زیبا اکبرزاده: تحولات شتابنده و سریع سیاسی در یمن که با کناره‌گیری رئیس‌جمهوری دست‌نشانده و افزایش قدرت انصارالله (الحوثی‌ها) همراه شده است، سعودی‌ها را دل‌نگران از بر باد رفتن منافعشان در این کشور و افزایش نفوذ احتمالی ایران در آن، کرده و آنها را بشدت به تکاپو انداخته است. اینک عربستان تمام تلاش خود را به کار گرفته تا قدرت انصارالله در صنعا را خنثی کند. به رسمیت شناختن عدن به‌عنوان پایتخت یمن و منصور عبدربه هادی (رئیس‌جمهور مستعفی) به‌عنوان رئیس‌جمهور، و کودتا خواندن اقدامات الحوثی‌ها در صنعا و انتقال سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها از صنعا به عدن را می‌توان بخشی از سناریوی طراحی‌شده عربستان و متحدان منطقه‌ای و بین‌المللی آن علیه انصارالله در یمن ارزیابی کرد. اما این گام‌ها هرگز نمی‌تواند اهداف سعودی‌ها را در یمن محقق کند، از این‌رو ریاض تلاش کرد به اهرمی قوی‌تر در داخل یمن برای مقابله با الحوثی‌های شیعه متوسل شود و در این مسیر به حزب الاصلاح، شاخه یمنی اخوان‌المسلمین که دارای جایگاه مردمی در یمن است، رسید. در همین چارچوب بود که طی هفته‌های گذشته شماری از سران اخوانی یمن به ریاض سفر کردند. این موضوع مهم بودن تحولات یمن برای عربستان را نشان می‌دهد، این کشور میزبانی جریانی را پذیرفته که تا چندی پیش آنها را «تروریست» می‌خواند. درست است که می‌گویند در سیاست دوستی و دشمنی پایدار نیست، حمایت همه‌جانبه سعودی‌ها از کودتای نظامیان علیه دولت اخوانی محمد مرسی در مصر بر کسی پوشیده نیست و قدر مسلم آن است که در جهان اهل سنت، اخوانی‌ها مهم‌ترین رقیب و تهدید ایدئولوژیک، سیاسی و مذهبی برای سعودی‌ها به شمار می‌آیند. از این‌رو است که پدیده اخوانی‌ها عنصری بسیار تعیین‌کننده در روابط عربستان با کشورهای سنی‌نشین شده است؛ رویارویی عربستان با ترکیه و قطر به دلیل حمایت این دو کشور از تحولات انقلابی در کشورهایی مانند مصر، تونس و لیبی، حمایت این کشور از کودتا علیه اخوانی‌های مصر و ایستادگی عربستان در مقابل انقلاب‌های جهان عرب با محوریت نیروهای اخوان‌المسلمین موید این ادعاست. عربستان سعودی در تقابل با شیعیان الحوثی‌ در یمن، روابطش با حزب الاصلاح را بهبود بخشید تا با تقویت این جریان، انصارالله را تضعیف کند. توجه ریاض به این گروه با رویکردهای عربستان در دوره سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه جدید نسبت به اخوانی‌ها همخوانی دارد. جمال خاشقچی یکی از نویسندگان سرشناس سعودی که گفته می‌شود به دربار نزدیک است، پس از مرگ عبدالله، پادشاه سابق این کشور، به صراحت نوشت که ریاض باید دست از سیاست ضداخوانی‌ برداشته و به حزب الاصلاح یمن نزدیک شود بلکه خیالش در یمن کمی آسوده‌تر شود، و این حالا دارد عملی می‌شود. طی یک ماه گذشته، مقامات سعودی به کرات اعلام کرده‌اند که ریاض مشکلی با اخوانی‌ها ندارد. چرخش استراتژیک در سیاست‌های اخوانی عربستان‌سعودی زمانی‌ آشکارتر شد که حکومتش موافقت کرد همایش اتحادیه علمای مسلمان با ریاست یوسف القرضاوی، رهبر اخوان‌المسلمین جهان در مکه و با نظارت ملک سلمان برگزار شود. از سوی دیگر، عربستان، اوایل هفته جاری میزبان رؤسای‌جمهور ترکیه و مصر بود؛ دو کشوری که پدیده اخوانی‌‌ها بین آنها بحران ایجاد کرده است. سفر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به ریاض و به دنبال آن سفر عبدالفتاح السیسی، همتای مصری او به ریاض، از نظر تحلیلگران می‌تواند تنها در یک محور صورت بگیرد و اینکه عربستان به محور ترکیه- قطر در حمایت از اخوانی‌ها ملحق می‌شود و با میانجیگری بین مصر و ترکیه، قاهره را متقاعد می‌کند با کنار گذاشتن سیاست‌های ضداخوانی خود، به ائتلاف منطقه‌ای بپیوندد که هدف از آن اتحاد این کشورها علیه قدرت ایران در منطقه، سرنگونی نظام بشار اسد در سوریه و مقابله با الحوثی‌ها در یمن گمانه‌زنی شده است. این در حالی است که در دوره ملک عبدالله، پادشاه سابق عربستان در تنش‌های بین السیسی و اردوغان بر سر اخوان‌المسلمین که از متحدان نزدیک دولت ترکیه بود، عربستان‌سعودی در کنار مصر ایستاد و به همین دلیل شکاف‌هایی در روابط این کشور با محور ترکیه و قطر که از حامیان اخوان‌المسلمین بودند ایجاد شد و به تبع آن روابط امارات متحده عربی و بحرین هم که در محور سعودی و مصر قرار داشتند با محور ترکیه و قطر به سردی گرایید ولی پادشاه جدید عربستان که امروز از مشکلات این کشور در منطقه و خطراتی که این کشور را تهدید می‌کند به‌خوبی آگاه است، در تلاش است تغییراتی در سیاست خارجی این کشور به وجود آورد.
اهرم فشار السیسی علیه عربستان
با توجه به همزمان شدن سفر عبدالفتاح السیسی به ریاض با صدور احکام سنگین برای سران اخوان‌المسلمین در مصر و باز گذاشتن مسیر اعتراض به این احکام، برخی ناظران ابراز عقیده کردند که قاهره قصد دارد درباره اخوانی‌ها با عربستان معامله کند. دستگاه قضایی مصر برای مسؤولان متهم وابسته به گروه اخوان‌المسلمین فرصتی تعیین کرده است که طی آن می‌توانند به حکم‌های صادر شده علیه آنان اعتراض کنند ولی از طرف دیگر نیز با توجه به مبحث آشتی قریب‌الوقوع با نظارت عربستان، احتمال عفو ریاست‌جمهوری برای این افراد وجود دارد؛ ادعایی که برخی دیگر آن را رد و تصریح کردند که تاکنون شواهدی دال بر پیروی از مواضع کشورهای عربی خلیج فارس در قبال یمن، در مواضع مصر دیده نشده است. حال سعودی‌ها نگران آن هستند که یک بار دیگر پس از دوران جمال عبدالناصر، روابطی راهبردی میان دو دروازه حیاتی منطقه یعنی تنگه باب‌المندب یمن و کانال سوئز در مصر برقرار شود. در همین راستا روزنامه فرامنطقه‌ای القدس العربی در گزارشی با اشاره به اظهارات اخیر محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی انصارالله درباره مصر، نوشت نگاه‌ها معطوف همگرایی الحوثی‌ها و مصر و نزدیک شدن مصر به علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری پیشین یمن شده است. چند روز قبل از خروج عبدربه منصور هادی از صنعا، صالح هیاتی را به ریاست عارف الزوکا، دبیرکل حزب کنگره خلق یمن به قاهره اعزام کرد تا درباره مرحله بعد هماهنگی صورت گیرد. البخیتی در گفت‌وگو با روزنامه الشروق مصر گفته بود 2 هفته قبل نمایندگان الحوثی با مسؤولان سفارت مصر در یمن دیدار کردند و نتیجه این دیدار دستیابی به تفاهمات زیادی بود. البخیتی همچنین درباره دریانوردی در تنگه باب‌المندب هم گفت: ما خواستار امنیت این تنگه هستیم چون یک گذرگاه حیاتی و بین‌المللی برای همه کشورهای منطقه از جمله یمن و مصر محسوب می‌شود. وی همچنین گفته بود رویکرد مشترک انصارالله و مصر، مبارزه با گروه‌های تروریستی القاعده و داعش است. القدس العربی نوشت هر چند جزئیات مذاکرات میان صالح‌ و ‌الحوثی‌ها با طرف مصری مشخص نیست ولی می‌توان افزایش فعالیت دیپلماتیک میان مصر و یمن را پیش‌بینی کرد چون صالح بعد از اعزام هیاتی به مصر،‌ اخیرا هیاتی هم به روسیه اعزام کرده است. سفر این هیات همزمان با سفر گروه الحوثی به روسیه است. فعالیت‌های دیپلماتیک اینچنینی میان یمن و روسیه همزمان با فعالیت دیپلماتیک میان ایران و یمن صورت می‌گیرد و سفرهای سیاسی حزب کنگره خلق یمن و الحوثی‌ها به سمت تهران همچنان ادامه دارد. این روزنامه خاطرنشان کرد به نظر می‌رسد با توجه به سرد شدن روابط میان عربستان و مصر در دوران پادشاهی سلمان بن عبدالعزیز، دیدارهای اخیر میان مقامات قاهره با الحوثی‌ها و صالح و تفاهمات با روسیه و ایران مورد موافقت مصری‌ها واقع شده است. این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که سرهنگ یحیی محمدعبدالله صالح، برادرزاده صالح،‌ از مصر خواسته است برای حل بحران یمن‌ نقش بیشتری ایفا کند. سیاسیون یمنی معتقدند عبدالفتاح السیسی از پرونده یمن به عنوان اهرم فشار بر عربستان استفاده خواهد کرد بویژه که مواضع سیاسی اخیر مصر توافقی بوده است و شواهدی دال بر پیروی از مواضع کشورهای عربی خلیج‌فارس در قبال یمن، در مواضع مصر دیده نمی‌شود.

دولت انتقالی یمن شامل ۳۵ وزیر مستقل
نخستین توافق بین احزاب و جریان‌های سیاسی یمنی برای تشکیل دولتی انتقالی شامل ۳۵ وزیر انجام شد. به گزارش پایگاه خبری الاتحاد پرس، کمیته کوچک مامور بحث درباره دیدگاه و نظرات طیف‌ها و جریان‌های سیاسی یمن پنجشنبه شب جلسات خود را در هتل موفنبیک صنعا از سرگرفت. در این جلسه که بخشی از گفت‌وگوها برای آشتی ملی تحت نظر نماینده سازمان ملل است، پس از چند ساعت بحث حول محور تشکیل دولت وحدت ملی، همه نیروهای سیاسی پذیرفتند وزارتخانه‌های کلیدی به افراد مستقل شایسته واگذار شود. یک منبع آگاه یمنی در این باره گفت: «توافق درباره تشکیل دولتی متشکل از 35 وزیر وجود دارد اما هنوز اختلاف زیادی درباره میزان سهم احزاب و جریان‌های سیاسی در این دولت در جریان است. قرار است مبانی دولت انتقالی آینده و معیارهای آن مورد بحث کمیته قرار گیرد و نتایج حاصله از جلسات کمیته، به طرف‌های سیاسی ارائه خواهد شد تا در حضور جمال بن عمر فرستاده سازمان ملل در امور یمن بررسیِ نهایی شده و تصویب گردد.»