حسام آبنوس:ادبیات متعهد و رمان دینی از مقوله‌هایی است که بسیار پر مناقشه است بویژه که از ابتدای انقلاب اسلامی به این طرف و با موجی از دین‌مداری که توسط این انقلاب ایجاد شد در عرصه‌های گوناگون هنری از جمله ادبیات نیز بحث بر وجود و اصالت هنر دینی بالا گرفت و موافقان و مخالفانی پیدا کرد هرچند باید یادآور شد این مبحث فقط در ایران مطرح نیست بلکه در میان اندیشمندان و نظریه‌پردازان عرصه هنر و ادبیات مورد بحث و گفت‌وگو بوده است. رمان «لبخند مسیح» اثر سارا عرفانی از نویسنده‌های توانا و صاحب قلم جامعه ادبی است که در این چند خط در نظر است معرفی کوتاهی بر آن داشته باشیم. این رمان داستان دختری به نام «نگار» است که زبان خارجی بسیار خوبی دارد و در یک آموزشگاه زبان تدریس می‌کند، به همین خاطر مجلات خارجی را مطالعه می‌کند. از قضا در یکی از مجلات به متنی جالب بر می‌خورد. از متن خوشش می‌آید. آدرس ایمیل نویسنده آن متن را که «نیکلاس» نام داشته است پیدا می‌کند و از طریق ایمیل با نویسنده ارتباط بر قرار می‌کند. چون نگار در آموزشگاه از روی کتاب به زبان‌آموزان درس نمی‌دهد و بیشتر از کتاب با بچه‌ها کار می‌کند با خانواده شاگردانش مشکل پیدا کرده است و به همین خاطر با مسؤول آموزشگاه که از قضا به نگار علاقه دارد درگیری پیدا می‌کند... داستان در ابتدا با یک قصه عامه‌پسند که جوانان و نوجوانان مخاطب این نوع داستان‌ها هستند آغاز می‌شود اما آرام‌آرام وارد داستان اصلی می‌شود داستانی که مضمون و پیام نویسنده در آن قرار دارد و شاید بتوان گفت عامل نگارش این رمان نیز همین پیام و محتوای «لبخند مسیح» است. مضمون این داستان حول محور مباحث توحیدی می‌چرخد که نویسنده در نظر دارد آن را از طریق هنر خود که همان نویسندگی است به خواننده منتقل کند. عرفانی در این رمان با طرح سؤالات مختلف از سوی نیکلاس، نگار (نماد جوان ایرانی است که نماینده تفکر شیعه 12 امامی در جهان نیز هست) را به چالشی برای یافتن پاسخ سؤالات وی فرامی‌خواند. سؤالاتی که شاید تا قبل از اینکه از سوی نیکلاس پرسیده شود، اغلب بر این باور باشیم که آنها را می‌دانیم و نسبت به آنها بی‌تفاوت نیستیم اما هنگامی که نگار (به عنوان جوان شیعه) با این سؤالات روبه‌رو می‌شود پی به بی‌اطلاعی نسبت به باورها و اندیشه‌های دینی خود می‌برد. این رمان با توجه به اینکه موضوعی دشوار و سخت را برای روایت انتخاب کرده اما به رغم این موضوع توانسته موفق شود و متنی صریح و روان را برای مخاطب روایت کند. ساده و روان بودن این داستان با وجود پرسش‌هایی بنیادین و پایه‌ای از باورها و عقاید یک فرد مسلمان، خدشه‌دار نشده است. پرسش‌هایی که خواننده را نیز به فکر فرو می‌برد تا خود را در محک این پرسش‌ها قرار دهد تا بداند در چه نقطه‌ای از باورهای دینی ایستاده است. پاسخ به سؤال‌های نیکلاس در حقیقت پاسخ به پرسش‌های جوان امروز است، در عصری که مکاتب و عرفان‌های جدید او را از همه سو احاطه کرده است این کتاب می‌تواند تلنگری برای بازگشت به خویشتن و یافتن واقعیت و هدف خلقت باشد. در بخشی از این رمان آمده است: «بعضی آدما وقتی اسم دین رو می‌شنوند، فقط یاد یکسری دستورات خشک ‌می‌افتند که باعث اتلاف وقتشان می‌شه. احساس می‌کنن دین، دست و پاشون رو می‌بنده و اونا رو از زندگی عادی منع می‌کنه... در حالی که دین به قلب ما آرامش می‌ده. آرامشی که همه دنبالش هستن اما برای رسیدن به اون، راه رو اشتباه می‌رن». رمان و داستان‌های دینی دارای ویژگی‌هایی هستند: زبان رمان دینی، زبان اشارت است و بر خلاف گفته بالزاک، رمان‌نویس فرانسوی که معتقد است، تنها شرح و جزئیات می‌تواند به آثاری که رمان خوانده می‌شود، ارزش لازم را بدهد، حکایت‌گر و رمان‌نویس دینی، به دلیل حفظ حرمت انسان، از نفوذ در عمق و زوایای پنهانی زندگی شخصیت‌های رمانش می‌پرهیزد و می‌خواهد اسرار را نگاه دارد. نویسنده این اثر نیز همین طور عمل کرده و سعی داشته جزئیات را مگر به ضرورت و مگر به اندازه‌ای که بتواند چرخ داستان را بچرخاند برای خواننده بر ملا نکند تا نشان دهد حرمت شخصیت‌های داستان (هر چند ساختگی و غیر‌واقعی) را نیز نگاه داشته است.یکی دیگر از ویژگی‌های «لبخند مسیح» روایت زنانه آن است. استفاده از شخصیت یک دختر در کنار نحوه روایت اتفاقات که حاوی احساس و عاطفه است خواننده را نسبت به نویسنده داستان آگاه می‌کند و به وی توجه می‌دهد که با نویسنده زن روبه‌رو هستید. نویسنده‌ای که علاوه بر عقاید دینی که معمولا با حس و معنا رابطه دارد، زنانگی را نیز چاشنی روایت کرده تا بتواند تاثیر بیشتری بر مخاطب بگذارد. البته از دیگر نشانه‌های زنانه بودن این اثر می‌توان به کمرنگ بودن شخصیت‌های مرد اشاره کرد که چندان پرداختی برای آنها صورت نگرفته و هویتی ندارند و به نظر می‌آید فقط جنسیت آنها در متن مورد نظر بوده است. زمان این رمان یک زمان خطی است که خواننده در زمان با شخصیت اول (نگار) همراه می‌شود و اتفاقات را از زاویه دید وی می‌بیند و متوجه می‌شود. شیطنت‌های دخترانه در کنار شخصیت مستقل، دختری آرمانی را که در ذهن نویسنده است هویدا می‌کند، دختری که در کنار این دو مورد به خانواده اهمیت می‌دهد و برای ایشان احترام قائل است. نویسنده با نشان دادن تصویری از یک دختر امروزی در یک خانواده‌ای که برای شفای برادر کوچکش از امام رضا(ع)، نذر کرده‌اند به خواننده نشان می‌دهد نه فقط نگار بلکه همه در دور و اطراف خود باورهای دینی داریم ولی تاکنون نسبت به آنها فکر نکرده‌ایم. رمان «لبخند مسیح» که در حوزه رمان دینی تقسیم‌بندی می‌شود، فتح بابی است در عرصه‌های عقیدتی که خواننده را کمی به فکر فرو ببرد تا باورها و عقاید خود را بازبینی و در ارتباط با آنها اندیشه کند. این کتاب در بستر داستان‌های فرعی و عامه‌پسند (که در همین روایات فرعی نیز اخلاق و انسان‌دوستی را به خواننده القا می‌کند) علاوه بر اینکه پیام خود را به مخاطب می‌رساند توانسته با زبانی ساده یک مفهوم دینی را خواندنی و جذاب روایت کند. این کتاب در 117 صفحه توسط انتشارات سوره مهر به قیمت 5500 تومان روانه بازار نشر شده است.