مهدی جابری:  اثر تاریخی برجای مانده از قرن ششم هجری قمری در روستای خوئین زنجان از پایه سست شده است و احتمال تخریب و سقوط آن در زمستان امسال وجود دارد. به گزارش خبرنگار «وطن امروز» روستای خوئین با قدمتی بیش از 4 هزار سال یکی از تاریخی‌ترین روستاهای کشور و استان زنجان به شمار می‌رود. نام دیگر این روستا «دارالمومنین» است چراکه مردمان آن همواره اهل علم و فضیلت بوده و علما را تکریم می‌کردند. این روستا در زمانی که 3 هزار خانوار در آن ساکن بودند حدود 350 روحانی داشته است که برخی از آنها صاحب کشف و کرامت بوده‌اند. حوزه علمیه خوئین در آن زمان شهرت زیادی داشته و 7 مجتهد مسلّم در این روستا زندگی می‌کردند. وجود یک شهر زیرزمینی به وسعت 4 هزار متر و در عمق 40 متری از جمله آثار تاریخی روستای خوئین است؛ اثری تاریخی که از معدود شهرهای زیرزمینی ایران است و در بخش‌هایی از آن نوشته‌های ترجمه‌نشده‌ای از دوره اشکانیان به چشم می‌خورد. این دژ زیرزمینی که برای حفاظت از اهالی و ساکنان در مواقع اضطراری ساخته شده بود دارای اتاق‌های مجزا، تنور، انبار ویژه نگهداری مواد غذایی و تجهیزات مهم، اصطبل، طویله و چهارراه‌های تودرتو در طبقات مختلف است. گفته می‌شود این شهر زیرزمینی از طریق تونل‌هایی با روستاهای اطراف خود ارتباط داشته است. علاوه بر شهر زیرزمینی، اثر تاریخی دیگری در روستای خوئین زنجان وجود دارد که به‌خاطر کم‌توجهی و غفلت برخی مدیران در آستانه تخریب قرار گرفته است؛ اثری که در لغتنامه دهخدا نیز اینچنین به آن اشاره شده است: «خوئین، قصبه‌ای است در 60هزار گزی جنوب باختر زنجان از دهستان ایجرود بخش مرکزی. سردسیر و با آب و هوای خوش، مذهب شیعه اثنی‌عشری و اکثراً باسواد و علمای مشهوری از این قصبه برخاسته‌اند. زبان مادری آنها فرس قدیم است که قرن‌ها آن را حفظ کرده‌اند. این قصبه یک دبستان و یک مرکز درمانی و 25 باب مغازه دارد و در آنجا غار و آثار قلعه خرابه و برجی دیده می‌شود». برجی که دهخدا به آن اشاره کرده، این روزها به «میل باستانی خوئین» معروف است؛ برجی که شکل گنبدی دارد و یادگار قرن ششم هجری قمری است. در روستای خوئین 3 برج مشابه دیگر نیز وجود داشته که از آنها برای دیده‌بانی و دفاع در برابر حملات احتمالی استفاده می‌شده است اما امروز فقط یکی از آنها باقی مانده که گویا این نیز حال و روز خوشی ندارد.
 زمستان امسال حتما سقوط می‌کند
علی‌اکبر آل‌اسحاق یکی از اهالی این روستا به خبرنگار «وطن امروز» می‌گوید: «در سال‌های اخیر بارها خطر نابودی میل باستانی خوئین به مدیران محلی  گوشزد شده است اما آنها آنقدر نسبت به این موضوع کم‌توجه بودند که اکنون خودمان برای حفاظت موقت از این اثر تاریخی دست به کار شده‌ایم». وی افزود: «میل باستانی خوئین از پایه سست شده و با یک نگاه ساده مشخص است که بخش‌هایی از پایه این سازه از بین رفته و احتمال ریزش آن وجود دارد». آل‌اسحاق ادامه می‌دهد: «ما با هزینه شخصی تعدادی از اهالی، اقدامات موقتی برای سر پا نگه داشتن این برج انجام داده‌ایم اما دوام و ایمنی آن در گرو مشارکت و اقدام فوری نهادهای متولی است؛ چراکه ما پیش‌بینی می‌کنیم در زمستان امسال و با توجه به برف و سرمایی که هر سال در این روستا وجود دارد میل باستانی خوئین به طور جدی در معرض خطر سقوط و ریزش قرار گیرد و احتمال وقوع این حادثه نزدیک به صددرصد است». او به درخواست‌ها و پیگیری‌های متعدد اهالی روستا از مدیران محلی اشاره می‌کند و می‌گوید: «روستایی که 4 هزار سال قدمت دارد و به‌خاطر پیشینیه علمی و دینی و حضور علمای بزرگ به دارالمومنین معروف است باید بیش از این مورد توجه مدیران باشد. بارها از مدیران خواسته‌ایم برای حفاظت از میل باستانی خوئین به عنوان اثری به جای مانده از قرن ششم هجری تدبیری اتخاذ کنند و اکنون نیز منتظر اقدام آنها هستیم». آل‌اسحاق همچنین مشورت نکردن مدیران با اهالی روستا را موجب تحمیل هزینه‌های اضافه به بیت‌المال می‌داند و اظهار می‌دارد: «چندی قبل بیش از 100 میلیون تومان برای مرمت و بازسازی حمام تاریخی خوئین هزینه شد اما از آنجا که اقدامات انجام شده پشتوانه کارشناسی نداشت اکنون این حمام تاریخی به‌خاطر نفوذ رطوبت و آب‌های سطحی باز هم در معرض آسیب قرار گرفته است، این در حالی است که اگر از شورای روستا نظرخواهی و درخواست مشورت می‌شد، قطعا موضوع هدایت آب‌های سطحی و نیز ایزوگام شدن سقف حمام به مجریان گوشزد می‌شد اما آنها نه‌تنها نظر ما را جویا نشدند بلکه مسائل کارشناسی و ایمنی را هم نادیده گرفتند». وی ادامه می‌دهد: «مساله دیگر این است که 8 میلیون تومان برای تامین روشنایی شهر زیرزمینی خوئین هزینه کرده‌اند، در حالی که اهالی می‌گویند اگر با ما مشورت می‌شد هزینه‌ها را به یک میلیون تومان کاهش می‌دادیم. بنابراین نظرخواهی از اهالی و شورای روستا می‌تواند در تسریع امور و کاهش هزینه‌ها موثر باشد».
دهیار: خودم عکس گرفتم و به مدیران دادم
قاسم آزادپور، دهیار خوئین نیز در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: «تا به حال چندین بار برای مدیران و مسؤولان نامه نوشته‌ایم و حتی تصاویر مرتبط با تخریب‌شدن میل باستانی خوئین را شخصا به آنها تحویل داده‌ام؛ آنها نیز آمده‌اند و وضعیت تاسف‌بار این برج را از نزدیک دیده‌اند اما به جز حرف و قول شفاهی کار خاصی انجام نداده‌اند». وی با بیان اینکه میل باستانی خوئین 3 سال قبل نیز در معرض ریزش قرار داشته است، می‌افزاید: «آن زمان یکی از اهالی با هزینه شخصی خود، برج را مرمت کرد و اکنون که میراث فرهنگی توجه جدی به این موضوع ندارد تعدادی از اهالی با هزینه خودشان و با استفاده از چسب بتن برای حفاظت از آن اقدام کرده‌اند». آزادپور در پاسخ به اینکه آیا این اقدامات اهالی تعارضی با اصول کارشناسی ندارد، می‌گوید: «ما چاره‌ای جز این کار نداریم چراکه اگر ما هم مانند مدیران میراث فرهنگی دست روی دست می‌گذاشتیم، میل باستانی زودتر از اینها تخریب می‌شد». دهیار خوئین ادامه می‌دهد: «مطمئن باشید که در صورت ادامه بی‌توجهی‌ها این برج در زمستان امسال به طور کامل تخریب می‌شود و اثری از آن باقی نمی‌ماند». وی معتقد است: «مدیران میراث فرهنگی در عمل برای حفاظت از آثار تاریخی روستای خوئین کار چندانی نکرده‌اند و این روستا که می‌تواند یک جاذبه و منطقه گردشگری باشد، اکنون شاهد از دست دادن آثار تاریخی خود است. میل باستانی خوئین فقط یکی از آثار باارزشی است که در معرض تخریب قرار دارد و شهر زیرزمینی، حمام تاریخی و دیگر بناهایی را که در آستانه تخریب و تهدید قرار دارند نیز باید به این مجموعه اضافه کرد».
 

بی اطلاعی مسؤول میراث فرهنگی ایجرود از وضعیت اثر تاریخی
 مسؤول میراث فرهنگی شهرستان ایجرود در پاسخ به پیگیری خبرنگار «وطن امروز» اظهار داشت: «چندی قبل بود که دهیار خوئین را دیدم اما چیزی در این‌باره به من نگفته است. من از این موضوع بی‌اطلاع هستم و آن را برای نخستین بار از زبان شما می‌شنوم». لاله عبدی‌کیا در واکنش به این سوال که آیا از اخبار سایت‌های خبری مرتبط با خوئین که در این باره هشدار داده‌اند بی‌اطلاع هستید؟ می‌گوید: «به هر حال حتما این موضوع را پیگیری می‌کنم و در صورتی که میل باستانی خوئین در معرض آسیب و تخریب باشد اقدامات لازم انجام خواهد شد». عبدی‌کیا می‌افزاید: تا جایی که به خاطر دارم این برج در سال 1387 یا 1388 نیز مرمت شده است و اکنون نیز بررسی‌های لازم را در این‌باره انجام خواهیم داد و اگر وضعیت به‌گونه‌ای باشد که شما می‌گویید، حتما اقدام می‌کنیم. مسؤول میراث فرهنگی شهرستان ایجرود همچنین درباره شهر زیرزمینی خوئین معروف به دژمنده می‌گوید: «حفاظت از این بنا نیازمند تخصیص اعتبارات است». هرچند مسؤول میراث فرهنگی شهرستان ایجرود از خطری که میل باستانی خوئین را تهدید می‌کند اطلاع چندانی ندارد اما تصاویر و اخباری که از وضعیت کنونی این برج در سایت‌های مرتبط با خوئین همچون «خوئین، میراث کهن» و «خوئین، تاریخ مغفول» وجود دارد نشان می‌دهد که برج 800 ساله این روستای 4 هزار ساله بزودی فرو خواهد ریخت.