حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدمحمود نبویان: به‌کار بردن واژه‌های مبهم و قابل تفسیرهای گوناگون در چنین توافقنامه‌ای ـ که به نظر می‌رسد به‌صورت آگاهانه و عمدی از سوی دشمنان ما در آن گنجانده
شده است ـ مسأله را برای ما بسیار دشوار می‌کند، و عدم دقت و آگاهی مذاکره‌کنندگان ایرانی از آنها هزینه بسیار سنگینی را به ملت ایران تحمیل خواهد کرد.
7- در بند پنجم رفع کامل نگرانی‌ها درباره رآکتور اراک از ایران خواسته شده است. این امر در حالی است که در گام اول درباره رآکتور اراک از ایران خواسته شده است که اولا: رآکتور راه‌اندازی نشود، ثانیا: سوخت و آب سنگین به آن منتقل نشود، ثالثا: سوخت اضافی آزمایش نشود، رابعا: سوخت بیشتری برای رآکتور اراک تولید نشود و خامسا: اجزای باقیمانده رآکتور اراک نصب نشود، براین اساس، سوال مهم آن است که مراد از رفع کامل نگرانی‌ها ـ علاوه بر آنچه در گام اول خواسته شده و به آن باید عمل شود ـ چیست؟ آیا امر دیگری باقیمانده است که انجام شود؟ به نظر می‌رسد آن امر جز با تخریب کامل آن میسر نخواهد شد. یعنی تنها امری که علاوه بر موارد مذکور در گام اول، نگرانی طرف غربی را به‌صورت کامل برطرف و آنها را راضی می‌کند، تخریب کامل رآکتور اراک خواهد بود.
8- در حالی که در بند 16 گام اول، بازفرآوری و حتی ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری به وجود آورد به صورت مطلق ممنوع شده است، در گام نهایی نیز برای تاکید بر این امر بیان شده است که ایران نباید بازفرآوری یا تاسیساتی داشته باشد که توانایی بازفرآوری ایجاد کند. معنای این سخن آن است که ایران هیچ وقت حق داشتن بازفرآوری را نخواهد داشت و نیز هر مکانی را که آنها احتمال بدهند که ممکن است در توانایی بازفرآوری موثر باشد، ساخت آن ساختمان‌ها نیز ممنوع خواهد بود.
9- به‌رغم اینکه در گام اول نظارت‌های بسیار زیادی به ایران تحمیل شده است، یعنی مذاکره‌کنندگان ایرانی پذیرفته‌اند که آژانس دسترسی به تمام برنامه‌های هسته‌ای ایران، نظارت بر تمام سایت‌ها و ساختمان‌های موجود در آنها، دستیابی به اطلاعات مربوط به سطح و گستره فعالیت‌هایی که در آن سایت‌ها انجام می‌شود، دسترسی به معادن اورانیوم، مواد در منابع، اطلاعات مربوط به رآکتور اراک، اعمال پادمان درباره رآکتور اراک، دسترسی به دوربین‌ها، دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ و کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و انبارهای نگهداری آنها، معادن اورانیوم و کارخانه‌های تولید اورانیوم داشته باشد، در گام نهایی نیز اجرای کامل اقدامات شفاف‌ساز و افزایش نظارت از ایران خواسته شده است.
سوال این است که آنچه در گام نهایی آمده است، ناظر بر چه اقداماتی است که در گام اول از ایران مطالبه نشده است؟ آیا اقدامات معقول دیگری مانده است که ایران باید جهت شفاف‌سازی انجام بدهد؟ اطلاعات کدام بخش از ایران باید در اختیار آژانس قرار گیرد که در گام اول عنوان نشده است؟
10- در بند سوم رفع جامع تحریم‌های شورای امنیت ـ چندجانبه و ملی ـ مربوط به هسته‌ای بیان شده است. نکته مبهم در این بند آن است که آیا مراد از آن، تحریم‌هایی است که در «قطعنامه»های شورای امنیت علیه ملت ایران عنوان شده است؟ اگر اینطور است چرا واژه قطعنامه (resolution) در این بند عنوان نشده است؟ به عبارت دیگر، در گام دوم وقتی از ایران می‌خواهد به تحریم‌های شورای امنیت بپردازد، واژه قطعنامه (resolution) را بیان می‌کند، (در گام دوم آمده است: There would be additional steps …addressing the UN Security Council resolutions …) اما در این بند از بیان آن خودداری می‌کند. مراد از این عنوان نکردن چیست؟ آیا قطعنامه‌ها به قوت خود باقی خواهند ماند؟
11- در بند هشتم تصویب و اجرای پروتکل الحاقی از ایران خواسته شده است.
چنانکه در متن توافقنامه نیز اشاره شده است، مجلس باید اجرای پروتکل را مصوب کند و بدون اجازه مجلس، دولت حق چنین کاری را ندارد. اما به نظر می‌رسد مواد موجود در پروتکل بسیار منفی و تحقیر‌آمیز است، از جمله نظارت‌های سرزده با اطلاع و بدون اطلاع، آماده‌کردن و در اختیار قرار دادن هر مکانی (بدون هیچ‌گونه محدودیتی) که بازرسان برای بازدید درخواست کرده‌اند و بازرسی بدون حضور مامور ایرانی در آن قرار دارد. نصب تجهیزات نظارتی «آنلاین» ـ مستقیم ـ از دیگر موارد پیش‌بینی شده در بحث نظارت پروتکل الحاقی است که براساس آن آژانس می‌تواند در هر مکان مورد نظر خود که فعالیت‌هایی مرتبط با برنامه هسته‌ای انجام می‌شود، با نصب دوربین، به صورت زنده این فعالیت‌ها را زیر نظر داشته باشد. گفتنی است در حال حاضر عمده دوربین‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای کشور، به صورت «آفلاین» تمام فعالیت‌ها را ثبت و ضبط می‌کنند. (موارد فوق در ماده 5 و سایر مواد آن آمده است.)
علاوه براین، آیا با وضعیت پیش آمده که دولت جدید اصرار به پذیرش آن دارد، و به گمان خود حل تمام مشکلات را در پذیرش آن توافقنامه می‌بیند، آیا مجلس می‌تواند به درخواست دولت تمکین نکند؟ در صورت عدم تمکین متهم به عدم همکاری با دولت در جهت حل مشکلات اقتصادی مردم نخواهد شد؟