باراک اوباما دیروز از دهلینو به ریاض سفر کرد تا آخرین رهبر غربی باشد که برای تسلیت شاه مرده سعودی و تبریک به شاه جدید بیمار به عربستان سفر میکند اما تاخیر 5-4 روزه رئیسجمهور آمریکا در سفر به ریاض فقط بهخاطر اهمیتی نبود که سفر هندوستان با توجه به ابعاد اقتصادی و سیاسی بیسابقهاش برای واشنگتن داشت- سفری که در آن اوباما به لطف هندوهای تازه حاکم شده بر هندوستان به نخستین رئیسجمهور آمریکای استعمارگر بدل شد که اجازه حضور در آرامگاه مهاتما گاندی رهبر ضداستعماری شبهقاره را مییابد- بلکه در حقیقت خیال او از روند انتقال قدرت در عربستان کاملا راحت بود. انتخاب سلمان بن عبدالعزیز، ولیعهد بیمار و ناتوان عبدالله بهعنوان پادشاه جدید که توسط شورای بیعت سعودیها صورت گرفت در اصل طی روندی انجام شد که کاخ سفید مو به مو از یک سال پیش به شورای بیعت و شاه قبلی دیکته کرده بود و مرحله نهایی 3 هفته پیش که عبدالله تازه به کما رفته بود و در حالی که همه مشغول تعطیلات کریسمس و سال نو میلادی بودند کلید زده شد بهطوری که رئیسجمهور آمریکا در سفر دیروز خود به عربستان هیچ برنامه سیاسی خاصی جز بیعت گرفتن از هیات حاکمه دستنشانده جدید در ریاض بهعنوان رئیس دولتی که بر همه مقدرات آنها مسلط است، نداشت و البته پردهبرداری رسمی از پادشاه دستنشاندهاش سلمان بن عبدالعزیز، پادشاهی که حتی توان اداره امور شخصیاش را ندارد و گزینه مطلوبی است برای آمریکاییها تا مستقیما و بودن حداقل مزاحمتهای پیشین، زمام تمام امور را در حجاز در دست بگیرند.
به همین دلیل اوباما که بهسادگی میتوانست در مسیر پرواز طولانیاش به هندوستان در ریاض وقفهای کوتاه داشته باشد و با سلمان دیدار کند، ترجیح داد به قدرتنمایی بپردازد و آخرین نفری باشد که با ملک سلمان بیحواس و بیاقتدار دیدار میکند و حرف آخر را میزند. اگرچه اوباما در راس هیاتی بلندپایه 30نفره مقامات ارشد آمریکا و کهنهکاران جمهوریخواه در حوزه سیاست خارجی شامل جیمز بیکر و کاندولیزا رایس، وزیران خارجه پیشین آمریکا، برنت اسکوکرافت مشاور امنیت ملی 2 رئیسجمهور اسبق یعنی بوش پدر و فورد علاوه بر جان کری وزیر خارجه کنونی و حتی سناتور جان مککین و جان برنان، مدیر سازمان سیا به عربستان سفر کرده اما در حقیقت همه کارها از دستکم یک هفته پیش توسط کمیته عریض و طویل اعزامی کاخ سفید به ریاض انجام شده بود و مقامات بلندپایه آمریکایی تنها رفتند تا نتیجه برنامه خود برای تبدیل یک متحد به ایالت جدیدی از ایالات متحده را از نزدیک مشاهده کنند و برای آینده این مستعمره عربی برنامهریزی کنند. این برنامه از همان زمان که اوباما تا کمر جلوی ملکعبدالله خم شد آغاز شده بود و هدف آن حذف تمام چهرههای مقتدر در عربستان در میانمدت بود که خاندان شمری وابسته به حاکم مقتدر 2 دههای یعنی عبدالله را شامل میشد. جالب اینجاست که مهمترین واکنش رسانهای باراک اوباما به تحولات اخیر عربستان پس از مرگ عبدالله مصاحبه با شبکه سیانان بود که در آن پروسه تغییر یا شبهکودتای فعلی به بهانههای حقوقبشری پیشبینی شده بود. او گفت گاهی لازم است درباره مساله حقوق بشر و نگرانیها درباره مبارزه با تروریسم توازن برقرار کنیم و در واقع با این حرفها انگشت اتهامش را در رسانهها به سوی هیات حاکمه قبلی ریاض دراز میکرد که لاجرم باید تنبیه میشدند که شدند. متعب، پسر عبدالله و باند او کاملا از همه مناصب کنار گذاشته شدند، تویجری، رئیس دربار شاه مرده بازداشت شد و حتی گفته میشود امیر مقرن با وجود ولیعهدی به نفع ولیعهد جدید یعنی محمد بن نایف- اولین نوه ابن سعود که در آستانه قدرت گرفتن قرار میگیرد- در حبس خانگی بسر میبرد. بدین ترتیب سرکوب شمریها توسط سدیریها آغاز شد. این در حالی است که وجود 12 فرزند بلافصل ملک عبدالعزیز که همگی شامل وصیت بنیانگذار حکومت سعودی میشوند و سالمتر و شایستهتر از سلمان 80 ساله دچار نسیان هستند در ماجرای جانشینی شاه مرده نادیده گرفته شد البته بحران جانشینی را 6 هزار شاهزاده سعودی که در صف انتظار جلوس بر تخت پادشاهی هستند بغرنجتر میکردند. شاهزادگان ماجد، عبدالرحمن، احمد، مشعل، نواف، ممدوح، عبدالالاه، مشهور و طلال آخرین بقایای نسل اول شاهزادگان سعودی هستند که هنوز هم پس از اعلام پادشاهی برادرشان سلمان با او بیعت نکردهاند. در این میان طلال بن عبدالعزیز که به لحاظ توالی سن و سال و تواناییهای جسمی و عقلی شایستهتر از دیگر فرزندان ملک عبدالعزیز است وقتی توسط آمریکاییها بهاصطلاح دور زده شد و سلمان و مقرن بهعنوان ولیعهد به شورای بیعت معرفی شدند صدایش را بالا برد. او هفته پیش هم نسبت به انتخاب برادر ناتنی و بیمار خود بهعنوان پادشاه بشدت به شورای بیعت اعتراض کرد و آن را جفا در حق خود دانست. طلال خطاب به شورای بیعت صریحا اعلام کرد: حالا که نوبت به من رسیده چطور شده که یک خط در میان پادشاه انتخاب میکنید، آن هم پادشاهی که حتی نام فرزندان خود را فراموش کرده!؟» مساله دیگر این بود که آمریکا روی مقرن بن عبدالعزیز نیز نظر مساعد دارد اما بنا به دلایلی که به ساختار سنتی عربستان باز میگردد مقرن نمیتواند پادشاه شود. مادر مقرن بن عبدالعزیز اهل یمن است و از نظر سعودیها مقرن «عنصر دخیل» بهشمار میرود و دارای «خون صافی» نیست چون مادر او خارج از دایره شاهزادگی است! سرانجام آمریکاییها شاهزاده سلمان بن عبدالعزیز را که بیمارترین و ناتوانترین فرزندان ملک عبدالعزیز بهشمار میرود، بهعنوان پادشاه به شورای بیعت پیشنهاد کردند.به محض آغاز سال 2015 میلادی یک کمیته از کارشناسان برجسته آمریکایی یک هفته پس از وخامت حال پادشاه سابق عربستان تشکیل شد که هدف این کمیته مدیریت انتقال قدرت پس از مرگ پادشاه عربستان بود. کمیته آمریکایی در دیدار با شورای 36 نفره بیعت عربستان دیدگاههای خود را برای انتقال قدرت بیان کرد. طرح کمیته انتقال قدرت آمریکا این بود که سلمان بن عبدالعزیز 80 ساله بهعنوان پادشاه و مقرن بن عبدالعزیز بهعنوان ولیعهد و محمد بن نایف بهعنوان جانشین ولیعهد معرفی شوند. هدف آمریکا این بود که 2 مهره مورد نظر و وابسته به آمریکا یعنی مقرن بن عبدالعزیز و محمد بن نایف در کنار پادشاه بیمار و آلزایمری عربستان قرار داشته باشند تا سیاستهای آمریکا را عملیاتی کنند. این دو شخصیت سعودی وابستگی شدیدی به آمریکا دارند و از تواناییهای شگفتانگیزی در مقابله با گروهکهای تروریستی بر خوردارند. در عوض پرونده کسی مثل طلال بن عبدالعزیز که «گورباچف جزیره العرب» خوانده میشود و با ساختار سنتی و تمامیتخواه سعودی و تحجر وهابیت مرزبندی روشنی دارد توسط آمریکاییها و به بهانه «افکار مخرب» او برای همیشه از شورای بیعت خارج شد. آمریکا و غرب در شرایط فعلی مایل نیستند عربستان دچار فروپاشی شود بنابراین طلال را از قدرت خارج کردند. این امر با خشم قبیله پرنفوذ الشمری مواجه شد زیرا پادشاه جدید عربستان یک ساعت پس از جلوس بر تخت پادشاهی 6 تن از وابستگان به قبیله الشمری را از سمتهای خود برکنار کرد. به همین دلیل در جریان جلسه بیعت قبایل عربستان با پادشاه جدید که اندکی پس از دفن ملکعبدالله انجام شد هیچ یک از اعضای برجسته قبیله الشمری حضور نداشتند. آمریکاییها با این حربه هم 2 جناح سدیری و شمری را به جان هم انداختند و تضعیف کردند هم با انتخاب شاهی دستنشانده مثل سلمان قدرت را رأسا در اختیار گرفتند تا جلوی هرگونه تحول جدی یا حتی تجزیه احتمالی بویژه در مناطق نفتخیز شیعهنشین شرقی را بگیرند. در عین حال روند جدید هیچ مزاحمتی بر اعمال سیاستهای منطقهای و بینالمللی از واشنگتن به ریاض ایجاد نمیکند. سیاست خارجی عربستان کماکان تابعی از سیاستهای واشنگتن باقی میماند که به عربستان بهعنوان عابربانک برای پیشبرد اهدافش در خاورمیانه استفاده میکند. به دستور آمریکاست که عربستان و قطر در طول 4 سال بحران سوریه مبلغ 36 میلیارد دلار در اختیار تروریستهای مسلح سوریه قرار دادند و به دستور آمریکاست که عربستان حجم صادرات نفت خود را برای کاهش قیمت نفت به میزان 2 میلیون بشکه در روز افزایش داد.
سلطان بزودی جایگزین سعودالفیصل میشود
یک منبع دیپلماتیک عرب فاش کرده است که سلمان بنعبدالعزیز، پادشاه عربستان قصد دارد تغییراتی را در تیم دیپلماسی این کشور ایجاد کرده و سعودالفیصل، وزیر خارجه را که هفته گذشته در آمریکا تحت عمل جراحی ستون فقرات قرار گرفت و در حال حاضر تحت درمان است، برکنار کرده و سلطان، دومین پسر خود را که در حال حاضر رئیس سازمان گردشگری و آثار باستانی عربستان است، به عنوان وزیر خارجه جدید تعیین کند. سلطان بنسلمان دارای مدرک علوم اجتماعی و سیاسی از دانشگاه سیراکیوز آمریکاست و اولین فرد مسلمان محسوب میشود که به فضا رفته است. وی داماد وزیر خارجه کنونی است. سعودالفیصل از سال 1975 و پس از ترور پدرش ملک فیصل که در آن زمان هم پادشاه بود و هم وزیر خارجه، این پست را به دست گرفت. وی اکنون به دلیل کهولت سن عملا قادر به انجام وظایف خود به عنوان وزیر خارجه نیست. اخیراً با درگذشت ملکعبدالله بنعبدالعزیز، پادشاه عربستان، سلمان بنعبدالعزیز بر تخت پادشاهی این کشور نشسته است و از همان روز اول آغاز پادشاهیاش دست به تغییراتی در هرم قدرت خاندان سعود زد.
حمله احتمالی داعشیها به عربستان
عربستان سعودی که از حامیان تروریستهای سوری و عراقی بهشمار میرود اکنون خود گرفتار عناصر تروریستی که خواستار بازگشت به وطنشان هستند، شده است. وزارت کشور سعودی، دوشنبه از کشف طرحی بزرگ برای حمله تروریستی به عربستان خبر داد. روزنامه واشنگتن پست به نقل از منصور الترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان گفت: تروریستها، عربستان را هدف قرار دادهاند و در پی اجرای عملیات تروریستی بزرگی در کشور ما هستند. به نوشته واشنگتنپست، مقامهای آلسعود پیشبینی میکنند عربستان با حملات بیشتری از سوی تقریبا 2 هزار و 200 تروریست سعودی روبهرو خواهد شد که برای نبرد به همراه داعش به عراق و سوریه رفتهاند. علاوه بر آن، با توجه به مرز 600 مایلی این کشور با عراق، که بخش عمده آن مناطق بیابانی است، احتمال دارد تروریستهایی به داخل این کشور نفوذ کرده و در پی اجرای عملیات تروریستی باشند. این روزنامه توضیح داد که هیچیک از پادشاهان عربستان در هنگام به قدرت رسیدن به مانند ملک سلمان با ناآرامی و آشوب در منطقه روبهرو نبودند. سلمان بن عبدالعزیز جمعه گذشته پس از درگذشت برادرش ملک عبدالله بر تخت شاهی تکیه زد.