته باشیم و اینکه حتی پس از تحریم‌های اخیر آمریکا موسوم به کاتسا که احتمالاً از  ماه آینده اجرایی خواهد شد، این محدودیت بیش از پیش خواهد شد.
اگر این عوامل را در کنار مصوبه جدید بانک مرکزی درباره کاهش نرخ سودهای بانکی و سرگردانی پول‌های مردم و پتانسیل آنها برای حضور در بازار سفته‌بازی ارز بگذاریم، آزادسازی نرخ ارز برای تعیین نرخ تعادلی و تک‌نرخی کردن آن، آغاز اقدامی است که ممکن است پایانش تحت کنترل دولت نباشد!
  جنگ ارزی؟
به بخشی از سخنرانی جیمز ریکاردز، نویسنده کتاب جنگ ارزی، در ژانویه 2012 در بنیاد کارنگی درباره جنگ ارزی علیه ایران توجه کنید: «به‌عنوان یک تحلیلگر کلان جهانی، اغلب از من پرسیده می‌شود اگر جنگ با ایران شروع شود چه اتفاقی می‌افتد؟ پاسخ من این است که جنگ آغاز شده اما در این جنگ هنوز تیری شلیک نشده است. به تعبیر کارشناسان، ایالات‌متحده و اسرائیل درگیر جنگ نامحدود یا جنگ نامتقارن با ایران هستند. این جنگ شامل خرابکاری، ترور، عملیات ویژه، عملیات روانی، حمله به زیرساخت‌های حیاتی، جنگ سایبری و همچنین شامل جدیدترین شیوه جنگ یعنی «جنگ مالی» است. در عرض چند روز، ایالات‌متحده که ایران را از سیستم بانکی جهان جدا کرده بود، ارزش برابری ارز ایران را نابود کرد، به اقتصاد ایران «ابرتورم» را تزریق کرد و باعث افزایش در نرخ بهره شد.
تمام این اتفاقات زمانی روی داد که ایالات‌متحده درصدد «تغییر رژیم» در ایران و راه‌اندازی دوباره‌ انقلاب سبز بود و این موارد تصادفی نبود، بنابراین این رویه روش خوبی برای بی‌ثبات کردن یک رژیم است. تغییر رژیم واقعاً اسم بازی در ایران است. کسی خواهان جنگ نیست اما می‌توانیم گروه جدیدی را مسؤول اداره کشور کنیم تا شاید پس ‌از آن راهی به برنامه هسته‌ای ایران بیابیم».
جیمز ریکاردز، مشاور تهدیدات مالی و جنگ نامتقارن سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA)، همچنین در مقاله‌ای با عنوان جنگ مالی علیه ایران (The Financial War against Iran)در سایت USnews  در سال 2012 آورده است: «بیش از ۳۰ سال است ایالات‌متحده تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه ایران را اعمال کرده است؛ این تحریم‌ها چیز جدیدی نیست اما چند هفته پیش رئیس‌جمهور اوباما با اعمال تحریم بانک مرکزی ایران راه تأمین اکسیژن ایران را مسدود کرد. به بانک‌های بین‌المللی گفته شد اگر آنها به کسب‌وکار با بانک مرکزی ایران بپردازند، آنها از انجام کسب‌وکار در سیستم پرداخت جهانی دلار که توسط ایالات‌متحده کنترل می‌شود محروم خواهند شد. البته که این بانک‌ها از این دستور پیروی کردند... نتیجه این تحریم‌ها، انزوای فوری ایران از سیستم دلار و کمبود شدید دلار در ایران بود. ریال ایران در عرض فقط چند روز بیش از ۴۰ درصد از ارزش خود را برابر دلار از دست داد. از آنجا که بسیاری از کالاها در ایران وارد می‌شود، قیمت این کالاها به ریال 2 برابر شد. بهای کالاهای اساسی یک‌شبه از 200 هزار ریال به 400 هزار ریال افزایش یافت؛ و تاجرها مجبور شدند به‌منظور به دست آوردن دلار موردنیاز برای واردکردن کالاها به بازار سیاه‌ رو بیاورند. بانک‌های ایرانی با افزایش نرخ بهره به بیش از ۲۰ درصد به‌منظور حفظ ریال در بانک‌ها و جلوگیری از خارج شدن آن از سیستم بانکی ایران واکنش نشان دادند». همواره نگاه خطی به مشکلات و ارائه راه‌حل با نگاهی غیرسیستمی، آفت تصمیم‌گیری در کشور بوده است. ارائه مدل‌ها و نظریه‌های ترجمه‌ای بدون توجه به شرایط خاص اقتصاد کشور ممکن است منجر به ارائه تصمیماتی شود که نتایج آنها الزاما منطبق با انتظارات و مشابه نمونه‌های خارجی نباشد و حتی بازی در زمین دشمن باشد!

صادق فرامرزی: در روزهایی که گذشت سناریویی عجیب و جنجالی در رسانه‌های کشور پیاده‌سازی شد. آغاز داستان از آنجا بود که درست در همان روزها که زمزمه‌هایی مبنی بر قطعی شدن اتهام جاسوسی و محکومیت «عبدالرسول دری‌اصفهانی» عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان از یکسو و جدی شدن دستگیری «مهدی جهانگیری» برادر معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی به اتهام فساد مالی به گوش می‌رسید، ناگاه و به فاصله چند روز، خبری از سوی رسانه‌های نامعتبر و معلوم‌الحال پخش شد و آن خبر چیزی نبود جز دستگیری دختر رئیس قوه قضائیه به جرم جاسوسی برای بریتانیا! در این فضا هرچه زمان می‌گذشت خبر محکومیت دری‌اصفهانی و دستگیری مهدی جهانگیری معتبرتر می‌شد و از سوی دیگر کذب بودن خبری که به موازات پخش شده بود بیشتر آشکار و مشهود می‌شد تا در نهایت فرضیه دروغ‌پردازی برای فراموش کردن 2 رسوایی مهم دولت تبدیل به یقین شد. این یقین هرچه که بود بیش و پیش از همه، بازتابی از عدم واکنش دولتمردان به این دو مساله مهم و واکنش‌های احساسی و جنجال‌ساز آنها و رسانه‌های‌شان نسبت به خبر کذب منتشر شده بود؛ واکنش و عدم واکنش‌های نابجایی که حکایت از آن داشت که برخی بار دیگر با انداختن توپ در زمین‌های کاذب دیگر، قصد عدم قبول آنچه رخ داده بود را داشته‌اند.
سوالی که در این میان مطرح است چرایی نبود خط قرمزی به نام «منافع ملی» و «فساد مالی» برای دولتمردان و رسانه‌های آنان است؛ سوالی که البته با صحبت‌های اسحاق جهانگیری در واکنش غیرمستقیم به خبر دستگیری برادرش می‌توان تا حدودی پاسخش را یافت.
در روایات دینی و نصایح اخلاقی بارها با عبارت «اُنظُر الی ما قالَ و لا تَنظُر الی مَن قالَ» از امیرالمومنین(ع) و سخنانی از این دست روبه‌رو شده‌ایم که می‌توان مرکز ثقل تمام آنها را در این یافت که حق و حقیقت جایگاهی فراتر از گویندگان و فاعلان دارد، چه آنکه از آن حضرت سخنانی مبنی بر ملاک قرار دادن حق (و نه افراد) برای یافتن حق و حقیقت شنیده شده و از سوی دیگر در عمل نیز شاهد آن بوده‌ایم که ملاک آن بزرگوار برای مقابله با هر فساد وظلمی نه افراد که خود عدالت بوده است (حکایت برخورد حضرت با برادرشان جناب عقیل نیز در این چارچوب می‌گنجد). اما آنچه در این روزها رخ داد حکایت از نگاهی کاملا متضاد با این نگاه حق‌محور از سمت دولت و اصلاح‌طلبان داشت، نگاهی که ابتدا با محور قرار دادن منافع جناحی بر منافع ملی هیچ واکنشی را نسبت به این رسوایی‌ها از خود نشان نداد و پس از فراگیر شدن آن نیز با به زبان آوردن سخنانی شبهه‌افکن مبنی بر «تسویه‌حساب سیاسی» بودن دستگیری یک متهم اقتصادی سعی کرد به‌جای پاسخگویی و مقابله با فساد آن را تطهیر کرده و به دعواهای سیاسی و جناحی نسبت دهد. فی‌المثل در موضع اسحاق جهانگیری پیرامون دستگیری برادرش ما شاهد آن هستیم که از یکسو این دستگیری را «امری قابل پیش‌بینی» تلقی می‌کند که مشکوک به «تسویه حساب سیاسی» نیز بوده و از سوی دیگر سخن از آن بر زبان می‌آورد که «می‌داند فساد تا کجاها رفته» است. یک نگاه کلی به همین چند گزاره نقل شده از سوی معاون اول رئیس‌جمهور خود سوالات بیشتری را در نگاه دولت دوازدهم نسبت به مساله فساد اقتصادی ایجاد می‌کند؛ اول آنکه اگر این مساله قابل پیش‌بینی بوده که بوده (چنانکه در مناظره‌های انتخاباتی نیز رقبای دولت به پرونده‌های برادران رئیس‌جمهور و معاون اول دولت اشاره کردند)، چرا نخستین برخورد از سوی رئیس دولت و معاون اولش صورت نگرفته است؟ اگر هم تصور آن است که این دستگیری‌ها تسویه حساب سیاسی بوده، چرا دفاع مستدل و مستندی از افراد مذکور نشده است؟ مهم‌تر از همه اینها سوالی است که با نگاه به ادعای جهانگیری مبنی بر «می‌دانم فساد تا کجاها رفته» است مطرح می‌شود و آن این است که اگر چنین اشرافی نسبت به مساله فساد از سوی معاون اول دولت که رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی نیز هست وجود دارد، آیا طرح آن در چنین فضایی و درست یک روز پس از دستگیری برادرش معنایی جز توسل به منطق «بگم‌بگم» دارد؟ اگر دولت معتقد به مبارزه با فساد است، چرا نباید به‌جای مبارزه با این بیماری و آفت، آن را در خدمت منافع جناحی و خانوادگی خود درآورد؟
همه این سوالات نسبت به مواضع جهانگیری و سکوت مطلق رسانه‌های اصلاح‌طلب و عدم محکومیت این رسوایی‌ها از یکسو و مانور همزمان دادن بر اخبار کذب منتشر شده در روزهای اخیر، آیا گویای چیزی جز آن است که در منظومه فکری و عملی دولت و حامیانش مبارزه با فساد نیز حکم یک موقعیت برای پیش بردن منافع جناحی را دارد؟ سکوت رسانه‌هایی که منادی شفافیت هستند در قبال فساد‌های نفتی، مساله صندوق ذخیره فرهنگیان و مواردی از این دست آیا می‌تواند گویای صحت ادعای شفافیت باشد یا بیشتر فرضیه نگاه جناحی به‌جای نگاه ملی را تقویت می‌کند؟
همه آنچه در روزهای اخیر گذشت تنها رسوایی دولت و حامیانش در قبال تایید اتهام جاسوسی عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نبود، چرا که رسوایی بزرگ‌تری نیز رخ داد و آن تلاش برای تطهیر متهم فساد اقتصادی و سانسور نسبت به خبر نفوذ یک جاسوس تا عمق مرکز تصمیم‌گیری‌های دولت در مهم‌ترین میدان فعالیتش یعنی مذاکرات هسته‌ای سال‌های اخیر بود و اگر بگوییم رسوایی دوم از رسوایی اول بزرگ‌تر بوده، سخنی به گزاف نگفته‌ایم، چرا که در مورد اول یک فساد موردی در زمینه اقتصادی و یک خطر مهم امنیتی برای کشور رخ داده اما در مورد دوم رفتاری که در قبال این دو مساله شکل گرفت می‌تواند فضایی را شکل دهد که در آن نه فساد موردی که محیطی مولد فساد شکل گیرد.
برخورد گزینش شده با معیار منافع خانوادگی و حزبی نسبت به مفاسد احیاگر محیطی می‌شود که در آن نه «عمل» فساد که «عامل» آن شاخص قرار می‌گیرد تا به موازات فساد بد شاهد فساد خوب نیز باشیم! فی‌الواقع وقتی که جای عمل فساد عامل فساد و طیف جناحی‌اش اهمیت پیدا کند، حتی مبارزه با فساد نیز خود مولد فساد می‌شود، چرا که در این برخورد آنچه هدف می‌شود ریشه‌کنی فساد نیست، بلکه در خدمت در آوردن مبارزه با فساد برای نیل به خواسته‌های خانوادگی و جناحی است. وقتی منافع حزبی چنان ایجاب کند که برابر خطری همچون وجود و نفوذ یک جاسوس چنین سکوت غیرقابل توجیهی شود و برای اخبار کذب چنان بیش فعالی‌ای شکل گیرد، قطعا آنچه بیش از همه بی‌ارزش می‌شود خط قرمز بودن منافع ملی و امنیت کشور است.

 

حسین قدیانی:  اصلا و اساسا یعنی چه که چند سال، اغلب امور اقتصادی کشور را معطل دشمن آن هم از نوع آمریکایی آن کنیم که آیا به تعهدات خود عمل می‌کند یا نه؟! و آیا تحریم‌هایی که از قضا دستپخت خودش است، برمی‌دارد یا نه؟! شگفتا! بعد از آن چند سال معطلی و در حالی که همه نقض عهدها از سوی کاخ سفید بوده، چند صباحی هم نوبت این معطلی است که ببینیم رئیس‌جمهور آمریکا درباره ما چه خواهد گفت! و متعاقب آن کنگره چه خواهد کرد! یعنی همه نگاه‌ها به بیرون! و همه نگاه‌ها به خارج! آن‌هم بیرون و خارجی به نام آمریکا که حتی آقایان روحانی و ظریف هم این روزها علیه آن، همان را می‌گویند که چند سال تمام، اصحاب نقد! روزی معذرت می‌خواهم؛ علاف اوباما که آیا حاضر می‌شود جوری حرف بزند و جوری عمل کند که فی‌الواقع شاهد لغو تحریم‌ها و محاسن اقتصادی آن باشیم و مثلا بتوانیم اقلی از تعامل را با بانک‌های اروپایی داشته باشیم؟! و روزی هم باز معذرت می‌خواهم؛ علاف ترامپ که آیا درباره ما چه خواهد گفت و چه خواهد کرد؟! لذا هر چه سخن رئیس‌جمهور علیه رئیس قوه قضا نادرست و توهین‌آمیز بود، مع‌الاسف باید بگوییم کنایه قاضی‌القضات به رئیس کابینه، ریشه در عالم واقع دارد! شرط است که فی‌المثل از یاد نبریم همین رکود فعلی که مهم‌ترین مصیبت اقتصاد امروز ما است، قطعا با این شدت و حدت و عوارض شوم گریبانگیر ما نمی‌شد، اگر این همه سرمایه‌ها و کارها و نگاه‌ها و بنگاه‌ها و تولیدی‌ها و چه و چه، متأثر از نگاه کلی دولت، روزی لنگ مواضع اوباما و روزی لنگ مواضع ترامپ نمی‌شد! پس اینکه آیت‌الله آملی، رویه اینچنین را «بیکاری» می‌خواند، با کمال تأسف درست است! عاقبت جز این نیست که قوه مجریه مملکت و به تبع آن، بخش عمده‌ای از اقتصاد و بازار و معیشت مملکت را کانه بیکار باشند، معطل و علاف این کرده‌ایم که فلان روز، اوباما با ما چه خواهد کرد و بهمان روز، ترامپ! و این یعنی بدبختانه در زمینه سیاست خارجی هم دچار رکود هستیم! رکودی که حکم می‌کند ریش و قیچی دست دشمن ما باشد؛ اینکه اوباما چقدر با ما خوب تا می‌کند؟! و اینکه ترامپ چقدر با ما بد تا می‌کند؟!
و این همه در حالی است که صرف‌نظر از قصورات و البته سوراخ‌های خود برجام، خشت اول بدعهدی‌ها توسط آمریکا را در وهله اول اوباما و جان کری گذاشتند که البته ترامپ دارد بی‌خردانه‌تر و عریان‌تر، همان مسیر دشمنانه را ادامه می‌دهد! با این حساب، اساسی‌ترین سوال ممکن این است که از خود بپرسیم؛ آیا این همه نگاه به دست خیر-کدام خیر؟!- یا شر دشمن و این همه معطل و علاف تصمیمات خوب- کدام خوب؟!- یا بد دشمن، انتها و پایانی ندارد؟! عجبا که شعار دولت فعلی، «اعتدال» است لیکن آنچه عملا داریم می‌بینیم «انفعال» است! راه علاج انفعال اما این نیست که تو وقتی اوباما و ترامپ را در حال عهدشکنی می‌بینی، بسنده کنی به 4 تا جواب درگوشی در 4 تا جلسه خصوصی! حتی می‌خواهم بگویم لزوما به پاسخ درست هم نیست که خوشبختانه این مورد را در روزهای اخیر، چند باری از ناحیه دولتمردان مشاهده کردیم! پس به چیست؟! و چگونه این انفعال و این همه علاف مواضع دشمن شدن درمان می‌شود؟! گمانم به این است و اینگونه درمان می‌شود که بی‌آنکه غافل از دشمن باشیم، نگاه را و توجه را و تمرکز را برگردانیم سمت داخل! حواس‌ اقتصاد اگر به درون باشد و به جوانان خودمان و استعدادهای خودمان باشد، دیگر هرگز اینگونه نیست که مثل افراد بیکار، روزی ول‌معطل چه خواهد کردهای اوباما باشیم و روزی هم علاف چه خواهد کردهای ترامپ! برای فهم بهتر متن، قیاسی کنم! یک حوزه کار، قاسم سلیمانی دارد و یک حوزه کار هم محمدجواد ظریف! تحریم و دشمنی و مشکل و سختی هم برای هر دوی این دست‌اندرکاران هست! اما چرا برجام ظریف، به این فرجام می‌رسد لیکن دوست و دشمن اعتراف می‌کنند که سردار سلیمانی در کارش موفق بوده؟! آیا علت این 2 عاقبت کاملا متفاوت، جز در تفاوت نگاه ایشان است؟! این کجا که همه نگاه به دست دشمن باشد و این کجا که بی‌آنکه غافل از دشمن باشی، عمده توجه را صرف داشته‌های خودت و استعداد نیروهای خودت و امکانات موجود خودت کنی؟! و دقیقا متأثر از همین نگاه خردمندانه است که حاج‌قاسم هیچ‌وقت نمی‌گوید «هر مواجهه‌ای با داعش، ولو مواجهه بد، بهتر از عدم مواجهه با تکفیری‌هاست!» نه! ایشان و سایر همرزمان‌شان فقط و فقط به مواجهه درست و اصولی با تروریست‌ها فکر می‌کنند و اینکه ختم به نتایج روشن و اهداف معین شود! پس توافق و جنگ ندارد! در هر 2 حال، باید رفتارت و گفتارت و اهدافت و نتایجت، روشن باشد و معین! فی‌الحال باید پرسید؛ وقتی شخص آقای ظریف، در خود آمریکا، سخن از اهداف انتخاباتی برجام می‌گوید یا وقتی برخلاف دشمن، تنها و تنها دنبال یک توافق است، نه یک توافق خوب، معلوم است برجام به این فرجام می‌رسد! تو اینجا زپرتی‌ترین کشورها را هم به بدعهدی تحریک می‌کنی، وای به حال آنکه آن کشور، مادر و پدر همه بدعهدی‌ها و همه خباثت‌ها و همه وقاحت‌ها یعنی آمریکا باشد! این حالا آمریکاست و اما دولت ما آیا تدبیر است که بیاید و اغلب ظرفیت‌های اقتصادی کشور را لنگ در هوا بگذارد که ببینیم برجام به کجا می‌رسد! اوباما چه می‌کند! چه کسی در آن خراب‌شده، رئیس‌جمهور می‌شود! و حالا ترامپ چه می‌کند! پس «مصداق بیکاری» فقط آن نیست که جوان تحصیلکرده‌ای کار پیدا نکند یا کارگری بیکار شود! والله این هم بیکاری است و عینا از روی بیکاری است که علی‌الدوام چشم را بر داخل ببندیم و عمده نگاه خود را بدوزیم به حضرت کدخدا! پس خطاب به آقایان روحانی و ظریف، عرضی و عرضم تمام! فرض کنید حتی من هم، نه متأثر از هشدارهای خمینی و خامنه‌ای و تیتر یک‌های «وطن امروز» بلکه ناظر بر سخنان همین چند وقت اخیر شما، واقعا قبول کرده‌ام که به قول خودتان «مذاکره با آمریکا، اتلاف وقت است» و «آمریکا نشان داد مظهر عهدشکنی است»! سلمنا! نه بزرگان و نه دیگران، بلکه شما توانستید من را متقاعد کنید که آمریکا شیطان بزرگ است! خب! بعدش؟! آیا حالا که این همه معتقدید سران کاخ سفید تا چه حد کلاش و عهدشکن هستند و امثال من هم حرف‌تان را قبول کرده‌ایم؛ آیا روی مبارک را از مجسمه آزادی برمی‌گردانید سمت همین میدان آزادی خودمان؟! و از هتل کوبورگ سمت همین معادن خودمان؟! و همین اقتصاد خودمان؟! و همین داشته‌های انصافا قیمتی خودمان؟! خیلی از دولت دوم شما نگذشته! پیشنهاد می‌دهم اندکی هم با اقتصاد مذاکره کنید! و از سیاست و مع‌الاسف سیاست‌بازی، بچرخید سمت معیشت! عاقبت، سلیمانی‌ها و همدانی‌ها و بلکه هم کاظمی‌ها، بلباسی‌ها و مرادی‌ها و حججی‌های خود را رو کردند و از ابرمردان امنیت رونمایی کردند؛ شما بفرمایید برای بهبود حال اقتصاد کشور و معیشت مردم، کدام مردان را و کدام برادران را پرورش دادید؟! گفتم که سلمنا! آمریکا بد! محاسن شما کجاست؟! و مدال‌های شما روی کدام سینه‌هاست؟!