عبدالباری عطوان*: مهم‌ترین قضیه‌ای که در جریان دیدار عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر با سلمان بن‌عبدالعزیز، پادشاه جدید سعودی در ریاض بررسی خواهد شد تشکیل نیروی مشترک عربی برای مبارزه با تروریسم است، لیبی،‌ سوریه و عراق دامنه این عملیات خواهد بود و قرار است شورای نظامی مشترکی برای نظارت بر آن تشکیل شود. دبیرکل اتحادیه عرب هم برای ترویج این طرح مصر و بیان جزئیات آن،‌ سفرهایش را به کشورهای عربی آغاز کرده است. اظهارات مقامات مصری درباره طرح جدیدشان بیانگر مفهوم تروریسم از نظر آنها نیست و مشخص نمی‌کند گروه‌های تروریستی که قرار است نیروی مشترک عربی برای مبارزه با آنها وارد عمل شود آیا داعش است یا جبهه النصره یا انصار الشریعه؟ سوال دیگر این است که هنوز معلوم نیست کدام کشورها در تشکیل این نیرو مشارکت خواهند داشت و حجم مشارکت و نوع مشارکتشان چگونه خواهد بود؟ آیا در چارچوب نیروهای زمینی خواهد بود یا هوایی یا در حد نیروهای ویژه و این نیرو چه ارتباطی با ائتلاف مبارزه با داعش به رهبری آمریکا خواهد داشت؟  این طرح همچنان در حال بررسی است اما می‌توان این طور پیش‌بینی کرد که این نیروی مشترک، ‌ائتلاف نظامی جدیدی خواهد بود که 2 رکن اساسی خواهد داشت؛ مصر و عربستان. احتمالا هدفی که در تشکیل این نیرو اعلام نشده است مداخله در 2 کشور اصلی یعنی لیبی و یمن است به نحوی که در لیبی گروه‌های افراطی همچون شبکه القاعده و داعش نابود شوند و در یمن هم با گسترش  قدرت گروه انصارالله، با الحوثی‌ها مقابله شود و شاید بعد از این عملیات این نیرو برای مقابله با داعش به سوریه و عراق اعزام شود. رئیس‌جمهوری مصر به‌خوبی می‌داند عربستان تا چه اندازه نگران گسترش گروه شیعه الحوثی در مرزهای جنوبی‌اش است. او همچنین از خطر گسترش گروه‌های سنی در مرزهای مصر آگاه است و به همین خاطر برای حمایت مالی و سیاسی از طرح جدید خود به عربستان نیاز دارد. لیبی برای نظام مصر‌ از بعد امنیتی فوق‌العاده نگران‌کننده محسوب می‌شود چون این کشور بعد از سرنگون شدن نظام قذافی به انبار سلاح و مامن مناسبی برای گروه‌های جهادی تبدیل شده و در چند ماه اخیر داعش توانسته است بر مناطقی از این کشور مسلط شود. داعش برای نفوذ در لیبی از سناریویی مشابه عراق بهره‌برداری می‌کند. داعش در لیبی همچون گلوله برفی‌ای شده است که روز به روز بر حجمش افزوده می‌شود و نظام مصر هم متوجه خطر آن شده است. درست است که داعش اکنون در اطراف منطقه سینا حضور دارد و با نیروهای مصری درگیر است ولی علت اصلی اینکه داعش در غرب لیبی خطرناک است این است که آنجا کانال آبی سوئز قرار دارد. دراین منطقه مرزهای بازی وجود دارد که هزاران کیلومتر میان لیبی و مصر کشیده شده و تحت کنترل نیست و مکان مناسبی برای اشکال مختلف قاچاق محسوب می‌شود. مصر و عربستان بهتر است توافقنامه مشترک دفاع عربی را که به تاریخ پیوسته است احیا کنند که مربوط به مقابله با خطر اسرائیل و حملات غرب به کشورهای عربی است. هدف اصلی تشکیل هر نیروی مشترک عربی، مقابله با عربده‌کشی‌های اسرائیل در غزه، ‌کرانه باختری، بلندی‌های جولان و جنوب لبنان نیست و به همین خاطر بسیاری درباره اهداف تشکیل این نیرو تردید دارند. منحرف شدن نظام‌های عربی از اولین قضیه عربی (فلسطین) فروپاشی این کشورها را به خاطر مداخله‌های نظامی آمریکا در منطقه به دنبال داشته است و این مداخله‌ها همچون حمله ناتو به لیبی،‌ مورد حمایت اتحادیه عرب بوده است. تشکیل نیروی عربی مشترک برای مقابله با توسعه‌طلبی‌های اسرائیل مورد توافق همه کشورهای عربی قرار خواهد گرفت ولی اگر قرار است این نیرو برای مداخله در عراق، ‌سوریه، ‌یمن و لیبی تشکیل شود منجر به بروز کشمکش‌های طایفه‌ای بین کشورهای عربی خواهد شد. به طور قطع هرگونه مداخله نیروی عربی مشترک در لیبی با مخالفت الجزایر و احتمالا تونس مواجه خواهد شد و اگر این نیرو در یمن علیه الحوثی‌ها وارد عمل شود با مخالفت عراق، سوریه، ‌نیمی از لبنان و نیمی از یمن مواجه خواهد شد. در حالی‌که این کشورها به جای مبارزه با تروریسم اسرائیل، با تل‌آویو روابط پنهان ایجاد کرده‌اند و عجیب نیست که یکی از ماموریت‌های نیروی مشترک عربی مبارزه با تروریسم در غزه و علیه مقاومت اسلامی باشد بویژه که مصر جنبش‌های حماس و القسام را در فهرست تروریسم قرار داده است.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای