کد خبر: 120731تاریخ: 1392/9/10 00:00
«اختلاف برداشت‌هاي ایران و آمریکا از توافق ژنو» در گفت‌وگو با پیروز مجتهدزاده
تفسیر ما اشتباه بود
گروه سیاسی: دكترپیروز مجتهدزاده از اساتید دانشگاه تربیت مدرس، مشاور پژوهشی دانشگاه سازمان ملل متحد و مدیرعامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن است. این کارشناس مسائل بین‌المللی درباره توافقنامه ژنو موضع میانه‌ای دارد. نه معتقد است این توافقنامه یک ترکمانچای است و نه آن را یک فتح‌الفتوح می‌داند. «وطن امروز» درباره برخی گوشه‌های این توافقنامه با این استاد دانشگاه گفت‌وگویی کوتاه انجام داده است.
***
آقای دكتر مجتهدزاده! آیا توافقنامه ژنو برای طرفین بار حقوقی دارد؟ یعنی با این توافقنامه آیا هر کدام از طرفین یک تعهد بین‌المللی را پذیرفته اند؟
الآن نه. آنچه در ژنو اتفاق افتاد یک توافق بود. ما با طرف مقابل درباره برخی مسائل تفاهم کرده‌ایم. ما با آنها تفاهم کردیم که در یک دوره زمانی مشخص، طرفین سلسله اقداماتی را انجام دهند تا در نهایت منجر به یک «قرارداد» شود. تا زمانی که ما به قرارداد نرسیم و قرارداد را امضا نکنیم، تعهدی برای طرفین ایجاد نمی‌شود.
یعنی الان هیچ الزام حقوقی برای اجرای متن توافقنامه نیست؟
در این توافقنامه هیچ الزامی برای طرفین وجود ندارد. ضمانت اجرایی این توافقنامه تعهد طرفین به یکدیگر است. اگر یکی از طرفین به این توافقنامه عمل نکرد، هیچ تعهد بین‌المللی را نقض نکرده است. این فعلا یک توافق است نه قرارداد که برای طرفین الزام و تعهد حقوقی ایجاد کند.
بنابراین شکسته شدن سازمان تحریم‌ها طی یک قرارداد رسمی بین‌المللی امکانپذیر است نه توافق میان طرفین؟
ببینید! عمده تحریم‌ها از طرف قطعنامه شورای امنیت اعمال شده است. اینها تحریم‌هایی رسمی هستند. اگر قرار باشد این تحریم‌ها لغو شود باید به صورت رسمی لغو بشود و این کار باید در یک سند رسمی حقوقی میان طرفین منازعه انجام بشود تا بار حقوقی بر آن تعهدات مترتب شود و ضمانت اجرایی ایجاد بشود.
آقای دکتر! در ژنو طرفین سندی را امضا کردند؟ یعنی قاعدتا باید این توافق منجر به صدور یک سند معتبر برای طرفین شده باشد. آیا اینطور نیست؟
بله. یک سندی باید وجود داشته باشد که هر کدام پای آن را امضا کرده‌اند. قاعدتا باید 7 نسخه از این سند موجود باشد که در اختیار 7 کشور درگیر مذاکرات قرار گرفته باشد.
این سند قابل انتشار نیست؟
باید خودشان درباره انتشار این سند توافق بکنند. یعنی انتشار یا عدم انتشار آن بستگی به نظر طرفین دارد.
پس یک سند منتشر نشده درباره توافق ژنو وجود دارد؟
قاعدتا باید اینطور باشد.
آقای مجتهدزاده! بعد از اعلان توافق، ایران و آمریکا هرکدام تفسیرهای خودشان را از مفاد این توافق داشتند. آیا نمی‌توانستیم در مفاد این توافق به گونه‌ای عمل کنیم که مانع ایجاد تفسیرهای مختلف بویژه درباره حق غنی‌سازی ایران بشود؟
ببینید! تفسیر ما درباره حق غنی‌سازی اشتباه بود.
چرا؟
حرف‌هایی که تیم ایرانی درباره به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی در متن توافقنامه زد؛ یک مصرف داخلی داشت. یعنی یک خوراک داخلی بود. می‌خواستیم بگوییم غرب و آمریکا حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. به عبارتی سعی کردیم بگوییم حق غنی‌سازی 5 درصد ما به رسمیت شناخته شد. درحالی که این حق ما در ان پی تی به رسمیت شناخته شده است. یعنی این حق را داشتیم.
پس تیم ایرانی اشتباه کرد؟
باید می‌گفتند غرب در این توافقنامه تلویحا بر حق غنی‌سازی ایران صحه گذاشته است. ولی گفتند غرب حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. این اشتباه بود.
و به همین خاطر کاخ سفید واکنش نشان داد؟
آنها هم به کلی همه چیز را منکر شدند. این درحالی بود که موضوع غنی‌سازی در متن توافقنامه آمده بود. و تصریح شده بود که ایران می‌تواند در این 6 ماه غنی‌سازی کند.
البته آقای دکتر! از جان کری درباره این موضوع هم سوال پرسیدند. او گفته است چون غنی‌سازی در شرایط فعلی یکی از موضوعات مورد بحث است، در متن توافقنامه آمده و این طبیعی است. و این به معنی پذیرش حق آن برای ایران نیست.
هم ایران و هم آمریکا در سوءتفاهم ایجاد شده در موضوع غنی‌سازی مقصر هستند. ما برای مخاطب داخلی خودمان حرف زدیم ولی حرف‌های ما طوری ادا شد که آمریکایی‌ها به موضوع واکنش نشان دادند و اصل موضوع را انکار کردند.
آمریکایی‌ها درباره عدم به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران در توافق ژنو دروغ گفتند؟
آنها به ایرانی‌ها که گفته بودند حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شد؛ واکنش نشان دادند. آنها گفتند ما چنین جملاتی ننوشتیم و این حرف آنها درست است. البته توصیه من این است که بهتر است این مجادله در کشور ما ادامه پیدا نکند.
***
آقای دكتر مجتهدزاده! آیا توافقنامه ژنو برای طرفین بار حقوقی دارد؟ یعنی با این توافقنامه آیا هر کدام از طرفین یک تعهد بین‌المللی را پذیرفته اند؟
الآن نه. آنچه در ژنو اتفاق افتاد یک توافق بود. ما با طرف مقابل درباره برخی مسائل تفاهم کرده‌ایم. ما با آنها تفاهم کردیم که در یک دوره زمانی مشخص، طرفین سلسله اقداماتی را انجام دهند تا در نهایت منجر به یک «قرارداد» شود. تا زمانی که ما به قرارداد نرسیم و قرارداد را امضا نکنیم، تعهدی برای طرفین ایجاد نمی‌شود.
یعنی الان هیچ الزام حقوقی برای اجرای متن توافقنامه نیست؟
در این توافقنامه هیچ الزامی برای طرفین وجود ندارد. ضمانت اجرایی این توافقنامه تعهد طرفین به یکدیگر است. اگر یکی از طرفین به این توافقنامه عمل نکرد، هیچ تعهد بین‌المللی را نقض نکرده است. این فعلا یک توافق است نه قرارداد که برای طرفین الزام و تعهد حقوقی ایجاد کند.
بنابراین شکسته شدن سازمان تحریم‌ها طی یک قرارداد رسمی بین‌المللی امکانپذیر است نه توافق میان طرفین؟
ببینید! عمده تحریم‌ها از طرف قطعنامه شورای امنیت اعمال شده است. اینها تحریم‌هایی رسمی هستند. اگر قرار باشد این تحریم‌ها لغو شود باید به صورت رسمی لغو بشود و این کار باید در یک سند رسمی حقوقی میان طرفین منازعه انجام بشود تا بار حقوقی بر آن تعهدات مترتب شود و ضمانت اجرایی ایجاد بشود.
آقای دکتر! در ژنو طرفین سندی را امضا کردند؟ یعنی قاعدتا باید این توافق منجر به صدور یک سند معتبر برای طرفین شده باشد. آیا اینطور نیست؟
بله. یک سندی باید وجود داشته باشد که هر کدام پای آن را امضا کرده‌اند. قاعدتا باید 7 نسخه از این سند موجود باشد که در اختیار 7 کشور درگیر مذاکرات قرار گرفته باشد.
این سند قابل انتشار نیست؟
باید خودشان درباره انتشار این سند توافق بکنند. یعنی انتشار یا عدم انتشار آن بستگی به نظر طرفین دارد.
پس یک سند منتشر نشده درباره توافق ژنو وجود دارد؟
قاعدتا باید اینطور باشد.
آقای مجتهدزاده! بعد از اعلان توافق، ایران و آمریکا هرکدام تفسیرهای خودشان را از مفاد این توافق داشتند. آیا نمی‌توانستیم در مفاد این توافق به گونه‌ای عمل کنیم که مانع ایجاد تفسیرهای مختلف بویژه درباره حق غنی‌سازی ایران بشود؟
ببینید! تفسیر ما درباره حق غنی‌سازی اشتباه بود.
چرا؟
حرف‌هایی که تیم ایرانی درباره به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی در متن توافقنامه زد؛ یک مصرف داخلی داشت. یعنی یک خوراک داخلی بود. می‌خواستیم بگوییم غرب و آمریکا حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. به عبارتی سعی کردیم بگوییم حق غنی‌سازی 5 درصد ما به رسمیت شناخته شد. درحالی که این حق ما در ان پی تی به رسمیت شناخته شده است. یعنی این حق را داشتیم.
پس تیم ایرانی اشتباه کرد؟
باید می‌گفتند غرب در این توافقنامه تلویحا بر حق غنی‌سازی ایران صحه گذاشته است. ولی گفتند غرب حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. این اشتباه بود.
و به همین خاطر کاخ سفید واکنش نشان داد؟
آنها هم به کلی همه چیز را منکر شدند. این درحالی بود که موضوع غنی‌سازی در متن توافقنامه آمده بود. و تصریح شده بود که ایران می‌تواند در این 6 ماه غنی‌سازی کند.
البته آقای دکتر! از جان کری درباره این موضوع هم سوال پرسیدند. او گفته است چون غنی‌سازی در شرایط فعلی یکی از موضوعات مورد بحث است، در متن توافقنامه آمده و این طبیعی است. و این به معنی پذیرش حق آن برای ایران نیست.
هم ایران و هم آمریکا در سوءتفاهم ایجاد شده در موضوع غنی‌سازی مقصر هستند. ما برای مخاطب داخلی خودمان حرف زدیم ولی حرف‌های ما طوری ادا شد که آمریکایی‌ها به موضوع واکنش نشان دادند و اصل موضوع را انکار کردند.
آمریکایی‌ها درباره عدم به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران در توافق ژنو دروغ گفتند؟
آنها به ایرانی‌ها که گفته بودند حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شد؛ واکنش نشان دادند. آنها گفتند ما چنین جملاتی ننوشتیم و این حرف آنها درست است. البته توصیه من این است که بهتر است این مجادله در کشور ما ادامه پیدا نکند.