حال تولید با وزارت صمت خوب است؟     

رئیس دولت در حالی مساله گرانی کالاهای اساسی را به نبود وزارت بازرگانی ربط می‌دهد که بخش تولید کشور با وجود وزارتخانه متولی آن یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، وضع چندان مناسبی ندارد. آمارها نشان می‌دهد طی سال‌های گذشته، بخش غیرنفتی کشور (غیر از کشاورزی) وضع مناسبی از لحاظ رشد نداشته است. درجا زدن بخش غیرنفتی کشور طی سال‌های اخیر البته به سیاست کلی دولت در مدیریت کلان اقتصاد کشور هم مربوط می‌شود. دولت در 7 سال و نیم گذشته تمام اقتصاد کشور را معطل نتیجه مذاکرات نگه داشته و از هر گونه اصلاح اساسی ساختارهای اقتصادی طفره رفته و می‌رود. دولت با بی‌توجهی به بخش غیرنفتی اقتصاد، تمام توان خود را برای رفع تحریم فروش نفت و حل مساله کمبود درآمدهای نفتی در بودجه صرف کرد. این رویکرد دولت باعث به حاشیه رفتن بخش غیرنفتی اقتصاد کشور شد. از سوی دیگر فروش نفت کشور با خروج یکجانبه آمریکا از برجام، دچار محدودیت‌های تحریمی شد. در این شرایط هم بخش نفتی و هم بخش غیرنفتی اقتصاد کشور شاهد روند نزولی شدیدی در ۳ سال گذشته شدند. در این میان تنها بخش کشاورزی بود که همچون سال‌های قبل با کمترین نوسان به رشد خود ادامه داد.  نابسامانی بخش‌های دارای متولی اما تنها به بخش تولید منحصر نمی‌شود. از جمله دیگر حوزه‌هایی که در اقتصاد کشور نقش مهمی داشته و متولی مشخصی هم دارد، بودجه سالانه کشور است. سازمان برنامه و بودجه به عنوان متولی بودجه کشور، مسؤول بخش زیادی از مشکلات اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر از جمله تورم است. تدوین بودجه‌هایی با ناترازی‌های شدید، پیش‌بینی موهوم از درآمدهای نفتی به ‌رغم آگاهی از غیرممکن بودن تحقق این درآمدها با هدف دست‌اندازی به ذخایر ارزی کشور، هزینه‌تراشی‌های گسترده و عموما غیرمولد با وجود محدودیت شدید منابع و... از جمله مسائل بودجه کشور در سال‌های اخیر بوده که هزینه سنگینی به اقتصاد کشور تحمیل کرده است. تحمیل این هزینه سنگین به اقتصاد کشور از ناحیه بودجه در حالی است که سازمان برنامه و بودجه آن هم در جایگاه معاونت و نه وزارت، متولی تخصصی تدوین بودجه در کشور است. با این حال طی سال‌های اخیر نه‌ تنها هیچ پیشرفت اساسی در بودجه‌نویسی کشور رخ نداده، بلکه در سال‌های اخیر مسائل آن به ‌مراتب تشدید شده است.  وزارت اقتصاد، دیگر متولی سامان‌بخشی اقتصاد کشور است. با این حال این وزارتخانه هم طی سال‌های اخیر تقریبا هیچ اقدام اساسی برای تحول اقتصاد کشور انجام نداده است. از جمله مصادیق اهمال دولت در اصلاح ساختارهای اقتصادی، بی‌توجهی به اصلاح نظام مالیاتی است. در حالی که به دلیل تحریم، نیاز به افزایش سهم مالیات از بودجه بشدت احساس می‌شود، وزارت اقتصاد به عنوان متولی این بخش، هیچ قدمی اساسی در مسیر اصلاح نظام مالیاتی برنداشته است. علاوه بر مالیات، وزارت اقتصاد هیچ اقدام اساسی در مسیر بهبود و تسهیل فضای کسب‌وکار هم نکرده است.  بانک مرکزی، دیگر متولی اقتصاد کشور است که مسؤولیت آن در حوزه پولی و ارزی است. با آنکه بانک مرکزی به صورت تخصصی متولی تنظیم بخش پولی و ارزی کشور است، در ۷ سال و نیم اخیر وضعیت اقتصاد کشور در این حوزه پیشرفتی نداشته است. تداوم (و بعضا تشدید) رشد بالای پایه پولی و نقدینگی و در نتیجه استمرار تورم و حتی فراتر رفتن آن از رکورد ۲ دهه گذشته، از مصادیق نابسامانی اقتصاد کشور در حوزه پولی است. در بخش ارزی شرایط به هیچ‌وجه بهتر نیست و دولت فعلی رکورددار افت ارزش پول ملی است.  نابسامانی اقتصاد کشور در بخش‌هایی که متولی ویژه برای ساماندهی داشته‌اند نشان می‌دهد رشد شدید قیمت کالاهای اساسی در سال‌های گذشته، بیش از آنکه ناشی از نبود وزارتخانه تخصصی برای آن باشد، ناشی از سوءمدیریت دولت در سامان‌بخشی به اقتصاد کشور است. از همین رو ادعای دولت مبنی بر اینکه گرانی‌های اخیر به دلیل نبود وزارت بازرگانی است، جز بهانه‌ای برای فرار از مسؤولیت و پوشاندن سوءمدیریت خود نیست. 

    حواس‌مان به شیخ بحرینی بود؟     

اگر از لیگ قهرمانان آسیا بگذریم می‌رسیم به تیم ‌ملی فوتبال کشورمان. طبق برنامه‌ریزی در دور برگشت از 4 مسابقه تیم ‌ملی فوتبال ایران میزبان 3 نبرد بود که 2 تای آنها برای صعودمان به جام‌جهانی از ارزش فوق‌العاده زیادی برخوردار است. عراق و بحرین در زمین خودشان و با حضور تماشاگران‌شان ما را شکست دادند و همه امید ما به برگزاری بازی برگشت در ورزشگاه آزادی بود. کشور ما هم از لحاظ زیرساخت‌ها هیچ مشکلی برای میزبانی بازی‌های برگشت نداشت اما شیخ سلمان، رئیس بحرینی کنفدراسیون فوتبال آسیا برای کشورش هدیه‌ای تاریخی را مهیا کرد. براحتی میزبانی تیم‌ملی ایران برابر عراق و بحرین را از ما گرفتند و با همان بهانه واهی تحریم‌ها و بحث حق پخش و دیگر بهانه‌های همیشگی، میزبانی را به بحرین دادند. اگر چه این خبر بسیار بد روز جمعه رسانه‌ای شد اما نگاهی به آرشیو رسانه‌های ورزشی نشان می‌دهد دست‌کم از چند ماه قبل مرتب هشدارهای لازم داده شده بود. روزنامه‌های قطری و سعودی که بعضا دسترسی خوبی به اخبار ماه‌های آینده AFC دارند، بحث میزبانی بحرین را مطرح کردند. متاسفانه آن روزها همه مسؤولان فدراسیون بدون رئیس، در فکر لابی برای انتخابات فدراسیون فوتبال بودند. وزارت ورزش هم هیچ گام موثری را برنداشت و دستگاه دیپلماسی ما هم همه حواسش تمام‌قد به احیای برجام بود. انگار نه انگار شیخ سلمان بحرینی‌ای هست و رویای حضور کشور کوچکش در جام‌جهانی 2022 قطر را در سر می‌پروراند. اما ما هیچ، ما نگاه. 

داستان رقبا اما فرق داشت. شعار «ورزش از سیاست جداست» همان قدر واقعی است که سیاست دخالتی در ورزش ندارد. یک انفعال تکراری، یک بی‌تفاوتی محض دیگر باعث شد حالا آینده فوتبال ما در گرو چند برد و باخت باشد. اگر به هر ترتیبی در بازی‌های متمرکز نتوانیم از گروه‌مان صعود کنیم نه‌تنها جام‌جهانی را از دست می‌دهیم، بلکه به همین راحتی جام ملت‌های آسیا را هم از کف می‌دهیم. یعنی در فوتبال ملی را باید چند سال تخته کنیم. 

فوتبال ما در گوشه رینگ قرار گرفته است. چندین ماه فرصت داشتیم با اتحاد و همفکری وزارت ورزش، وزارت امور خارجه و فدراسیون فوتبال، لابی‌ها را آغاز کنیم. چرا نباید محمدجواد ظریف یا دست‌کم یکی از معاونان وزارت امور خارجه برای باز کردن این گره با کشورهای دوست لابی کنند؟ بحرین برای گرفتن این میزبانی بیشترین بهره را از

شیخ سلمان برد. تردید نکنید همه حکومت آل‌خلیفه در بحرین، برای گرفتن این میزبانی از چند ماه قبل لابی‌های خود را آغاز کرده و بیشترین فشار را روی کمیته تصمیم‌گیر کنفدراسیون فوتبال آسیا گذاشته بودند. اما گویا ورزش و فوتبال آنقدر برای دولت‌مان بی‌اهمیت است که محمدجواد ظریف حتی همان خنده تصنعی‌اش را هم ولو برای حفظ ظاهر، حواله این حوزه نکرد و نمی‌کند. سیدرضا صالحی‌امیری، رئیس کمیته ملی المپیک کشورمان همیشه بعد از صدور این آرا در مصاحبه‌های خود می‌گوید اعتراض می‌کنیم اما ای کاش به‌جای اعتراض بی‌ثمر امروز، همان چند ماه قبل که فرصت برای رایزنی بود، از همه ابزار دولت که اتفاقا دوستان نزدیک ایشان در رأس امورش هستند، بهره می‌برد تا حالا ما نفس‌زنان در مسیر تکراری دادگاه CAS نباشیم. 

***

امروز هیچ تصمیم مهمی در حوزه بین‌الملل ورزش بدون دخالت آرای سیاسی و افراد تصمیم‌گیر در آن حوزه اتخاذ نمی‌شود. در اکثر کشورها که ورزش از اولویت‌های دولت‌شان به حساب می‌آید، وزارت امور خارجه بخش مجزا و کاملا منسجمی را در حوزه ورزش دارد. همین دیپلماسی ورزش است که در تصمیمات مهم جهانی موثر است. در اکثر موارد رؤسای‌جمهور و وزرای خارجه در رأس هیات‌ها قرار می‌گیرند تا از حق و حقوق کشورشان دفاع کنند. بی‌آنکه قصد حمایت از وزارت ورزش، فدراسیون فوتبال یا هر فدراسیون دیگر را داشته باشیم، می‌پرسیم دستگاه دیپلماسی ما تا چه حد یاور پایه و راستین آنان بوده است؟ در کدام پرونده ورزشی در سال‌های اخیر، جناب آقای ظریف! دست‌کم چند روز برای ورزش وقت گذاشته‌اید و چند لابی در پیدا و نهان انجام پذیرفته است؟

اگر در این حوزه خود شما یا معاونان محترم‌تان در وزارت امور خارجه گامی را برای ورزش (مخصوصا فوتبال) برداشته‌اید، بگویید تا مردم هم بدانند. در پرونده سعودی و نیامدن نمایندگان‌شان به ایران چرا در این چندساله که فرصت داشتیم، نتوانستیم مقابل خواسته بهانه‌جویانه آنها رای یک نهاد بالاتر ورزشی را بگیریم؟ در بحث میزبانی لیگ قهرمانان آسیا واقعا کشور ما از هند هم ضعیف‌تر بود؟ در موضوع مهم میزبانی بازی‌های مقدمانی جام‌جهانی، خبر دارید عراق و بحرین در سطح رئیس‌جمهور و چند وزیر از چند ماه قبل تحرکات خود را شروع کردند و دست آخر موفق شدند براحتی میزبانی سرنوشت‌ساز تیم‌ ملی فوتبال کشورمان را از ما بگیرند؟ خبر دارید هر روز به یک بهانه، همان تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه را علیه ورزش و فوتبال ما علم می‌کنند و می‌گویند میزبانی به ایران نمی‌دهیم؟ مگر در دولت قبل تحریم‌ها نبود؟ مگر با وجود این تحریم‌ها ما حق میزبانی نداشتیم؟! انتقاد از وزارت ورزش و فدراسیون فوتبال به اندازه کافی انجام پذیرفته اما آن ۲ نهاد بدون حمایت واقعی و عملی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه چه ابزارهایی برای دیپلماسی ورزشی در دست دارند؟ چه خوش‌مان بیاید چه نه، چه قبول کنیم چه انکار، ورزش (مخصوصا فوتبال) سالیان سال است تبدیل به اهرمی موثر در دنیای سیاست شده است. رقبای ما در حال بیشترین بهره‌برداری از این واقعیت هستند و متاسفانه ورزش ما اینگونه قربانی انفعال خودی‌ها از درون است. به اندازه همان حیاط خلوت به ورزش اهمیت بدهید. این همه شکست در حوزه دیپلماسی ورزش رخ داده و ما باید سراغ چه کسی برویم و بگوییم این کارنامه شماست؟ آقای ظریف! شما بگویید پدر این شکست‌ها کیست؟