علیرضا حجتی: بن‌بست مذاکرات هسته‌ای به سرعت در حال حرکت به سمت شکست احیای برجام است و ظاهرا امیدی برای امیدواران به احیای توافق در آینده نزدیک باقی نگذاشته است. حال پرسش اصلی این است: چه طرفی مسؤول شکست مذاکرات و پروژه احیای برجام است؟ 

ایران از همان آغاز مذاکرات وین با شروع به کار دولت بایدن، بویژه از دور ششم به این سو، با علم به نارسایی‌ها و ایرادات ساختاری برجام که در مقام اجرا هم، آورده ایران از این توافق را تقریبا هیچ کرده بود، اعلام کرد به دنبال احیای برجام 2015 نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد است و دولت آمریکا به دلیل سابقه خروج غیرقانونی از توافق، این بار باید تضمین دهد از توافق خارج نمی‌شود اما جو بایدن از زمان آغاز کارزار انتخاباتی خود اعلام کرده بود به دنبال توافق گسترده و طولانی‌تر با ایران است؛ عنوانی که بعدها از سوی «هایکو ماس» وزیر سابق خارجه آلمان «برجام پلاس» نام گرفت. 

درباره تضمین، واشنگتن به صراحت اعلام کرد با توجه به ساختار سیاسی این کشور نمی‌تواند به تهران تضمین دهد. «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه دولت بایدن در این باره گفت: «در نظام [حکومتی] ما، نمی‌توان چنین ضمانت سخت و سریعی فراهم کرد. رئیس‌جمهور بایدن می‌تواند با قاطعیت بگوید تا زمانی که ایران به توافق پایبند باشد، در کسوت رئیس‌جمهور چه کاری انجام خواهد داد یا چه کاری انجام نخواهد داد اما ما نمی‌توانیم رؤسای‌جمهوری بعدی را [به انجام کاری] ملزم کنیم. این موضوعی است که درباره آن صحبت می‌کنیم». 

مقامات دولت بایدن طی یک سال گذشته بویژه در واکنش به پیشرفت برنامه غنی‌سازی ایران بارها عنوان کرده‌اند توافق دارد مزایای اولیه خود را از دست می‌دهد. رمزگشایی از این عبارت آمریکایی‌ها را «لس‌آنجلس تایمز» اخیرا در گزارشی مبسوط انجام داد. بر اساس گزارش این روزنامه آمریکایی، برجام در دولت باراک اوباما بر منطق نفوذ به ساختار تصمیم‌گیری ایران استوار شده و به همین سبب، سبک خاصی از رفع تحریم‌ها را می‌طلبد که در نهایت نباید به انتفاع اقتصادی ایران منجر شود. زمانی که باراک اوباما سال ۲۰۱۵ به برجام دست یافت، در برابر منتقدانش همواره این نکته را روشن می‌کرد که برجام بر «منطق نفوذ» به ساختار تصمیم‌گیری‌های سیاسی ایران استوار شده و نه‌ تنها «منطق انتفاع» اقتصادی برای ایران را دنبال نمی‌کند، بلکه ساز‌و‌کارهایی برای جلوگیری از آن دارد. 

حتی فراتر از آن «جان کربی» هماهنگ‌کننده ارتباطات استراتژیک در شورای امنیت ملی کاخ سفید اواخر هفته گذشته اعلام کرد مذاکرات بر سر «برجام جدید» تقریبا کامل شده است. وی درباره آینده نامعلوم احیای توافق هسته‌ای با ایران مدعی شد: «مذاکرات درباره یک برجام جدید، تقریبا کامل شده است. [توافق] اکنون روی میز است. اینکه بخواهند توافق را بپذیرند یا نه، با ایران است». واضح است منظور این مقام ارشد کاخ سفید از برجام جدید چیزی غیر از توافق 2015 است. 

گام آخر برای باقی نگه داشتن امیدها برای احیای برجام را هفته گذشته مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی برداشت و در یادداشت خود در روزنامه فایننشال‌تایمز با عنوان «اکنون زمان نجات توافق هسته‌ای ایران است» از طرح و پیش‌نویس جدید خود خبر داد اما ارزیابی‌ها از متن پیشنهادی بورل حاکی است این همان متن پیش‌نویس آمریکایی‌ها در ماه مارس (اسفند 1400) است که برای ایران فاقد انتفاع محسوب می‌شود، چه اینکه «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم به صراحت اعتراف کرد متن بورل همان طرح تیم آمریکایی است! پرایس درباره طرح جدیدی که مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی درباره بازگشت به اجرای کامل برجام پیشنهاد داده، گفت:‌ «این پیشنهاد (طرح بورل) بر اساس توافقی تنظیم شده که روی میز قرار دارد و از ماه مارس آماده پذیرش آن هستیم. این ایران است که مانع بازگشت به پایبندی به توافق برجام است». 

شباهت متن بورل با آمریکایی‌ها تا حدی واضح است که حتی منابع غربی و افراد نزدیک به تیم آمریکایی هم اعتراف کرده‌اند این متن انتظارات تهران را برآورده نمی‌کند. طبق گزارش المانیتور، «علی واعظ» مدیر پروژه ایران «گروه بین‌المللی بحران» و از افراد نزدیک به راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در وین گفت پیشنهاد اتحادیه اروپایی کمتر از انتظارات ایران است و بعید است شکاف‌های باقیمانده بین ۲ طرف را پر کند. واعظ گفت: «تصور اینکه بتوان هر نوع فرمول قابل قبولی را در این مرحله یافت، واقعا سخت است». تنها کارکرد متن پیشنهادی بورل برای غربی‌ها این است که مستمسکی برای مقصر قلمداد کردن ایران و انداختن مسؤولیت شکست مذاکرات بر گردن تهران است. 

در آخرین خبرها از متن پیشنهادی جوزپ بورل، منابع العربی‌الجدید ادعا کردند حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه گذشته در تماس تلفنی با بورل ملاحظات ایران درباره این پیشنهاد را به وی ابلاغ کرده و گفته است ایران به طور کلی مخالفت‌هایی با طرح دارد اما تاکنون به طور رسمی مخالفت خود را اعلام نکرده است. 

این منابع می‌گویند مسؤولان ایرانی معتقدند طرح اروپایی چیز مهم و بزرگی به پیش‌نویس توافقی که مارس گذشته مطرح شد، اضافه نمی‌کند و پیشنهاد کنونی به طور کافی ۳ مطالبه اصلی تهران را برآورده نمی‌کند. 

این منابع درباره مطالبات تهران تاکید کردند ایران خواهان گسترش چارچوب رفع تحریم‌ها، دادن ضمانت‌های کافی و همچنین اعلان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر بستن پرونده تضمین‌های مربوط به اختلافات میان تهران و آژانس است؛ اختلافاتی که به ۳ سایت هسته‌ای ایران مربوط می‌شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این مدعی شده بود ایران در آنها فعالیت هسته‌ای اعلام‌نشده دارد. 

منابع نزدیک به مذاکرات هسته‌ای اعلام کردند پیشنهاد جدید بورل رفع تحریم‌های بخشی از موسسات و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی- نه همه آنها - را شامل می‌شود و جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز متعهد می‌شود دولتش به توافق احترام بگذارد.

یکی از اهدافی که حضرت سیدالشهدا برای قیام خود ذکر کرده‌اند، آرمان والای امر به معروف و نهی از منکر است. بدین جهت دهه اول محرم را دهه بزرگداشت این اصل مهم اسلامی نامگذاری کرده‌اند. امیرالمومنین در حکمت 374 نهج‌البلاغه در اهمیت این اصل مترقی فرمودند: « وَ مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللـَهِ، عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنْ الْمُنْکَرِ، إِلَّا کَنَفْثَهٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ؛ تمام اعمال نیک و حتى جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر همچون آب دهان است در برابر دریایى عمیق و پهناور». اصلی که اگر فرد و جامعه به شکل صحیح به آن عمل کنند، ارزش و مقامش از همه خوبی‌ها حتی جهاد و جانبازی در راه خدا بیشتر است. به همین سبب است که امام حسین(ع) جانش را برای عمل به این اصل و احیای آن در جامعه فدا می‌کند و بزرگ‌ترین مصداق منکر را حاکمیت ظالم و فاسدی همچون حکومت یزید می‌بیند. حضرت امیر نیز در پایان همان حکمت بالاترین مرتبه این اصل یا حتی بالاتر از امر به معروف و نهی از منکر را سخن گفتن از عدالت در برابر حاکم ظالم ذکر می‌فرماید: «وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ کَلِمَهُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ؛ و بهتر از همه اینها سخن عدل است در برابر حاکم ظالم».

برای موشکافی نقش اصل امر به معروف و نهی از منکر در قیام سیدالشهدا و اهمیت و ابعاد این اصل نجات‌بخش اسلامی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین مومنی، پژوهشگر و کارشناس دین گفت‌وگو کردیم.

***

عاشورا  در نگاه استاد شهید مرتضی مطهری

حسین(ع) شهید فریضتین

گروه بین‌الملل: بحران سیاسی در عراق با ورود طرفداران صدر به پارلمان و تحصن در آن، وارد مرحله بسیار خطرناکی شده است. «ابراهیم الجابری» مدیر دفتر «سید مقتدا صدر» رهبر جریان صدر در بغداد به خبرگزاری اسپوتنیک گفت: «تحصن در پارلمان، نامحدود است و ملت عراق، حرف آخر را می‌زند. این تحصن تا زمانی که گروه‌های فاسد از قدرت برکنار شوند، همچنان ادامه خواهد داشت». این اظهارنظر در حالی مطرح شده که تحرک طرفداران صدر در مخالفت با نامزدی «محمد السودانی» نامزد چارچوب هماهنگی برای پست نخست‌وزیری رخ داد. در این میان هشدارهای داخلی و خارجی درباره نامساعد شدن اوضاع وجود دارد اما به موازات آن نداهایی درباره ضرورت گفت‌وگو برای نجات عراق از فتنه مطرح شده است. در همین حال دفتر نخست‌وزیر عراق شنبه‌شب در بیانیه‌ای از تعطیلی همه نهادهای رسمی کشور به استثنای نهادهای امنیتی در روز یکشنبه خبر داد.

 کمیته آماده‌سازی «تظاهرات برای دفاع از مشروعیت قانون اساسی» در اطلاعیه‌ای اعلام کرد پس از صدور بیانیه‌های رهبران چارچوب هماهنگی موعد برگزاری تظاهرات تا اطلاع ثانوی به تعویق افتاده است. چارچوب هماهنگی شیعیان روز شنبه از هوادارانش خواسته بود در برابر قانون‌شکنی طرفداران صدر، راهپیمایی میلیونی ترتیب دهند اما بعد تصمیم خود را تعلیق کرد و گفت‌وگو با صدر را در دستور کار اصلی خود قرار داد. دیروز یکی از رهبران چارچوب هماهنگی از اقدامات این هیات برای گشودن کانال‌های گفت‌وگو با مقتدا صدر خبر داد.

 منبع مذکور تاکید کرد «عمار حکیم»، «هادی العامری» و «حیدر العبادی» روند گفت‌وگو را پیش می‌برند. این منبع افزود: چارچوب هماهنگی در حال حاضر در راستای فراهم کردن مقدمات برگزاری تظاهرات میلیونی در حمایت از نهادها حرکت می‌کند اما برگزاری این تظاهرات یا برگزار نشدن آن به روند گفت‌وگو با صدر بستگی دارد. از سوی دیگر یکی از رهبران جریان صدر به شفق‌نیوز اعلام کرد چارچوب هماهنگی به دنبال رایزنی است اما ما پایبند به دستورات صدر هستیم. بحث رایزنی‌های غیررسمی میان طرفین مطرح است اما ورود به گفت‌وگوی مستقیم با چارچوب هماهنگی فقط منوط به مقتدا صدر است.  در عین حال «ابراهیم الجابری» مدیر دفتر «سید مقتدا صدر» رهبر جریان صدر در بغداد، پس از آشوبگری حامیان این جریان، مدعی شد این اقدامات، تحت رهبری جریان صدر نیست. الجابری به پایگاه خبری بغداد الیوم گفت: تظاهراتی که در حال برگزاری است، وابسته به جریان صدر نیست، بلکه این جریان، بخشی از تظاهرات است و آن را رهبری نمی‌کند. 

 

* هماهنگی جریان صدر و دولت مصطفی کاظمی

این اظهارات رئیس دفتر صدر در بغداد در حالی است که منابع سیاسی نزدیک به گروه‌های سیاسی شیعه به روزنامه الاخبار لبنان گفتند ورود هواداران مقتدا صدر به منطقه سبز با آن همه استحکامات و فرو ریختن دیوار اطراف منطقه سبز و عبور از مراکز ایست و بازرسی و موانع امنیتی و سپس حرکت مستقیم به سمت ساختمان پارلمان، بدون اینکه با ممانعت و مقاومت نیروهای امنیتی مواجه شوند، نشان‌دهنده «هماهنگی میدانی میان جریان صدر و دولت پیشبرد امور به ریاست مصطفی کاظمی است تا جلوی تشکیل دولت از سوی چارچوب هماهنگی شیعیان را بگیرند». به گفته عراقی‌ها، به نیروهای امنیتی دستور رسیده بود که هیچ مقاومتی نکرده و اجازه ورود معترضان به پارلمان را بدهند.

 

* تحلیلگران عراقی تحرکات صدری‌ها را چگونه تفسیر می‌کنند؟

برخی تحلیلگران عراقی طی ۲ روز اخیر در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور به بررسی تحرکات اخیر هواداران جریان صدر در منطقه سبز بغداد پرداخته و هر یک از دیدگاه خود آن را تحلیل و تفسیر کردند. «صلاح عبدالرزاق» تحلیلگر عراقی درباره ورود طرفداران صدر به پارلمان عراق گفت: هیچ‌گونه انتقال مسالمت‌آمیز قدرت با هجوم به پارلمان یا دیگر نهادها به دست نمی‌آید، این در حالی است که چارچوب هماهنگی همه ابزارهای مسالمت‌آمیز را به کار گرفته است. وی به سخنرانی عمار حکیم همزمان با رویدادهای منطقه سبز بغداد اشاره کرد و گفت: سخنان رهبر جریان حکمت ملی عراق که در آن بر دفع فتنه تأکید شده است، ملی‌گرایانه بود. عبدالرزاق همچنین به اتهامات مطرح شده جریان صدر علیه دستگاه قضایی عراق اشاره کرد و افزود: متهم کردن دستگاه قضایی عراق به سیاسی کردن پرونده‌ها، اقدام بسیار خطرناکی است. وی ادامه داد: دستگاه قضایی عراق (درباره نتایج انتخابات پارلمانی) به نفع چارچوب هماهنگی رأی نداده است، بلکه احکامی را در حمایت از ائتلاف سه‌گانه متشکل از احزاب (صدر، حلبوسی و بارزانی) صادر کرده است، لذا باید به تصمیمات دادگاه فدرال (هر چند به ضرر طرف مقابل باشد) احترام گذاشت، کما اینکه چارچوب هماهنگی این کار را انجام داده است. وی اظهار داشت: چارچوب هماهنگی توانست هم کردها و هم اهل تسنن عراق را در کنار خود جمع کند و توانست یک‌سوم تضمین‌کننده (ثلث ضامن) در پارلمان باشد.  

«سعدون الساعدی» استاد روابط بین‌الملل نیز درباره تحولات جاری کشورش گفت: جریان صدر آنقدر که با نوری مالکی مشکل دارد، با «محمد السودانی» گزینه چارچوب هماهنگی برای تصدی سمت نخست‌وزیری ندارد. وی بر نقش میانجیگری «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح عراق برای حل بحران کنونی کشور تأکید و ابراز عقیده کرد: هادی العامری در حال حاضر تنها میانجی‌ای است که می‌تواند به حل این بحران کمک کند، این در حالی است که قبلا عمار حکیم نقش واسطه‌گری را در چنین شرایطی ایفا می‌کرد اما اوضاع اکنون تغییر کرده است. الساعدی در ادامه با اشاره به اعلام چندی پیش مقتدا صدر، رهبر جریان صدر مبنی بر خروجش از عرصه سیاسی عراق ابراز عقیده کرد: اعلام خروج صدر از روند سیاسی عراق صحت نداشت و در واقع یک اقدام تاکتیکی بود. وی به این جمع‌بندی رسیده که قدرت تشکیل دولت را ندارد و به همین دلیل این تاکتیک را به کار گرفت. «حسین الشلخ» کارشناس مسائل سیاسی نیز ورود صدری‌ها به نهادها و مراکز دولتی را «اقدامی اشتباه» خواند و از نظر خود «شرط گفت‌وگوی جریان صدر» با چارچوب هماهنگی را «ابقای کاظمی در شرایط کنونی» دانست. «عدنان السراج» دیگر کارشناس مسائل عراق هم در گفت‌وگو با شبکه العهد درباره اوضاع جاری کشورش گفت: چارچوب هماهنگی بارها تلاش کرد با جریان صدر، فراکسیون بزرگ‌تر پارلمان را تشکیل دهد. وی خواستار موضع‌گیری شفاف مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق درباره بحران کنونی این کشور شد و افزود: نخست‌وزیر باید اظهاراتش درباره تظاهرات را به صورت واضح بیان کند.

***

داریوش مجلل: بعد از قهرمانی پورتو در سوپرجام پرتغال با درخشش مهاجم ایرانی خود، مهدی طارمی از توندلا به عنوان تیم خوش‌یمن نام برد و سرمربی پورتو هم به درخواست طارمی برای جدایی از پورتو واکنش نشان داد. تیم فوتبال پورتو شنبه شب در دیدار سوپرجام پرتغال موفق شد با 3 گل تیم توندلا را شکست دهد و عنوان قهرمانی را از آن خود کند. مهدی طارمی، مهاجم ایرانی پورتو ستاره این تیم بود و موفق شد ۲ گل به ثمر برساند و روی گل دیگر هم تاثیر مستقیم داشت. طارمی در پایان این دیدار به عنوان بهترین بازیکن زمین معرفی شد. 

 

* طارمی هشتمین جام را به کونسیسائو داد

گلزنی طارمی و قهرمانی پورتو بازتاب گسترده‌ای در مطبوعات پرتغال داشت. روزنامه «اوجوگو» خبر قهرمانی پورتو را روی جلد خود کار کرد و نوشت گل و پاس گل طارمی «سرجیو کونسیسائو» سرمربی پورتو را به هشتمین جام خود در این تیم رساند. روزنامه «رکورد» هم با انتشار عکس طارمی و خبر قهرمانی پورتو روی جلد خود نوشت: «طارمی بریس کرد (۲ گل زد) و کونسیسائو در کسب بیشترین جام در پورتو با آرتور ژورژه برابر شد». 

 

* طارمی: توندلا برای من خوش‌یمن است

مهدی طارمی چهره اول این بازی که نشان داد انگیزه زیادی برای فصل جدید دارد، بعد از این مسابقه گفت: خوشبختانه ما یک عنوان دیگر کسب کردیم و از این بابت بسیار خوشحالیم. در طول بازی خیلی جنگیدیم و تمرکز داشتیم. ما شخصیت خود را نشان دادیم و این چیزی بود که ما را به پیروزی رساند. حمایت هواداران را در هر بازی احساس می‌کنیم. ما به آنها افتخار می‌کنیم و آنها به ما کمک زیادی می‌کنند. بدون آنها ما هیچ چیز نیستیم. وی درباره گلزنی در این بازی هم گفت: گاهی اوقات مهاجمان تیم‌هایی دارند که برای‌شان خوش‌یمن هستند. فکر می‌کنم توندلا تیم خوش‌یمن من است. همیشه تمام تلاشم را برای پورتو انجام می‌دهم و بسیار خوشحالم. 

 

* واکنش سرمربی پورتو به جدایی طارمی: جوابی ندارم!

اما در نشست خبری این مسابقه، سرجیو کونسیسائو، سرمربی پورتو تاکید کرد در گفت‌وگو با رئیس باشگاه پورتو اعلام کرده به تمام بازیکنانش نیاز دارد و نباید بازیکن دیگری از پورتو به فروش برود. در پایان این نشست خبری، خبرنگار سی‌‌ام‌تی‌وی پرتغال سوالی پرسید که ظاهرا به مذاق کونسیسائو خوش نیامد. این سوال درباره صحبت‌های اخیر طارمی مبنی بر تمایلش برای جدایی از پورتو در 30 سالگی بود که جنجال زیادی در پرتغال به پا کرد و اینکه آیا طارمی تعهدش را به پورتو نشان داد؟ کونسیسائو در حالی که مات و مبهوت به نظر می‌رسید، ابتدا گفت: من جوابی ندارم. هیچ پاسخی برای آن وجود ندارد. وی سپس بدون اشاره به نام طارمی، از خبرنگاران پرسید: در بازی چه اتفاقی افتاد؟ بهترین بازیکن زمین چه کسی بود؟

***

عبور از مرز ۵۰ گل

مهاجم ایرانی با زدن ۲ گل در دیدار با توندلا توانست از مرز ۵۰ گل ‌زده برای این تیم فراتر برود. طارمی توانست با این ۲ گل تعداد گل‌های خود را در تیم پورتو به ۵۱ گل برساند و نخستین نقطه عطف خود را در این باشگاه پرتغالی ثبت کند. در مجموع بازیکن ایرانی از زمان حضور در فوتبال پرتغال توانسته است در ۱۳۴ بازی در تمام رقابت‌ها ۷۲ گل به ثمر برساند که از این تعداد ۵۱ گل با پیراهن تیم فوتبال پورتو ثبت شده است. برترین گلزن تاریخ تیم پورتو فرناندو گومز است که ۳۵۵ گل به ثمر رسانده است و در رده‌های بعدی نیز هرنانی و ماریو ژاردل هستند که هر کدام به ترتیب ۱۸۳ و ۱۶۸ گل به ثمر رسانده‌اند. پورتو مدافع عنوان قهرمانی در نخستین بازی فصل جدید خود باید ۱۶ مرداد برابر ماریتیمو قرار گیرد و باید دید یاران مهدی طارمی می‌توانند از قهرمانی خودشان در فصل جدید دفاع کنند یا خیر. 

گروه سیاسی: جنگ سوریه سراسر غربت است؛ پر است از بغض فرو خفته پدر و مادرها، همسرها و فرزندهایی که غریبانه عزیزان‌شان را راهی دفاع از حرم آل‌الله کردند اما پیکر پاک شهدای‌شان یا هنوز بازنگشته و در گمنامی هستند یا سال‌ها پس از شهادت به وطن بازگشته ‌است. اگر در کتاب جنگ تحمیلی ۸ ساله، سرفصل «مجنون» یادآور خوبانی است که برای دفاع از سرزمین‌شان رفتند و در قتلگاه خود ماندند و بازنگشتند، در کتاب جنگ سوریه، «خان‌طومان»، یادآور چنین شهدای غریبی است. با این حال هر از گاهی، هویت تعدادی از شهدای مدافع حرم ایرانی شهید شده در این منطقه از سوریه، شناسایی شده و پیکرشان به کشور بازمی‌گردد و این بار مردم ایران توفیق دارند میزبان ۵ عزیز به معراج رفته از خان‌طومان باشند. به گزارش «وطن‌امروز»، روز گذشته (9 مرداد 1401) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار اطلاعیه‌ای از بازگشت پیکر مطهر ۵ شهید مدافع حرم به کشور خبر داد. روابط عمومی کل سپاه در این اطلاعیه‌ اعلام کرد: با عرض تسلیت و تعزیت فرا رسیدن ماه محرم و ایام سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام، به آگاهی ملت شهیدپرور و عاشورایی ایران اسلامی می‌رساند؛ در راستای پیگیری دستور سردار سرافراز سپاه اسلام، شهید حاج‌قاسم سلیمانی مبنی بر پیگیری ویژه مفقودین محور خان‌طومان، با عنایات الهی و تلاش‌های مستمر و شبانه‌روزی گروه تفحص، هویت ۵ شهید مدافع حرم از استان‌های مازندران، البرز و فارس با نام‌های سردار شهید «عبدالله اسکندری»، سردار شهید «رحیم کابلی»، شهید والامقام «مصطفی تاش‌موسی»، شهید والامقام «محمدامین کریمیان» و شهید والامقام «عباس آسمیه»، از طریق تطبیق نمونه DNA در مرکز ژنتیک سپاه شناسایی و تایید شد و پیکرهای مطهر این شهدای والامقام به میهن اسلامی بازگشت». بنا بر اطلاعیه سپاه پاسداران، پیکرهای مطهر این شهدای والامقام برای طواف و زیارت حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام عازم مشهد مقدس خواهد شد و پس از طواف ضریح مقدس امام هشتم توسط خادمان آستان مقدس رضوی، به زادگاه خویش رهسپار خواهند شد تا با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی ستاد ملی مقابله با کرونا تشییع و خاکسپاری شوند. همچنین آیین‌های وداع، تشییع و خاکسپاری پیکر‌های مطهر شهدا متعاقبا اطلاع‌رسانی خواهد شد. 

 

* شهید بی‌سر، آمد

اگرچه هر کدام از شهدای تازه تفحص شده، داستان و غم منحصر به خود را دارند اما غمی که با شنیدن نام شهید عبدالله اسکندری در دل‌ها جاری می‌شود، کمی فرق می‌کند. اول خردادماه سال 93 در کوران جنگ حق علیه باطل در سوریه، درست در ایامی که مدافعان حرم آل‌الله بی‌سر و صدا برای دفاع از حرم و برای جلوگیری از کشیده شدن جنگ به مرزهای ایران، پنجه در پنجه اشقیای زمان انداخته بودند و کمتر کسی از مردم ایران از حماسه‌های رزمندگان ایرانی باخبر بود، شهید عبدالله اسکندری هدف گلوله تک‌تیرانداز تکفیری‌ها قرار گرفت و به شهادت رسید. اما روضه شهید اسکندری از جایی آغاز شد که تکفیری‌ها پس از شهادت او، خودشان را به پیکر شهید رسانده و سر از بدن مطهرش جدا کرده و به نیزه زدند و تصویرش را در فضای اینترنت به دنیا مخابره کردند. صحنه‌ای که توسط تروریست‌های اجنادالشام رقم خورد، روضه مجسمی برای مردم ایران بود که سال‌ها در روضه حضرت سیدالشهدا اشک ریختند و چه سعادتی که پیکر پاک نخستین شهید بی‌سر ایرانی در دفاع از حرم حضرت زینب(س) نیز در ایام عزاداری امام حسین(ع) به وطن بازگشته است. فرزند سردار شهید اسکندری در خاطره‌ای نقل می‌کند: «پس از شهادت پدر، صحبت‌هایی مطرح بود که با مبادله برخی اسرای تکفیری‌ها یا پرداخت هزینه‌ای، بتوانیم پیکر پدر را بازپس بگیریم اما ما به مادرمان گفتیم مادر جان به کسانی که می‌خواهند پیکر پدر را بازگردانند، بگویید ما راضی نیستیم یک ریال از بیت‌المال صرف این گروه خبیث شود. حتی یک اسیر هم نباید آزاد شود. پدر رفته بود تا آنها را به درک واصل کند. ما برای آنچه در راه خدا داده‌ایم توقعی نداریم و حاضر نیستیم در ازای پیکر پدرمان ریالی از بیت‌المال هزینه شود؛ زیرا هر اقدامی کمک به آنها محسوب می‌شود. مدتی بعد از شهادت، زیارت نایب امام زمان(عج) روزی خانواده‌مان شد. در این دیدار مادر، این روایت را برای آقا بازگو کردند، رهبر معظم انقلاب بسیار خوشحال شدند و فرمودند: آفرین به این روحیه بچه‌ها، آفرین به این استقامت. خیلی ما را مورد تشویق قرار دادند. بعد هم آقا از وضعیت تحصیلی و کاری ما پرسیدند و بعد از آن، از حماسه‌آفرینی مدافعین حرم و دفاع از حرم شریف حضرت زینب(س) برای‌مان صحبت کردند. بیانات رهبر، آرامشی خاص به ما داد». بنا بر گفته‌های همسر شهید اسکندری، ایشان علاوه بر سابقه حضور در جبهه‌های غرب کشور و مقابله با گروهک‌های ضدانقلاب که رویای تجزیه ایران را در سر داشتند، «در عملیات خیبر فرمانده سپاه لار بودند، در عملیات بدر جانشین فرمانده گردان، در والفجر ۸ و بعد از آن جانشین رئیس ستاد تیپ بودند، در عملیات بیت‌المقدس ۴ فرماندهی تیپ مهندسی را برعهده داشتند. بعد فرماندهی مهندسی رزمی قرارگاه مدینه منوره و... . همسرم در عرصه‌های سازندگی هم فعالیت داشتند که در احداث سد کرخه، احداث جاده نیریز در استان فارس، طرح توسعه نیشکر، اجرای طرح‌های سد و بسیاری دیگر از فعالیت‌های جهادی سهیم بودند».

 

* شهید رحیم کابلی؛ از جنگ با رژیم بعث تا جنگ با تکفیری‌ها

شهید رحیم کابلی یکی دیگر از شهدایی که اخیراً پیکر مطهرش شناسایی شده و به کشور بازگشته، از جمله جوانانی بود که در طول ۸ سال دفاع‌مقدس به جبهه رفت تا از تمامیت ارضی ایران و انقلاب اسلامی دفاع کند. اما وی در آغاز جنگ سوریه در دوران بازنشستگی به سر می‌برد و با این وجود ترجیح داد عطای بازنشستگی را به لقایش ببخشد و این بار برای دفاع از حرم حضرت زینب(س) عازم سوریه شود. در نهایت وی به همراه تعدادی از همرزمان خود نظیر شهید محمد بلباسی در اردیبهشت‌ماه سال 95 در خان‌طومان به شهادت رسید و پیکر مطهرش همان‌جا باقی ماند. شهید مصطفی تاش‌موسی اهل شهرستان رامسر نیز که پیکرش بتازگی به کشور بازگشته، سال 94 برای جنگ با تکفیری‌ها عازم سوریه شد و در نهایت بهمن‌ماه همان سال به درجه رفیع شهادت نائل آمد. شهید محمدامین کریمیان جوان‌ترین شهیدی که پیکرش پس از ۳ سال به کشور بازگشته نیز در 25 سالگی با پیوستن به تیپ فاطمیون، عازم سوریه شد و تیرماه 98 به شهادت رسید. پنجمین شهید شناسایی شده شهید عباس آسمیه 21 دی سال 1394 در منطقه حلب سوریه توسط تروریست‌های تکفیری داعش به شهادت رسید. پیکر این شهید بزرگوار همراه با پیکر چند شهید دیگر در آمبولانسی در حال انتقال به پشت جبهه برای انتقال به ایران بود که راننده آمبولانس توسط نیروهای تکفیری به شهادت رسید و در نتیجه خودروی حامل پیکر شهدا در میدان نبرد باقی ماند. 

 

* پیگیری حاج‌‌قاسم برای بازگشت پیکر شهدای خان‌طومان 

چشم‌انتظاری خانواده‌های شهدای مفقودالاثر در سوریه، از جمله موضوعاتی بود که سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی تا پیش از شهادت غریبانه‌اش، دغدغه آن را داشت و آنطور که در اطلاعیه مورد اشاره سپاه نیز آمده، شناسایی اخیر شهدای خان‌طومان در راستای اهتمام شهید سلیمانی بوده است. 

شهید سلیمانی یک سال قبل از شهادت خود، در ۲۶ آبان سال ۱۳۹۷ طی نامه‌ای خطاب به سردار احمد کریمی، معاون نیروی انسانی سپاه نوشته بود: «ضمن تشکر فراوان، خداوند از شما به بهترین وجه قبول بفرماید. خواهش می‌کنم ادامه موضوع خصوصا باقیمانده مفقودین جنوب و خان‌طومان با جدیت دنبال شود، دست‌تان را می‌بوسم».

***

عاشورای امسال هم مثل عاشورای 96، ایران میزبان یک شهید بی‌سر دیگر است. سال 96 حججی با بازگشت پیکرش به وطن شور و حال عاشورا را دوچندان کرد و امسال شهید عبدالله اسکندری. این شهید جزو همان شهدایی است که شهید حاج‌قاسم سلیمانی اهتمام برای بازگشت پیکرشان به میهن را‌ طلب کرده بود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، سپاه پاسداران از شناسایی و تایید هویت 5 تن از شهدای مدافع حرم محور خان‌طومان خبر داد. در بین این شهدا نام شهید عبدالله اسکندری هم به چشم می‌خورد. از شهید اسکندری به عنوان نخستین مدافع حرمی یاد می‌کنند که مانند مولایش حضرت سیدالشهدا(ع) سر از بدنش جدا شده است؛ شهیدی که زاده شیراز بود و هر 8 سال دفاع‌مقدس را به عنوان نیروی سپاه پاسداران در جبهه‌های جنگ حضور داشت. 

این شهید بزرگوار از یاران و همرزمان سردار جاویدالاثر حاج‌احمد متوسلیان بود و در مدت حضور در جبهه‌ها مسؤولیت‌هایی چون تک‌تیرانداز، تیربارچی، نیروی اطلاعات شناسایی و... را برعهده داشت. 

وی پس از پایان جنگ چند سالی مدیریت بنیاد شهید و امور ایثارگران شیراز را عهده‌دار شد و پس از بازنشستگی نیز به تبعیت از امر رهبری در دفاع از حرم اهل‌بیت به سوریه رفت و در دفاع از حرم حضرت زینب کبری(س) در نخستین روز‌های خرداد ۱۳۹۳ در حلب به شهادت رسید. بنا به روایاتی که منتشر شده، پیکر ایشان به دست گروه اجنادالشام افتاد و سرش توسط یکی از فرماندهان این گروه تروریستی تکفیری از تن جدا شد. 

پس از شهادت این سردار بی‌سر، نیروهای تکفیری حاضر بودند پیکرش را در ازای آزادی اسرا یا پرداخت هزینه مبادله کنند اما خانواده‌اش در پاسخ به این درخواست، اعلام کردند: «به کسانی که می‌خواهند پیکر پدر را بازگردانند، بگویید ما راضی نیستیم که یک ریالی از پول بیت‌المال صرف این گروه خبیث شود. حتی یک اسیر هم نباید آزاد شود. پدر رفته بود تا آنها را به درک واصل کند. ما برای آنچه در راه خدا داده‌ایم، توقعی نداریم و حاضر نیستیم به ازای پیکر پدرمان ریالی از بیت‌المال هزینه شود، زیرا هر اقدامی کمک به آنها محسوب می‌شود».

حالا پس از 8 سال پیکر سردار بی‌سر شهید عبدالله اسکندری به ایران بازگشته است و قرار است در روز عاشورای حسینی تشییع شود. 

زندگینامه این شهید والامقام در کتاب «سرِّ سر» نوشته نجمه طرماح توسط انتشارات روایت فتح به چاپ رسیده است. به بهانه بازگشت پیکر این شهید، گفت‌وگوی کوتاهی با فرزانه مردی جانشین مدیر انتشارات موسسه روایت فتح داشتیم تا بیشتر با شخصیت شهید اسکندری آشنا شویم و زوایای مختلف زندگی وی را بشناسیم. 

فرزانه مردی در پاسخ به اینکه چه ویژگی‌ای از این شهید به نگارش و چاپ این کتاب انجامید، به «وطن‌امروز» گفت: پرداختن به زندگی شهید اسکندری از این جهت برای ما جالب و حائز اهمیت بود که رزمنده‌ای بودند که دفاع‌مقدس را تجربه کرده بودند. افزون بر آن، ایشان پس از بازنشستگی، در حالی ‌که می‌توانستند ادامه زندگی را در کنار خانواده سپری کنند، به سوریه رفتند و همچنان دست از مجاهدت برنداشتند. 

وی همچنین برجسته‌ترین ویژگی این شهید را اینگونه معرفی کرد: ویژگی برجسته این شهید از دیدگاه من خستگی‌ناپذیری ایشان بود. 

این شهید بزرگوار دفاع‌مقدس را تجربه کرده بود؛ پس از آن در بنیاد شهید شیراز به شکلی دیگر برای اسلام و انقلاب مایه می‌گذاشت و در نهایت هم خستگی‌ناپذیری در سوریه و دفاع از حرم، ایشان را تا سرحد شهادت بالا برد. ایستادن بر خاکریز اعتقادات، نشان می‌دهد که این شهید در راه اعتقاداتش در برابر هیچ مانعی کوتاه نمی‌آمد و در این راه، خستگی نمی‌شناخت. 

نکته مهم دیگری که لازم است درباره این شهید ذکر شود، آن است که تفحص پیکر این شهید در زمره تفحص‌هایی است که شهید ‌حاج‌قاسم سلیمانی یک سال پیش از شهادتش، تسریع و اهتمام به آن را از معاونت نیروی انسانی سپاه خواسته بود. 

سردار شهید سپهبد قاسم سلیمانی در 26 آبان‌ سال 1397 طی نامه‌ای خطاب به سردار احمد کریمی، معاون نیروی انسانی سپاه نوشته بود: «ضمن تشکر فراوان، خداوند از شما به بهترین وجه قبول بفرماید. خواهش می‌کنم ادامه موضوع خصوصا باقیمانده مفقودین جنوب و خان‌طومان با جدیت دنبال شود، دست‌تان را می‌بوسم». مقبره نمادین شهید اسکندری نیز پیش از این در گلزار شهدای شیراز با حضور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی رونمایی شده بود. 

حالا تقاضای شهید سلیمانی با تلاش تفحص‌کنندگان به بار نشسته تا عاشورای امسال با نام و یاد این شهید بی‌سر معطر شود. 

پیکر مطهر شهید اسکندری در روز عاشورای حسینی در گلزار شهدای شیراز به خاک سپرده خواهد شد.

ثمانه اکوان:  دفتر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد او در سفر به شرق آسیا به ژاپن، کره‌جنوبی، سنگاپور و مالزی سفر خواهد کرد. انتشار این بیانیه این ذهنیت را ایجاد کرده که پس از تنش ایجاد شده میان چین و آمریکا، پلوسی قید سفر به تایوان را زده است.

 پنجشنبه‌شب گذشته جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، برای پنجمین‌بار در طول دوران ریاست‌جمهوری بایدن با یکدیگر به ‌صورت تصویری گفت‌وگو کردند. بر اساس گزارش کاخ ‌سفید یکی از مهم‌ترین مسائلی که موجب رنجش‌خاطر دولت چین شده‌ و باعث شد شی جین پینگ مواضع تندی علیه آمریکا داشته باشد، طرح موضوع سفر قریب‌الوقوع نانسی پلوسی به تایوان بود. بایدن اما در این باره تنها به گفتن یک جمله بسنده کرد: «سیاست ایالات‌ متحده درباره چین و تایوان تغییر نکرده ‌است».

شی جین پینگ با این‌ حال به ‌صورت مستقیم و با صراحت بیشتری در این باره صحبت و تاکید کرد: «کسانی که با آتش ‌بازی می‌کنند در نهایت خواهند سوخت و امیدوارم ایالات متحده بخوبی به این مساله آگاه باشد». گزارش پکن درباره این گفت‌وگو تأکید می‌کند شی در همین باره خاطرنشان کرده ‌است: «چین باید برای بدترین سناریو آماده شود، بویژه باید آمادگی نظامی داشته باشد و این را بهترین راه برای بازدارندگی در مقابل ایالات‌ متحده دانسته ‌است». این در حالی ا‌ست که سخنگوی کاخ ‌سفید بعد از مکالمه سران ۲ کشور اعلام کرد جو بایدن معتقد است «به او ربطی ندارد که به پلوسی توصیه کند به تایوان برود یا نه». سخنگوی کاخ ‌سفید تاکید کرد: «سفر نانسی پلوسی سفری اعلام ‌نشده است و ما این را به خود رئیس مجلس واگذار می‌کنیم که درباره آن تصمیم بگیرد و بایدن مخالفت علنی با این مساله نخواهد داشت». 

 

* هشدار پنتاگون به پلوسی

در عین حال سفر نانسی پلوسی به تایوان مساله‌ای نبوده و نیست که تمام دموکرات‌ها درباره آن اتفاق‌نظر داشته باشند. موضوع سفر رئیس مجلس نمایندگان به تایوان در حالی مطرح شد که وزارت دفاع این کشور همان زمان اعلام کرد این سفر «ایده خوبی نیست». پنتاگون خاطرنشان کرده بود بهتر است این سفر کنسل شود، زیرا بی‌توجهی به تهدید پکن درباره اینکه سفر نانسی پلوسی به تایوان می‌تواند باعث ایجاد درگیری نظامی در منطقه شود، خطری بالقوه است و شرایط نمی‌تواند از این خطرناک‌تر باشد. 

در شرایطی که ایالات‌متحده و چین به سمت یک رویارویی بالقوه در منطقه می‌روند، بسیاری از دستگاه‌های حاکمیتی واشنگتن تمایل دارند این‌ موضوع را با ابزار مورد علاقه‌شان حل‌وفصل کنند؛ استفاده از بازوی نظامی. اتکای بیش ‌از حد به ‌زور به‌ عنوان ابزار اصلی آمریکا در روابط بین‌الملل در طول ۲ دهه گذشته منافع ایالات‌ متحده را در برخی مناطق جهان تامین کرده ‌است اما تضمینی وجود ندارد که در این باره نیز بتواند تأمین‌کننده منافع آمریکا در شرق آسیا باشد. 

اگر نگاهی به سفر سیاستمداران آمریکایی به تایوان داشته باشیم، شاید به نظر برسد سفر پلوسی چندان هم نمی‌توانست یا نمی‌تواند برای چین خطرناک باشد. در طول چند ماه گذشته گروهی از مقامات بلندپایه سابق ایالات متحده از تایوان دیدن کرده‌اند: مایک مولن رئیس سابق ستاد مشترک ارتش، به همراه مگان سالیوان معاون مشاور امنیت ملی و میشل فلوئورنی معاون وزیر دفاع سابق به دستور بایدن در ماه فوریه به تایپه رفتند. ماه مارس، مایک پمپئو وزیر سابق خارجه آمریکا این سفر را انجام داد و اوایل ماه گذشته میلادی نیز مایک اسپر وزیر سابق دفاع همین اقدام را انجام داد. اما همین سفرها بود که باعث ایجاد حساسیت بین مقامات چینی نسبت به طرح سفر پلوسی شد. «وانگ ئی» سخنگوی وزارت خارجه چین در همین باره گفت: «در صورتی‌که پلوسی این سفر را انجام دهد، چین نیز اقدامات متقابل قدرتمندی انجام خواهد داد و ما در این مساله جدی هستیم». کلنل «تان کفی» سخنگوی وزارت دفاع ملی چین نیز هشدار داد نیروی نظامی این کشور در صورتی‌ که نانسی پلوسی از تایوان بازدید کند بیکار نخواهد نشست و اقدامات شدیدی را برای خارج کردن هر نوع مداخله خارجی از منطقه انجام خواهد داد. سردبیر روزنامه گلوبال‌تایمز چین هم که از نزدیک‌ترین روزنامه‌ها به حزب حاکم این کشور است، در توئیتی نوشت: «پاسخ سرزمین مادری به سفر پلوسی غیرمنتظره و شامل اقدامات قدرتمند و غیرقابل ‌پیش‌بینی نظامی خواهد بود». 

 

* این دموکرات‌های جنگ‌طلب

تا امروز، زمانی ‌که تحلیلگران درباره مسائل مرتبط با سیاست خارجی در کاخ‌سفید صحبت می‌کردند، اعتقاد داشتند بایدن همان راهی را می‌رود که جمهوری‌خواهان تندرو و ترامپ برای آمریکا در نظر گرفته بودند. درباره سفر نانسی پلوسی به تایپه نیز او از حمایت بسیاری از جمهوری‌خواهان مانند مایک پمپئو و سناتور تام کاتن برخوردار بوده است که به او پیشنهاد دادند حتی در صورت شدت گرفتن تنش‌ها بین واشنگتن و پکن نیز سفر خود را منتفی نکند. آنها به نانسی پلوسی گفتند نباید در مقابل قلدری چینی‌ها کوتاه بیاید اما مساله‌ای که مدنظر قرار نداده‌اند این است که در وهله اول، دخالت در امور داخلی چین است که نشان‌دهنده قلدری یک کشور در مقابل کشور دیگر است و این آمریکاست که باید برای مداخله در مساله داخلی در چین پاسخگو باشد. 

ارتش چین با این ‌حال بیکار ننشست و افزایش میزان نیروهای فعال نظامی- بویژه نیروهای هوایی این کشور- نشان می‌دهد پکن خود را برای یک جنگ تمام‌عیار آماده کرده ‌است. ایالات ‌متحده نیز به ‌صورت آرام و بی‌صدا در حال تقویت نیروهای نظامی خود در دریای جنوبی چین است. هر چند اکنون گفته می‌شود سفر به تایوان در برنامه پلوسی قرار ندارد اما اخیرا مقامات دفاعی آمریکا اعلام کرده بودند افزایش نیروهای نظامی در دریای جنوبی چین برای اطمینان حاصل کردن از امنیت رئیس مجلس نمایندگان در سفر به تایوان است اما این سفر نیازی به جت‌های جنگی، کشتی‌های بزرگ نظامی و همچنین ابزار و تجهیزات نظارتی بسیار قوی نظامی نداشت و تنها مساله‌ای را که به ذهن متبادر می‌سازد، این است که آمریکایی‌ها نسبت به شروع جنگ جدید در دنیا با کمک نظامی به تایوان در مقابله با چین بی‌میل نیستند. 

نکته مهم دیگر در این ماجرا، این است که سفر احتمالی پلوسی به تایوان شاید از منظر جنگ‌طلبان و تندروهای واشنگتن سفری بشدت مهم و تاثیرگذار در منطقه جلوه کند اما از منظر منافع ملی آمریکا تامین‌کننده این منافع نخواهد بود، زیرا تنها باعث ایجاد تنش در دنیا می‌شود که تاوان آن را باید مالیات‌دهندگان آمریکایی بپردازند. ایالات ‌متحده هم‌اینک میلیاردها دلار به اوکراین برای مقابله با روسیه کمک کرده ‌است و در صورتی‌ که جنگی با چین در بگیرد، اروپای غرق در مشکلات اقتصادی نمی‌تواند کمک شایانی به تایوان داشته باشد و این آمریکا و ژاپن و تا حدی استرالیا هستند که باید تاوان این جنگ را بپردازند. چین نیز تاکنون با وجود افزایش نیروهای نظامی خود در نزدیکی تایوان اقدامی انجام نداده ‌است که نشان می‌دهد قصد حمله نظامی به این منطقه را ندارد اما در صورتی ‌که آمریکا دست به تحریکات گسترده در این منطقه بزند، چین نیز ‌ناچار وارد فاز نظامی خواهد شد؛ همان مساله‌ای که دقیقا برای روسیه در ماجرای اوکراین اتفاق افتاد. 

 

* تغییر جهت از مقابله اقتصادی به نظامی؟

یکی از اشتباهات بسیار بزرگ جو بایدن درباره مساله تایوان و نوع رویارویی با چین، این بود که مسائل و رقابت‌های اقتصادی را به فاز نظامی کشاند. دموکرات‌ها که از دولت ترامپ بارها انتقاد کرده بودند با اعمال تعرفه‌های سنگین بر محصولات چینی زمینه برای رکود اقتصاد آمریکا را نیز فراهم کرده ‌است، حالا با تحرکات نظامی خود در نزدیکی چین و تحریک این کشور برای حمله به تایوان از بعد دیگری منافع ملی آمریکا را قربانی جنگ‌طلبی خود می‌کنند. تا پیش‌ از این سیاست آمریکا در قبال چین «ابهام استراتژیک» بوده‌ است؛ این مفهوم بدین‌ معنی است که ایالات‌متحده نه از الحاق تایوان به چین حمایت می‌کرد و نه از استقلال آن. ایالات‌ متحده حفظ وضعیت فعلی را مهم‌ترین سیاست خود در منطقه می‌دانست و معتقد بود نباید در این باره اظهارنظر عجولانه داشته باشد که منافع این کشور را زیر سوال ببرد. دولت بایدن با این‌ حال تصمیم گرفت ضمن حفظ سیاست ابهام استراتژیک در کلام، در عمل به سمت تحریک چین برای حمله به تایوان برود و در عین ‌حال همکاری‌های نظامی در منطقه را نیز به نفع آمریکا تغییر دهد. توافق اوکاس (AUKUS) با استرالیا برای تأمین زیردریایی هسته‌ای برای این کشور، یکی از نخستین گام‌ها در جهت انجام این سیاست بود. ایجاد اتحاد با ژاپن و استرالیا در منطقه یکی دیگر از اقداماتی است که می‌تواند درنهایت موازنه قوا و سیاست در منطقه را دچار تغییر و تحول کند. 

 نوامبر سال گذشته میلادی جو بایدن اما به‌ صورت صریح اعلام کرد تایوان از نظر ایالات‌ متحده «مستقل» است. گفتن همین جمله کافی بود تا درها را برای انجام عملیات نظامی در منطقه هم توسط چین و هم ایالات متحده باز کند. چین از آن ‌پس می‌داند که ایالات‌ متحده در نهایت به نفع جدایی‌طلبان در تایوان گام برمی‌دارد و تصمیم خود را گرفته ‌است که دست به ماجراجویی نظامی در منطقه بزند؛ این همان اقدامی است که آمریکا درباره اوکراین نیز انجام داد و در نهایت باعث حمله نظامی روسیه به این کشور شد. آنطور که رسانه‌های دموکرات مانند نیویورک‌تایمز بیان کرده‌اند، شاید طرح ایده سفر پلوسی به تایوان در راستای سیاست‌های جنگ‌طلبانه تندروها در 2 حزب دموکرات و جمهوری‌خواه باشد اما مشاوران پلوسی گفتند این کار تنها نشان‌دادن تعهد عمیق ایالات‌متحده به تایوان است که باعث می‌شود چین در برآورد سود و زیان خود در حمله به تایوان تجدیدنظر کرده و بداند با وجود حضور و حمایت تمام‌قد آمریکا از تایوان امکان حمله به این منطقه وجود ندارد. 

 

* علت اصلی حمایت آمریکا از تایوان

شاید آمریکا دلایل مختلفی را برای حمایت از تایوان در منطقه اعلام کند اما مساله و نگرانی اصلی ایالات ‌متحده در منطقه نه تایوان، بلکه برهم خوردن نظم منطقه‌ای در منطقه شرق آسیا با پیشرفت‌های تکنولوژیک چین است. مجله «فارن افرز» 2 سال پیش در یادداشتی به این‌ موضوع اشاره کرده بود. تحلیلگر این نشریه در سال 2020 اشاره کرده بود که ترس و نگرانی آمریکا در منطقه مساله پیشرفت‌های اقتصادی و همچنین تکنولوژیک چین است که باعث شده این کشور بتواند از لحاظ نظامی نیز به برتری مطلق دست پیدا کند. این مساله باعث می‌شود توازن منطقه‌ای به نفع چین در منطقه شرق آسیا تغییر کند و آمریکا باید به هر روش ممکن جلوی این ‌موضوع را بگیرد. شاید از نظر آمریکا اقدام «به هر روش ممکن» اقدام نظامی برای مقابله با چین باشد تا بلکه بتواند پکن را وادار کند هزینه‌های نظامی زیادی را در تایوان بپردازد و منطقه به یک تعادل نظامی برسد، با این‌ حال مساله‌ای که آمریکایی‌ها در تفکرات خود راجع به حوزه شرق آسیا در نظر نگرفته‌اند، هزینه‌های نظامی و اقتصادی است که ایالات‌متحده باید برای رسیدن به چنین هدفی بپردازد. اگر قرار باشد ایجاد موازنه منطقه‌ای در حوزه شرق آسیا با جنگ به دست آید، چین نیز ساکت نمی‌ماند و احتمال رویارویی مستقیم پکن و واشنگتن در حوزه نظامی و حتی در خاک آمریکا نیز وجود دارد؛ مساله‌ای که بشدت برخی تحلیلگران آمریکایی را با نگرانی روبه‌رو کرده اما دولت بایدن در شرایط فعلی توجه چندانی به آن ندارد.

اسدالله خسروی: فعالیت سامانه بارشی مونسون که در چند روز اخیر 69 جان باخته و 45 مفقود بر جا گذاشت، در شبانه‌روز گذشته با وقوع سیلاب، آبگرفتگی معابر، تخریب منازل و مزارع و نیز فوت تعدادی از هموطنان ادامه یافت. 

به گزارش «وطن‌امروز»، مطابق اعلام سازمان هواشناسی مبنی بر تداوم بارش‌های موسمی مونسون، روز گذشته نیز شاهد بارش‌های سیل‌آسا در مناطق مختلف کشور بودیم که موجب بروز خسارت‌های جانی، مالی و زیرساختی شد. بنا به اعلام جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی خسارات ناشی از بحران اخیر در کشور به ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که البته به گفته وی این رقم افزایش خواهد یافت.

 

* رفسنجان در سیل غرق شد

سیلاب گسترده در استان کرمان بویژه شهر رفسنجان مردم را با مشکلات زیادی مواجه کرده و موجب آبگرفتگی گسترده معابر و خانه‌ها شده است. 

یک هفته از فعالیت سامانه آب و هوایی مونسون در کرمان می‌گذرد و در حال حاضر ۱۲۸ شهر و روستای کرمان از سیلاب شدید ناشی از فعالیت این سامانه در استان متاثر شده‌اند. این در حالی است که از عصر روز یکشنبه موج جدید بارندگی‌ها در شهرستان‌های مختلف کرمان آغاز شد. 

رسانه‌های محلی در توصیف وضعیت رفسنجان نوشته‌اند: در برخی مناطق شهر خودروها در سیل گرفتار شده‌اند و نیاز به امدادرسانی فوری دارند. آبگرفتگی خانه‌ها موجب تخریب لوازم خانگی و وسایل موجود در مغازه‌ها شده است. این در حالی است که تا قبل از آغاز سیلاب هیچ هشداری درباره ورود سیل به شهر داده نشده بود و مردم از این حادثه غافلگیر شدند. 

برخی مردم سعی دارند با استفاده از کیسه‌های شن از ورود سیل به خانه‌ها جلوگیری کنند اما در بسیاری از مناطق شهر برای رفع مشکلات نیاز به دستگاه‌های پمپ قوی، وسایل و ماشین‌آلات سنگین و ارسال تجهیزات است. 

مدیرکل ستاد بحران استانداری کرمان صبح دیروز با بحرانی اعلام کردن وضعیت شهر رفسنجان، خواستار ارسال فوری تجهیزات و ماشین‌آلات سنگین برای رفع مشکلات مردم شد. همچنین حسین رضایی، سرپرست فرمانداری رفسنجان با بی‌سابقه خواندن سیلاب در این شهر، به مهر گفت: از مردم می‌خواهیم احتیاط کنند، شهر دچار سیلاب است و هر لحظه امکان بروز حادثه وجود دارد، بنابراین مردم از تردد در شهر خودداری و نکات ایمنی را رعایت کنند. 

محمدمهدی فداکار، استاندار کرمان هم که در رفسنجان حضور دارد، از مردم خواست با گروه‌های امدادی همکاری کنند. وی اظهار داشت: مردم شهر‌های مختلف استان باید بدانند که بارندگی‌های شدید در استان ادامه دارد و به هیچ عنوان در جاده‌ها حضور نیابند. وی افزود: موارد مفقودی و فوتی و حوادث سیل در کرمان مربوط به مسافران در جاده‌ها، افرادی که در کنار مسیل‌ها حضور داشتند و همچنین گردشگرانی می‌شود که در بستر رودخانه‌ها و مسیل‌ها حضور داشتند.  

 

* استان تهران با بیشترین خسارات جانی

سازمان مدیریت بحران کشور آمار جان‌باختگان، مصدومان و مفقودان سیل اخیر را به تفکیک استان‌های کشور اعلام کرد. 

برابر آخرین آمارها در پی وقوع سیلاب در کشور دست‌کم ۶۹ نفر جان خود را از دست داده، ۴۵ نفر مفقود شده و ۴۱ نفر مصدوم شدند که این افراد به مراکز درمانی انتقال یافتند. سیل در استان تهران بیشترین تعداد جان‌باخته، مفقودی و مصدوم را به خود اختصاص داده ‌است. بر این اساس به ترتیب ۳۲، ۲۳ و ۱۵ نفر در جریان وقوع سیل در تهران کشته، مفقود و مصدوم شده‌اند. بیشترین خسارات نیز در فیروزکوه و امامزاده داوود(ع) بوده است. 

 

* تهران، خراسان رضوی و مازندران دارای بیشترین خسارت

پس از استان تهران، خراسان رضوی بیشترین فوتی را به خود اختصاص داده است. در این استان 7 تن جان خود را در پی سیل از دست دادند که از این تعداد 6 تن از اتباع کشور عراق بودند. همچنین ۳ تن مفقود و ۳ تن نیز مصدوم شدند که این افراد نیز از اتباع کشور عراق هستند. بعد از تهران و خراسان رضوی، مازندران بیشترین تعداد جان‌باخته را به خود اختصاص داده است. در این استان 6 نفر در پی سیل جان خود را از دست دادند، ۱۲ نفر نیز مفقود هستند که جست‌وجو برای یافتن آنها ادامه دارد. همچنین ۴ تن از مصدومان سیلاب استان مازندران به مراکز درمانی منتقل شدند. 

 

* ۳ استان با 15 جان‌باخته

سیستان‌و‌بلوچستان، یزد و لرستان نیز ۳ استانی هستند که آمار جان‌باختگان سیل در هر کدام از آنها ۵ نفر است. در سیستان‌و‌بلوچستان یک نفر نیز مصدوم و به بیمارستان منتقل شده اما در حال حاضر هیچ گزارشی از مفقودی در این استان به ثبت نرسیده است. در استان یزد ۴ نفر مفقود شده‌اند که جست‌وجو برای یافتن آنها ادامه دارد. همچنین با توجه به اینکه برخی منابع از مرگ ۷ نفر در پی سیل یزد خبر داده بودند، سازمان مدیریت بحران کشور به ایسنا اعلام کرد پس از انتقال اجساد فوت‌شدگان به پزشکی قانونی تنها مرگ 5 تن در پی سیل در استان یزد به تایید رسید. در هر یک از ۲ استان کرمان و مرکزی نیز ۳ تن جان خود را از دست داده‌اند. هیچ یک از این ۲ استان در حال حاضر گزارش مفقودی ندارند اما در هر یک از ۲ استان ۴ نفر مصدوم شده و به بیمارستان منتقل شده‌اند. 

 

* صاعقه جان ۳ تن را در خوزستان گرفت

در استان خوزستان نیز ۳ نفر کشته شدند که البته دلیل مرگ آنها نه سیل بلکه اصابت صاعقه و رعد و برق بود. ۷ نفر نیز در این استان مصدوم شدند که به مراکز درمانی انتقال داده شدند. 

در استان چهارمحال‌وبختیاری یک مفقودی گزارش شده است، در استان سمنان شمار مفقودی‌ها ۲ تن بوده و یک مصدوم نیز به مراکز درمانی منتقل شده است. همچنین در هرمزگان ۲ مصدوم انتقالی به بیمارستان گزارش شده است.  

 

* تداوم امدادرسانی به سیل‌زدگان در ۱۵ استان

رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر از تداوم امدادرسانی نیروهای هلال‌احمر به متاثران از سیلاب در ۱۵ استان کشور خبر داد. مهدی ولی‌پور درباره آخرین وضعیت امدادرسانی‌های انجام شده در استان‌های درگیر آبگرفتگی و سیل اظهار کرد: از اول تا نهم مرداد در مجموع ۲۴ استان درگیر سیل و آبگرفتگی بودند که البته این شرایط اکنون در ۱۵ استان ادامه دارد. وی ادامه داد: بالغ بر ۶ هزار نفر به صورت اضطراری اسکان داده شدند که بیشترین اسکان‌های اضطراری در استان سیستان‌وبلوچستان و اصفهان انجام شده است. 

رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر گفت: اکنون حجم بیشتر عملیات در محدوده زرین دشت فیروزکوه، رفسنجان استان کرمان، دزفول، جنوب استان فارس و مناطق عشایرنشین چهارمحال‌‌و‌بختیاری انجام می‌شود. 

 

* افزایش 200 میلیون متر مکعبی ذخیره سدها

محسن موسوی‌خوانساری، عضو انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان به ایسنا گفت: بر اساس سطح سیلاب‌ها در چند روز اخیر احتمال دارد میزان بارش‌ها بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب باشد و تخمین‌زده می‌شود به ‌طور تقریبی حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب از این بارش‌ها قدرت رواناب داشته‌اند؛ به عبارتی ۲۰۰ میلیون مترمکعب یعنی حدود نیمی از این ۵۰۰ میلیون مترمکعب داخل سدها ذخیره شده است، چرا که بسیاری از این رودخانه‌ها به سدها منتهی می‌شوند. وی با توجه به مصارف متعدد آب این سیلاب‌ها افزود: تنها در سد زاینده‌رود ۵۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده‌ است. حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب نیز به تالاب‌هایی مانند بختگان، جازموریان، پشک و حوضچه استان قم وارد شده است.

***

***

رضا نصیری: آمار جان‌باختگان بیماری «کووید-19» در موج هفتم کرونا در حالی سیر صعودی را در پیش گرفته که کارشناسان بهداشت تاکید دارند تا پایان کرونا بویژه در شرایط فعلی که زیرسویه اُمیکرون در سراسر کشور فعال است، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تکمیل واکسیناسیون برای حفظ سلامتی خود و دیگر افراد جامعه باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. 

به گزارش «وطن‌امروز» نزدیک یک ماه است دیگر آمار جان‌باختگان کرونایی صفر یا در حد یک یا چند نفر نیست و این ویروس مدتی است دوباره جان گرفته است. آنطور که وزارت بهداشت دیروز اعلام کرد، طی شبانه‌روز گذشته متاسفانه ۶۱ بیمار «کووید-19» در کشور جان خود را از دست دادند و همچنین ۹ هزار و ۷۲۷ بیمار دیگر نیز در این بازه زمانی شناسایی شدند. بر این اساس از ظهر روز شنبه تا ظهر روز یکشنبه ۹ مردادماه، ۹۷۲۷ بیمار جدید مبتلا به «کووید-19» در کشور شناسایی شدند که ۲۲۹۸ نفر از آنها بستری شدند. 

متاسفانه در این مدت ۶۱ بیمار مبتلا به «کووید-19» هم جان خود را از دست دادند تا مجموع جان‌باختگان این بیماری در کشور به ۱۴۱ هزار و ۹۹۸ نفر برسد. 

خوشبختانه تاکنون ۷ میلیون و ۸۰ هزار و ۵۸۱ نفر از بیماران کرونایی نیز بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. ۱۲۲۷ نفر از بیماران مبتلا به «کووید-19» هم در بخش‌ مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها تحت مراقبت قرار دارند. 

تاکنون ۵۳ میلیون و ۲۰۴ هزار و ۸۴۶ آزمایش تشخیص «کووید-19» در کشور انجام شده است. همچنین تاکنون ۶۴ میلیون و ۷۹۰ هزار و ۷۸۰ نفر دوز اول، ۵۸ میلیون و ۱۶۳ هزار و ۲۷۰ نفر دوز دوم و ۳۰ میلیون و ۲۸۵ هزار و ۸۱۲ نفر نیز دوز سوم و بالاتر واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند. به این ترتیب مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۵۳ میلیون و ۲۳۹ هزار و ۸۶۲ دوز رسیده است. در شبانه‌روز یادشده ۱۰۴ هزار و ۷۲۴ دوز واکسن کرونا در کشور تزریق شده است. در حال حاضر ۱۲۰ شهرستان در وضعیت قرمز، ۱۱۲ شهرستان در وضعیت نارنجی، ۱۶۶ شهرستان در وضعیت زرد و ۵۰ شهرستان در وضعیت آبی کرونا قرار دارند.

***

 گروه اقتصادی: یکی از محورهایی که برای مهار تورم مطرح است، کنترل رشد ترازنامه بانک‌هاست و ضروری است بانک‌ها مدیریت نقدینگی و کنترل رشد ترازنامه خود را در دستور کار قرار دهند. این امر در بلندمدت بر متغیرهای کلان اقتصادی همچون نقدینگی و تورم اثرگذار خواهد بود. کنترل ترازنامه بانک‌ها یکی از برنامه‌های بانک مرکزی در دولت سیزدهم برای کنترل خلق پول بانک‌ها و به تبع آن کنترل نقدینگی است. 

در همین راستا، بانک مرکزی از سال گذشته ضوابط کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها را اعمال کرد و برای نخستین‌بار در آبان‌ماه نرخ سپرده قانونی 5 بانک به دلیل عدم رعایت حدود تعیین شده به 13 درصد افزایش یافت. بر اساس ضوابط بانک مرکزی در سال گذشته، سقف رشد ماهانه ترازنامه بانک‌های تجاری باید 2 درصد و بانک‌های تخصصی 2.5 درصد بود اما از مدتی پیش، این نسبت تغییراتی کرد به طوری که دامنه رشد ترازنامه بانک‌ها در دامنه 1.5 تا 2.5 درصد قرار گرفت. بر این اساس استانداردهایی چون نرخ کفایت سرمایه، وضعیت نقدینگی، معوقات و مواردی از این دست، تعیین‌کننده سقف رشد ترازنامه خواهد بود.

به عنوان مثال بانکی که استاندارد پایینی دارد، حداکثر می‌تواند 1.5 درصد در هر ماه به حجم ترازنامه خود اضافه کند اما بانکی که در بهترین حالت از نظر استانداردهای بانکی قرار دارد در هر ماه تا 2.5 درصد هم می‌تواند رشد ترازنامه داشته باشد. رشد 2 درصد، به معنای رشد 24 درصد در طول سال و رشد 2.5 درصد به معنای رشد 30 درصد در طول سال است.

منظور از رشد ترازنامه، رشد سمت راست ترازنامه است که شامل تسهیلات اعطایی، میزان سرمایه‌گذاری بانک، دارایی ثابت و مواردی از این دست است.

جدول مقابل نشان‌دهنده رشد مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها در ۳ ماهه اول سال جاری و مقایسه آن با ۳ ماهه اول سال گذشته است. هر چند مانده تسهیلات اعطایی یکی از اجزای سمت راست ترازنامه است اما یکی از مهم‌ترین اجزای آن محسوب می‌شود، بنابراین می‌توان با رصد و بررسی رشد مانده تسهیلات، حرکت کلی بانک در این زمینه را ارزیابی کرد. ضمن اینکه در ۳ ماه اول امسال قواعد حاکم بر ضوابط کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها همان قواعد سال گذشته بود و همچنان دامنه 2 درصد و 2.5 درصد در هر ماه ملاک عمل بود.

 در واقع از نیمه دوم تیرماه بود که بانک مرکزی تصمیم به تغییر دامنه و ضوابط رشد ترازنامه بانک‌ها گرفت.

این جدول که از آمار ماهانه بانک مرکزی از مانده سپرده و تسهیلات اعطایی بانک‌ها استخراج شده، نشان می‌دهد رشد مانده تسهیلات از 13.6 درصد در ۳ ماهه اول سال گذشته به 3.6 درصد در ۳ ماهه اول امسال کاهش یافته است.

در 2 ماهه اول امسال رشد مانده تسهیلات پرداختی 1.07 درصد بود در حالی که در دوره مشابه سال قبل این رقم معادل 11.1 درصد بوده است، بنابراین در طول خردادماه حدود 2.5 درصد به حجم مانده تسهیلات افزوده شده است.

یکی از ابزارهای بانک مرکزی برای جلوگیری از رشد بیش از حدود تعیین شده ترازنامه، افزایش نرخ سپرده قانونی است و طبق قانون حداکثر سقف نرخ سپرده قانونی 13 درصد است. به‌تازگی شورای پول و اعتبار با درخواست بانک مرکزی برای افزایش سقف نرخ سپرده قانونی تا 15درصد موافقت کرد.

هدف بانک مرکزی از افزایش نرخ سپرده قانونی به 15 درصد، بازدارندگی بیشتر این ابزار برای بانک‌هایی است که ضوابط کنترل مقداری را رعایت نمی‌کنند. سپرده قانونی به معنای سپرده‌گذاری درصدی از سپرده‌ها در بانک مرکزی و عدم امکان برداشت آن بدون اجازه بانک مرکزی است.

بنابراین طبق این مصوبه شورای پول و اعتبار، بانک‌هایی که بیش از سقف تعیین شده رشد ترازنامه داشته باشند، بانک مرکزی می‌تواند تا معادل 15 درصد از کل سپرده‌های بانک را نزد خود نگه دارد. این سیاست علاوه بر اثر بازدارندگی و رعایت بیشتر حدود رشد ترازنامه، از ضریب فزاینده پولی می‌کاهد.

البته آثار ۲ سیاست جدید بانک مرکزی در زمینه کنترل ترازنامه بانک‌ها (افزایش نرخ سپرده قانونی برای بانک‌های متخلف از ضوابط کنترل مقداری و تغییر دامنه رشد ماهانه ترازنامه) در ماه‌های آینده مشخص می‌شود.

 

* کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها و مهار تورم

کنترل رشد مقداری ترازنامه‌ها موضوعی است که از آن به عنوان راهکاری برای کنترل تورم نام برده می‌شود و می‌توان با کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها بر خلق نقدینگی بانک‌ها نظارت بیشتری داشت تا در نهایت، کنترل تورم محقق شود.

کنترل رشد ترازنامه‌ای، شیوه نظارتی است که به واسطه آن خلق نقدینگی بانک‌ها در کنترل بانک مرکزی قرار می‌گیرد و در ادامه می‌توان انتظار داشت که رشد نقدینگی در رقم‌های کنترل‌شده‌تری قرار گیرد. در صورت ادامه سیاست دولت در عدم استقراض از بانک مرکزی و کنترل ترازنامه بانک‌ها، می‌توان انتظار داشت نرخ تورم‌ روند کاهشی را دنبال کند. البته در عین حال این پالایش و نظارت بر مدیریت ریسک نقدینگی شبکه بانکی می‌تواند قدرت شبکه بانکی را در وظیفه اصلی خود که همان واسطه‌گری وجوه است بهبود بخشد، چرا که در شرایطی که ترازنامه‌های بانک‌ها در شرایط سلامت قرار گیرد، ضروری است نیم‌نگاهی نیز به تخصیص و اعطای اعتبار و منابع به تولید در جهت تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی داشت.

 

* آوار‌برداری بانکی

مساله بحران بانکی را شاید بتوان یکی از اولویت‌های اصلی اقتصاد مطرح کرد که دولت سیزدهم نیز از ابتدای روی کار آمدن عزم جدی در سامان‌بخشی به وضعیت نظام پولی کشور داشت.

نسبت رشد نقدینگی و تولید حقیقی طی سال‌های اخیر همواره افزایشی بوده و نقدینگی موجود در کشور همواره تبدیل به تورم شده است؛ اختلافی نگران‌کننده‌ای که به سفره و معیشت مردم لطمه می‌زند. رشد سریع و قابل توجه حجم نقدینگی در اقتصاد کشور یکی از علل اصلی افزایش تورم و ضعف تولید و راه‌حل این معضل، تجدیدنظر اساسی در سیاست‌گذاری‌های پولی و بانکی کشور است. دولت حسن روحانی با ثبت رشد 700 درصدی نقدینگی، رکورددار چاپ پول در دولت‌های پس از انقلاب است؛ در واقع حجم نقدینگی در پایان کار دولت روحانی در تابستان 1400 نسبت به پایان تیر ۹۲ بالغ بر ۷۰۰ درصد رشد داشت.

به بیان دیگر در دوره 8 ساله ریاست ‌جمهوری حسن روحانی حجم نقدینگی موجود در اقتصاد ایران ۸ برابر شد. زمانی که روحانی دولت را از محمود احمدی‌نژاد تحویل گرفت، حجم کل نقدینگی موجود در اقتصاد ایران حدود ۴۷۹ هزار میلیارد تومان بود اما در پایان کار دولت تدبیر و امید، حجم نقدینگی به بالغ بر ۳ هزار و ۷۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده بود. به بیان دیگر حجم نقدینگی در 8 سال ریاست‌جمهوری حسن روحانی ۷۰۴ درصد رشد داشت.

دولت سیزدهم اما از ابتدا برقراری انضباط مالی را -که منجر به عدم استقراض دولت از بانک مرکزی و در نتیجه کنترل تورم می‌شود- جزو اهداف خود عنوان کرد. نتیجه این اقدامات نیز در گزارشات بانک مرکزی به منصه ظهور رسید که نشان می‌دهد دولت سیزدهم موفق شد برای نخستین‌بار پس از ۹ سال با ۲ دهم درصد کاهش، رشد ماهانه نقدینگی را در فروردین امسال منفی کند. 

 

گروه سیاسی: نام سوئد این روزها بیش از هر چیز با اخبار توطئه‌های امنیتی و تروریستی علیه کشورمان پیوند خورده است. سیرک دادگاه حمید نوری که نشان از یک نمایش از پیش تعیین‌شده برای وجاهت بخشیدن به سازمان تروریستی منافقین داشت از یک سو و اطلاعیه روز شنبه وزارت اطلاعات مبنی بر دستگیری یک جاسوس سوئدی در ایران از سوی دیگر، نشان از مشی استکهلم در توطئه‌‌چینی علیه امنیت و مصالح ملی ایران دارد. 

به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از مرکز رسانه قوه ‌قضائیه، جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده «حبیب فرج‌الله چعب» ملقب به «حبیب اسیود»، سرکرده گروهک تروریستی «حرکه النضال»، روز گذشته در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی به ریاست حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین قاضی ایمان افشاری برگزار شد. در ابتدای این جلسه دادگاه به دستور قاضی افشاری، وکیل خانواده شهدای حوادث تروریستی استان خوزستان که توسط متهم حبیب فرج‌الله چعب ملقب به «حبیب اسیود»، سرکرده گروهک تروریستی «حرکه النضال» به شهادت رسیده بودند، با حضور در جایگاه به صحبت پرداخت. 

در ادامه جلسه با درخواست قاضی افشاری، نماینده دادستان با حضور در جایگاه با بیان اینکه کشور سوئد جولانگاه، مأمن و پناهگاه گروهک‌های تروریستی از قبیل پژاک، حرکه‌النضال و گروهک منحوس منافقین است، اظهار کرد: حبیب فرج‌الله چعب شهروند این کشور است و مورد حمایت‌شان قرار دارد، در صورتی که وی دارای اعلان قرمز و تحت تعقیب مجامع بین‌المللی بود. نماینده دادستانی گفت: حبیب فرج‌الله‌ چعب سال ۲۰۱۹ برای شرکت در کنفرانس گروهک‌های تروریستی عازم لهستان شد و به دلیل اعلان قرمز، توسط مقامات کشور لهستان دستگیر شد اما با اعمال نفوذ و ورود مستقیم دولت سوئد و حمایت و لابی‌گری دولت آمریکا، وی با پرواز اختصاصی به سوئد بازگشت تا به فعالیت‌های تروریستی خود ادامه دهد. وی افزود: متهم برای اجرای نقشه‌های خود ساعت ۱۰ صبح را انتخاب کرده بود تا پس از اقدامات تروریستی، تلفات انسانی و قربانیان بیشتری را به جامعه تحمیل کند. 

در ادامه جلسه دادگاه، قاضی افشاری خطاب به متهم با بیان اینکه بر اساس کیفرخواست صادره، ادله، اسناد، گزارشات ضابطان و ماموران امنیتی کشور، فیلم‌ها و تصاویر اقدامات تروریستی و همچنین اقاریرتان، به اتهام افساد فی‌الارض از طریق تشکیل، سرکردگی، اداره گروهک و اجرای عملیات‌های تروریستی در کشور متهم هستید، از وی خواست درباره اتهامات وارده نسبت به خود دفاع کند. همچنین در ادامه جلسه دادگاه به دستور قاضی افشاری فیلمی از سلاح به دست گرفتن متهم و همدستانش در استان خوزستان پخش شد که این اقدام برای ارعاب مردم در فضای مجازی محلی و شبکه‌های بیگانه منتشر شده بود. قاضی از متهم پرسید: شما ساکن و تبعه سوئد و همچنین مورد حمایت مقامات امنیتی و دولت کشور سوئد بودی، این موارد را قبول داری؟ متهم پاسخ داد: بله، بنده ساکن و تبعه کشور سوئد هستم، دولت و مقامات امنیتی کشور سوئد از من حمایت می‌کنند. دستگاهی به من دادند که در صورت احساس خطر دکمه آن را فشار دهم تا با آلارمی که به ماموران امنیتی دولت سوئد می‌دهد، هر جا که باشم آنها من را نجات دهند. 

در ادامه جلسه دادگاه، این بار فیلمی از اقدامات تروریستی متهم حبیب فرج‌الله چعب درباره بمب‌گذاری در ساختمان فرمانداری اهواز، اداره مسکن و شهرسازی اهواز، اداره سرمایه و بودجه اهواز و شعبه بانک سامان در اهواز منتشر شد که ۳ عملیات از این موارد در یک روز و ساعت ۱۰ صبح و در حضور اکثریت مردم در این اماکن انجام شده بود. قاضی افشاری در ادامه از متهم پرسید: سعید حمیدان و زمان سلیمانی در حال حاضر کجا هستند؟ متهم پاسخ داد: این افراد به همراه ناجی محمد‌زاده در حال حاضر در کشور سوئد و تحت حمایت دولت و نیروهای امنیتی این کشور هستند. 

***

مهدی هاشم‌زاده*: در چارچوب رویکرد توسعه صنعتی کشور در بسیاری از صنایع، با جلوگیری از واردات، اقدام به تغییر رویه و داخلی‌سازی فرآیند تولید شده است اما به دلیل عدم اتخاذ سیاست درست در ساخت ماشین‌آلات، این صنایع تنها رویکرد مونتاژی به خود گرفته‌اند و با صنعتی شدن فرسنگ‌ها فاصله دارند، در همین مسیر لزوم مدیریت واردات ماشین‌آلات بسیار مهم است و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

متاسفانه در سازوکار صنعتی شدن کشور، به اشتباه به جای توسعه صنعت ماشین‌سازی و ساخت ماشین‌آلات، به توسعه مونتاژ رو آورده‌ایم و نتیجه این اقدام حرکت به سمت خام‌فروشی و عدم توسعه‌یافتگی و صنعتی شدن کشور است.  به طور مثال در بخش معدن به جای توسعه زنجیره ارزش از طریق فرآیندهای پایین‌دستی، تنها در بخش صادرات مواد خام به توفیق دست یافته‌ایم و عمده ماشین‌آلات این بخش نیز وارداتی است و این در حالی است که زنجیره ارزش بخش معدن به هیچ‌وجه توسعه نیافته و ماشین‌آلات صنعتی و معدنی رشد چندانی نکرده‎اند. 

در بخش پتروشیمی و صنایع فولادی نیز وضعیت به همین منوال است. این در حالی است که صنعتی شدن اقتصاد ایران و همه کشورهای توسعه‌یافته از مسیر ساخت و خودکفایی در ماشین‌آلات گذشته و می‌گذرد. رویکرد فعلی معاونت علمی در قانون جهش تولید دانش‌بنیان هم در همین راستا و به دنبال حذف معافیت واردات ماشین‌آلات و اخذ تعرفه گمرکی برای ایجاد امکان رقابت‌پذیری است. مساله بسیار مهمی که هم‌اکنون نیز در بعد وسیع‌تر در تفکیک وزارت بازرگانی با آن روبه‌رو هستیم؛ مساله جدا شدن بخش بازرگانی از بخش تولید کشور است که اثرات زیانباری را در تصمیم‌گیری‌ها داشته است.

یکی از موضوعات مهم در زمینه استراتژی توسعه صنعتی کشور، بحث توسعه صنعت ماشین‌سازی و ساخت ماشین‌آلات و ابزارآلات است که ابتدای راه توسعه صنعتی کشور است. در این زمینه باید به این نکته توجه کرد که استراتژی توسعه صنعتی مبتنی بر توسعه صنعت ماشین‌آلات و ابزارآلات بسیار سیاست مهمی است که پس از جلوگیری از واردات، امکان شکل‌گیری صنعت به معنای واقعی و نه مونتاژ آن و همچنین امکان صادرات ماشین‌آلات را فراهم خواهد کرد. بر همین اساس ضرورت دارد واردات در صنایع ماشین‌سازی مدیریت شود تا شاهد شکل‌گیری این صنعت و در نهایت رسیدن به توسعه صنعتی پایدار باشیم.

موضوع بسیار مهم در این بخش این است که نوآوری و رسیدن به تکنولوژی و توسعه صنعتی، بدون ساخت ماشین‌آلات معنایی ندارد و به معنای مونتاژ صرف است؛ اتفاقی که در صنعت خودروسازی فعلی رخ داده است و عملا با رویکرد واردات ماشین‌آلات به جای تولید، صنعت مادر نداریم و اصلا توسعه صنعتی رخ نداده است.

در همین رابطه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که ضرورت مدیریت واردات در صنایع ماشین‌سازی را نمایان می‌کند:

• ارزبری بالای واردات ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی (سالانه 6 تا 10 میلیارد دلار)

• وجود بیش از 6 هزار واحد صنعتی فعال در حوزه ماشین‌سازی

• فعالیت بیش از 1200 شرکت دانش‎بنیان در عرصه تولید ماشین‎آلات پیشرفته

• ظرفیت بالای علمی و فناوری کشور و تعداد بالای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در رشته‌های مهندسی

• بازار بزرگ داخلی (بیش از 200 هزار میلیارد تومان در سال) و فرصت‌های صادراتی (به‌کارگیری توأمان سیاست جلوگیری از واردات و توسعه صادرات در صنعت ماشین‌سازی کشور)

متاسفانه تا پیش از این قانون، معافیت‌های بند «غ» ماده 119 قانون امور گمرکی نیز خود به مسأله‌ای بزرگ برای توسعه اقتصادی کشور و حمایت از تولید و توان داخل تبدیل شده است. در این بند آمده است «واردات ماشین‎آلات خطوط تولید که به تشخیص وزارت صمت و گمرک جمهوری اسلامی ایران، مورد نیاز واحدهای تولیدی، صنعتی و معدنی مجاز هستند، از پرداخت حقوق ورودی معافند» و این به معنای نابودی ماشین‌سازی داخلی است، زیرا خام‌فروشان داخلی با فشار به وزارت صمت، از این معافیت بیهوده و خلاف منافع ملی استفاده حداکثری می‌کنند و بخش اعظمی از نیاز خود را از طریق واردات پوشش می‌دهند و به این ترتیب کشور نه‌تنها با توسعه صنعتی مواجه نمی‌شود، بلکه همواره با ارزبری بسیار بالا، تن به واردات خواهد داد.

طی ۴ سال 95 تا 97، ماشین‌آلات وارداتی به طور میانگین 85 درصد از کل واردات، از معافیت بند «غ» استفاده کرده است. درصد بسیار بالای استفاده از این بند معافیت تعرفه وارداتی، بخوبی بیانگر ناکارآمدی این بند قانونی در اجرای قانون بوده است و نشان از مشمولیت بسیار بالای واردات ماشین‌آلات با بند معافیتی فوق دارد.

به طور کلی بیش از 80 درصد سهم واردات 8 مورد از 10 قلم اصلی وارداتی در حوزه ماشین‎آلات با معافیت حاصل از بند «غ» انجام شده و تقریبا از 10 قلم ماشین‎آلات اصلی وارداتی، عوارض گمرکی دریافت نشده و در اغلب موارد این اقلام معاف از پرداخت عوارض بوده است. از همین رو نیز باید این معافیت برداشته شود.

همه موارد فوق بیانگر اهمیت تولید ماشین‌آلات برای کشور است. در همین زمینه نیز در قانون جهش تولید دانش‌بنیان در جهت حرکت صنایع مختلف به سمت دانش‌بنیان شدن، مساله تعرفه‌گذاری هوشمند برای حمایت از شکل‌گیری تولید داخل ماشین‌آلات در نظر گرفته شده است تا امکان رقابت‌پذیری به وجود بیاید. از همین رو نیز معافیت‌های مختلف در نظر گرفته شده برای واردات ماشین‌آلات باید حذف و تعرفه‌گذاری هوشمند، جایگزین آن شود. 

 

* کارشناس اقتصاد