طی سالیان بعد پس از مرگ جیران، همه اموال او به فاطمه داده شد و در سفر سلطانیه (1276ق) به عقد ناصرالدین‌شاه درآمد. هوش و درایت این تازه‌وارد قدرت و نفوذش را در حرمخانه سلطنتی افزایش داد و طینت پاکش او را به کسب لقب «انیس‏الدوله» رهنمون ساخت. بنا به گفته اعتمادالسلطنه، یکی از مورخان آن عصر، وی زنی پاکدل بود و در مواقع ضروری غضب شاه را فرومی‏نشاند و همواره از بیچارگان حمایت می‏کرد و خود را دور از مردم نمی‏دانست. در هر حال مورد توجه و علاقه شاه واقع و سوگلی مخصوصش شد، به‌طوری که انیس‏الدوله، تنها زن حرمسرای شاهی بود که مفتخر به دریافت نشان حمایل آفتاب1 شد. ناصرالدین‌شاه این نشان را در سفرهای خود به فرنگ به ملکه‏ها اعطا می‌کرد و چون او جشن تولد مفصلی برای شاه ترتیب داده بود که خارج از حد تصور بود، شاه این نشان را به او بخشید. از آن به بعد اداره امور حرمخانه شاهی و برقراری نظم و تعادل زنان اندرونی و اداره آنان برعهده انیس‏الدوله قرار گرفت. علاوه بر این، مسؤولیت پذیرایی از همه میهمانان خارجی زن در همه مراسم جزو وظایف انیس‏الدوله قرار گرفت. او حتی در پاره‏ای از مسائل مملکتی مورد مشورت شاه قرار می‏گرفت و عرایض مردم را به عرض شاه می‏رسانید و وساطت آنان را می‏کرد.2
انیس‌الدوله در اعیاد و میهمانی‌ها در حالی که نیمتاج بر سر و غرق در نشان‌ها و جواهراتی بود که شاهان کشورهای خارجی برایش فرستاده بودند، از زنان اعیان و اشراف و شاهزادگان پذیرایی می‏کرد.3
اما همین زن قدرتمند هنگامی که مردم ایران در برابر امتیاز رژی مخالفت کرده و علما تنباکو را تحریم کردند، در مبارزه مردمی علیه سیستم استبدادی شرکت کرد و با وجود دستورات اکید شاه با ایمان کامل به مخالفت با امتیاز تنباکو پرداخت. در آن زمان زنان به پیروی از علما در صف اول مبارزات قرار گرفته بودند و با روبنده‏های سفید، پیچه و چادر در جلوی صف تظاهرکنندگان قرار داشتند. آنان یاعلی و یاحسین‌گویان به بستن دکاکین تنباکوفروشی می‏پرداختند و همه آلات و ادوات آن را نابود می‏کردند و با صدای بلند می‏گفتند: ای شاه باجی، شاه باجی سبیلو، ای لامذهب ما تو را نمی‏خواهیم، ای خدا می‏خواهند دین ما را ببرند، علمای ما را بیرون کنند و عقدمان را فرنگیان ببندند، اموات ما را فرنگیان دفن کنند و بر جنازه ما فرنگیان نماز بخوانند.4 شدت این تظاهرات به حدی بود که در بسیاری از شهرها تعدادی از تظاهرکنندگان دستگیر و زندانی شدند. در تهران دستور تیراندازی صادر شد و عده‏ای کشته و جمعی مجروح بر جای ماند.
به دنبال این جریانات مبارزه منفی شروع شد و مردم با وجود تعلق خاطری که به مصرف توتون و تنباکو داشتند مغازه‏های خود را بستند و همه قلیان‏ها را برچیدند و نه‌تنها در شهر بلکه در اندرونی شاهی نیز هیچ کس لب به دخانیات نمی‏زد. تمام قهوه‏خانه‏ها و ادارات دولتی استعمال توتون و تنباکو را کنار نهادند. در حرمخانه سلطنتی نیز انیس‏الدوله، سوگلی و ملکه قدرتمند حرمسرای شاهی قلیان‌ها را جمع کرد. هنگامی که شاه مطلع شد و علت آن را پرسید، انیس‏الدوله گفت: به دلیل آنکه حرام شده آن را جمع کردیم. شاه متغیر شد و گفت چه کسی حرام کرد؟ انیس‏الدوله گفت: همان کسی که ما را بر تو حلال کرده است! شاه متغیر شده و چیزی نگفت و برگشت و به فاصله چند روز امتیاز رژی را ملغی کرد. بدین ترتیب انیس‏الدوله، ملکه و سوگلی ناصرالدین شاه با وجود قرار گرفتن در محیط بسته حرمسرا از همراهی و همکاری با مردم خودداری نکرد و به ایفای نقش مهمی در پیروزی نهضت تنباکو پرداخت.
.................................................................................................................
پی‌نوشت‌
1- اعتمادالسلطنه، روزنامه خاطرات، صص 115، 596، 377-376
2- ابوالقاسم تفضلی، انیس‏الدوله و روستای امامه، صص 104-103
3- دوستعلی معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی ناصرالدین‌شاه، ص 105
4- ابراهیم تیموری، اولین مقاومت منفی در ایران، صص 104-102