گروه اجتماعی: بسیج دانشجویی دانشکده‌های برق و مخابرات دانشگاههای تهران در گزارشی تخصصی اعلام کرد جدا کردن محتوای خوب و بد در ارتباطات رمز شده وایبر و واتس‌آپ غیرممکن است. دانشکده‌های برق و مخابرات دانشگاههای تهران در گزارشی تخصصی ادعای مطرح شده در ماههای گذشته پیرامون فیلترینگ هوشمند را یک ادعای غیرواقعی و به دلیل ماهیت شبکه‌های خاص مورد نظر سیستم فیلترینگ هوشمند، غیرممکن اعلام کردند. در گزارش شاخه مهندسی برق، کامپیوتر و فناوری اطلاعات بسیج دانشجویی 8 دانشگاه صنعتی امیرکبیر، شهید بهشتی، تربیت مدرس، تهران، خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی شریف، مالک اشتر و دفتر فرهنگی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت ایران آمده است: در دنیای امروز، ارتباطات الکترونیکی به بخش مهمی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده است. اگر این ارتباطات قانونمند، باکیفیت و ارزان باشد، می‌تواند علاوه بر برطرف کردن نیازهای مردم، در ارتقای فرهنگ مؤثر باشد، به تولید ثروت در جامعه کمک کند و در مجموع به محقق شدن اهداف یک جامعه در چارچوب شرع، قانون و اخلاق یاری برساند. اما اگر این ارتباطات بی‌قانون و بی‌کیفیت باشد و هزینه‌های مترتب بر آن روشن نباشد، می‌تواند به ابزاری نامناسب تبدیل شود که آسیب‌های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایجاد کند. امروز کشورهایی مانند چین که در عرصه تولید و صادرات گوی سبقت را از دیگر کشورها ربوده‌اند، به طور گسترده از فضای مجازی استفاده می‌کنند، از تجارت الکترونیکی برای گسترش بازارهای خود بهره می‌گیرند و آن را به موتوری برای رشد کشورشان تبدیل کرده‌اند. این رشد استفاده از فضای مجازی در شرایطی رخ می‌دهد که آنها نه‌تنها دسترسی به شبکه‌های اجتماعی خارجی را بی‌قید و رها نگذاشته‌اند بلکه با نظارت دقیق و روشن کردن جایگاه قانونی ارتباطات- اعم از ارتباطات سنتی و ارتباطات جدید اینترنتی- شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی بومی را راه‌اندازی کرده‌اند که نیاز به استفاده از شبکه‌های خارجی را از میان برده است.
رونق شبکه های اجتماعی در ایران
اما چند سالی است که استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کشور ما رونق گرفته، بدون آنکه جایگاه حقوقی این شبکه‌ها روشن باشد و حقوق مردم در آنها به رسمیت شمرده شود. شرکت‌های خارجی در فضای ارتباطی ایران جولان می‌دهند و از واتس‌آپ آمریکایی گرفته تا وایبر اسرائیلی و تلگرام آلمانی-انگلیسی با خدمات رایگان خود چندین میلیون ایرانی را مشتری خود کرده‌اند و هر روزه پیام‌رسانی در عرصه کشور ایران را با انتقال این پیام‌ها به خارج کشور، ذخیره و بررسی آنها و بازگشت دوباره آنها به کشور به انجام می‌رسانند. چندی پیش دادستانی محترم قوه قضائیه با تشخیص چالش‌ها و مخاطرات جدی این شبکه‌های اجتماعی– ارتباطی خارجی دستور به مسدودسازی تعدادی از آنها را داد. این شبکه‌ها که با عرضه رایگان خدمات و بدون اشاره به چگونگی تأمین هزینه‌های خود- که از فروش اطلاعات خصوصی کاربران تأمین می‌شود- بدون هرگونه محدودیت در ایران فعالیت می‌کنند، مشکلات عدیده‌ای برای مردم و حاکمیت ایجاد کرده‌اند که متأسفانه دولت تاکنون بدون توجه به این مشکلات، از انجام وظیفه قانونی خود استنکاف ورزیده و از مسدود کردن این شبکه‌ها سر باز زده است.
فناوری فوق پیشرفته فیلترینگ هوشمند!
مدیران دولتی بویژه وزیر ارتباطات و نیز وزیر ارشاد بارها تأکید کرده‌اند که شبکه‌های اجتماعی پراستفاده در میان کاربران ایرانی فیلتر نمی‌شود و وعده داده‌اند با استفاده از فناوری فوق‌پیشرفته «فیلترینگ هوشمند»، تنها محتوای نامناسب این شبکه‌ها حذف خواهد شد و محتوای خوب آن در اختیار کاربران قرار خواهد گرفت. این ادعا بارها از زبان دیگر مدیران دولتی به شیوه‌های گوناگون بیان شده است. حال آنکه براساس گزارش مؤسسه آمریکایی EFF، ارتباطات بیشتر شبکه‌های اجتماعی موبایلی- از جمله وایبر، واتس‌آپ، اینستاگرام، تلگرام– به‌صورت رمز شده با سرورهای این نرم‌افزارها انجام می‌شود و بدین صورت، محتوای تبادل شده برای مخابرات قابل مشاهده نیست که بعد بخواهد خوب و بد آن را تشخیص بدهد؛ (دیدن متن گزارش فایل PDF با حجم 643 کیلوبایت) جالب اینجاست که هفته گذشته دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس نسبت به گسترش ارتباطات رمز شده غیرقابل نظارت در شبکه‌های اجتماعی هشدار داده و گفته است تاکنون ارتباطات متنوع از تلفن گرفته تا ارتباطات اینترنتی برای دولت بریتانیا قابل نظارت بوده و از این پس نیز اجازه نخواهند داد ارتباطاتی شکل بگیرد که امکان نظارت بر آنها- حتی با حکم دادگاه- وجود نداشته باشد بنابراین فیلتر واتس‌آپ، آی‌مسیج و دیگر نرم‌افزارهایی که از رمزنگاری غیرقابل نظارت برای دولت بریتانیا بهره می‌گیرند، در دستور کار قرار گرفته و کامرون قول داده در صورتی که دوباره رأی بیاورد، این کار را عملی کند. اوباما نیز در سخنان اخیرش موافقت خود با سخنان کامرون را اعلام داشته است. آیا مدیران کشور ما از مدیران آمریکایی و انگلیسی لیبرال‌ترند یا از ماهیت بحث خبر ندارند؟ نکته دیگر قابل بیان این است که بیشتر این شبکه‌های موبایلی متعلق به کشورهایی هستند که با ایران در تخاصم‌اند و این کشورها اطلاعات خصوصی کاربران ایرانی را به صورت کامل در اختیار دولت‌های خود قرار می‌دهند. از بین این نرم‌افزارها می‌توان به وایبر اشاره کرد که مدیرعامل آن اسرائیلی- آمریکایی بوده و قوانین ناظر بر آن، قوانین آمریکاست که به آن اجازه بهره‌برداری نامحدود از اطلاعات خصوصی کاربران ایرانی را می‌دهد. واتس‌آپ و اینستاگرام نیز اکنون در مالکیت شرکت آمریکایی فیسبوک هستند بنابراین به لحاظ حقوقی، هیچ حمایتی از حقوق ایرانیان در این شبکه‌های اجتماعی ممکن نبوده و حریم خصوصی ایرانیان به‌طور گسترده توسط شرکت‌های خارجی نقض می‌شود و هیچ راهی برای پیگیری قانونی برای مردم وجود ندارد. برای اثبات این مدعا، اشاره به اولین افشاگری‌های ادوارد اسنودن، پیمانکار اسبق سازمان امنیت ملی آمریکا درباره جاسوسی‌های گسترده این سازمان کفایت می‌کند که نشان داد آمریکا در دنیا بیش از همه از ایران جاسوسی می‌کند و به گواه تصویر «سامانه خبرچین بدون مرز NSA» (نام اصلی: Boundless Informant) تنها در یک ماه، 14 میلیارد پیام اینترنتی از ایران جمع‌آوری و 7/1 میلیارد تلفن ایران را شنود کرده است و این نزدیک به 15درصد کل اطلاعات جمع‌آوری شده از اینترنت در تمام دنیاست. این افشاگری خرداد ماه سال گذشته انجام شده و اکنون پس از گذشت نزدیک به 19 ماه، دولت نه‌تنها اقدام مشخصی برای جلوگیری از به تاراج بردن اطلاعات خصوصی مردم ایران انجام نداده است بلکه در مسیر وارونه رها کردن فعالیت بی‌قید و شرط شبکه‌های ارتباطی خارجی گام برداشته است.
سخن وزیر ارتباطات چه بود؟
این سخن واعظی وزیر ارتباطات است که گفت «به هر صورت استفاده از شبکه‌های موبایلی خارجی طبیعتا بخشی از اطلاعات مردم کشور را در اختیار شرکت‌های خارجی قرار می‌دهد» اما ایشان در عین حال می‌گویند: «با این وجود با روی کار آمدن شبکه‌های داخلی بنا نداریم نمونه‌های خارجی را مسدود و برای مردم ایجاد مشکل کنیم».
در این شرایط جای تعجب دارد که:
1- چرا مدیران دولت اینقدر از دنیای ارتباطات دورند که از ارتباطات رمز شده و نبود امکان نظارت بر آن بی‌خبرند؟
2- چرا مدیران دولت از مسؤولیت قانونی خود در جلوگیری از گسترش ارتباطات لاقید و غیرقابل نظارت شانه خالی می‌کنند و چرا از اجرای حکم دادستانی استنکاف می‌ورزند؟
3- چرا مدیران دولت بودجه کشور را صرف پروژه موسوم به فیلترینگ هوشمند می‌کنند، در صورتی که متخصصان امر ادعاهای اساسی این سامانه از جمله جدا کردن محتوای خوب و بد در ارتباطات رمز شده وایبر، واتس‌آپ، فیسبوک را ادعاهایی گزاف می‌دانند؟
4- چرا متخصصان و کارآفرینان داخلی مورد حمایت قرار نمی‌گیرند تا بتوانند در مقابل محصولات خارجی که با فروش اطلاعات خصوصی مردم به رایگان عرضه می‌شوند، رقابت کنند؟ وظیفه دولت فراهم آوردن بسترهای ارتباطی باکیفیت و ایمن با قیمتی مناسب است و این مهم باید با حمایت از متخصصان و کارآفرینان داخلی-بدون رویکرد دولتی‌سازی- صورت گیرد. شاخه مهندسی برق، کامپیوتر و فناوری اطلاعات بسیج دانشجویی دانشکده های دانشگاه تهران به عنوان عضوی از جامعه تخصصی ارتباطات در کشور، از مدیران محترم می‌خواهد به جای شانه خالی کردن از مسؤولیت خود و پاک کردن صورت مساله و رها کردن ارتباطات بی‌قانون و به جای حمایت از شرکت‌های خارجی و نادیده گرفتن حقوق مصرف‌کنندگان ایرانی و بی‌اعتنایی به نقض حریم خصوصی مردم و تهدیدات جدی علیه امنیت ملی، به وظیفه قانونی خود عمل کرده و از فعالیت شبکه‌های اجتماعی بی‌قانون خارجی جلوگیری به عمل آورده و به جای آن از مردم ایران و تولیدکنندگان داخلی نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای ارتباطی حمایت کنند تا ارتباطی امن، ارزان و قابل اطمینان برای مردم محقق شود.