حجت‌الاسلام و المسلمین محمدتقی رهبر:

ازدواج
نخستین سنگ بنای خانواده، ازدواج است که بنیان یک زندگی مشترک است و پیامبر گرامی اسلام با عنوان برترین بنای گرانسنگ خلقت از آن یاد کرده‌اند: «ما بنی فی الاسلام بناء احب الی الله عزوجل و اعز من التزویج»1 در اسلام بنایی محبوب‌تر و ارزشمندتر نزد خدا، از ازدواج نیست. قرآن کریم پیوند مهرآمیز همسران به یکدیگر را از نشانه‌های معرفت آفریدگار برشمرده است: «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون»2 از آیات خدا این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی را قرار داد تا در کنار آنها آرامش یابید و میان شما مهر و محبت را نهاد و در این نشانه‌هایی است برای آنان که بیندیشند.
بنابراین در نظام خانواده از نظر اسلام همسران وسیله سکون و آرامشند و محبت و همدلی آنان با یکدیگر عامل خلل‌ناپذیر خانواده است.
امام صادق(ع) مهر و محبت نسبت به همسران را از  خلق و خوی پیامبران دانسته و می‌فرماید: «من اخلاق الانبیاء حب النساء»3 و در مورد خوش‌رفتاری با همسران، پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: بهترین شما کسی است که با همسرش به خوبی رفتار کند و من از همه شما بهتر با همسرانم رفتار می‌کنم: «الا خیرکم خیرکم لنسائه و انا خیرکم لنسائی».4 این در حالی است که در فرهنگ بیگانه، زن از این آرامش و جایگاه معنوی برخوردار نیست و به همین دلیل است که زنان غربی رو به اسلام می‌آورند. به گزارش ایندیپندنت «طی 10 سال گذشته صد هزار انگلیسی به دین اسلام گرویده‌اند که 75 درصد آنها زن هستند».
همسرگزینی به سبک اسلامی
اسلام درباره گزینش همسر توصیه‌های جامع و آموزنده دارد که باید مورد توجه جوانان و اولیای آنها باشد. از جمله این توصیه‌ها توجه به اصالت خانوادگی و شایستگی اخلاقی پسر و دختر است. پیامبر گرامی اسلام فرمودند: «ایاکم و خضراء الدمن» از سبزه‌هایی که در مزبله‌ها می‌روید، بپرهیزید. پرسیدند: سبزه‌های روی مزبله چیست؟ فرمود: «المرئه الحسناء فی المنبت السوء»5 زن زیبا در خاستگاه بد. بنابراین جوانان در انتخاب همسر تنها به زیبایی ظاهر ننگرند که اگر شایستگی لازم را نداشته باشد، همان سبزه‌های روی مزبله‌هاست. دوران شادی‌شان کوتاه است و شام نکبت در پی همسر زیبای فاقد اخلاق و عفاف به گل خرزهره ماند که ظاهرش پرآب و رنگ و باطنش زهرآگین است.
دختران نیز در انتخاب شوهر تقوا، پاکدامنی، دیانت و رفتار و اخلاق شایسته را ملاک قرار دهند، اگر خواهان زندگی با دوام و شایسته‌اند و نه مال و عنوان و جمال و... و البته مسوولیت والدین را نیز در این انتخاب نباید نادیده گرفت.
شخصی از امام حسن مجتبی(ع) مشورت خواست که دخترش را به چه کسی بدهد؟
حضرت فرمود: «زوجها من رجل تقی فانه ان احبها اکرمها و ان ابغضها لم یظلمها» ۶ او را به مرد پرهیزکار بده، زیرا اگر او را دوست بدارد گرامی می‌دارد و اگر دوست ندارد ستم نکند و از دادن دختر به فاسق نهی شده است؛ «من زوج کریمه من فاسق فقد قطع رحمها» کسی که به مرد فاسق دختر بدهد قطع رحم کرده است.
تسریع در ازدواج
در اسلام آغاز سن قانونی ازدواج همان سن تکلیف است و البته رشد جسمانی و فکری پسر و دختر و دیگر شرایط باید لحاظ شود. در همین حال به تسریع در ازدواج توصیه شده و از تاخیر آن و ترک ازدواج نکوهش به عمل آمده است. ازدواج حریم عفاف و چتر حمایتی دین است.
رسول گرامی اسلام فرمودند: «مامن شاب تزوج فی حداثه الاعج شیطانه یا ویله! یا ویله! عصم منی ثلثی دینه فلیتق الله العبد فی الثلث الباقی» ۷  آن کسی که در آغاز جوانی ازدواج کند شیطان ناله برآورد که ای وای این جوان دو ثلث دین خود را از گزند من حفظ کرد. پس باید برای حفظ ثلث دیگر دین خود تقوا پیشه کند.
و درباره تسریع در شوهر دادن دختران نیز روایاتی است از جمله اینکه حضرت رضا(ع) می‌فرماید: جبرئیل بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد و گفت: خدایت سلام می‌رساند و می‌فرماید دوشیزگان همچون میوه‌ای بر درختند. میوه که می‌رسد علاجی جز چیدن ندارد اگرنه آفتاب و باد آن را فاسد و دگرگون می‌کند. دوشیزگان نیز هرگاه به مرحله ازدواج برسند برای آنها چاره‌ای جز شوهر دادن نباشد اگرنه از فتنه ایمن نمانند. پس از این پیام رسول خدا به منبر رفت و این پیام را به اطلاع مردم رساند. ۸
تغییر فرهنگ ازدواج
فرهنگ اسلامی و سبک زندگی مسلمانان بدین‌گونه بود که در ازدواج تاخیر نمی‌کردند و جوانان بموقع به خانه بخت می‌رفتند و در هاله‌ای از عفاف و آرامش روزگار می‌گذراندند و از مفاسدی که دامنگیر جامعه امروزی است در امان بودند. استحاله تدریجی فرهنگ و رواج اباحیگری و ترساندن جوانان از ازدواج و القائات منفی در این رابطه سبک و فرهنگ ازدواج را دگرگون کرد و سن ازدواج بالا رفت و امروز شاهدیم که بسیاری از پسران و دختران در آستانه ازدواج بلاتکلیفند و این یک فاجعه اجتماعی است که باید آسیب‌شناسی کرد و با فرهنگ‌سازی و تسهیل و تشویق به امر ازدواج به علاج آن پرداخت.
دلایل تردید و اهمال در امر ازدواج گاه بیکاری و بلاتکلیفی و گاه مساله معیشتی و شغل و... است که آیات و روایات با دادن اطمینان به کمک خداوند و توسعه معیشت به این دغدغه پاسخ می‌دهند و باید به وعده‌های خداوند ایمان آورد.
در قرآن کریم است: «وانکحوا الایامی منکم و الصالحین من عبادکم و امائکم ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله و الله واسع علیم»9 بی‌همسران و غلامان و کنیزان را همسر دهید، اگر تهی دست باشند خداوند به فضل خویش بی‌نیازشان کند و خداوند گشایش‌دهنده است و آیه دیگر همین سوره (نور) ازدواج و عفاف را مورد تاکید قرار داده و وعده بی‌نیازی داده و می‌فرماید: «و لیستعفف الذین لایجدون نکاحا حتی یغنیهم الله من فضله»10 و آنانکه دسترسی به همسر ندارند با عفت و تقوا خویشتنداری کنند تا خداوند از فضل خود بی‌نیازشان کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «من ترک التزویج مخافه الفقر فقد اساء الظن بالله عزوجل ان‌الله عزوجل یقول «ان یکونوا فقراء یغنیهم الله من فضله» کسی که از بیم فقر ازدواج نکند به خدا و رسول خدا بدگمان است زیرا خداوند می‌فرماید: اگر فقیر باشند از فضل خویش بی‌نیازشان کند.
افزون بر این، ازدواج کلید گشایش و افزایش روزی است.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «اتخذوا الاهل فانه ارزق لکم»11 همسر گزینید که روزی شما را افزون کند.
تجربه نیز نشان می‌دهد ازدواج گشاینده مشکلات و تشکیل خانواده کمک به توسعه معیشت است زیرا وعده خداوند تخلف ندارد.
و نیز فرمود: «تزوج فان فی التزویج برکه و عفه»12 ازدواج کن زیرا برکت و عفت در ازدواج است.
کسی که ازدواج کند هم عفت و پاکدامنی را صیانت کرده و هم با برکت و نعمت روبه‌رو می‌شود.
مسأله جهیزیه و مهریه
در این باره روایات ما به آسان گرفتن توصیه می‌کند و از سنگین بودن مهریه نکوهش می‌کند که باید مورد توجه باشد. پیامبر اکرم فرمود «افضل نساء امتی اصبحهن وجها و اقلهن مهرا»13 بهترین زنان امت کسانی‌اند که زیباترند و مهریه آنها کمتر است و در مورد توجه نکردن به وضع مالی شوهران حضرت رضا(ع) می‌فرماید: «اذا خطب الیک رجل رضیت دینه و خلقه فزوجه ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله» هرگاه مردی که از دین و اخلاق او راضی هستی به خواستگاری آمد بپذیر و فقر و تهیدستی او مانع نگردد؛ خدای متعال فرمود: اگر تهیدست باشند خداوند از فضل خود بی‌نیازشان کند. به طور خلاصه زیربنای خانواده در اسلام شایستگی اخلاقی، خاستگاه مطمئن خانوادگی، ایمان، تقوا و پاکدامنی است که استحکام این نهاد را تضمین می‌کند. تشخیص و رعایت این شرایط در مرحله نخست به عهده پدران و مادران و سپس جوانان خواهان ازدواج است که با مشورت و سنجیده به ازدواج اقدام کنند و تحت تاثیر احساسات زودگذر و عشق‌های کاذب قرار نگیرند و در امر جهیزیه و تشریفات نیز به اقل مایحتاج بسنده کنند و مردان به جهیزیه همسر چشم ندوزند و از الگوهایی که در اسلام از ازدواج بزرگان دین خوانده‌ایم درس بگیرند. در این بخش از مشکلات، نظام اسلامی موظف است تسهیل ازدواج را در دستور کار خود قرار دهد.
تغییرات در سبک ازدواج
سبک اسلامی ازدواج بدین ترتیب که اشاره شد عامل بازدارنده از گناه و سبب خوشبختی دختر و پسر است اما با گذر زمان و ورود فرهنگ بیگانه به کشور و افزایش تورم، بروز مشکلات و گرانی‌ها و سختگیری‌های بی‌جا در شرایط نامزدی و پیوند زناشویی و تغییرات فرهنگی - اجتماعی، گرایش به زندگی مجردی به عنوان یک پدیده خطرناک به مرز هشدار رسیده است.
براساس آخرین پژوهش سازمان ثبت احوال کشور میانگین سن ازدواج برای دختران 1/21 و برای پسران 4/27 سال بوده که البته این آمار در استان‌های مختلف متغیر است این در حالی است که چنانچه جوانان از 35 سالگی عبور کنند به سختی تن به ازدواج می‌دهند. معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده گفت: نیمه اول سال 92، آمار ازدواج با کاهش 5 درصدی روبه‌رو بوده در حالی که آمار طلاق 7 درصد در کشور افزایش داشته است. این آمار زنگ خطر است که باید به آن حساس بود.
کارشناسان، عوامل بالا رفتن سن ازدواج را اینگونه عنوان کرده‌اند: تورم، بیکاری، معاشرت ناسالم، افزایش طلاق که موجب دلسردی جوانان شده، ماهواره‌ها، فضای مجازی ناسالم، تغییرات در سبک زندگی، نبودن الگوی ازدواج آسان، فساد و اباحیگری و شیوع گناه و روابط غیر مجاز که برای این موارد باید چاره‌ای اندیشید. یکی از کارشناسان با بیان اینکه 4 عامل دانشگاه، سربازی، نداشتن شغل و تفریحات بیرون از خانه ازدواج را به عقب می‌اندازد، می‌گوید تفریحات بیرون از خانه عامل عمده‌ای است که در جامعه جولان می‌دهد و در سال‌های اخیر روند صعودی داشته است.
تغییرات سبک همسریابی
سبک همسریابی نسبت به گذشته دستخوش تغییراتی شده است. انتخاب همسر در گذشته از طریق آشنایی فامیلی و با مشورت بزرگ‌ترها و استشاره و استخاره و با چشم باز و تحقیق در مشخصات خانوادگی و عفاف و حجاب و اصالت اخلاقی انجام می‌گرفت و به همین دلیل زندگی خانوادگی کمتر دستخوش فروپاشی می‌شد اما امروز جوانان کمتر به این روش‌ها تن می‌دهند بلکه بیشتر از طریق آشنایی در مجالس و محافل و محیط تحصیلی یا محیط کار و میهمانی‌ها و پارتی‌ها و اینترنت و... به زندگی مشترک رو می‌آورند! و بدیهی است در این نوع ازدواج‌ها کمتر می‌توان ملاکات اخلاقی و اصالت خانوادگی را بازشناخت و محور قرار داد. به گفته کارشناسان اجتماعی بیشترین عامل فروپاشی خانواده را در این نوع ارتباطات و پیوندهای نسنجیده و احساسی باید جست‌وجو کرد. در گذشته هزینه‌های سنگین مهریه و جهیزیه اضافی و تالار جشن و لباس عروسی و آرایشگاه گران‌قیمت کنونی که مسائلی فرعی و بار سنگین ازدواج است وجود نداشت اما امروز وضعیت به گونه دیگری است که می‌بینیم و همین‌هاست که چشم‌انداز هراسناکی را برابر چشم جوانان ترسیم می‌کند که می‌ترسند و توان ندارند زیربار این هزینه‌ها بروند. علاوه بر این در گذشته مسکن خانواده‌ها مشترک بود و چند خانواده تازه‌بنیاد در یک خانه بزرگ سنتی زندگی می‌کردند و بر سر یک سفره غذا می‌خوردند و گرفتار تشریفات کنونی نبودند اما امروز مسکن به صورت آپارتمان قوطی کبریتی اما گران‌قیمت درآمده که تامین آن مشکل و بسیاری جوانان با درآمد پایین توان تامین مسکن را ندارند. این عوامل و شرایط، سبک زندگی را اجبارا تغییر داده است.
تجردگرایی و زندگی مجردی
یکی از پدیده‌های اجتماعی که آفات و آسیب‌های متعددی را به بار می‌آورد، تجردگرایی و زندگی مجردی است که گروه‌های اجتماعی را از زن و مرد تهدید می‌کند و به عقیده کارشناسان زنان از مردان در گرایش به زندگی مجردی سبقت گرفته‌اند. به گفته کارشناسان بزرگ‌ترین آسیب تجردگرایی بی‌بند و باری اخلاقی است. مجرد بودن انواع آسیب‌ها را در پی دارد که مهم‌ترین آن گسترش رابطه نامشروع است و این خود عامل افزایش تجردگرایی نیز در جامعه می‌شود. رابطه آزادی که دختران و پسران در پیش گرفته‌اند از هنرپیشه‌های مبتذل ترکیه، آمریکای جنوبی، آمریکا و کشورهای غربی الگوبرداری شده است. زندگی مجردی و عدم کنترل خانواده بر جوانان منشا فروریختگی ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و خلأ درونی و عاطفی و افسردگی است که جوانان را به اعتیاد، مشروبات الکلی، مواد روان‌گردان و روابط نامشروع می‌کشاند. فرمانده نیروی انتظامی غرب تهران در جریان کشف یک باند قاچاق مواد مخدر تحت عنوان خانه‌های مجردی می‌گوید: این باند، خانه‌های مجردی را دپوی مواد مخدر وارد شده از مرزهای شرقی می‌کردند.
باری! زندگی مجردی، خانواده و تحکیم خانواده را در معرض خطر قرار داده و شخصیت افراد را تغییر می‌دهد و این از آثار تهاجم فرهنگی و بدآموزی رسانه‌های بیگانه است.

پی‌نوشت:
1- میزان الحکمه ج 5 ص 2248
2- سوره روم آیه 21
3- سنن النبی ص 148
4- همان ص 150
5- میزان الحکمه ج 5 ص 2260
6- میزان الحکمه ج 5 ص 2256
7- همان 2250
8- همان 2254
9- سوره نور آیه 32
10- سوره نور آیه 33
11- میزان الحکمه ج 5 ص 2252
12- همان 2256
13- همان