حجتالاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی: غرور از مهلکاتی است که رهایی از آن بسیار مشکل است، و طبع آدمی او را به سمت این رذیله میلغزاند. اما نکتهای که کار را مشکلتر میکند، آن است که دنیا خانه غرور است: «الدُّنْیَا دَارُ غُرُورٍ» [بحارالانوار: 42/276] و همگان را مغرور میکند، مگر آنانی را که دنیا را محل گذر دانسته و از آن برای آخرت خود توشه گرفتهاند. وقتی چنین است، ما که در دنیا پرورش مییابیم و فرزندان دنیا هستیم، و گرفتار غرور شدهایم، وقتی یکدیگر را میبینیم، بر غرورمان افزوده میشود و این امر مشکلی به مشکلات ما اضافه میکند. زیرا از روی خیرخواهی، به یکدیگر وعدهها میدهیم، وعده بهشت و امثال آن: «بَلْ إِنْ یَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً إِلَّا غُرُوراً» [فاطر: 40] «بلکه ستمکاران جز فریب به یکدیگر وعده نمىدهند.» چه ستمی بیشتر از اینکه یکدیگر را فریب دهیم؟ با اینکار صفت مذموم غرور را در خود تثبیت میکنیم و آن را در وجودمان بیشتر گسترش میدهیم اما تقوا ملکه نفسانی است که با تمرین در کردار شایسته حاصل میشود، و به ما آموزش میدهد که تا زنده هستیم، نباید به خود و کارهای خود مغرور شویم، زیرا غرور نوعی یقین دروغین به آیندهای است که هنوز نیامده است، در حالی که تا در دنیا هستیم نباید به عاقبتبخیر شدن خود مطمئن شویم. [تسنیم: 2/371] و این روش قرآن و اهلبیت عصمت و طهارت «علیهمالسلام» است که همواره ما را از غرور برحذر میدارند و به اندیشه درباره عاقبت خود وامیدارند. به این دلیل همواره ما را دعوت میکنند که صرفاً برای خدا کار کنیم، و جز به حیات طیبه اخروی توجه نداشته باشیم. به عبارت دیگر همه کارهای ما باید جهت اخروی داشته باشد و سعادت ابدی ما را تامین کند. به این دلیل جز برای خدا و تقرب به حضرت حق و جلب رضای او نباید کار کرد. و در یک کلام همه اندیشهها، باورها، گرایشها و کارهای ما باید رنگ خدایی داشته باشد، اما مغرور به دنیا جز به کالای نیرنگ و فریب دنیا توجهی ندارد، زیرا «وَ مَا الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُور» [آلعمران: 185] به این دلیل طبق آیه 20 سوره مبارکه حدید، زندگی پست دنیوی آنان را به بازی، سرگرمی، زینت، تفاخر و تکاثر مشغول کرده و از هدف نهایی آنان یعنی لقای خدا باز داشته است. و این افسون نفس و شیطان است که دنیا و حیات دنیوی را ابزار فریب خود کردهاند، وگرنه که دنیا محل تحصیل رضای خداست، و گذرگاهی است که ما را به خدا و سعادت ابدی اخروی میرساند. قران را تلاوت کنیم، حضرت سلیمان وقتی شاگردش در یک چشم برهمزدن تخت بلقیس را به محضر او آورد، نهتنها مغرور نشد، بلکه با نهایت خضوع خدا را شکر کرد و آن را فضل خدا دانست. یا ذوالقرنین که سد عظیمی در مقابل متجاوزان ساخت، آن را رحمت پروردگار دانست، و به تواناییهای خود مستند نکرد. معلوم است که زندگی دنیا برای آنان پست نیست، بلکه گذرگاهی مطمئن برای رسیدن به قرب خداست، اما ما که دچار مستی دنیوی شدهایم، و سرگردان گردیدهایم: «لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُون» [حجر: 72] «به جان تو سوگند، که آنان در مستى خود سرگردان بودند.» به این دلیل اگر خدای سبحان به ما رحمتی بچشاند، شادمان و فخرفروش میشویم. [هود: 10] این نشان غرور درونی ماست که برای ما نشاط کاذب میآورد، و نسبت به دیگران هم فخرفروشمان میکند. آری! باید از این دنیا حذر کرد، زیرا منشأ غرور و سختیهای بسیاری است:
«فَاحْذَرُوا الدُّنْیَا فَإِنَّهَا غَدَّارَهٌ غَرَّارَهٌ خَدُوعٌ مُعْطِیَهٌ مَنُوعٌ مُلْبِسَهٌ نَزُوعٌ لَا یَدُومُ رَخَاؤُهَا وَ لَا یَنْقَضِی عَنَاؤُهَا وَ لَا یَرْکُدُ بَلَاؤُهَا» [نهجالبلاغه: 352] «از دنیا برحذر باشید که بشدّت پیمانشکن و فریبکار و حیلهگر است، اندک میدهد، و بسیار منع مىکند، جامه سلامت مىپوشاند و به زور برهنه مىکند، راحتش دوام ندارد، رنجش را پایانی نیست، و بلا و سختىاش آرام نگیرد.» آری! «الدُّنْیَا تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُر» [نهجالبلاغه: 548] «دنیا میفریبد، زیان میرساند و میگذرد.»
به این دلیل است که باید از فریب دنیا پرهیز کرد و مراقب بود که به دام آن گرفتار نشویم: «اتَّقُوا غُرُورَ الدُّنْیَا فَإِنَّهَا تَسْتَرْجِعُ أَبَداً مَا خَدَعَتْ بِهِ مِنَ الْمَحَاسِنِ وَ تُزْعِجُ الْمُطْمَئِنَّ إِلَیْهَا وَ الْقَاطِنَ» [غرر الحکم: 135] «از فریب دنیا خود را نگهدارید، زیرا آنچه را به فریب از خوبیها داده است، پس میگیرد، کسی را که به آن مطمئن شده است، و در آن آرام گرفته است، از جا بر میکند.» آری! غرور غفلتی است که نفس و شیطان در ما به وجود میآورد و ما را به اشتباه میاندازد و میفریبد و به ما ضرر میرساند و ما را به زندگی نازل دنیوی مطمئن میکند، و چونان سرابی است که آب مینماید اما ما را از تشنگی هلاک میکند. «الدُّنْیَا غُرُورٌ حَائِلٌ وَ سَرَابٌ زَائِلٌ وَ سِنَادٌ مَائِل» [همان] «دنیا فریبکاری سرگردانکننده است، سرابی است که زود از بین میرود و تکیهگاهی است که خود در حال فروریختن است.» این دنیا نفسانیت ماست که به کمک شیطان ما را به غرور میکشاند تا از دنیا برای آخرت خود توشه برنگیریم و از بندگی خدا استنکاف کنیم. اما برای دوستان خدا؛ دنیا مسجد است و در آن دائم به عبادت مشغول هستند. بنابراین برای اینکه خود را از تعلقات دنیوی برهانیم، چارهای نداریم مگر اینکه خود را از فریب نفس و شیطان آزاد کنیم. و از این فریب و غرور باز نمیمانیم، مگر اینکه خشیت و خضوع ما در برابر پروردگار عالم روز به روز بیشتر شود.