هنری رومه: با تحلیل و بررسی لایحه جدید «کرک ـ منندز» درباره اعمال تحریم‌های جدید ایران با طرح قبلی این دو نماینده مجلس آمریکا متوجه می‌شویم تفاوت‌هایی میان این دو لایحه وجود دارد و طرح پیشنهادی این دو نماینده مجلس آمریکا بویژه در بخش تعلیق تحریم‌ها تفاوت‌های زیادی با طرح قبلی آنها در این زمینه دارد.
سنای آمریکا که اخیرا رهبری آن در اختیار جمهوریخواهان قرار گرفته است این ماه به تعهد خود مبنی بر اعمال کنترل بر مذاکرات هسته‌ای ایران عمل کرد. نمایندگان 3 لایحه ارائه کرده‌اند که محدودیت‌ها و موانع در مسیر مذاکره با ایران را افزایش می‌دهد ولی این لوایح با تهدید مکرر رئیس‌جمهور مبنی بر استفاده از حق وتو مواجه شد. جنجالی‌ترین لایحه توسط سناتور جمهوریخواه مارک کرک و سناتور دموکرات رابرت منندز تدوین و ارائه شده است و تفاوت‌های زیادی با لایحه پیشین این دو نماینده دارد که در سال 2013 ارائه کرده بودند.
لایحه جدید کرک ـ منندز برای اعمال تحریم علیه ایران به‌نام قانون عاری‌سازی ایران از سلاح‌های هسته‌ای در سال 2015 نامگذاری شده است و از آن به نام لایحه 2015 هم یاد می‌شود. این لایحه از سوی دفتر سناتور کرک در شانزدهم ژانویه ارائه شد و براساس قانون عاری‌سازی ایران از سلاح‌های هسته‌ای در سال 2013 تدوین شده است که قانون سال 2013 به نام لایحه 1881 سنا نامیده می‌شود و گاهی به نام لایحه 2013 هم معرفی می‌شود. لایحه 2013 در دسامبر سال 2013 ارائه شد و 59 رای مثبت کسب کرد.
اولین تفاوت 2 لایحه درباره تعلیق تحریم‌هاست. هم لایحه 2013و هم لایحه 2015 تقریبا تحریم‌های مشابه را علیه بخش‌های نفت، بانکداری، کشتیرانی، هدف قرار دادن مقامات ارشد ایران و حوزه‌های دیگر اعمال می‌کنند. مهم‌ترین تفاوت 2 لایحه این است که رئیس‌جمهور چگونه می‌تواند اعمال این تحریم‌ها را به تعلیق درآورد یا متوقف کند.
هم لایحه 2015 هم لایحه 2013 تمایزی را میان 2 موقعیت قائل می‌شوند. یکی از موقعیت‌ها تعلیق تحریم‌ها به طور موقت در جریان مذاکرات و موقعیت دیگر تعلیق تحریم‌ها در صورت دستیابی 2 طرف به توافق نهایی است.
تعلیق تحریم‌ها در جریان مذاکرات
لایحه سال 2013 محدودیتی را برای مذاکرات تعیین می‌کند. این محدودیت 240روزه است که شامل یک دوره 180 روزه و 2 دوره 30 روزه است. برای دستیابی به این سه مهلت درباره مذاکرات هسته‌ای رئیس‌جمهور باید مسائل زیادی را درباره رویکرد ایران تایید کند. از جمله این که رئیس‌جمهور آمریکا باید تایید کند مذاکرات هسته‌ای ایران به شکلی فعال و با حسن‌نیت ادامه دارد و ایران هیچ اقدام تروریستی در این زمان علیه آمریکا انجام نداده است همچنین ایران موشک بالستیک آزمایش نکرده است. بعد از دوره 240 روزه همه تحریم‌ها به شکل خودکار بار دیگر علیه ایران اعمال می‌شود.
اما براساس لایحه 2015 رئیس‌جمهور آمریکا تنها به شرطی می‌تواند درخواست کند مدت تعلیق تحریم‌ها علیه ایران برای یک دوره 30 روزه دیگر تمدید شود که بتواند تایید کند چنین اقدامی در چارچوب منافع ملی آمریکاست و اینکه ایران براساس توافقات اولیه عمل کرده است.
دستیابی به توافق نهایی
حتی در صورت دستیابی به توافق نهایی درباره مساله هسته‌ای ایران لایحه 2013 همچنان شمشیر داموکلس را بر فراز سر ایران نگه می‌دارد. لایحه 2013 به رئیس‌جمهور آمریکا این امکان را می‌دهد که تحریم‌ها علیه ایران را به شکل یک دوره یک ساله و قابل تمدید تعلیق کند. هر بار که رئیس‌جمهور می‌خواهد تعلیق تحریم‌ها علیه ایران را تمدید کند باید تایید کند زیرساخت‌های هسته‌ای غیرقانونی ایران از جمله توانایی غنی‌سازی و فرآوری و تاسیسات ایران همچون رآکتور آب سنگین و مرکز تولید هسته‌ای در اراک برچیده شوند.
ایران باید اثبات کند در چارچوب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل حرکت و از رژیم نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تبعیت می‌کند.  لایحه 2015 مسیر کاملا متفاوتی را اتخاذ می‌کند. در صورتی که توافق نهایی درباره مساله هسته‌ای ایران حاصل شود کاخ سفید باید براحتی این موضوع را به اطلاع کنگره برساند و حدود 30 روز تا زمان اعمال توافقنامه منتظر بماند. براساس لایحه 2015 تحریم‌ها بر مبنای یک دوره یک ساله لغو نمی‌شود بلکه به‌طور کامل از روی میز حذف می‌شود. تنها شرط برای حذف کامل تحریم‌ها این است که وزیر خارجه آمریکا باید گزارشی تهیه و در این گزارش مشخص کند که وی تا چه میزان می‌تواند تایید کند ایران به تعهدات خود بر مبنای توافق عمل می‌کند و به این تعهدات پایبند است.
اعمال ناپایدار و متغیر
در صورتی که غرب و ایران نتوانند به توافق دست یابند لایحه 2015  هم اعمال همان تحریم‌هایی را خواستار شده که لایحه 2013 برای چنین وضعی پیش‌بینی کرده بود. اما 2 لایحه درباره چگونگی اعمال این تحریم‌ها تفاوت‌هایی با هم دارند. بعد از تعیین ضرب‌الاجل سی‌ام ژوئن برای مشخص کردن جزئیات تکنیکی در روز ششم جولای براساس طرح مشترک اقدام، تعلیق تحریم‌ها به پایان می‌رسد و بعد از آن هر ماه تحریم‌های جدیدی اعمال می‌شود:
- روز 3 آگوست سال 2015 تحریم محصولات نفتی ایران
- 5 نوامبر سال 2015 تحریم علیه مقامات ارشد حکومت ایران
- 2 نوامبر سال 2015 تحریم منابع مالی خارجی به ایران
- 7 دسامبر سال 2015 تحریم بخش کشتی‌سازی، خودروسازی، ساخت‌وساز و مهندسی و صنایع معدنی
هر دو لایحه دیدگاه کنگره را مورد توجه قرار داده‌اند. بخش‌هایی از این لوایح از قدرت قانونی برخوردار نیستند اما ذهنیت و مقاصد قانونگذاران را تشریح می‌کنند. در حالی که هر دو لایحه مسائل مشابهی را مطرح می‌کنند با این حال تفاوت‌های زیادی هم دارند. در یکی از این لوایح گفته می‌شود ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد و در دیگری گفته می‌شود ایران نباید سلاح اتمی داشته باشد. در لایحه 2013 گفته شده است ایران نباید اجازه داشته باشد توانایی تولید سلاح‌های هسته‌ای را توسعه دهد اما لایحه 2015 می‌گوید سیاست آمریکا این است که ایران نه به سلاح اتمی نه به توانایی تولید این سلاح‌ها نباید دست یابد. این تفاوت میان دو لایحه نشان می‌دهد اطلاع سیاستمداران آمریکایی افزایش یافته است و آنها درک کرده‌اند ایران ممکن است به سلاح اتمی دست یابد بدون آنکه خود اجزای تشکیل دهنده آن را تولید کند. برای مثال ممکن است قطعات این سلاح‌ها را خریداری کند.
در لایحه 2013 گفته شده بود در صورتی که اسرائیل بخواهد به ایران حمله کند آمریکا باید درکنار اسرائیل قرار بگیرد اما در لایحه 2015 این موضوع حذف شده است.
پایگاه اینترنتی «ایران مترز»