گروه اقتصادی: کارمزدهای خدمات متعدد بانکی موضوع اصلی این روزهای حوزه مالی است؛ کارمزدهایی که اغلب مردم از آن ناآگاه هستند. وقتی چکی نقد می‌شود، پولی انتقال داده می‌شود، از اینترنت‌بانک و تلفن‌بانک استفاده می‌شود، خدمات جانبی مانند خرید الکترونیکی انجام می‌شود و حتی مانده حسابی گرفته می‌شود، کارمزدی از حساب شخص کسر می‌شود اما اکثر مردم نمی‌دانند که مبلغ کارمزد این خدمات چقدر است. شاید پرداخت این کارمزدها برای کسی اهمیت زیادی نداشته باشد چراکه تعداد انجام این خدمات در مقاطع زمانی مختلف برای صاحبان حساب اندک است. البته همین موضوع نیز جای بحث دارد که بانک‌هایی که با پول مردم بنگاهداری می‌کنند و سودهای کلانی نصیب خود می‌کنند چرا باید بابت ارائه خدمات ذاتی الکترونیکی کارمزد کم کنند؛ قطعا با گسترش بانکداری الکترونیکی، هزینه بانک‌ها کم می‌شود و آنها با نیروی انسانی کمتر نیز می‌توانند حساب مشتریان خود را کنترل کنند اما جالب است که بدانید تعداد کارمزدهای خدمات متعدد الکترونیکی همواره در حال افزایش است و هرازگاهی خبر تعیین کارمزد برای فلان خدمات به گوش می‌رسد. همین چند هفته پیش بود که برای مانده حساب موبایل‌بانک و دستگاه‌های ATM مبلغ 102 تومان کارمزد تعیین شد اما تصمیم اخیر بانک مرکزی مبنی بر دریافت کارمزد برای تراکنش‌های کارتخوان‌ها آنقدر غیرطبیعی است که می‌توانند مصداق بارز دریافت پول زور باشد. تفاوت خریدهای معمول الکترونیکی و استفاده از دستگاه‌های کارتخوان با سایر خدمات الکترونیکی در این است که مدت‌هاست استفاده از کارت‌های الکترونیکی جایگزین پول نقد شده و مردم بیشتر درگیر این خدمت بانکی هستند. به عبارت بهتر گسترش خدمات الکترونیکی موجب شده مردم
رفته رفته به خرید با کارت‌های بانکی به جای پول نقد روی آورند و قطعا بازگشت به عقب و رواج دوباره فرهنگ خرید با پول نقد برای مردم بسیار مشکل خواهد بود به همین علت یقینا مردم از این خدمات بانکی استفاده خواهند حتی اگر کارمزد هر تراکنش 120 تومان تعیین شود. جالب اینکه در اظهارات اولیه مسؤولان بانک مرکزی اعلام کرده بودند هزینه هر تراکنش با دستگاه‌های کارتخوان 250 تومان می‌شود و نصف این هزینه را بانک‌ها و نصف دیگر را باید فروشنده‌ها بپردازند. جالب اینکه اصناف بشدت با این موضوع مخالفت کردند و فروشندگان بسیاری گفته‌اند که هزینه هر تراکنش را روی اجناس خود خواهند کشید! یکی از فروشنده‌ها به خبرنگار «وطن‌امروز»‌ می‌گوید: «کسی درباره کارمزد کارتخوان‌ها با ما حرف نزده اما اگر بخواهند کارمزد هر تراکنشی را از حسابم کم کنند من هم همان مبلغ را روی کالاهای خریدار اضافه می‌کنم. فرض کنید 1000 نفر در روز از بنده خرید کنند و از این دستگاه‌ها استفاده کنند یعنی باید من روزی 120 هزار تومان کارمزد بدهم؟ مگر چقدر سود می‌کنم؟» فروشنده‌های بسیاری چنین نظری دارند و تعیین کارمزد برای تراکنش‌های دستگاه‌های کارتخوان را مصداق پول زور می‌دانند چراکه اکثر مردم با کارت بانکی خرید می‌کنند و فروشنده‌ها به استفاده از این دستگاه‌ها محکوم هستند. جالب اینکه خیلی‌ها اعتقاد دارند 120 تومان کارمزد تعیین شده قطعا در آینده افزایش خواهد یافت و همین موضوع فروشنده و خریدار را به خریدهای الکترونیکی بی‌میل می‌کند.
موضوع این است که همه می‌دانیم خدمات الکترونیکی هزینه‌هایی مانند نگهداری دستگاه‌های کارتخوان دارد اما قطعا بانک‌هایی که همواره مشتریان و حتی فروشنده‌ها را به استفاده از کارتخوان بانک خود ترغیب می‌کنند از تراکنش حساب‌های الکترونیکی خود سود می‌برند که جوایز میلیاردی برای آن تعیین می‌کنند. بهترین کار این است که بانک مرکزی این مبلغ را از بانک‌ها دریافت کند تا خدشه‌ای به بانکداری الکترونیکی وارد نشود. اما در کمال تعجب شاهدیم که مسؤولان بانک مرکزی از استفاده زیاد دستگاه‌های کارتخوان شاکی هم هستند! آنها حتی فروشنده‌ها را تهدید می‌کنند که دستگاه‌های کارتخوان را از آنها می‌گیرند! مثلا مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی اخیرا گفته است که خوشحال می‌شویم تراکنش‌های شبکه شتاب کاهش یابد و فروشندگان دستگاه‌های پوز اضافی‌شان را به بانک‌ها پس بدهند. وی با اشاره به هزینه‌های بازسازی پوزهای قدیمی و نگهداری تجهیزات آن یادآور شد: هم‌اکنون 15 هزار نفر به طور مستقیم و 30 تا 35 هزار نفر به طور غیرمستقیم در زمینه فعالیت شرکت‌های خدمات پرداخت الکترونیک بانکی فعال هستند و در مجموع این صنعت، یک صنعت 50 هزار نفری است. هر سال 20 درصد هزینه استهلاک دستگاه‌هاست و بر این اساس شرکت‌های خدمات پرداخت الکترونیک باید 40 تا 50 میلیارد تومان هزینه جایگزینی کنند. وی با بیان اینکه ما از افزایش تراکنش‌ها خوشحالیم چرا که بانکداری الکترونیک سرعت گردش پول را افزایش داده، افزود: اما از ورود تراکنش‌ خریدهای خرد ناراحتیم. در واقع انجام خرید با کارتخوان‌های فروشگاهی فقط در ارقام بالای 10هزار تومان قابل توجیه است. هم‌اکنون 25 درصد خریدهایی که با کارتخوان فروشگاهی انجام می‌شود زیر 10 هزار تومان و از نظر ما زائد است. این مسؤول بانک مرکزی درباره پیش‌بینی نتایج اعمال کارمزد بر خدمات الکترونیک نیز گفت: یا تعداد تراکنش خریدهای خرد در شبکه کاهش یافته و این خریدها با پول نقد انجام می‌شود یا ممکن است کارمزد 120 تومانی روی قیمت جنس کشیده شود اما آمار تراکنش در خریدهای بالای 5000 تومان کاهش نخواهد داشت. کارمزد یکسری تراکنش‌ها را کاهش خواهد داد که ما خوشحال می‌شویم چون شبکه خلوت شده و استهلاک آن کاهش می‌یابد. حکیمی تأکید کرد: در حال حاضر سیستم خدمات پرداخت الکترونیک بانک‌ها به یک عده‌ای خدمات ارائه می‌کند، ما از آنها می‌خواهیم هزینه این خدمت را بپردازند در غیر این صورت هزینه‌ها باید از جیب کل مردم یا اضافه برداشت از بانک مرکزی تأمین شود!
اظهارات این مسؤول بانک مرکزی موید این مطلب است که مسؤولان هنوز زیرساخت‌های خریدهای الکترونیکی خرد را فراهم نکرده‌اند و قصد دارند با گرفتن کارمزد از تعداد این تراکنش‌ها کم کنند، به عبارت بهتر دولت برای فرهنگسازی استفاده از پول خرد قصد دارد از مردم پول بگیرد تا آنها دیگر برای خریدهای کم خود این کار را نکنند! جالب اینجاست که مسؤولان بانک مرکزی هنوز به این سوال جواب نداده‌اند که آیا پول خرد برای خرید مثلا 2855 تومان موجود است که با اطمینان از خرید خرد سخن می‌گوید؟ آیا برای پرداخت مبلغ 8555 تومانی بهتر نیست از دستگاه کارتخوان استفاده کرد که فروشنده و خریدار دچار زحمت نشوند؟ پس چرا مسؤولان اعتقاد دارند دستگاه‌های کارتخوان برای خریدهای بالاتر از 10 هزار تومان باید باشد؟