اگر امروز اسکاتلند به استقلال رأی «آری» بدهد یک روند یک سال و نیمه توأم با مذاکراتی چند‌مرحله‌ای برای تعیین چگونگی جدایی این کشور جدید از« پادشاهی متحد» آغاز خواهد شد که حکم یک عمل جراحی سخت اما شیرین را برای نوادگان ویلیام والاس، مبارز اسکاتلندی خواهد داشت که قرن‌ها انتظار «آزادی» را کشیده‌اند.
1ـ پارلمان اسکاتلند در قالب یک کمیته مذاکره‌کننده به سرعت مذاکرات را با بریتانیا برای احراز استقلال تا 24 مارس 2016 – تاریخی که توسط آلکس سالمون، وزیر اول اسکاتلند انتخاب شده است – آغاز خواهد کرد.
2ـ توافق نهایی شده با دولت انگلیس، در روز استقلال اسکاتلند در مارس 2016 توسط دولت‌های اسکاتلند و پادشاهی متحده امضا خواهد شد.
3ـ اسکاتلند از 2016 باید درباره تداوم عضویتش در اتحادیه اروپایی و ناتو نیز به توافق دست یابد. تمام 28 عضو اتحادیه اروپایی در پایان سال 2014 نشستی برگزار خواهند کرد تا مذاکره درباره آینده اسکاتلند را آغاز کنند.
4ـ اولین انتخابات پارلمانی اسکاتلند مستقل، 5 مه 2016 انجام خواهد گرفت. پارلمان به روال سابق 129 عضو داشته و در بنای کنونی پارلمان اسکاتلند جای خواهد داشت.
کشور اسکاتلند چگونه خواهد بود؟
نوع حکومت (جمهوری یا پادشاهی): آلکس سالموند رئیس دولت فعلی اسکاتلند گفته است با توجه به روابط خوبش با «ملکه الیزابت دوم» حق پادشاهی او را بر کشور جدید به رسمیت خواهد شناخت اما در صورت تصویب نخستین پارلمان مستقل اسکاتلند در سال دوم استقلال، می‌توان همه‌پرسی دیگری را درباره جمهوری یا پادشاهی بودن این کشور جدید برگزار کرد که در آن صورت اسکاتلندی‌ها می‌توانند مانند ایرلندی‌ها نظام جمهوری را برگزینند یا مثل کانادایی‌ها سلطنتی باقی بمانند.
قانونگذاری: پارلمان کشور اسکاتلند خودمختاری کاملی را به نسبت شرایط فعلی که وابسته به وست مینیستر(پارلمان بریتانیا) است در امور دفاعی، سیاست خارجی، مالیات، تحولات بین‌المللی و تأمین اجتماعی خواهد داشت.
واحد پول(پوند یا استرلینگ): چینش امور مالی آتی اسکاتلند نیز آمیخته از پیچیدگی است.
ـ آلکس سالموند، نخستین نخست‌وزیر کشور اسکاتلند تهدید کرده است که اگر پادشاهی متحده وارد اتحاد ارزی با اسکاتلند نشود، هیچ بخشی از بدهی ملی را پرداخت نخواهد کرد و گفته«هیچ کس نمی‌تواند جلوی استفاده اسکاتلند از پوند را بگیرد.»
ـ در مقابل دیوید کامرون نخست‌وزیر بریتانیا مخالفت خود را با اتحاد ارزی اعلام کرده است.
ـ اکثریت اسکاتلندی‌ها هم خواهان حفظ پوند هستند اما به عنوان جایگزین احتمالا واحد پولی سنتی مشابه جمهوری ایرلند یعنی «استرلینگ» به وجود خواهد آمد که البته ارزش آن بسیار پایین‌تر از پوند خواهد بود.
ـ باید سهم اسکاتلند از دیون ملی بریتانیا نیز مشخص شود؛ همچنین سهم اسکاتلند از 1267 میلیارد پوند دارایی‌های خالص انگلستان، شامل ساختمان‌ها و هیأت‌های خارجی وزارت خارجه.
نظامی ( بودجه پیشنهادی 2/5 میلیارد پوند): این حوزه یکی از پیچیده‌ترین مباحث میان اسکاتلند و بریتانیا را باعث می‌شود، چرا که مدت‌هاست اسکاتلندی‌ها می‌خواهند از شر هزینه‌های نظامی سنگینی که از لندن تحمیل می‌شود خلاص شوند. از طرف دیگر بخش دفاعی، اشتغالزایی بالایی در اسکاتلند خواهد داشت. این کشور همچنین دنبال توسعه توانمندی‌های دریایی شامل گشتی‌های دریایی و هوایی و نیروهای ویژه است.
ـ حزب ملی اسکاتلند که دولت را در اختیار دارد می‌خواهد برنامه موشک‌های هسته‌ای ترایدنت بریتانیا که تأسیسات و تجهیزاتش هم‌اینک در پایگاه دریایی کلاید در سواحل غربی اسکاتلند قرار دارد به پلی‌ماوث در خود انگلیس منتقل شود اما هزینه‌های انتقال پایگاه زیردریایی‌ها و نیز ذخایر کلاهک‌های هسته‌ای برای لندن سرسام‌آور است.
ـ هم اکنون ارتش این کشور دارای 7500 نیروی ثابت و 2 هزار نفر نیروی ذخیره است اما دولت ادینبورو اعلام کرده قصد دارد پس از استقلال در عرض 10 سال 15 هزار نیروی ثابت و 5 هزار نیروی ذخیره در اختیار بگیرد.
خارج از ناتو و اتحادیه اروپایی: اسکاتلند به محض جدایی از بریتانیا از عضویت اتحادیه اروپایی و ناتو خارج می‌شود و باید دوباره برای پیوستن به آنها اقدام کند.
ـ ثروت نفتی سرشار و تعصب ملی اسکاتلندی‌ها شاید باعث شود آنها فعلا برای عضویت در اتحادیه اروپایی با وضع اقتصادی بحرانی‌اش عجله‌ای نداشته باشند.
ـ نه دولت فعلی ادینبورو و نه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی دل خوشی از هم ندارند ولی آلکس سالموند عضویت مستقل در ناتو را رد نکرده است. در مقابل اما ناتو که عملا تحت فرماندهی مشترک لندن و واشنگتن اداره می‌شود به برنامه‌های نظامی سالموند برای این کشور جدید معترض است، چون اسکاتلند بخشی از جزیره انگلیس است و آنها می‌ترسند با برچیده شدن پایگاه‌هایشان از بخش شمالی جزیره دچار بحران دفاعی شوند.
عضویت در سازمان‌های جهانی: بلافاصله پس از اعلام استقلال کشور اسکاتلند در روز 24 مارس 2016، روند عضویت آن در سازمان ملل آغاز می‌شود.
ـ سرمایه‌داران، شخصیت‌ها، شرکت‌ها و موسسات اسکاتلندی به صورت خصوصی جایگاه مناسبی در جهان دارند و به همین دلیل این کشور با خیال آسوده به بانک جهانی، سازمان تجارت جهانی، صندوق بین‌المللی پول و دیگر سازمان‌های قاره‌ای و جهانی می‌پیوندد.
در ورزش بویژه فوتبال و راگبی، آنها دهه‌هاست مستقل از تیم‌های بریتانیایی هستند.
ـ احتمال دارد یک سازمان همکاری‌های منطقه‌ای سلتی میان اسکاتلند و جمهوری ایرلند تشکیل شود و علاوه بر تسریع روند استقلال ولز و ایرلند شمالی با آمریکا، کانادا و استرالیا نیز همکاری کند.
سازمان های100 درصد اسکاتلندی: کشور اسکاتلند دیگر نمی‌تواند به سازمان‌های سلطنتی بریتانیا وابسته باشد و باید سازمان‌های 100 درصد اسکاتلندی تاسیس کند.
ـ آنها ساختار بانک مرکزی (بانک اسکاتلند) را حفظ می‌کنند اما باید اداره پست خود را تأسیس کنند. این اداره احتمالا دولتی بوده و به صورت ملی اداره می‌شود.
ـ اسکاتلند از شر بی‌بی‌سی خلاص می‌شود ولی نیازی هم به تاسیس بنگاه خبرپراکنی جدید ندارد چون سرویس خبررسانی اسکاتلند (اس‌بی‌اس) که اتفاقا نقش مهمی در حمایت از کمپین استقلال داشته در حال حاضر وجود دارد. اس‌بی‌اس که رقیب منطقه‌ای بی‌بی‌سی خواهد شد نیز در کنترل دولت ادینبورو است.
فرهنگ و زبان: بدون شک در این زمینه کشور جدید جهش شگرفی برای احراز هویت مستقل خود خواهد داشت.
ـ زبان‌های بومی اسکاتلندی ـ شاخه‌های کلتیک و گیلی ـ به عنوان زبان‌های رسمی این کشور به زبان انگلیسی خواهند پیوست.
ـ سنت آندروی قدیس، ویلیام والاس،
ناخ نس(غول افسانه‌ای دریاچه نس)، دامن مردانه و نی‌انبان تا ابد نمادهای جهانی اسکاتلند آزاد باقی خواهند ماند.