زهرا قزیلی: سریال رهایی سریال غیرمتعارف پلیسی است که اخیرا پخش آن از شبکه دوم سیما به پایان رسید. سریالی که با اقبال گسترده مخاطبان رسانه ملی مواجه شد . به بهانه پخش سریال با کارگردان اثر به
گفت وگو نشستیم .لازم به ذکر است که پخش چنین سریالی با این کیفیت در گونه پلیسی این مهم را به ذهن متبادر می کند که مخاطبان رسانه ملی عطش دیدن سریال در گونه های متنوع و پر تحرک پلیسی را دارند .
کمتر در سریال‌های تلویزیونی به نیروهای یگان ویژه توجه شده بود چطور شد به این یگان و فعالیت‌هایش به این گستردگی توجه کردید؟
تاکنون یگان ویژه در برخی سکانس‌های فیلم‌ها یا سریال‌ها مشارکت کرده وحضور داشته اما به همین میزان ختم شده است. در هر فیلمی کنار داستان‌های ادبیات نمایشی سکانس‌های اکشن استفاده شده در حالی که فضای کار این یگان بسیار گسترده است و شاخصه‌های بسیار خوب اکشن و بصری در عملیات‌های یگان ویژه وجود دارد. فیلمنامه این کار سعی شد اختصاصا در ارتباط با یگان ویژه شکل بگیرد و تصمیم گرفته شد این کار انجام شود.
به روحیات و خطرات فعالیت نوپو پرداختم
تنها به دلیل ویژگی‌های بصری یگان ویژه سراغ ساخت چنین سریالی رفتید؟
نه! طبعا تنها ویژگی‌های بصری این گروه از پلیس نیروی انتظامی ملاک نبود. ما به اخلاقیات این گروه از نیروی انتظامی، درونمایه فعالیت‌های خطرناک این گروه در سطح جامعه و تحت‌الشعاع قراردادن خطرات فعالیت آنها در میان خانواده‌هایشان اشاره داشتیم و سعی کردیم علاوه بر استفاده از تصاویر اکشن از بافت دراماتیک بین خانواده و روحیات افراد عضو یگان ویژه بهره برده و خطرات و نوع فعالیت این دسته از نیروها را معرفی کنیم.
ساخت مستند بسیار مفید بود
چگونه با فعالیت‌های یگان ویژه که کمتر دیده شده آشنا شدید و با شناخت درست از این گروه از تکنیک مناسب در کارگردانی بهره بردید؟
بزرگ‌ترین شانس من ساخت مستند «پلیس ایران» بود که 6 ماه تا یک سال به‌طول انجامید. ساخت مستند به سفارش دکتر منتظرالمهدی در سال‌های گذشته بود. من کار را ساختم و در این مستند با جنبه‌های مختلف فعالیت‌های پلیس آشنا شدم. برای ساخت مستند تحقیقات گسترده‌ای داشتم و در یگان ویژه در خدمت سردار کرمی بودم. تحقیقات و ساخت مستند کمک بسیار مفیدی بود تا بتوانم در حوزه یگان ویژه پیشرفت خوبی داشته باشم و بتوانم از آن در ساخت این سریال هم بهره بگیرم. از جهت دیگر شانس باز هم یاری کرد و نویسنده کار آقای علی طالب‌آبادی هم روحیه‌اش با این فضاها متناسب بود و تحقیقات قبلی داشت و متن بسیار خوبی را آماده کرد.
صورت مساله را پاک نکردیم
یکی از بخش‌هایی که در سریال‌های پلیسی به کار لطمه می‌زند و باعث دوپارگی کار می‌شود پشت صحنه زندگی پلیس‌هاست اما در این فیلم زندگی خانواده پلیس باعث دوپارگی و لحن متفاوت در سراسر سریال نشده است.
این نکته مهم و حائز اهمیت را مدیون قلم خوب آقای علی طالب‌آبادی هستیم که با هوشمندی بخش خانواده را طراحی کرده است. زمانی که قرار است بخش‌های اکشن و حادثه‌ای یک مجموعه پررنگ باشد لازم است فضای اکشن منطقی بوده تا روابط و فضای خانوادگی در کار دیده شود. در این داستان بیمارستان بخشی از فضای خانوادگی در نظر گرفته شده است. بیمارستان فضایی است که نشان می‌دهد جامعه بیمار است و می‌تواند بیمار فیزیکی و بیمار روحی در آن حضور داشته باشد. انتخاب بیمارستان نمادی از یک جامعه با بیماری‌های مختلف است. این سریال در تلاش بوده بدون پاک‌کردن صورت مساله به حل و فصل مشکلات و مسائل بپردازد و درباره مشکلات اندیشه شود، بدون آنکه صورت مساله پاک شود. انتخاب بیمارستان از سوی دیگر فضای عملیاتی و نکات مثبت ویژه‌ای دارد. فضای خانوادگی به خانه محدود نمی‌شود، هر فردی بنا به خاصیت شغلش مسائل مختلف موجود در جامعه را تعریف می‌کند. روابط اجتماعی، مواد مخدر، اعتماد کردن و عدم اعتماد، روابط پدر و پسر، مادر و فرزند و... در کار تعریف می‌شود. در این سریال با نوشته خوبی آقای طالب‌آبادی کار را به خانه کات ندادیم و افراد خانواده هم در فضای ملتهب هستند. به آقای طالب‌آبادی گفتم وقتی فیلمنامه شما را کار می‌کنم گویا روی ماهی‌تابه داغ ایستاده و ملتهبم. نکته مهم در آثار اکشن این است که وقتی قرار است 90 دقیقه اکشن به نمایش بگذارید باید در هر 30 دقیقه با خلق یک صحنه حتی درام، عاشقانه یا کمدی و... به مخاطب استراحت بدهید تا بتواند دوباره در موقعیت حادثه‌پردازی قرار گیرد. این فاصله‌گذاری نیاز است.
نمایش هوشمندی و توان پلیس، امنیت را بالا می‌برد
تا به حال تجهیزات و امکانات پلیس به این گستردگی که در سریال «رهایی» دیده شد به نمایش درنیامده بود به نظر شما با نمایش این تجهیزات و ادوات احساس ناامنی و ترس در جامعه ایجاد نمی‌شود؟
چه کسی از پلیس باید بترسد؟ پلیس قبل از اینکه مقابل مردم قرار بگیرد، امنیت را در ذهن مردم ایجاد می‌کند. هر قدر پلیس مقتدر باشد میزان امنیت جامعه بالاتر است. نمایش اقتدار پلیس باعث می‌شود مجرم قبل از ارتکاب جرم و جنایت در ذهنش پلیس شکل بگیرد و بداند اگر خلافی انجام دهد پلیس حضور دارد. یک نکته را هم باید یادآور شوم که علاوه بر اقتدار پلیس در سریال لحن آرام و فضای اجتماعی را هم به نمایش گذاشتیم، همه‌اش خشونت نیست. به عقیده من ادوات پلیس حس غرورآفرینی را در جامعه بالا می‌برد و جامعه احساس می‌کند امنیت و ثبات بیشتری در آن وجود دارد. نباید همه ادوات و تجهیزات را در سریال‌ها و فیلم‌های خارجی ببینیم. ما باید آنچه داریم را به درستی به نمایش بگذاریم تا جامعه احساس امنیت بیشتری داشته باشد. البته استفاده از تجهیزات پلیس باید به درستی انجام شود و در داستان کارآیی داشته باشد؛ نمایش بی‌دلیل این تجهیزات آفت‌های زیادی را به دنبال دارد.
پلیس به ما اعتماد کرد
باتوجه به اینکه تجهیزات وامکانات خوبی در اختیار تولید سریال قرار گرفته است این سوال پیش می‌آید که چگونه پلیس با سریال همکاری کرد و انگ سفارشی بودن به این کار نخورد.
پلیس به ما اعتماد کرد و این اعتماد هم نشأت گرفته از مستندی بود که ساختم. نگاه ویژه به ادوات و تجهیزات می‌توانست هنرمندانه صورت گیرد و فعالیت این یگان را به درستی نمایش دهد. فیلمسازی و پلیس هر کدام جایگاه خودش را دارد و در دو لاین متفاوت در حرکت هستند. اگر تعامل درستی صورت گیرد، می‌توان شاهد همکاری مناسب میان دو قشر بود. اگر فیلمساز آگاهی دقیقی از فعالیت ارگان و نهاد مربوطه داشته باشد و در کنار آن ارگان با کمک، شناخت و آگاهی از فعالیت آن به درستی حرکت کند، تعامل مناسبی شکل می‌گیرد. درباره انگ سفارشی بودن باید این نکته را یادآور شوم در حال حاضر هر یک از تولیدات تلویزیون در کوچک‌ترین اشل تولید نیاز به اسپانسر و سفارش‌دهنده دارد.
به شخصه معتقدم هر فیلمی که باعث شادابی، شورآفرینی، ایجاد انگیزه، امید، عشق و غرور در جوان ایرانی و خانواده شود ارزشمند است، حال هر انگی که دوست دارند به کار بزنند.
نمایش هوشمندی ضدقهرمان، قدرت قهرمان را بالا می‌برد/ با پلیس به زبان مشترک رسیدیم
در سریال «رهایی» نگاه به پلیس نسبت به دیگر آثار از این دست متفاوت بوده است. خلافکار انسان باهوش و تحصیلکرده‌ای توصیف شده و در مقابل پلیس که قهرمان داستان است نیز باهوش و کاربلد توصیف می‌شود.
در فیلمنامه آثار پلیسی فرمولی تقریبا ثابت وجود دارد، ضد قهرمان باید قدرتی بیشتر از قهرمان داشته باشد تا وقتی قهرمان او را شکست می‌دهد، قدرت قهرمان بیشتر به چشم بیاید. وقتی فیلمنامه رهایی را خواندم، متوجه هوشمندی در نگارش فیلمنامه شدم که باعث می‌شد با تعلیق‌ها و رمزگشایی‌ها حس قدرتمندانه‌تری به پلیس بدهد. ضدقهرمان را باهوش و توانا دیدیم اما در کنارش پلیسی را به تصویر کشیدیم که باهوش‌تر است با این کار به باور بیننده احترام گذاشتیم. برخی خلافکارهای سریال آدم‌هایی هستند که از ناکامی‌ها، بی‌عدالتی‌ها و هزاران گره دیگر در جامعه برخاسته‌اند به نوعی بیماران جامعه هستند که باید به آنها توجه شود در قبال این افراد پلیس قدرتمند دیده می‌شود. شاید این افراد الان در جایگاه خلافکار قرار داشته باشند اما بیماران جامعه هم محسوب می‌شوند که باید به آنها رسیدگی شود البته برخی را هوشمند تصویر کردیم تا وقتی پلیس خلافکاران را شکست می‌دهد، برای بیننده جذاب باشد. البته درسریال می‌بینیم در میدان عملیاتی پلیس هم خطا می‌کند اما میزان خطایش به مراتب کمتر است. به این نکته باید توجه کنیم ما در تعامل با پلیس و هماهنگی با نیروی انتظامی به زبان مشترک رسیدیم و به این نگاه دست یافتیم که مدیون سردار دکتر منتظرالمهدی هستیم که دست ما را در اجرای این کار باز گذاشت و اعتماد ایشان باعث شد نتیجه لازم و مطلوب را بگیریم.
شما از کارگردانانی هستید که به اکشن و حادثه‌سازی در کارهایتان علاقه‌مند هستید و از تکنیک‌های مختلف دوربین و تدوین برای نمایش این اکشن استفاده می‌کنید. این سریال را به لحاظ تکنیکی در قیاس با کارهای
قبلی تان در چه سطحی می‌بینید؟
سعی کردم دانش خود را در امر فیلمسازی به‌روز کنم. سریال «خط‌شکن»، «آخرین آواز ققنوس» و سریال «قلب» ساختارهای خاص و مربوط به فضای خود را داشتند. فرصتی پیش نیامده بود که پکیچ کاملی از تجهیزات متعدد بصری را در اختیار داشته باشم در این کار شرایطی فراهم شد که از دوربین داری مود اسلوموشن و....فضای ویژال تکنیکال، موسیقی و تدوین همه در کنار هم قرار گرفت تا بتوانم از همه ادوات سمعی و بصری در راستای به تصویر کشیدن مناسب کار استفاده کنم.
سریال‌های با موضوع اکشن تنها در هفته نیروی انتظامی ساخته و پخش می‌شود این درحالی است که
این گونه از سینما مخاطب خوبی دارد.
مردم ما علاقه‌مند هستند آثار اکشن را ببینند و آن را دنبال کنند. مدیران سازمان باید به این نکته توجه داشته باشند که در کنار سرمایه‌گذاری برای آثار الف ویژه از آثار خوب و درخور توجه با رویکرد اکشن و پلیسی هم حمایت کنند و ساخت این آثار به هفته نیروی انتظامی ختم نشود. اکشن ژانری از سینماست که اگر درست اجرا و کار شود می‌تواند باعث جذب مخاطب شود. نکته آخر اینکه پلیس نیازمند خلق اشخاص خاص و شخصیت‌های خاص در فرهنگ ما است. این فرهنگسازی در جامعه ما شکل نگرفته است. ما مانند آثار خارجی کارآگاهانی چون مارپل، شرلوک هلمز و... نداریم اما نیازمند هستیم هوشمندی پلیس ایرانی به تصویر کشیده شود و در این راستا خلق شخصیت کنیم.